mr. W. Hugenholtz HOOFDLIJNEN VAN NEDERLANDS BURGERLIJK PROCESRECHT zestiende druk bewerkt door mr. W.H. Heemskerk Raadsheer in de Höge Raad der Nederlanden 1991 UITGEVERIJ LEMMA B.V., UTRECHT
Inhoud Blz. Voorwoord Inhoud Lijst van verkort aangehaalde literatuur Lijst van afkortingen v VII xix xxi HOOFDSTUK I INLEIDING 1. Aard en functie van het burgerlijk procesrecht 1 2. Wetgeving en verdragen 3 3. Wetsontwerpen en wetten na 1838 4 4. Literatuur 6 5. Hoofdbeginselen 8 6. Rechtsvorderingen 14 7. Misbruik van procesrecht 15 HOOFDSTUK II DE BEVOEGDHEID VAN DE RECHTER 1. De rechtsmacht van de rechter 8. Rechter en administratie - rechter en wetgever 17 9. Burgerlijke rechter en administratieve rechter 19 10. Absolute en relatieve competentie 20 11. Prorogatie en forumkeuze 20 12. Internationale rechtsmacht 21 13. Eigenlijke en oneigenlijke rechtspraak 23 2. De absolute competentie 14. Volstrekte bevoegdheid van de rechtbank 24 15. Volstrekte bevoegdheid van de kantonrechter 25 16. Volstrekte bevoegdheid van het gerechtshof 27 17. Volstrekte bevoegdheid van de Höge Raad 27 VII
3. De relatieve competentie 18. Betrekkelijke bevoegdheid van de rechtbank 28 19. Betrekkelijke bevoegdheid van de kantonrechter 29 20. Betrekkelijke bevoegdheid van de gerechtshoven en de Höge Raad 30 4. Competentieperikelen 21. De waarde der vordering 31 22. Betwisting van de rechtstitel 31 23. Vorderingen van onbepaalde waarde 32 24. Objectieve en subjectieve cumulatie 33 25. Vermindering of vermeerdering van de eis 34 26. Nevenvorderingen 35 HOOFDSTUK III DE DIVERSE PERSONEN IN HET BURGERLIJK PROCES 1. De rechter 27. Onafhankelijkheid 36 28. Opleiding en benoeming 37 29. Collegiale rechtspraak en unus iudex 37 30. De enkelvoudige kamer - de rolrechter 38 31. Rechterlijke indeling 38 2. De griffier 32. Werkzaamheden van de griffier 39 3. Het openbaar ministerie 33. Samenstelling en taak van het OM 39 34. Het OM gehoord 40 35. Het OM als procespartij 41 4. De advocaat en procureur 36. Advocaten en procureurs 41 37. Correspondenten en rolwaarnemers 42 38. Ministerieplicht en onttrekking 43 39. Inschrijving en beediging 43 40. Organisatie van de balie 44 41. Gedragsregels, geschillen en tuchtrechtspraak 45 5. De deurwaarder 42. Benoeming, taak en bevoegdheid 46 6. De partijen 43. Benaming en bevoegdheid als procespartij op te treden 47 VIII
44. Rechtsopvolging of staatverandering tijdens of na het geding 48 45. Formele en materiele partij 51 46. Rechtspersonen en vennootschappen 51 47. Contact tussen rechter en partijen 53 48. Procederen över collectieve belangen 53 HOOFDSTUK IV DE GEWONE PROCEDURE IN EERSTE AANLEG VOOR DE RECHTBANK 1. De rechtbankprocedure 49. Hoe beginnen procedures? 55 50. De dagvaardinsprocedure in eerste aanleg 56 51. De betekening van de dagvaarding 57 52. Artikel 4 - openbare en diplomatieke dagvaarding 58 53. Het Betekeningsverdrag 59 54. De inhoud van de dagvaarding 60 55. Overige vereisten en termijn van dagvaarding 62 56. Oproeping van derden als partij in het geding 63 57. Dagvaarding op verkorte termijn 64 58. Inschrijving ter rolie 65 59. Anticipatie 66 60. Ver stek en verschijning " 66 61. Meer gedaagden 67 62. Nietigheid van de dagvaarding en herstel van vormfouten 68 63. Conclusies van eis en antwoord 71 64. Uitstel vragen 72 65. De processuele houding van gedaagde 72 66. Principaal en exceptief verweer 73 67. Concentratie van het verweer 75 68. Motivering van het verweer 76 69. Comparitie na antwoord 77 70. Conclusies van repliek en dupliek - nadere conclusies - akten 78 71. Verandering van de eis 78 72. Het produceren van stukken 82 73. De pleidooien 84 74. Het bewijsinterlocutoir 85 75. Conclusies na enquéte 85 76. Het eindvonnis 86 77. Royement 87 2. De eis in reconventie 78. Inleiding 87 79. Voordelen 88 80. Reconventie mogelijk 89 81. Reconventie niet mogelijk 89 IX
82. Verband tussen conventie en reconventie 90 83. Procedure 91 84. Höger beroep 91 3. Vonnissen 85. Onderscheidingen van vonnissen 92 86. Declaratoire, constitutieve en condemnatoire vonnissen 93 87. Het preparatoire vonnis 94 88. Het interlocutoire vonnis - eindbeslissing - deelvonnis 95 89. L'interlocutoire ne lie pas le juge 96 90. Het provisionele vonnis 98 91. Het incidentele vonnis 99 92. De inhoud van het vonnis 100 93. Ambtshalve aanvullen van rechtsgronden 101 94. Niet-ontvankelijkverklaring en ontzegging van de eis 103 95. Minuut, grosse, expeditie 105 96. Werking van het vonnis; kracht van gewijsde en gezag van gewijsde 105 97. Is herhaling van een vordering verboden? 108 98. Aansprakelijkheid van de Staat voor het rechterlijk vonnis 110 99. Wachtperiode en schorsende kracht van gewoon rechtsmiddel 110 100. Uitvoerbaarverklaring bij voorraad 111 101. Veroordeling in de proceskosten 112 102. Compensatie van kosten en reserve van kosten 114 103. Begroting der kosten 115 104. Kosten tot de uitspraak en nakosten 117 HOOFDSTUK V DE PROCEDURE VOOR DE KANTONRECHTER 105. Wettelijke regeling 118 106. Rechtsingang 119 107. De verdere procedure 119 108. Voorlopige voorzieningen 121 109. Pachtzaken 121 HOOFDSTUK VI HET KORT GEDING 110. Aard en functie 123 111. Bevoegdheid 124 112. Procedure 128 113. Verbod in kort geding en vonnis in bodemgeschil 131 114. Rechtsmiddelen 132
HOOFDSTUK VII VERZOEKSCHRIFTPROCEDURES 115. Dagvaarding of verzoekschrift 135 116. Procesregels 136 117. Tenuitvoerlegging van beschikkingen 140 118. Rechtsmiddelen tegen beschikkingen 140 119. Enige bijzondere procedures 143 HOOFDSTUK VIII BEWIJS 120. Wettelijke regeling 144 121. Bewijs 145 122. Verdeling van de bewijslast - stelplicht 146 123. Waardering van het bewijs - tegenbewijs 146 124. Bewijsmiddelen en bewijsincidenten 147 125. Schriftelijk bewijs 148 126. Bewijskracht van geschriften en akten 148 127. Getuigplicht en verschoningsrecht 149 128. De partij als getuige 151 129. Bewijsaanbod en bewijsopdracht 152 130. Het getuigenverhoor en de contra-enquéte 152 131. Rogatoire commissie 153 132. Voorlopig getuigenverhoor 154 133. Voorlopig getuigenverhoor - procedure 155 134. Deskundigenonderzoek 156 135. Plaatsopeming en bezichtiging 157 136. Verschijning van partijen 158 137. Bewijs door boekhouding 159 HOOFDSTUK IX INCIDENTEN 138. Inleiding 161 1. Vrijwaring 139. Vrijwaring tegenover voeging en tussenkomst 161 140. De grond van de oproeping in vrijwaring 162 141. Zakelijke en persoonlijke vrijwaring 163 142. Voordelen van oproeping in vrijwaring 163 143. De procedure 164 2. Voeging en tussenkomst 144. Vereisten voor voeging en tussenkomst - procedure 165 XI
3. Verwijzing of voeging van zaken 145. Verwijzing 166 146. Voeging 167 4. Afzonderlijk voor te stellen excepties 147. Een exceptie is meestal geen incident 168 148. De exceptie van onbevoegdheid 169 149. Onbevoegdverklaring en verwijzing 171 150. Rechtsmiddelen tegen vonnissen omtrent bevoegdheid 172 151. De exceptie van beraad 173 5. Zekerheidstelling voor proceskosten 152. Cautio judicatum solvi 174 6. Provisionele vorderingen 153. Voorzieningen bij voorraad 176 7. Minnelijke schikking 154. De schikkingscomparitie 176 8. Schorsing en hervatting van het rechtsgeding 155. Schorsing 177 156. Hervatting 178 9. Ontkentenis van gerechtelijke verrichtingen 157. Procesvolmacht, volmachtsoverschrijding en désaveu 179 158. Prijsgeven van rechten of optreden zonder opdracht 180 159. Désaveu als incident 181 160. Désaveu als zelfstandige vordering 182 10. Afstand van instantie en verval van instantie 161. Afstand van instantie 183 162. Verval van instantie 184 11. Wraking en verschoning van rechters; rechtsweigering 163. Wraking en verschoning van rechters 185 164. Rechtsweigering 186 HOOFDSTUK X RECHTSMIDDELEN 1. Verzet 165. Gewone en buitengewone rechtsmiddelen 188 166. Aard van het rechtsmiddel 189 167. Voor verzet vatbare uitspraken 189 168. De verzettermijn 190 XII
169. Tenuitvoerlegging van bij verstek gewezen staatvonnissen 192 170. Schorsende kracht en uitvoerbaarheid bij voorraad 192 171. De verzetprocedure 193 172. De proceskosten 195 2. Höger beroep 173. Aard en devolutieve werking van het höger beroep 195 174. Voor höger beroep vatbare uitspraken 198 175. Berusting 200 176. De appeltermijn 201 177. Höger beroep van tussenvonnissen 202 178. Schorsende kracht en uitvoerbaarheid bij voorraad 204 179. Het instellen van höger beroep 205 180. De verdere procedure 207 181. Eiswijziging in höger beroep 209 182. Gedekte weren 210 183. Incidenteel appel 211 184. Deuitspraak 213 3. Cassatie 185. Aard en doel 215 186. Historische ontwikkeling 216 187. De cassatiegronden 216 188. Voor cassatie vatbare uitspraken 219 189. Sprongcassatie 220 190. Samenloop met andere rechtsmiddelen 221 191. De cassatietermijn 222 192. Schorsende kracht en uitvoerbaarheid bij voorraad 223 193. De procedure 223 194. Hetarrest 226 195. Cassatie in het belang der wet 229 196. Cassatie van beschikkingen 229 4. Revisie 197. Aard van het rechtsmiddel en procedure 230 5. Request-civiel 198. Gronden voor request-civiel 231 199. De termijn 233 200. De procedure 233 6. Verzet door derden 201. Aard van het rechtsmiddel en procedure 234 XIII
HOOFDSTUK XI ARBITRAGE EN BINDEND ADVIES 202. Aard en functie van arbitrage 236 203. De plaats van arbitrage 237 204. De overeenkomst tot arbitrage 238 205. De benoeming van arbiters 239 206. Het geding voor arbiters 240 207. Het arbitraal vonnis - nederlegging ter griffie 242 208. Het arbitraal kort geding 243 209. Verlof tot tenuitvoerlegging 244 210. Rechtsmiddelen tegen arbitrale vonnissen 245 211. De vordering tot vernietiging 246 212. Erkenning en tenuitvoerlegging van in vreemde staten gewezen arbitrale vonnissen 247 213. Bindend advies 248 HOOFDSTUK XII ENIGE BIJZONDERE PROCEDURES 1. De schadestaatprocedure 214. Aard en doel - bevoegdheid 251 215. De schadestaatprocedure 252 2. Het doen van rekening en verantwoording 216. Inleiding 254 217. Rekenprocedure na vordering van belanghebbende 255 218. Rekenprocedure na vordering van rekenplichtige 256 3. Verzoeken van echtgenoten 219. Geschillen tussen echtgenoten 256 4. Stuiting van een huwelijk 220. Eis tot opheffing van de stuiting 257 5. Opheffing van een gemeenschap van goederen of van een deelgenootschap 221. De vordering tot opheffing 258 222. De procedure 258 6. Rechtspleging inzake echtscheiding, scheiding van tafel en bed en ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed 223. Het materiele recht 259 224. Rechtsmacht en bevoegdheid 261 225. Procedure - nevenvorderingen 262 226. Voorlopige voorzieningen en conservatoire maatregelen 264 XIV
227. Rechtsmiddelen 266 228. Inschrijving van het echtscheidingsvonnis 266 7. Vorderingen betreffende levensonderhoud 229. Gebied van toepassing 267 230. De procedure 269 231. Beschikkingen 271 232. Rechtsmiddelen 271 233. De vaderschapsactie 272 8. Dwanguitgifte van akten en verwante vorderingen 234. Dwanguitgifte van akten 273 235. Afschrift van authentieke åkte en tweede grosse 273 236. Afschrift van onderhandse åkte of änder geschrift 274 9. Rechtsbijstand aan on- en minvermogenden 237. Inleiding 275 238. Rechtshulp 275 239. Rechtsbijstand door het bureau van consultatie 276 240. Kosten 278 241. Rechtsbijstand en veroordeling in de kosten 279 10. Rechtspleging in zaken van curatele 242. Procesregels 280 11. Rechtspleging betreffende ouderlijke macht, voogdij, omgång en handlichting 243. Procesrecht in kinderzaken 281 244. De instructie in kinderzaken 281 245. Beschikkingen en rechtsmiddelen daartegen 282 246. Bijzondere bepalingen 283 12. Rechtspleging inzake adoptie 247. Adoptieverzoeken 284 248. Rechtsmiddelen 286 249. Herroeping van adoptie 287 13. Verlof voor tenuitvoerlegging van buiteniandse executoriale titels 250. Welke buiteniandse vonnissen? 287 251. De exequaturprocedure 289 252. Andere buiteniandse executoriale titels 290 xv
HOOFDSTUK XIII EXECUTIE- EN BESLAGRECHT 1. Inleiding 253. Executierecht 291 254. Middelen tot bewaring van zijn recht 292 255. Tenuitvoerlegging met en zonder dwang 292 256. Executoriale titels - parate executie 293 257. Directe en indirecte executiemiddelen 294 258. Reele executie 295 259. Reele executie in het verbintenissenrecht 296 260. Reele executie in het zakenrecht en het personenrecht 297 261. Reele executie in het belastingrecht 297 262. De sterke arm 298 263. Personen bij de executie betrokken 299 2. Algemene regels van executierecht 264. Betekening van de grosse en van rechtsovergang 300 265. Tenuitvoerlegging tegen derden 301 266. Machtiging van de deurwaarder 301 267. Authentieke akten 301 268. Beslag op alle goederen 302 269. Executiegeschillen 303 3. Executie op goederen die geen registergoederen zijn 270. Inleiding 304 271. Executoriaal beslag op roerende zaken 304 272. Rechtsgevolgen van het beslag 305 273. Meer beslagen 306 274. Beslag op aandelen, effecten en andere vermogensrechten 306 275. Executoriaal beslag onder derden 307 276. Verklaring door derde en afwikkeling 309 277. Rechtsgevolgen van derdenbeslag 309 278. Meer derdenbeslagen 310 279. Derdenbeslag op bankrekening en loonbeslag 311 280. Derdenbeslag onder de overheid 312 281. Derdenbeslag in zaken van levensonderhoud 313 282. Executoriaal beslag onder de schuldeiser zelf 314 283. Executie tot afgifte van roerende zaken 315 4. Executie op onroerende zaken 284. Executoriaal beslag op onroerende zaken 316 285. Rechtsgevolgen van het beslag 316 286. Vöör het beslag gevestigde hypotheken 318 287. Meer beslagen, executoriale verkoop en verdeling van de opbrengst 319 288. Executie door een hypotheekhouder 320 XVI
289. Executie tot ontruiming van onroerende zaken 321 5. Executoriaal beslag op schepen en luchtvaartuigen 290. Executoriaal beslag op schepen 322 291. Executoriaal beslag op luchtvaartuigen 323 6. Lijfsdwang 292. Mogelijkheid van lijfsdwang 324 293. Kort geding bij onmogelijkheid aan de veroordeling te voldoen 325 294. Toepassing van lijfsdwang door de rechter 325 295. De gijzeling en verzet daartegen 326 296. Ontslag uit de gijzeling 327 297. Lijfsdwang in zaken van levensonderhoud 327 7. Dwangsom 298. Aard en doel van de dwangsom 328 299. In welke uitspraken? 330 300. Mogelijkheid tot opleggen van een dwangsom 330 301. Verbeuren van de dwangsom en tenuitvoerlegging 333 302. Onmogelijkheid van nakoming - executiegeschillen - kwijtschelding 334 8. Conservatoire beslagen 303. Algemene bepalingen 336 304. Gerechtelijke bewaring en onderbewindstelling 337 305. Conservatoir beslag onder de schuldenaar 338 306. Conservatoir beslag onder derden 339 307. Conservatoir beslag op onroerende zaken 339 308. Conservatoir beslag tot afgifte van zaken en levering van goederen 339 309. Conservatoir beslag op schepen 341 310. Conservatoir beslag op luchtvaartuigen 342 311. Conservatoir vreemdelingenbeslag 342 312. Conservatoir maritaal beslag 344 BIJLAGE: VOORBEELD VAN EEN DAGVAARDING 347 REGISTER VAN WETSARTIKELEN 349 REGISTER VAN AANGEHAALDE RECHTSPRAAK 365 TREFWOORDENREGISTER 385 XVII