Veranderingen in het sociale domein en de rol van kerken Samenvatting We bevinden ons midden in een grote verandering van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. Waar voorheen de overheid op het terrein van zorg, werk en onderwijs alles probeerde te regelen, wordt nu meer gekeken wat iedereen zelf kan bijdragen en zijn de voorzieningen van de overheid veel meer een vangnet geworden. We worden allen geacht het maximale bij te dragen. Hieronder volgt een beschrijving van de inhoud van de vijf wetten waarin deze veranderingen zijn geregeld. Belangrijk om te weten is dat meerdere van deze wetten dezelfde mensen raken. Zo heeft onderzoek in Zaanstad uitgewezen dat 24% van huishoudens gebruik maakt van een voorziening, waarvan 59% van de huishoudens gebruik maakt van twee voorzieningen of meer. Bijvoorbeeld gezinnen die gebruik maken van een vervoersvoorziening van de gemeenten en hulp en het huishouden of uitkering/schuldhulpverlening en jeugdhulp. Je ziet ook grote verschillen per wijk en per buurt. 1. Een overzicht van de veranderingen in vogelvlucht. 1.De Nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015 zie infographic Ondersteuning Wmo 2015 - Zorg dichtbij en georganiseerd rondom de cliënt, minder fragmentatie - Beperken zorgkosten - Meer nadruk op wat je zelf nog kunt doen of de mensen uit je omgeving. Kern: Extramurale zorg en begeleiding gaat naar gemeenten; geen recht op zorg, maar maatwerkvoorziening ; zelf, mantelzorg, sociaal netwerk, collectieve voorzieningen en individuele voorzieningen. 2. De Wet Langdurige Zorg zie infographic Hervorming langdurige zorg. De Nieuwe Wmo en de Wet Langdurige Zorg c.q. het beperken van de AWBZ zijn twee communicerende vaten. - Beperken van de bestaande AWBZ tot een voorziening voor intramurale ouderen- en gehandicaptenzorg. Tweede Kamer: de Wet is op 7 maart naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze wet is dus nog in behandeling. Kern: Zorgzwaartepakketten 1 t/m 4 deels onder verantwoordelijkheid van de gemeente; Alleen nog toegang tot een instelling als er 24/7 zorg in de nabijheid nodig is. 3. Jeugdwet zie infographic Jeugdwet Met ingang van 2015 worden gemeenten door middel van de Jeugdwet verantwoordelijk voor alle ` jeugdzorg. - Vereenvoudiging van de zorg voor jongeren beneden de 18 jaar. Kern: 1gezin, 1 plan, 1 regisseur. 4. Participatiewet In 2015 wordt de Participatiewet van kracht voor nieuwe aanvragers. Meer mensen ook die met een arbeidsbeperking- aan een baan te helpen. (de gemeente heeft hiervoor twee instrumenten: loonkosten subsidie en beschut werk. De mensen die alleen maar kunnen werken in een beschutte omgeving komen in dienst van de gemeente.) Kern: Wsw, Wajong en Wwb gebundeld; bedrijven worden verplicht 5% arbeidsgehandicapten in dienst te nemen; met een uitkering leveren van een tegenprestatie naar vermogen.
5. Wet Passend Onderwijs zie infographic Passend Onderwijs. De wijzigingen hebben betrekking op de organisatie van de voorzieningen voor extra ondersteuning van leerlingen en de financiering daarvan. Doel van deze wetswijzigingen is dat voor alle leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte zo passend mogelijk onderwijs wordt gerealiseerd. Het idee is dat als leerling zoveel mogelijk naar een gewone school in de buurt gaan ze de beste kansen hebben op een vervolgopleiding en meedoen in de samenleving. Deze wet is met ingang van het schooljaar 2014/2015 in werking getreden. Kern: Scholen mogen geen kinderen meer weigeren; de rugzakjes voor leerlingen worden afgeschaft. Conclusie: Op 1 januari 2015 komen veel dingen samen en vooral voor mensen die al kwetsbaar zijn. Gezamenlijke richting van de vijf veranderingen in het sociale domein: - Een omslag in de zorg naar zorg dichtbij. Dat wil zeggen meer zorg in de buurt, meer samenwerking tussen aanbieders en houdbaar gefinancierde zorg, zodat ook latere generaties er nog gebruik van kunnen maken. - Gemeenten kunnen, aldus het regeerakkoord, meer maatwerk bieden en inspelen op lokale omstandigheden en de zorgbehoeften van cliënten. - De omvang van de zorgkosten beperken. - Meer nadruk op wat mensen zelf kunnen en wat mensen in de omgeving kunnen. 2. De reacties van belangenorganisaties Eigenlijk keert niemand (gemeenten, zorgaanbieders en cliëntorganisaties) zich tegen de ingeslagen richting om het sociaal domein te reorganiseren. De kritiek die er is richt is zich op de korte tijd die er nog is tot de invoering en de kortingen op de budgetten. Ook patiënten- en cliëntenorganisatie onderschrijven het idee dat het anders moet. Conclusie: Er zijn veel goede voornemens. De vraag is of deze in de praktijk ook gerealiseerd kunnen worden en of uiteindelijk degenen die de zorg of ondersteuning echt nodig hebben deze nog zullen krijgen Oproep aan alle kerken en kerkmensen die bij mensen over de vloer komen of groepen mensen helpen om de komende tijd allert te zijn of er geen mensen tussen wal en schip raken! 3. Kerk en Wmo Hoewel de kerk ons misschien ook wel eens treurig stemt heeft ze het nodige in huis om kwetsbare groepen te ondersteunen, bijvoorbeeld kerken hebben een wijdvertakt netwerk; veelheid aan sociale activiteiten; groot aantal vrijwilligers; beroepskrachten; een manier van werken die gericht is op mensen, de zorg voor mensen en het aanwezig zijn; de kerk komt bij mensen over de vloer; communicatienetwerk; fondsen en weten wat er aan de hand is in de samenleving. Ondanks de enorme betrokkenheid van kerken bij wat er in de omgeving gebeurt, weten kerken tegelijkertijd niet hoe ze zich bij de noden van de gemeente of stad kunnen laten betrekken. 4. Wat is er nodig om als kerk succesvol te zijn op het terrein van de Wmo? - Voortrekkers nodig. - Durf jezelf als kerk neer te zetten. Werk vanuit een eigen visie op de maatschappij en de zorg voor de kwetsbaren: doe als kerken de dingen die je moeten doen vanuit de eigen maatschappelijke betrokkenheid en niet omdat de overheid het nuttig vindt. - Geef bekendheid, maak zichtbaar aan overheid en organisaties, wat je doet. - Wees trots op wie je bent en waar je voor staat. Iedereen heeft wat te bieden. - Zoek als kerken elkaar op. Zoek de samenwerking. Hier ligt ook een rol voor de lokale Raad van Kerken. - Er is niet zozeer behoefte aan allerlei nieuwe diaconale initiatieven. Wel zie ik dat bestaande initiatieven beter benut kunnen worden. Kor Berghuis Haarlem, 15 september 2014
Bijlage 1: infographic Wmo 2015
Bijlage 2: Infographic Hervorming langdurige zorg
Bijlage 3: Infographic Jeugdwet
Bijlage 4: Infographic Jeugdwet