Vernieuwing Besluit Begroten en Verantwoorden, implicaties voor concerncontrol Hier komt tekst Frank Halsema Hier CFO komt / Concerncontroller ook tekst 22 maart 2016
Aanleiding vernieuwing BBV (1) 2004: Invoering BBV. Nadruk op transparantie begroting en versterken van de positie van raad, vanwege dualisering Raad: kaderstellend (allocatie en autorisatie) en controlerend Naast financiële ook beleidsmatige informatie en maatschappelijke effecten B&W: informatie op uitvoeringsniveau Conclusie na 10 jaar: De aanpassingen hebben geleid tot een grotere betrokkenheid van de raad. Maar... begroting en verantwoording zijn voor niet-financieel specialisten te weinig toegankelijk.
Aanleiding vernieuwing BBV (2) 2014: Adviescommissie (VNG, BZK, gemeenten en provincies) onder leiding van Staf Depla, rapporteert over vernieuwing van het BBV. Rode draad: Versterken van horizontale sturing; eenvoud. Commissie signaleert verder: Inzicht in begroting en verantwoording moet makkelijker; Meer onderlinge financiële vergelijkbaarheid, om beslissingen daar aan af te kunnen wegen; Democratische rollen van de raad en vergelijkbaarheid extra onder druk door de 3 decentralisaties; Door grotere financiële onzekerheden is meer behoefte aan inzicht in financiële positie & risico s;
Stand van zaken 17 maart 2017 Publicatie wijzigingsbesluit in Staatsblad. Op korte termijn ministeriële regelingen met uitwerking nieuwe taakvelden en economische categorieën, vaststelling beleidsindicatoren en wijziging financiële kengetallen Aanvullende notities commissie BBV over grondexploitatie en faciliterend grondbeleid zijn gepubliceerd Nog te publiceren notities over rente en overhead Invoering met ingang van de begroting 2017 Deel grex met ingang van 2016 (in relatie tot invoering Vennootschapsbelasting)
Overzicht wijzigingen 1. Een uniforme indeling in taakvelden 2. Een uniforme basisset van beleidsindicatoren 3. Een uniforme basisset van financiële kengetallen 4. Verbeterde informatie over verbonden partijen 5. Vernieuwing van de accountantscontrole 6. Inzicht in overhead 7. Aanpassing van het stelsel van baten en lasten (activeren investeringen maatschappelijk nut) 8. Grondexploitaties
Taakvelden: betrouwbare informatie, extern vergelijkbaar BBV maakt onderscheid naar doelgroepen die ieder eigen sturingsinformatie moeten krijgen: Raad stuurt op programma s: sturingsinformatie op een hoog aggregatieniveau. College stuurt op uitvoering van programmabegroting via productenraming. Externe informatievoorziening (IV3) Was: indeling programma s en producten is volledig vrij, daarnaast IV3. Wordt: vastgestelde lijst taakvelden, zowel ten behoeve van externe informatievoorziening als ten behoeve van interne sturing. Indeling programma s blijft volledig vrij.
Taakvelden: implicaties voor control Gemeenten kennen een programma- en productenstructuur die aansluit op de eigen sturingsbehoefte, maar niet zonder meer op de door de minister vast te stellen taakvelden 2017 is geen logisch moment voor ingrijpende aanpassing van de eigen productenstructuur Keuze Utrecht: de huidige productenstructuur zoveel mogelijk intact laten, de IV3 labeling vervangen door de taakvelden Nieuwe economische categorieën aangrijpen voor vereenvoudiging rekeningenschema Na de gemeenteraadsverkiezingen 2018 aanpassing programma s en producten voorstellen om externe informatie en interne sturing beter aan te sluiten
Beleidsindicatoren: sturen op de effecten van beleid Begroting is cruciaal voor het geven van richting aan het beleid. Om goede afwegingen te kunnen maken, moeten raadsleden een oordeel kunnen vormen over de behaalde beleidsresultaten (verleden) en een inschatting kunnen maken van de - met voorgestelde beleid - te behalen resultaten (toekomst). Was: invulling via 3 W-vragen: Wat willen we bereiken?, Wat gaan we daarvoor doen? & Wat mag het kosten? Uiteenlopend toegepast en niet onderling vergelijkbaar. Aanvullend: Per programma (naast de doelstelling en beoogde maatschappelijke effecten) voorgeschreven beleidsindicator(en). Ook publiceren via www.waarstaatjegemeente.nl Handhaven beleidsruimte gemeenten (indicatoren niet normerend)
Beleidsindicatoren: totstandkoming Een werkgroep van VNG/KING heeft een set van circa 50 indicatoren voor de gemeenten opgesteld. Daarin o.a. de beleidsindicatoren van de gemeentelijke monitor sociaal domein. Die wordt al gebruikt om na de decentralisaties de ontwikkeling van het sociaal domein in de praktijk te kunnen beoordelen. Voor een aantal beleidsterreinen zijn nog weinig/geen landelijke indicatoren. Streven is om ook hiervoor indicatoren te ontwikkelen. Gemeente mag zelf indicatoren toevoegen. Basisset nog niet vastgesteld in ministeriële regeling.
Beleidsindicatoren: implicaties voor control Aanvullend op of in plaats van eigen indicatoren? Indicator volgen of ook normeren? Normerend effect vergelijkbaarheid
Financiële kengetallen: betrouwbare informatie, vergelijkbaar Ingevoerd met ingang van de begroting 2016: schuldquote, solvabiliteit, structurele exploitatieruimte, grondexploitaties, belastingcapaciteit Geen landelijke normering. Wijzigingsregeling in verband met invoering geprognosticeerde balans met ingang van de begroting 2017 Betreft informatie die voor de duiding van de financiële positie van de gemeente van belang is. Deze kengetallen (of vergelijkbare) stonden al in de Utrechtse begroting.
Vernieuwing van de accountantscontrole Werkgroep HADO Ontwerpt een handboek accountantscontrole decentrale overheden Commissie olv BZK, hierin participeren Min Fin, IPO, MBA, accountants, VNG en 2 gemeenten. Proces is weerbarstig. Diverse discussie s moeilijk te slechten: oa COS610 Praktijk en theorie moeilijk bij elkaar te brengen. Gevangen in het systeem.
Overhead: beter inzicht in de kosten en eenvoudiger toerekenen van kosten Was: Paragraaf bedrijfsvoering geeft inzicht in stand van zaken en beleidsvoornemens bedrijfsvoering. Geen voorschriften toerekening van kosten/overhead. Wordt: Overhead in een apart programma zichtbaar maken. Definitie overhead (Vensters voor bedrijfsvoering). In programma s alleen de baten en lasten die betrekking hebben op het primaire proces. Tarieven: wijze van toerekenen overhead inzichtelijk maken. Wel overhead toerekenen aan grondexploitaties en andere projecten.
Overhead: implicaties voor control Afzonderlijk presenteren overhead: raad gaat meer sturen op totale omvang van overhead. Utrecht kent al een apart programma voor de algemene overhead, overhead in het primaire proces gaat naar de overige programma s. Norm voor totale overhead: maximaal 29%. Aanpassen regelgeving aanleiding voor vereenvoudigen systematiek kostentoerekening. Sturing op overhead in het primaire proces blijft decentraal (integraal resultaatverantwoordelijk management). Paragraaf bedrijfsvoering blijft in stand gezien informatiebehoefte raad.
Activeren investeringen met maatschappelijk nut: vergelijkbaarheid Was: gemeenten vrij om investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut (wegen, parken, etc.) al dan niet te activeren of versneld af te schrijven. Leidt tot grote verschillen tussen gemeenten. Wordt: Systematiek van activering en afschrijving wordt voor alle investeringen gelijk getrokken. Dus alle nieuwe investeringen activeren en afschrijven op grond van verwachte levensduur. Geleidelijk doorvoeren stelselwijziging, alleen voor nieuwe investeringen. Gemeenten zijn op dit punt pas over 30 à 40 jaar vergelijkbaar
Activeren: implicaties voor control Utrecht activeert in principe niet. In de financiële verordening staat dat bij wijze van uitzondering activering van maatschappelijke investeringen > 5 miljoen mogelijk is. Effect activeren: op korte termijn extra begrotingsruimte, op langere termijn minder flexibiliteit in de begroting. Optie om dit effect te verminderen: werken met kapitaallastenreserve of financieringsreserve. Bepalen afschrijvingstermijnen. Keuze voor lineair of annuïtair. Aanpassing financiële administratie en interne controle Aandacht voor de kwaliteit van de paragraaf investeringen en in de bijlagen investeringsstaten.
Grondexploitaties: eenduidigheid en transparantie Daarnaast invoering Vpb: verslagleggingsregels harmoniseren, minder administratieve lasten. Jaarlijks herzien grondexploitatiebegroting; voorschriften voor eenduidige en transparante presentatie. Meest in het oog springende vernieuwingen: - Balanscategorie NIEGG (Niet in Exploitatie Genomen Gronden) vervalt - Rentetoerekening baseren op daadwerkelijk betaalde rente op vreemd vermogen; vaste disconteringsvoet van 2% - Lijst toe te rekenen kosten en voorzieningen - Opbrengsten na 10 jaar niet meer indexeren, gemotiveerd afwijken mogelijk
Grondexploitaties: implicaties voor control In Utrecht eerder inzichtelijkheid grondexploitaties vergroot n.a.v. crisis. Jaarlijks actualisatie (voorjaar) en peilstok (najaar). Nieuwe regelgeving sluit aan bij doorgevoerde verbeteringen. Aangepaste rentetoerekening en disconteringsvoet heeft behoorlijke financiële impact, afhankelijk van de stand van het onderhanden werk. Parallel hieraan ook impact op begroting treasury. Jaarstukken 2015 opgesteld volgens oude BBV; bij actualisatie wordt effect gewijzigde systematiek zichtbaar. Vraagt heldere analyse en toelichting.