Leerlijnen voor ouders

Educatief partnerschap voor betere schoolprestaties Leerlijnen voor ouders In het kader van handelingsgericht werken proberen leerkrachten ouders zo veel mogelijk te betrekken bij de ontwikkeling van hun kind op school. Ouders zijn immers belangrijke partners om goed onderwijs te kunnen realiseren. Leerkrachten beseffen goed dat ouders medeverantwoordelijk zijn voor het proces en het resultaat. Hun inbreng en medewerking kan kinderen zelfs cognitief flink doen groeien. Maar hoe geef je dit partnerschap als leerkracht op een effectieve manier vorm? Claudy van Valburg is intern begeleider op basisschool Hof ter Weide en auteur van Snap je kind! (www.snapjekind.nl) Onderwijsondersteunend gedrag van ouders thuis heeft meer invloed op de schoolprestaties dan participatie van ouders op school Het betrekken van ouders bij school leeft enorm. Het ministerie van OC&W en de PO-Raad onderschrijven dit belang van partnerschap en hebben dit thema als speerpunt in hun beleid opgenomen. Het is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat ouderbetrokkenheid belangrijk is voor schoolsucces (Marzano, 2007). Marzano pleit voor het versterken van de communicatie met ouders. Het partnerschap tussen ouders en school is een stimulans voor de leerprestaties van het kind. En de samenwerking met ouders vergroot het welbevinden van het kind. Het is dus vanzelfsprekend dat een school in betrokkenheid van ouders investeert. Hoe gebeurt het nu? Scholen doen meestal veel moeite om ouders bij school te betrekken. Ze vragen ouders om met kinderen te lezen, ze hebben ouders die helpen bij uitjes, overblijfouders, luizenouders, enzovoort. En dan is er nog de oudercommissie met een belangrijke organisatorische taak. Daarnaast proberen scholen om ouders meerdere malen per jaar op school te spreken over hun kind. De afstemmingsgesprekken, tienminutengesprekken en plenaire ouderavonden worden vaak goed bezocht en de lijntjes lijken kort tussen leerkrachten en ouders. Je zou toch denken dat het wel goed zit met die ouderbetrokkenheid. Maar worden kinderen daar daadwerkelijk wijzer van? Zijn deze contactmomenten op school ook van meerwaarde voor de schoolprestaties van kinderen? De Engelse onderzoekers Desforges en Abouchaar (2003) hebben in opdracht van het Engelse ministerie van onderwijs tientallen onderzoeken gedaan naar de effecten van ouderbetrokkenheid op de schoolprestaties van kinderen. De onderzoekers concluderen dat niet zozeer de participatie op school, maar de betrokkenheid thuis een grote bijdrage levert aan de ontwikkeling en het leersucces van kinderen. Dat wordt good parenting at home genoemd. Investeren in de ouderbetrokkenheid thuis draagt dus voor een belangrijk deel bij aan het vergroten van de ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen. Ook de Amerikaanse onderwijswetenschapper Robert Marzano (2003) onderstreept het belang van zogenoemd onderwijsondersteunend gedrag. Het is belangrijk dat school en ouders zich realiseren dat niet alleen de school, maar ook ouders invloed hebben op het schoolsucces van het kind. Met onderwijsondersteunend gedrag dragen zij bij aan een maximale ontwikkeling van het kind, bijvoorbeeld door het kind op tijd en uitgerust op school te krijgen, maar ook door thuis het kind te ondersteunen en achter de aanpak van de leerkracht te staan. Miscommunicatie Leerkrachten horen ouders vaak zeggen: Geef alsjeblieft aan als ik thuis wat kan doen. Ouders die hun kind thuis ondersteunen en vooruit helpen, dat klinkt ideaal voor de leerkracht. Maar in de praktijk zijn ouders en school vaak niet tevreden over deze steun vanuit thuis. Wat loopt er dan niet soepel? Als leerkracht zit je vaak niet te wachten op ouders die hun kind de lesstof net anders uitleggen en voor verwarring zorgen. Iedereen kent de leerling wel die compleet verward tijdens 38 JSW 9 mei 2015

Human Touch Photo de rekenles uitroept dat papa die optelsommen heel anders heeft uitgelegd. Ouders willen wel helpen, maar spreken de taal van de school niet. De leerkracht vraagt door hun verkeerde uitleg af waarom het kind met extra hulp van thuis juist minder goed zijn lesstof lijkt te snappen. De oorzaak? De school heeft nooit gecommuniceerd welke rekenmethodes ze gebruiken. De ouders gebruiken een andere aanpak, en het kind raakt in de war. De goed bedoelde hulp van ouders werkt daardoor averechts. Ouders vinden het lastig om hun kind te ondersteunen. Ze hebben te weinig zicht op de lesinhoud. En heeft de leerkracht ze wel op de hoogte gebracht van het aanbod, dan is het nog lastig hun kind thuis te ondersteunen. Lesstof is doorgaans anders dan vroeger en het is vaak jaren geleden dat ze zelf in de schoolbanken zaten. De meeste ouders haken af bij begrippen als hakken en plakken, splitsen en bussommen. En hun kind op weg helpen met die nieuwe manier van staartdelingen is helemaal een brug te ver. De taal die de leerkracht op school gebruikt bij uitleg, is niet de taal die ouders Bussom groep 3: 4+3=7 gewend zijn te gebruiken. Het probleem is dus dat ouders hun kind thuis wel willen helpen, maar het niet kunnen. Lotte (6 jaar) Papa, Ik heb vandaag op school bussommen gemaakt en dat kon ik supergoed! En toen er twee instapten, snapte Iris er niks meer van, maar ik wel! Lotte pakt stift en papier erbij en tekent de bussom, omdat papa het niet helemaal kan volgen. Frustratie komt naar boven als ze er ineens niet meer uitkomt. Op school kon ik het nog zo goed! Papa heeft geen idee wat een bussom is, maar doet toch een poging haar wat te helpen. Hij brengt wat goed bedoelde veranderingen in haar tekening aan. Pap, jij snapt er ook niks van! Jij maakt het alleen maar moeilijker! Boos stampt Lotte de kamer uit. Geen zin meer in uitleg van papa. Informeer ouders door het jaar heen over de lesinhoud JSW 9 mei 2015 39

Licht voor ouders spellingregels toe, leg taalbegrippen uit en zet rekenstrategieën naast elkaar Partnerschap is pas effectief als door school en ouders dezelfde taal wordt gesproken. Wil je inzetten op goede steun vanuit thuis, dan is een betere afstemming een voorwaarde. Hoe kun je dat als leerkracht bewerkstelligen? Enkele suggesties: 1. Informeer ouders door het jaar heen over de lesinhoud. Leg ze bijvoorbeeld eens per twee maanden in een beknopte mail uit waar je op dat moment mee bezig bent en vooral ook hoe je dat de kinderen uitlegt. 2. Plan een afstemmingsgesprek van ongeveer twintig minuten aan het begin van het jaar. Spreek wederzijdse verwachtingen uit en stel leerdoelen voor het kind op. Dit eerste contact zorgt ervoor dat ouders een persoonlijke relatie krijgen met de leerkracht en zich sneller zullen committeren aan gezamenlijke doelen en afspraken. Ouders en school laten zien samen verantwoordelijk te zijn voor de ontwikkeling van hun kind. 3. Sta open voor vragen van ouders. Organiseer twee keer per jaar een inloopuurtje voor ouders waarop ze specifiek vragen kunnen stellen over het lesaanbod. 4. Nodig ouders uit in de klas en laat ze een deel van een ochtend of middag meekijken hoe je als leerkracht de kinderen bepaalde lesstof uitlegt en hoe je kinderen laat oefenen. Hardop denken en handelen vanuit het kindperspectief (modellen) is hierbij een goede strategie. De leerkracht doet voor welke aanpak kinderen gebruiken. Kinderen leren hiervan en ouders luisteren mee. Je kunt ook kinderen vragen de ouders uitleg te geven over de lesinhoud. Spelling in groep 5 Lezen en spellen gebeurde in groep 3 en 4 veelal met klankzuivere woorden. Klankzuivere woorden zijn woorden die je net zo schrijft als je ze uitspreekt, zoals hek, bos en speeltuin. Gelukkig is de Nederlandse taal redelijk klankzuiver. Toch redt je kind het niet om foutloos Nederlands te schrijven, zonder de spellingregels aan te leren. Uitleg In groep 4 heeft je kind al kennis gemaakt met enkele spellingregels. Ook heeft je kind in groep 4 al geleerd dat er verschillende soorten woorden zijn. Iedere woordsoort vereist een eigen aanpak. Hoe zat Het ook alweer? Klankzuivere woorden ofwel luisterwoorden: Je schrijft ze zoals ze worden uitgesproken. Bijvoorbeeld bloemkool, worst. Net als woorden: Schrijf dit woord net zoals het woord dat je al kent. Bijvoorbeeld kraai = maai, zeur = kleur. Weetwoorden: Maak een denkbeeldige foto van het woord en onthoud hoe je het schrijft. Bijvoorbeeld bij pauw en meisje. Regelwoorden: Let op! Pas de goede regel toe. Bijvoorbeeld spellen en spelen. In groep 5 komen er een paar nieuwe regels bij waardoor je kind nog meer regelwoorden goed weet te schrijven. Ik hoor een - t -, ik schrijf een - d -. Ik maak het woord langer. Je kind heeft in groep 3 en 4 al geleerd om woorden te verlengen. Verlengen betekent het woord in het meervoud zetten (één boek, twee boeken). Op basis van dat verlengen zal hij nu leren bepalen of je een woord waarbij je een - t - aan het eind hoort met een - d - of een - t - achteraan schrijft. Hij leert dat hij het woord hond moet verlengen tot honden. Hij hoort nu een - d -, dus hij schrijft het woord met een - d - aan het eind. Erg lastig is dat er ook woorden zijn waarbij de verlengingsregel niet van toepassing is. Van het woord speelgoed is bijvoorbeeld geen meervoud te maken! Je kind moet het woord gewoon leren. Snap je kind de leerkracht goed en consequent door het hele jaar heen gebeurt, heb je als ouder al aardig de leerlijnen in beeld. Lesstof delen met ouders lijkt gemakkelijk, maar is een hele klus voor de leerkracht. De leerlijnen staan beschreven in vele methoden, maar wat vertel je aan ouders en wat niet? Vaak blijft de informatievoorziening van de leerkracht aan ouders een opsomming van onderwerpen. Ouders kunnen daar vervolgens niets mee. Beste ouders van groep 6 A, verlengingsregel De verlengingsregel is alleen van toepassing op zelfstandige naamwoorden (hoed - hoeden, kast - kasten). Je mag deze regel niet toepassen bij persoonsvormen! Denk bijvoorbeeld aan de extra - t - die je altijd schrijft bij de hij-vorm (hij wordt). Ook al hoor je een - d - in het woord bij verlenging (worden), je schrijft toch een - dt -. Praktijk Stijn: Schrijf ik het woordje hond met een - t - of - d - achteraan? Ik hoor een - t -! 6 Groep 5 deel 1 GrO ep 5 D eel 1 5 In de lange vorm vera en de - f - verandert in Nieuw dit jaar zijn ook f-v. Je kind heeft al eerd en - z - en - f - en - v - k banden meetrillen. Daar dan de - s - en - f - waarb Er kunnen echter fouten o niet stemloos uitspreekt o dan niet vertrouwen op zij sen) en moet dan gewoonw Je kind leert begin groep 5 dat h regels: Aan het eind van een Nederlan - z - staan. Niet diev, maar dief. Ook leert je kind hoe hij woorde - f - schrijft wanneer hij die lange Woorden die eindigen op een lang veel gevallen een - z - als er een uit kaas - kazen, mees-mezen. Dat geb eindigen op -oes, -uis, -ies, -eus en - Een muis eet kaas en de poes lust wel een Muizen eten kazen en poezen lusten muiz Woorden die eindigen op een lange kla veel gevallen een - v - als er een uitgang brief - brieven, raaf - raven. Dat gebeur eindigen op -oef, -uif, -euf en -ijf, maar n De duif bracht een lief briefje bij de juf. De duiven brachten lieve brieven bij de juf. The most critical parent involvement is what happens in the home, but parents need specific information on how to help and what to do. Bron: The parent/teacher home visit project (www.pthvp.org) Snappen wat je kind leert De rol van de school moet erop gericht zijn om ouders te stimuleren in hun actieve rol als educatief opvoeder. Zorg als school dat ouders daadwerkelijk goede ondersteuning kunnen bieden. Ze moeten snappen wat hun kind leert en de taal van de leerkracht spreken. Er zijn al veel scholen op de goede weg. Zij informeren ouders tijdens ouderavonden aan het begin van het schooljaar over de lesstof. Sommen worden getoond en spellingregels passeren de revue. De meeste ouders stellen dit jaarlijkse initiatief erg op prijs en krijgen deze informatie graag. Maar weten zij in december nog wat er wanneer aan bod komt? Kunnen zij hun kind met deze informatie voldoende steunen? Er zijn gelukkig ook steeds meer leerkrachten die ouders door het jaar heen op de hoogte houden van de lesstof om dit wegzakken te voorkomen. Als de informatievoorziening door Komende 2 weken komen de volgende spellingsregels aan bod: - ezel/kikker regel - stomme -e- Het woordpakket zit in de bijlage. Veel succes maar weer! Groetjes meester Kelvin Juf Jonneke (leerkracht groep 7): Ik houd mijn ouders elke maand op de hoogte van de nieuwste spellingregels en mail ook het woordpakket. Zo kunnen ze thuis eventueel oefenen met hun kind. Ook mail ik als we weer nieuwe rekenstof behandelen. Soms komen ouders bij me langs, om na te vragen hoe ik iets uitleg. Ik begrijp van hen dat veel lesstof nu anders wordt uitgelegd dan vroeger. Verwarrend hoor! 40 JSW 9 mei 2015

ndert de - s - in een - z - een - v -. de regels rondom het gebruik van de s-z en er geleerd dat je het verschil tussen de - s - an horen. Bij de - z - en - v - laat je je stemdoor gaat de letter duidelijk anders klinken ij je niet je stem, maar wel lucht gebruikt. ntstaan als je kind de stemloze - s - of - f - f andere mensen dat niet doen. Je kind kan n gehoor (klankzuivere benadering toepaseg onthouden hoe je het woord schrijft. ij kan terugvallen op de volgende ds woord kan nooit een - v - of een Niet vaaz, maar vaas. n die eindigen op een - s - of een r maakt (meervouden). e klank en een - s - krijgen in gang achter komt. Denk aan eurt ook bij de woorden die ijs, behalve bij kruisen. muis. en. nk en een - f - krijgen in achter komt. Denk aan t ook bij de woorden die iet bij fotografen. waarom In groep 5 komen er een paar nieuwe regels bij waardoor je kind meer regelwoorden goed weet te schrijven. Hoe meer regels hij kent en kan toepassen, hoe minder fouten je kind zal maken. Tips Kinderen van deze leeftijd zie je steeds meer gebruik maken van de computer. Op school en ook thuis tikken ze snel een tekstje of verhaaltje. Meestal gaat dit niet zonder fouten. Als je een woord fout intikt, verschijnt er een rode kartellijn onder. Dit is erg handig voor een volwassene die een tikfoutje heeft gemaakt en heel goed weet hoe je een woord moet schrijven. Daar is de spellingcontrole tenslotte voor bedoeld. Maar een kind moet nog leren spellen. De computer corrigeert wel de tikfouten, maar niet de spelling. Neem bijvoorbeeld het woord: slakken. Als je dit woord intikt met één - k -, komt er slaken te staan. Dat wordt niet gecorrigeerd door de spellingcontrole, omdat het woord slaken een Nederlands woord is ( Zij slaken een gil ). Je kind schiet er dus niets mee op. Spelling, daar moet je zelf over nadenken. HeT kan ook anders De - f - wordt ook wel de fietspomp letter genoemd. Je hoort ffffff. De - v - is van vlieg. Je hoort vvvvv. De - s - wordt ook wel de slangletter genoemd. Je hoort sssss. De - z - is de zwaanletter. De zwaan zwemt. Groep 5 deel 1 7 Voorbeelden uitleg van lesinhoud aan ouders Wil je ouders echt recht doen, dan zorg je dat ouders meer informatie krijgen dan alleen de lesstof op een rij. Dus naast het wat, ook het hoe. Dat betekent spellingregels toelichten, taalbegrippen uitleggen, rekenstrategieën naast elkaar zetten. Pas dan kunnen ouders een bijdrage leveren aan het leerproces van hun kind en educatief partner zijn. Ouders kunnen hun kind goed ondersteunen, het kind voelt zich begrepen, en dat komt het schoolwerk ten goede. De ouder is een waardevolle educatieve partner en zijn steun doet ertoe! Lust of last voor school? Er zijn leerkrachten die zich op de vingers gekeken voelen als ouders geïnformeerd worden over de lesstof. Ze denken ook dat ouders overdreven vaak gaan oefenen met hun kind en houden ouders liever op afstand. Maar ouders die inzicht willen in de lesstof en thuis willen ondersteunen, gaan zelf wel zoeken naar bruikbare informatie op internet. Met het gevaar dat ze kinderen met behulp van verkeerde informatie ondersteunen en denken vooruit te helpen. Dan kunnen ouders maar beter correcte informatie krijgen vanuit school. Goede ondersteuning Wanneer je als leerkracht weet dat ouders thuis goede steun kunnen bieden zul je waarschijnlijk ook meer resultaat verwachten van het kind. Praktische invulling In september 2011 is er een initiatief vanuit ouders en leerkrachten gestart om educatief partnerschap een praktische invulling te geven. Deze groep ouders en leerkrachten zagen een uitdaging in het goed informeren van ouders over de lesstof, zodat ouders per schooljaar kunnen volgen wat en hoe hun kind op school leert. Dit neemt scholen veel werk uit handen. De meest gebruikte methoden van taal en rekenen zijn op een rij gezet en de belangrijkste lesstof is begrijpelijk en compact beschreven. Het resultaat is een reeks van achtentwintig opvolgende boekjes, met de naam Snap je kind. Voor groep 1 en 2 zijn er twee boekjes en voor groep 3 tot en met 8 vier boekjes per leerjaar. Begrippen en werkwijzen worden per periode uitgelegd en de ouder krijgt tips om op speelse wijze met zijn kind te oefenen. Er zijn twee boekjes per schooljaar voor groep 1 en 2 en vier boekjes voor groep 3 tot en met 8. Dus zit de leerling in groep 3, dan kan de ouder thuis per kwartaal lezen wat zijn kind leert. De boekjes informeren ouders over wat er aan lesstof voor taal en rekenen op de basisschool wordt aangeboden. Het is geschreven door ervaren leerkrachten en ouders samen. Bij een ouderabonnement ontvangen ouders de boekjes per kwartaal thuis. Scholen kunnen er ook voor kiezen de boekjes eenmalig aan ouders te schenken, om zo een impuls te geven aan educatief partnerschap. Kijk op www.snapjekind.nl voor meer informatie en een inkijkexemplaar. Tip: leerkrachten kunnen gratis kennismakingsfolders voor ouders en een poster voor in de klas bestellen. Tilly Melissen, directeur van KBS Hof ter Weide: Partnerschap is een speerpunt voor ons. Ouders zijn onze belangrijkste partner om goed onderwijs te kunnen realiseren. Ouders worden door middel van de boekjes op de hoogte gehouden van het lesaanbod en kunnen daardoor veel beter volgen wat hun kind doet. Wij hebben dit schooljaar al onze ouders de boekjes eenmalig geschonken. Dit om het partnerschap op onze school even een goede impuls te geven. Veel ouders zijn zo enthousiast dat ze voor het volgend schooljaar zelf een abonnement hebben genomen. Want leerkrachten die meer verwachten van de ondersteuning van ouders, hebben doorgaans ook hogere verwachtingen van de leerprestaties van het kind van deze ouders (Smit et al, 2006). En, heb je hogere verwachtingen van een kind, dan zal het kind die verwachtingen vaak ook waarmaken. LITERA TUUR! Marzano, R.J. (2003). What works in school. Translating research into action. Virginia: ASCD. Desforges C, & Abouchaar A. (2003). The Impact of Parental Involvement, Parental Support and Family Education on Pupil Achievements and Adjustment: A Literature Review. Nottingham: DfES Publications. Smit, F., Driessen, G., Sluiter, R. & Bus, M. (2006). Ouders, scholen en diversiteit. Ouderbetrokkenheid en participatie op scholen met veel en weinig achterstandsleerlingen. Nijmegen: ITS. JSW 9 mei 2015 41

hét vakblad voor het basisonderwijs Wil je meer lezen? Neem dan nú een proefabonnement! KLIK HIER Nummer 9, jaargang 98, mei 2014 www.jsw-online.nl Jeugd in School en Wereld Vakblad voor het basisonderwijs, speciaal onderwijs en opleiding Nummer 8, jaargang 98, april 2014 www.jsw-online.nl Jeugd in School en Wereld Vakblad voor het basisonderwijs, speciaal onderwijs en opleiding Onderzoekend leren Zomerscholen in Nederland steeds populairder Overgewicht bij kinderen: pak het aan! Wanneer werken complimenten? Zoekgedrag op internet JSW14_0237_TDS_nr9-1.indd 1 24-04-14 14:00 Gesprekken over onderwijsbehoeften Kun je rekenen met prentenboeken? Zo leer je goed gedrag aan JSW biedt maandelijks een stevig aanbod van vakkennis dat direct aansluit op de innovatie in het onderwijs en dit vertaalt naar de praktijk van alledag. Elke editie brengt een gevarieerd overzicht met praktische (overzichts)artikelen, methodebesprekingen of -vergelijkingen, ervaringen van leerkrachten met een bepaalde aanpak of werkwijze en interviews met onderwijsgevenden en deskundigen. Werk je in het (speciaal) basisonderwijs of ben je (pabo)student? Ontvang JSW geheel vrijblijvend en inclusief toegang tot het digitale archief, drie maanden lang voor slechts 13,50! Zo blijf jij als professional helemaal op de hoogte! JSW14_0152_TDS_nr8.indd 1 27-03-14 15:26 Meer weten? Ga naar www.jsw-online.nl of bel 088-2265243