VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL DE WATERLELIE Locatie : Brinnr. :13HB Plaats :9673 BL Winschoten Onderzoeksnummer :15739 Documentnummer :3225321 Datum onderzoek :3 november 2011 Datum vaststelling rapport :25 januari 2012 Odin: 127517 Onderzoeksdatum: 3-11-2011 Pagina 1 van 7
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie kleutergroepen: - Aantal kleuters in groep 1/2a: 20, waarvan 2 doelgroepkleuters. - Aantal kleuters in groep 1/2b: 17, waarvan 1 doelgroepkleuter. - Aantal kleuters in groep 1/2c: 23, waarvan 3 doelgroepkleuters. Odin: 127517 Onderzoeksdatum: 3-11-2011 Pagina 2 van 7
2. HET TOTAALBEELD De inspectie stelt vast dat de kwaliteit van Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) op basisschool De van voldoende niveau is. De school werkt reeds een geruim aantal jaren op een gerichte wijze aan de uitvoering van goed onderwijs in de onderbouw van de basisschool. Dit geldt in het bijzonder voor het onderwijs aan kleuters die gerichte ondersteuning nodig hebben vanwege ontwikkelings- en leerachterstanden. De school werkt samen met partners die in de omgeving van de school gehuisvest zijn, zoals een peuterspeelzaal en een kinderdagverblijf, maar ook met instellingen en ketenpartners die gericht zijn op zorg en welzijn van het kind op school als wel in de thuissituatie. De onderbouw van De besteedt aandacht aan de vier basale ontwikkelingsdomeinen zoals taal, rekenen, motoriek en de sociaal emotionele ontwikkeling. Er is sprake van een compleet aanbod dat gericht is op de kenmerken van de doelgroep. Een ontwikkelpunt is om het aanbod zodanig te concretiseren dat het oploopt in moeilijkheidsgraad en tegemoetkomt aan verschillen tussen kinderen. In het pedagogisch en educatief handelen van de leerkrachten zijn de principes en de bedoelingen van VVE duidelijk te herkennen. Een enkel onderdeel vormt een ontwikkelpunt voor de school. Dit betreft het bevorderen van de (onderlinge) interactie met en tussen kinderen en het ontwikkelen en stimuleren van aanpakgedrag. Ouders zijn tevreden over het programma c.q. het aanbod van de school. Eveneens zijn zij positief over de intake, de sfeer binnen de groepen en de wijze waarop de gegevensoverdracht plaatsvindt. Het pedagogisch en educatief handelen van de leerkrachten vinden ouders ondersteunend voor de ontwikkeling van hun kind. Zij geven aan dat de school adequaat onderwijs biedt aan alle leerlingen en gerichte en extra hulp biedt aan zorgkleuters. Volgens de ouders profiteren de kinderen van het geboden onderwijs. Het vaststellen van ouderbeleid is echter een ontwikkelpunt voor de school. Dit beleid zal zich onder andere moeten richten op het betrekken van ouders bij bijeenkomsten waar onderwijskundige en pedagogische thema s een rol spelen. Daarnaast is een ontwikkelpunt dat de school vorm en inhoud geeft aan het bevorderen van ontwikkelingsstimulerende activiteiten in de thuissituatie. Begeleiding en zorg zijn herkenbaar gepositioneerd in de school. De overdracht van gegevens vanuit voorschoolse voorzieningen vindt zorgvuldig plaats. Er wordt gebruik gemaakt van een overdrachtsformulier en er is tevens een warme overdracht van de zorgkinderen. Leerkrachten structureren het onderwijs door te werken met groepsplannen. Er is stelselmatig aandacht voor zorgleerlingen. Deze zorg wordt gepland, gevolgd en verantwoord in zorgdocumenten. Een ontwikkelpunt is het specificeren van de onderwijsbehoeften van leerlingen, het opstellen van een analyse van de aard van de problematiek en het concretiseren van de (ortho)didactische aanpak van de leerkracht voor de uitvoering van het traject van zorg. De school heeft gerichte aandacht voor kwaliteitszorg. De geplande ontwikkelthema s hebben ook betrekking op het jonge kind. Periodiek evalueert de school haar beleid en werkwijzen. Op grond daarvan worden verbeteronderwerpen uitgewerkt. Borgingsactiviteiten gericht op het handhaven van de opgebouwde kwaliteit binnen de kleutergroepen maken onderdeel uit van de kwaliteitszorg. Op enkele onderdelen moet de doorgaande lijn tussen voor- en vroegschool nog beter uit de verf komen. De school is zich hiervan bewust en dit is een ontwikkelpunt. Tenslotte geeft de inspectie geen oordeel over de resultaten van VVE. De gemeente heeft niet aangegeven wat de resultaten van VVE feitelijk moeten zijn. Opbrengstgericht werken maakt echter wel onderdeel uit van de werkwijze en aanpak binnen de school. Periodiek worden resultaten gemeten aan streefdoelen en zo nodig worden vervolgactiviteiten bepaald. Odin: 127517 Onderzoeksdatum: 3-11-2011 Pagina 3 van 7
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Oldambt A CONDITIES A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 3 Condities: Tot en met het vorig schooljaar is in de kleutergroepen een tutor werkzaam geweest. In formele zin is nu geen sprake van een dubbele bezetting. Wel wordt op een beredeneerde en doelmatige wijze gewerkt met de grote groep, subgroepen en/of individuele leerlingen die extra begeleiding en zorg nodig hebben. De (klassen)organisatie wordt in de dag-/weekplanning gespecificeerd. Alle leerkrachten hebben algemene scholingen gevolgd in het kader van VVE c.q. het jonge kind. Bovendien zijn enkele leerkrachten gecertificeerd voor het uitvoeren van het specifieke programma Piramide. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de vroegschool 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 3 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 Ouders B1, B4 en B5: De school heeft goede contacten met de ouders en over het geheel genomen zijn zij tevreden. Ouders spreken van een kindvriendelijk klimaat en een goede sfeer in de groep. Er zijn duidelijke regels en structuren, het sociale aspect krijgt voldoende aandacht en kinderen leren zich goed te ontwikkelen. Volgens ouders staat welzijn van kinderen, veiligheid en vertrouwen voorop. Vanuit dat gegeven is er ruimte om de ontwikkeling van kinderen te stimuleren. Tevens vinden ouders de school open, laagdrempelig en toegankelijk. De school onderneemt diverse pogingen om ouders te betrekken bij VVE. Dit vindt vooral plaats in een informele sfeer. Ook worden ouders betrokken bij diverse schoolactiviteiten zoals feesten, vieringen, presentaties van kinderen in de vorm van een afsluiting van een thema en toneel. Daarnaast is er voor alle ouders een informatieavond bij de start van het schooljaar. Een ontwikkelpunt is het organiseren van bijeenkomsten met een onderwijskundig en pedagogisch thema. In het verleden heeft de school ook bijeenkomsten met een onderwijskundig en pedagogisch thema georganiseerd. Gezien de geringe opkomst is het besluit genomen om dit type bijeenkomsten niet meer te agenderen. In het verlengde hiervan is het vergroten van het rendement van de ouderparticipatie een ontwikkelpunt. Een volgend ontwikkelpunt betreft het stimuleren van ouders om thuis met hun kinderen ontwikkelingsbevorderende activiteiten te doen. Het betreft vooral die kinderen waar de ontwikkeling stagneert dan wel een gerichte impuls behoeft. De inspectie stelt vast dat de school meer mogelijkheden kan creëren om ouders van suggesties te voorzien of materialen ter beschikking te stellen, die aansluiten op het thema van de groep. Door middel van bijvoorbeeld een specifieke themabrief kunnen ouders in de thuissituatie actief inspelen op de ontwikkeling van hun kind. Voorgaande ontwikkelpunten zijn mogelijk te verklaren uit het gegeven dat Odin: 127517 Onderzoeksdatum: 3-11-2011 Pagina 4 van 7
de school nog geen gericht ouderbeleid heeft geformuleerd. Het gaat hierbij om het vaststellen van wensen en mogelijkheden van ouders en welke betrokkenheid met welk doel de school nastreeft. Het is essentieel zoveel mogelijk ouders en veelal juist de moeilijk bereikbare ouders te betrekken bij activiteiten in de school en te stimuleren om in de thuissituatie activiteiten met hun kind te ondernemen. Voor effectief VVE is het van belang dat ouders ook thuis hun kind zoveel mogelijk in hun ontwikkeling stimuleren. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is respectvol 3 C2.2 De leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 3 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar - afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en 3 verrijken het spelen en werken C3.5 De leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 2 (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leerkrachten met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling 3 van de individuele kinderen Het aangeboden programma C1.4: Het onderwijs vindt plaats in een rijke leeromgeving. De lokalen/gang hebben een spel- en taaluitlokkend karakter. De school werkt met een integraal programma. Het aanbod is gepland dan wel uitgeschreven in een jaarrooster. Leerkrachten beschikken over een globale dag- en weekplanning. De thema s van het programma Piramide worden in concrete zin uitgewerkt. Het is uit de planning en de groepsplannen echter niet duidelijk zichtbaar of en in hoeverre het aanbod oploopt in moeilijkheidsgraad en tegemoet komt aan verschillen tussen leerlingen. Dit vormt een ontwikkelpunt. Het educatief handelen C3.3 en C3.5: Over het geheel genomen is het educatief handelen ondersteunend voor de ontwikkeling van leerlingen. Er worden echter vooral gesloten vragen gesteld en de interactie vindt met name plaats tussen volwassene en kind. Een ontwikkelpunt is een goed evenwicht aan te brengen in het stellen van gesloten en open vragen. Door het stellen van open vragen worden kinderen geprikkeld na te denken. Tevens is het belangrijk dat leerkrachten ervoor zorgen dat de interactie tussen kinderen wordt gestimuleerd. Kinderen krijgen zodoende in toenemende mate gelegenheid om zelf oplossingen of manieren van aanpak te zoeken en de leerkracht neemt de rol in van benoemen wat het kind doet, uitleg geven in kleine stapjes, herhalen en terugkijken op vooral wat geleerd is. Odin: 127517 Onderzoeksdatum: 3-11-2011 Pagina 5 van 7
D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 3 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 3 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden Ontwikkeling, begeleiding en zorg D1.2: De school zorgt er op een adequate wijze voor dat de beginsituatie van elke leerling in kaart wordt gebracht. De gegevens van de voorschoolse voorziening worden hierbij betrokken. Leerkrachten observeren en registreren de ontwikkeling van elke leerling. De aanbod gebonden registratie is vooral per leerling. Het valt te overwegen om periodiek ook groepsoverzichten op te stellen. De school werkt - volgens een vaste structuur - met didactische groepsoverzichten, groepsplannen en groeps- of individuele handelingsplannen. Er wordt gedocumenteerd en verantwoord hoe de begeleiding voor de gehele groep gestalte krijgt, welke vorm en inhoud de kleine groep behoeft en welke zorg en het individuele kind nodig heeft. De inspectie vraagt aandacht voor het specificeren van het formuleren van onderwijsbehoeften, een nadere aanscherping van de analyse van zorgleerlingen en het concretiseren van de (ortho)didactische aanpak van de leerkracht. De school beschikt op diverse vindplaatsen over de benodigde gegevens, maar uit het dossier is echter niet altijd zichtbaar dat er een verbinding wordt gelegd tussen alle beschikbare informatie. Het is essentieel dat de school de beschikbare informatie clustert en met elkaar verbindt als verantwoording voor de aangetroffen problematiek en als sturingsdocument voor de aanpak van het probleem. Dit onderdeel van een planmatige begeleiding vormt een ontwikkelpunt voor de school. Alhoewel de school de effecten van de zorg evalueert (zowel het doel als het proces), is het belangrijk dat de evaluatie zich nog scherper richt op de consequenties voor het vervolg. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de vroegschool 3 E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 3 E3 De vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 3 E4 De vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 3 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken 2 Kwaliteitszorg E6: De inspectie constateert dat diverse inspanningen zijn geleverd om de voorwaarden te realiseren voor een goede uitvoering van VVE. De school beschikt over coördinatie in het kader van VVE, de leerkrachten zijn geschoold, er wordt gewerkt met een integraal programma en er is constante aandacht voor de verdere professionalisering van leerkrachten. De kwaliteit van het onderwijs wordt periodiek geëvalueerd. Verbeteronderwerpen worden opgepakt en vertaald in een schooljaarplan. Het onderwijs aan het jonge kind kenmerkt zich door een opbrengstgerichte attitude en cultuur binnen de school. Wel is het van belang dat VVE in expliciete zin en op een herkenbare manier deel gaat uitmaken van de kwaliteitszorg. Dit vormt een ontwikkelpunt. Odin: 127517 Onderzoeksdatum: 3-11-2011 Pagina 6 van 7
F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3 F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 De basisschool wint doelmatige informatie in bij de voorschool over de 3 instromende peuters en maakt daar aantoonbaar gebruik van F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 3 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar 2 afgestemd Doorgaande lijn F5, F6 en F7: Een structureel overleg over de doorgaande lijn vindt plaats binnen het overleg van de school en andere instellingen. Betrokkenen zijn onder andere leidsters, leerkrachten, interne begeleiding en deskundigen op het gebied van opvoeding en onderwijs. Dit heeft inmiddels geleid tot een doorgaande lijn in het aanbod. Op andere onderdelen vinden verkennende en oriënterende activiteiten plaats. Er is nu nog geen wederzijdse afstemming op het realiseren van een gezamenlijk ouderbeleid, het uitvoeren van de zorg en op het gebied van pedagogisch en educatief handelen. De school heeft het voornemen om op geconstateerde ontwikkelpunten een gerichte investering te plegen. Aan een doorgaande lijn hecht de school veel waarde en het beleid op dit onderdeel is in opbouw. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de afspraken - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - G3 Verlengde kleuterperiode 3 Opbrengsten: De inspectie geeft geen oordeel over de resultaten van VVE. Op dit moment is niet door de gemeente aangegeven wat de resultaten van VVE feitelijk moeten zijn. Naar aanleiding van overzichten die betrekking hebben op opbrengstgegevens geeft de school wel weer of het aantal onvoldoende scores binnen of buiten de norm van het instrument valt. Ook wordt vastgesteld in hoeverre de (streef)doelen gehaald worden die de school zich gesteld heeft en de school stelt trendanalyses op. 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. In het kader van VVE vraagt de doorgaande lijn aandacht. De inspectie heeft er vertrouwen in dat basisschool De de aangegeven verbeterpunten opneemt in haar beleidsontwikkeling en dat zij voldoende mogelijkheden heeft om de kwaliteit op het aangegeven onderdeel te verbeteren. Odin: 127517 Onderzoeksdatum: 3-11-2011 Pagina 7 van 7