PAS Een hulpmiddel bij het zoeken naar passend werk Handleiding Deel B
Handleiding Adviesgroep ErgoJob Auteurs: Senioradviseur: In opdracht van: Marije Goos Lieke van de Graaf Wendy Speksnijder Natascha Spijker Ruth Wobma Paul van der Hulst Esdégé-Reigersdaal Opleiding ergotherapie HvA 2005, Instituut Ergotherapie, Amsterdam 2
Deze handleiding (deel B) hoort bij de producten (deel A, C en D) van het afstudeerproject Analyse van arbeidssituaties. Doel van de PAS De PAS is een hulpmiddel voor jobcoaches 1 bij het zoeken naar passend werk voor cliënten van Esdégé-Reigersdaal. Het doel van de PAS is dat het de jobcoach ondersteunt bij het zoeken van een geschikte arbeidssituatie voor een cliënt en/of bij het controleren of de huidige arbeidssituatie bij de cliënt past. Om dit doel te bereiken zijn er in de PAS twee aspecten verwerkt: 1. Het in kaart brengen van de vaardigheden van een cliënt die betrekking kunnen hebben op het werken in een arbeidssituatie. Door het invullen van de PAS wordt er een arbeidsvaardigheden-profiel opgesteld: het wordt duidelijk wat sterke of minder sterke kanten van een cliënt zijn. 2. Verzamelen van aandachtspunten voor de (toekomstige) arbeidssituatie, die naar aanleiding van de vaardigheden van de cliënt kunnen worden beschreven. Wanneer blijkt dat een cliënt op bepaald gebied niet zo vaardig is, kan er bij de aandachtspunten worden vermeld wat de consequenties voor de arbeidssituatie zijn. De PAS is een aanzet tot een profielvergelijking; de vaardigheden van de cliënt kunnen uiteindelijk worden vergeleken met de eisen die een arbeidssituatie aan de cliënt stelt. Hiervoor moet middels een baananalyse in kaart worden gebracht wat deze eisen zijn. Doelgroep van de PAS De PAS kan gebruikt worden voor alle cliënten van Esdégé-Reigersdaal die willen gaan werken of al ergens aan het werk zijn en hierbij begeleid worden door een jobcoach. De cliënten van Esdégé-Reigersdaal zijn:? mensen met een verstandelijke beperking? mensen met een lichamelijke beperking? mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH)? bovenstaande doelgroepen met gedrags- en / of psychiatrische problematiek Locaties De PAS kan worden ingezet wanneer de cliënt werkzaam is bij / in een:? Bedrijf (betaald en onbetaald)? Activiteitencentrum? Trainingscentrum? Enclave? Vrijwilligersorganisatie 1 In verband met de leesbaarheid wordt er alleen gesproken over jobcoaches, hiermee worden echter ook cliëntbegeleiders genoemd. 3
Werkwijze en instructie voor afname van de PAS Informatie verzamelen Informatie voor de PAS kan op de volgende manieren verzameld worden:? door de PAS samen met de cliënt en / of verwanten / andere aanwezigen in te vullen.? door de cliënt te observeren.? door informatie uit het dossier te gebruiken. Deze manieren kunnen met elkaar gecombineerd worden. Duur van afname Het afnemen van de PAS duurt 30 tot 60 minuten. De duur van afname is afhankelijk van de manier waarop informatie verzameld wordt. Ook zal per cliënt verschillen hoe snel de PAS kan worden afgenomen. Opbouw van de PAS en manier van invullen Hieronder wordt een voorbeeld gegeven van hoe de PAS ingevuld moet worden. De verschillende kolommen worden vervolgens uitgelegd. Vaardigheden cliënt Voorbeeld / opmerking Lopen kort lopen < 5 min. geef aan hoe lang lang lopen > 5 min. geef aan hoe lang G V N HB? Aandachtspunten voor de arbeidssituatie X X X Dhr. P. loopt met rollator 10 min. mogelijk Het is de bedoeling dat alle vaardigheden langsgelopen worden. Als er kleinere items onder de vaardigheden genoemd staan dan kunnen deze worden gescoord. Zo wordt hierboven lopen niet ingevuld, maar kort lopen en lang lopen kunnen wel worden ingevuld. Vaardigheden cliënt In deze kolom staan vaardigheden benoemd die de cliënt wel of niet kan bezitten. De vaardigheden kunnen onderverdeeld zijn in verschillende items. Bij bovenstaand voorbeeld wordt het lopen ingedeeld in kort lopen en lang lopen. Voorbeeld / opmerking In deze kolom is een eventuele opmerking of een voorbeeld geplaatst. In het voorbeeld wordt in deze kolom genoemd dat kort lopen betekent dat de cliënt maximaal 5 minuten achtereen kan lopen. Als opmerking wordt gegeven dat hier aangegeven kan worden hoe lang iemand daadwerkelijk kan staan. G G = goed. Deze kolom wordt aangekruist, wanneer de cliënt de vaardigheid goed kan uitvoeren. V V = voldoende. Deze kolom wordt aangekruist, wanneer de cliënt de vaardigheid voldoende bezit. 4
N N = niet goed. Deze kolom wordt aangekruist, wanneer de cliënt de vaardigheid niet goed kan of de vaardigheid niet bezit. HB HB = hulpmiddel / begeleiding nodig. Deze kolom wordt aangekruist wanneer de cliënt de vaardigheid kan uitvoeren, maar daarbij een hulpmiddel of begeleiding nodig heeft.?? = onbekend. Deze kolom wordt ingevuld als (nog) niet duidelijk is of de cliënt de vaardigheid al dan niet bezit. Aandachtspunten voor de arbeidssituatie In deze kolom wordt aangegeven welke aandachtspunten er zijn voor de cliënt ten aanzien van werk. Dit zijn opmerkingen over de omstandigheden of voorwaarden waaronder een cliënt werk wel of niet kan doen. Er kunnen zowel eisen voor de werkplek als leerpunten voor de cliënt worden omschreven Wanneer de cliënt al werkzaam is, kunnen hierin de vaardigheden van de cliënt naast de eisen van de werkplek (= baananalyse) gelegd worden. Er kan dan ingevuld worden welke verschillen er tussen deze twee zijn en of dit problemen voor de cliënt oplevert. In het voorbeeld kan dhr. P. afstanden van 10 minuten lopen, maar hij maakt hierbij wel gebruik van een rollator. Op de werkplek zal hiermee rekening moeten worden gehouden. Digitale versie Van de PAS bestaat ook een digitale versie op CD-rom. Hierin kunnen eventueel de gegevens worden verwerkt. Deze digitale versie kan ook worden gebruikt om een inzichtelijke versie voor de cliënt te maken, door bijvoorbeeld het lettertype te vergroten. Aandachtspunten bij het verzamelen van informatie De informatie moet op een betrouwbare manier worden verzameld. Let daarom bij het invullen op de volgende punten:? De PAS moet door een jobcoach worden ingevuld, omdat zij weten hoe de PAS gebruikt kan worden. Zonodig kan de jobcoach de PAS verder inzichtelijk maken voor de cliënt.? Wanneer een cliënt verminderd inzicht in zijn eigen kunnen heeft, kan men bij het verzamelen van informatie onder andere gebruik maken van observatie. Daarnaast kunnen andere begeleiders, disciplines of verwanten worden ingeschakeld. De PAS is bedoeld als checklist. Door de vaardigheden systematisch langs te lopen, komt men op ideeën voor mogelijke aandachtspunten voor de arbeidssituatie. Het is echter niet altijd noodzakelijk de hele lijst te doorlopen. Let daarom bij het invullen op de volgende punten:? Haal informatie, die al bekend is van de cliënt, uit het dossier, wanneer hij / zij hier toestemming voor geeft. Dit scheelt tijd bij het invullen en er wordt voorkomen dat vragen meerdere keren aan een cliënt worden gesteld. 5
? Om te voorkomen dat er dubbel werk gedaan wordt, kan er in de PAS verwezen worden naar informatie die al eerder in een intake of een ondersteuningsplan is vermeld.? Omdat de PAS geschikt is voor meerdere doelgroepen, is er een breed scala van vaardigheden in de PAS opgenomen. Sommige vaardigheden zijn niet relevant voor elke doelgroep. Daarom hoeft de jobcoach niet alle vaardigheden na te vragen bij de cliënt, wanneer het duidelijk is dat de cliënt bepaalde vaardigheden in huis heeft. Het is echter wel van belang dat niet te makkelijk wordt aangenomen cliënt bepaalde vaardigheden bezit, omdat problemen vaak uit onverwachte hoek komen. De PAS is ontwikkeld om deze onverwachte aandachtspunten niet over het hoofd te zien. Ontwikkeling van de PAS Aanleiding ontwikkelen van de PAS De arts verstandelijk gehandicapten (AVG) van Esdégé-Reigersdaal, Willemijn Veraart, heeft het initiatief genomen tot het project om een instrument te ontwikkelen. Zij signaleerde dat arbeidssituaties vaak niet volledig worden geanalyseerd en er weinig gebruik gemaakt wordt van mogelijke doorverwijzing naar de verschillende disciplines, waaronder ergotherapie. Uit gesprekken met de AVG, de arbo-milieucoördinator en enkele clustermanagers is gebleken dat er een behoefte is aan een instrument, waarvan het doel nog niet geheel duidelijk was. Voor het ontwerpen van de PAS is het Instituut Ergotherapie van de Hogeschool van Amsterdam voor een afstudeerproject ingeschakeld. Het adviesteam ErgoJob, bestaande uit 5 junioradviseurs en een senioradviseur heeft dit project aangepakt. Stapsgewijze aanpak van het ontwerp van de PAS Er zijn bij het ontwikkelen van de PAS vier clusters van Esdégé-Reigersdaal betrokken geweest; Begeleid Werken West Friesland, Centrum Begeleid Werken, De Schelp / De Kroft en De Zilvermeeuw. Bij drie jobcoaches van elk cluster is een interview afgenomen over de wensen ten aanzien van een instrument. Naar aanleiding van de uitslagen van dit interview en literatuuronderzoek door ErgoJob is er een voorlopig pakket van eisen voor de PAS opgesteld. In overleg met de jobcoaches is het uiteindelijke pakket van eisen vastgesteld. Op basis van dit pakket van eisen heeft ErgoJob een ontwerp van de PAS gemaakt. Dit ontwerp hebben de jobcoaches op de clusters in een pilot uitgeprobeerd. De feedback die hierop is gekomen, mede gegeven door een multidisciplinaire adviesgroep, heeft geleid tot dit resultaat. 6
Korte uitleg van de ICF in de PAS De PAS is met name gebaseerd op de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). De ICF is een classificatiesysteem voor het beschrijven van het menselijk functioneren en de problemen die daarin kunnen optreden. Heerkens et. al. hebben vanuit de ICF een model ontwikkeld waarin de relatie tussen arbeid en gezondheid wordt gelegd. Het schema van dit model is opgenomen als bijlage in deze handleiding. De opbouw van de PAS is gemaakt vanuit dit schema. Er wordt hierin een onderscheid gemaakt tussen de volgende factoren:? Externe factoren: iemands fysieke en sociale omgeving? Persoonlijke factoren: iemands individuele achtergrond In de PAS zijn de volgende termen uit de ICF verwerkt:? Algemene persoonlijke gegevens? Fysieke belastbaarheid (bewegen, gebruik van zintuigen, uithoudingsvermogen)? Psychosociale belastbaarheid (leren en toepassen van kennis, algemene taken en eisen, communicatie, omgaan met anderen, mentale functies)? Andere werkgerelateerde persoonlijke factoren? Overige externe factoren (aanvullende vragen) 7
Bijlage Gebruik van de ICF bij het in kaart brengen van arbeidsgerelateerde factoren (Heerkens et. al., 2003) 8