Help, ik word ontslagen

Help, ik word ontslagen

Help, ik word ontslagen Handboek voor werknemers

Centraal Beheer Achmea en Kluwer hebben uiterste zorgvuldigheid betracht bij het produceren van Help, ik word ontslagen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden en/of onvolledigheden. Ontwerp: VerheulCommunicatie.com, Alphen aan den Rijn ISBN 9789013065473 NUR 825-502 Help, ik word ontslagen is een uitgave van Centraal Beheer Achmea. Achmea Pensioen- en levensverzekeringen N.V./Kluwer, 2009 Auteursrecht voorbehouden. Gehele of gedeeltelijke overneming of reproductie van de inhoud van deze uitgave, op welke wijze dan ook, is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende verboden. Dit behoudens de beperkingen bij de wet gesteld. Het verbod geldt ook voor gehele of gedeeltelijke bewerking. Correspondentie over overneming of reproductie kunt u richten aan: Centraal Beheer Achmea, Postbus 9150, 7300 HZ Apeldoorn.

Inhoud Voorwoord... 7 Introductie... 8 Emoties horen erbij... 8 Ontslag: uw eerste acties... 8 Ontslagvergoeding... 8 Sociale voorzieningen... 8 Weer aan het werk... 8 Centraal Beheer Achmea: uw professionele partner... 8 Nuttige websites... 8 5

VOORWOORD De arbeidsmarkt is doorlopend in beweging. Waar op het ene moment de krapte op de arbeidsmarkt werkgevers zorgen baart, wordt een tijdje later voor veel werknemers collectief ontslag aangevraagd. De periode tussen eind 2008 en begin 2009 is hier een sprekend voorbeeld van. En als u een van die werknemers bent, breekt er een onzekere periode voor u aan. Een periode waarin u veel moet regelen en uw hoofd er goed bij moet houden. Wij kunnen helaas niets doen aan een (eventueel) ontslag. Maar om u eerste hulp bij ontslag te bieden, hebben wij de belangrijkste zaken waar u mee te maken krijgt in dit boekje verzameld. Ook laten we in grote lijnen zien op welke manieren u een ontslagvergoeding kunt aanwenden en Centraal Beheer Achmea u hierbij kan helpen. Ik hoop dat u uw voordeel kunt doen met de inhoud van dit boekje. Met vriendelijke groet, drs. Karin Hille directeur Marketing en Sales 6

Hoofdstuk 1 INTRODUCTIE Help, ik word ontslagen is een handig praktijkboek, bestemd voor u die geconfronteerd wordt met (de mogelijkheid van) ontslag. Ontslag is, ook als gevolg van de economische ontwikkelingen, in meer bedrijven helaas weer aan de orde van de dag. Dat was de afgelopen jaren wel anders. Misschien is het voor u wel de eerste keer dat u met ontslag te maken heeft. Of het is al heel lang geleden, zodat u niet meer weet wat er allemaal bij ontslag komt kijken. Dan is Help, ik word ontslagen een handig boekje. Op een toegankelijke en prettig leesbare manier komen de hoofdzaken van ontslag aan de orde. Ontslag kan emotioneel heel ingrijpend zijn. Daarom besteden we in hoofdstuk 2 eerst aandacht aan de emotionele kanten van ontslag. Juist omdat het zaak is goed uw hoofd erbij te houden, leest u vervolgens in hoofdstuk 3 de belangrijkste eerste hulp bij ontslag -tips; zoals: Zet niet zomaar een handtekening. Ga nooit zomaar akkoord met ontslag. Leg een dossier aan met alle correspondentie (brieven, emails, formulieren, en dergelijke). Schrijf u meteen in bij UWV WERKbedrijf (uiterlijk 1 dag na ontslag). Vraag meteen een WW-uitkering aan (binnen een week na ontslag). Ontslag heeft vaak grote gevolgen voor uw inkomen. Gelukkig is er vaak een ontslagvergoeding, in hoofdstuk 4 leest u hoe u die verantwoord kunt besteden. En gelukkig is er in ons land een stelsel van sociale voorzieningen; in hoofdstuk 5 staan de belangrijkste daarvan genoemd. Ontslag is een eind, maar niet hét einde. Het kan ook een nieuw begin betekenen. Hoofdstuk 6 geeft u tips over de heroriëntatie op nieuw werk. In hoofdstuk 7 ten slotte leest u wat Centraal Beheer Achmea voor u kan doen. Waar nodig verwijzen wij u door naar externe deskundigen, instellingen en informatiebronnen die u verder kunnen helpen. 7

Hoofdstuk 2 EMOTIES HOREN ERBIJ Lamgeslagen, woedend of helemaal in de put? Dat kan. En dat mag. Emoties horen erbij wanneer u wordt ontslagen. Ga uw gevoelens niet uit de weg. Maar zorg er ook voor dat ze ú niet in de weg staan. Het is goed dat u stilstaat bij uw gevoelens over uw ontslag en de reactie erop van anderen. Vanaf het moment dat u weet dat u wordt ontslagen, spelen emoties een rol in uw dagelijks leven. Ze beïnvloeden uw doen en laten. U bent nu ontslagen, maar voor die tijd zat u misschien al in spanning hoe het voor u zou uitpakken. Rond en na het ontslag veranderen veel zaken waar u geen directe invloed op heeft. Dat levert voor de meeste mensen veel stress op. Uiteraard is ieder mens anders en zal de een anders reageren op ontslag dan de ander. Toch komen de emoties meestal in drie herkenbare fasen: ongeloof ; kwaadheid; berusting. Ongeloof Ongeloof over het ontslag is een normale emotie. Hoewel u een brief heeft gekregen waarin heel duidelijk staat dat u bent ontslagen, dringt het maar moeilijk tot u door. U begrijpt er niets van en vraagt zich van alles af: Waarom ik? Ik, die me jaren heb ingezet voor de organisatie, altijd goede beoordelingen had, nooit te laat of ziek was? U voelt zich misschien nutteloos en lamgeslagen of denkt dat u al die jaren voor niets heeft gewerkt. U bent misschien moeilijk in staat helder te denken of actie te ondernemen. Probeer wel achter de redenen van uw ontslag te komen, als dat nog niet duidelijk is. Reacties van collega s De reacties van uw collega s zijn niet goed in te schatten. Vaak hebben ze medelijden met u, bieden zij hulp aan bij het vinden van ander werk en proberen zij u op te beuren. Bent u om persoonlijke redenen ontslagen, dan staat u vaak erg alleen. 8

Emoties horen erbij Bij collectief ontslag voelen uw collega s zich soms plaatsvervangend schuldig: zij zijn immers niet ontslagen en u wel. Dan vermijden zij vaak elk contact met u. Dat kan hard overkomen. Meestal bevindt u zich meteen in een uitzonderingspositie. Soms helpt het om over uw gevoelens met collega s te praten die ook zijn ontslagen. Misschien kunt u samen uw weg zoeken naar nieuw werk. Reken in ieder geval niet teveel op medeleven of hulp. Komt het wel, dan is dat mooi meegenomen. Kwaadheid Langzamerhand begint u aan de situatie te wennen en dringt het tot u door dat u bent ontslagen. Dan kunt u wel eens erg kwaad worden. Bijvoorbeeld op de directie van het bedrijf. U voelt zich ten onrechte afgedankt en wil de kont tegen de krib gooien. Ze bekijken het maar, denkt u, Ik zeg niks meer en werk nergens meer aan mee. Sommige mensen in uw omgeving vinden misschien dat u zich onredelijk gedraagt. Boos zijn mag. Het kan erg opluchten die boosheid ook een keer te uiten. Maar probeer dat te doen zonder uw belangen en die van anderen te schaden. Uw gezin of uw vrienden kunnen het ook niet helpen, en u heeft hun steun hard nodig. Het is ook niet verstandig emotioneel ruzie te maken met uw werkgever, zeker niet wanneer er bedrijfseconomische redenen voor ontslag zijn. Misschien wilt u later toch weer solliciteren bij deze organisatie. Rol werkgever Uw werkgever zal zich zakelijk opstellen en dat ook van uw leidinggevende verwachten. Waar u vroeger goed kon praten met uw chef, kan dat nu vaak niet meer. Hij vertegenwoordigt het bedrijf. Omdat u bent ontslagen, liggen de rollen nu anders. Realiseert u zich dat u nu op uzelf bent aangewezen en uw eigen beslissingen kunt en moet nemen. Neem afscheid en kom op voor uw eigen belangen. Berusting Stapje voor stapje komt u tot het inzicht dat u op uzelf bent aangewezen. U bent misschien nog steeds kwaad, maar berust in de situatie. U begint met het emotioneel afscheid nemen van uw werk, collega s en status. In deze fase ziet u de zaken weer objectiever en bent u toe aan actie. U kunt u steeds beter richten op uw toekomst. U praat uzelf moed in om verder te gaan. Heeft u spijt van een reactie in een eerdere fase, dan is het nu de tijd om dat recht te trekken. Maar: bent u ervan overtuigd dat u onterecht bent ontslagen en wilt u genoegdoening? 9

Emoties horen erbij Bespreek dat dan met een vakbondsconsulent of een advocaat. Zijn het uw emoties of heeft u gelijk? Misschien heeft u wel zo hard gewerkt, dat u eraan onderdoor bent gegaan. Dan kan genoegdoening van emotionele en ook van zakelijke betekenis zijn. Praat met anderen Uw gezinsleden hebben hopelijk een luisterend oor voor u. U kunt tegen hen vrijuit spreken. Bedenk dat ook zij zorgen hebben. Bespreek daarom samen de gevolgen voor uw gezin, zoals een mogelijke terugval in inkomen. Zoek vooral naar oplossingen en beschouw het als een gezamenlijke verantwoordelijkheid om door deze vervelende periode heen te komen. Uw verdere familie en ook uw vrienden zijn bij uitstek geschikt om eens flink uit te huilen of er lekker tegenaan te praten. Over uw frustraties en uw angst voor langdurige werkloosheid bijvoorbeeld. Vraag hen welke kwaliteiten zij in u zien. Zij kunnen u aanbevelen voor een gesprek dat misschien leidt tot nieuw werk. Tips om verder te gaan Nadat alle emoties wat zijn gezakt, is het tijd om verder te gaan. Denk daarbij vooral in mogelijkheden, wees positief en ga uit van feiten. Steek uzelf een hart onder de riem. Bedenk in hoeverre u onderscheidend kunt zijn in uw vak. Maak een lijst van al uw sterke kanten, van alles wat u al gepresteerd heeft. Wees flexibel. Pas uw wensen en eisen aan. Bent u bereid tot een langere reistijd? Wilt u zich bijscholen of omscholen? Misschien heeft u een langgekoesterde wens op studiegebied? Kunt u werken en leren tegelijk? Probeer ook de kansen te zien die de nieuwe situatie u biedt. Wilde u altijd al een verre reis maken? Emigreren? Of het huis verbouwen? Droomt u al jaren van uw eigen zaak? Maak eerst keuzes. Dan kunt u daarna uitzoeken wat de mogelijkheden zijn. Uw wensen bijstellen kan altijd nog. Maar zorg, ook in de emotionele beginfase, dat u in ieder geval doet wat nodig is om voor uw belangen op te komen. Om u daarbij te helpen, hebben we de belangrijkste eerste acties bij ontslag voor u op een rij gezet in Hoofdstuk 3. 10

Hoofdstuk 3 ONTSLAG: UW EERSTE ACTIES Uw werkgever heeft u ontslagen of gaat u ontslaan. Hoe moeilijk dat soms ook is, u doet er goed aan nu het hoofd koel te houden. Dit moment is de omslag van loyaal zijn aan uw werkgever naar loyaal zijn aan uzelf. U moet er nu voor zorgen dat u deze periode goed doorkomt en uzelf op de rails zet, om uw inkomen te bewaken en op weg te gaan naar nieuw werk. Pak vanaf nu alles gestructureerd aan. We zetten hier voor u op een rij wat u daarvoor kunt doen. Werk de punten van het onderstaande lijstje een voor een af. Het gaat om de volgende zes stappen: 1. Controleer de gang van zaken rond uw ontslag 2. Ga nooit zomaar akkoord 3. Bepalen wie schuld heeft 4. Check de mogelijkheid van een uitkering 5. Check uw vertrekregeling 6. Houd alles goed bij - leg een dossier aan 3.1 Eerste actie: controleer de gang van zaken rond uw ontslag Controleer eerst of u wettelijk al bent ontslagen. Daarvoor moet u een brief van het UWV WERKbedrijf (voorheen CWI) of van de kantonrechter hebben ontvangen waarin dat staat vermeld, met de datum van ontslag. Of u heeft samen met uw werkgever een brief opgesteld een beëindigingsovereenkomst of vaststellingsovereenkomst - waarin u het beiden eens bent over het ontslag en waarin allerlei zaken staan zoals de datum van ontslag, uitbetaling van vakantiedagen en een financiële schadevergoeding die uw werkgever aan u betaalt. In welke fase van ontslag zit u? 1. Is het allemaal nog niet zover, dan weet u nu dat u de rest van de noodzakelijke acties in een iets rustiger tempo af kunt werken. Kijk voor een model beëindigingovereenkomst op www.werk.nl (de site van UWV WERKbedrijf). 2. Bent u al wel officieel ontslagen, maar loopt uw salaris nog een tijdje door, dan 11

Ontslag: uw eerste actiesj kunt u ook iets rustiger aan de slag. 3. Heeft u een overeenkomst tussen uw werkgever en uzelf getekend zonder financiële schadevergoeding en zonder dat u bewaar heeft gemaakt tegen uw ontslag, dan moet u heel snel in actie komen. De snelle actie U bent akkoord gegaan met ontslag per direct en uw werkgever betaalt u geen schadevergoeding. Dan zit u in een lastige situatie. Doordat u het eens bent met uw ontslag heeft u waarschijnlijk geen recht op een uitkering. Daar kunt u vanuit gaan. Maar vraag het in elk geval na: bijvoorbeeld bij een advocaat of uw vakbond. Vraag hen wat u nu het beste kunt doen. Meldt u zich vervolgens meteen aan bij UWV WERKbedrijf en zeg dat u snel werk moet hebben. Leg de situatie uit en vraag ook hen advies. Waarschijnlijk raden zij u aan een aantal uitzendbureaus te bezoeken, die u snel aan het werk kunnen helpen. Uiteraard kunt u goede redenen hebben gehad om deze overeenkomst zonder voorwaarden te tekenen. Misschien bent u al bezig met het opbouwen van een eigen zaak. Of heeft u nog een aardig spaarpotje. In dat geval hoeft u natuurlijk niet zoveel haast te maken. Maar bent u onbedoeld in een situatie terecht gekomen waarin u binnen een maand geen inkomen meer heeft, dan is deze snelle actie de meest effectieve om dat weer te krijgen. Pak elk werk aan dat u kunt krijgen en solliciteer ondertussen naar functies die bij uw opleiding en werkervaring passen. Vind uw weg op internet. Begin bijvoorbeeld op www.werk.nl of ga naar www.denationalevacaturebank.nl. Schakel familie, kennissen en werkrelaties in om met u mee te zoeken. Ontslagbescherming Of het nu gaat om ontslag om persoonlijke of om bedrijfseconomische redenen: er zijn werknemers die volgens de wet niet zomaar ontslagen mogen worden. Deze zogenaamde ontslagbescherming geldt voor OR-leden, zwangere medewerksters, arbeidsgehandicapten en medewerkers die om principiële redenen (een nieuw onderdeel van) hun functie niet willen uitvoeren. Herkent u zich in een van deze drie groepen, dan moet u extra alert zijn. Vraag advies aan een arbeidsrechtdeskundige of de vakbond en schakel zonodig uw rechtsbijstandsverzekering of een advocaat in. 12

Ontslag: uw eerste acties 3.2 Tweede actie: ga nooit zomaar akkoord Het is beter om niet zomaar akkoord te gaan met uw ontslag. Zodra uw werkgever uw ontslag aankondigt, kunt u bijvoorbeeld om te beginnen het best bezwaar maken tegen het ontslag. Doe dat per brief, ook als u al mondeling geprotesteerd heeft. Vraag om een ontvangstbevestiging. Als u per mail reageert, vraag dan ook om een ontvangst- of leesbevestiging. Check ook de reden voor het ontslag. Wanneer uw werkgever u ontslaat, dan moet hij daarvoor toestemming vragen aan de kantonrechter of aan UWV WERKbedrijf. Uw werkgever heeft u ook laten weten waarom u bent ontslagen. Is dat niet het geval, zorg dan dat hij dat alsnog doet. De verschillende redenen van ontslag hebben namelijk invloed op de hoogte van een financiële schadevergoeding, op het wel of niet krijgen van een werkloosheidsuitkering en op het wel of niet doorlopen van uw salaris voor een aantal maanden. In het kader hieronder vindt u de meest voorkomende redenen van ontslag. Verschillende redenen van ontslag Er moet altijd een reden voor ontslag zijn. Anders krijgt een werkgever geen toestemming om een werknemer te ontslaan. Er zijn globaal twee hoofdredenen voor ontslag: 1. ontslag om persoonlijke redenen; 2. ontslag om bedrijfseconomische redenen. 1. Ontslag om persoonlijke redenen Uw werkgever heeft u bijvoorbeeld ontslagen omdat hij vindt dat u zich zwaar heeft misdragen (denk aan diefstal, mishandeling of ernstige belediging), of omdat u heel vaak ziek bent, of omdat u langer dan twee jaar arbeidsongeschiktheid bent. Een andere reden kan zijn dat de werkgever vindt dat u onvoldoende functioneert en dat hij dat al diverse malen met u heeft besproken. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat u zich daar maar bij neer moet leggen. Misschien kunt u zich verzetten. Daarover vindt u in dit en andere hoofdstukken meer informatie. 2. Ontslag om bedrijfseconomische redenen Bent u ontslagen om bedrijfseconomische redenen? Dan kan het gaan om een collectief ontslag. Daarvoor onder andere moeten minstens twintig medewerkers tegelijk ontslagen worden. En er zijn nog meer voorwaarden. Voor een collectief ontslag heeft uw werkgever toestemming nodig van UWV WERKbedrijf. Om die toestemming te krijgen moet hij voldoen aan de nodige eisen. 13

Ontslag: uw eerste acties Maar ook bij minder dan twintig ontslagen moet uw werkgever wel de redenen kunnen aangeven. De werkgever moet het ontslag ook kunnen uitleggen. Bij collectief ontslag doet hij dat aan de vakbond. UWV WERKbedrijf gaat ervan uit dat de vakbonden goed hebben gekeken naar de bedrijfseconomische redenen van het ontslag. Afspiegelingsbeginsel De werkgever kan bij collectief niet willekeurig kiezen wie hij ontslaat. Hij moet rekening houden met leeftijd en er ook voor zorgen dat de pijn een beetje gelijk verdeeld wordt. Dat heet het afspiegelingsbeginsel. De vakbond of de personeelsafdeling kan u dat uitleggen. Ook het UWV WERKbedrijf heeft er informatie over. Vraag er altijd uitleg over, want het komt wel voor dat werknemers ten onrechte worden ontslagen. Zo mag uw werkgever bijvoorbeeld niet selecteren op al dan niet goed functioneren van zijn medewerkers. 3.3 Derde actie: bepalen wie schuld heeft Bij een ontslag moet duidelijk worden wie dat te verwijten valt. Dat is belangrijk voor de hoogte van een eventuele ontslagvergoeding en bij het vaststellen of de werknemer recht heeft op een werkloosheidsuitkering. Wanneer u als werknemer zelf ontslag neemt, dan is dat aan uzelf te wijten. U verliest dan bijna altijd uw recht op een uitkering. Ontslaat uw werkgever u, dan doet u er goed aan zelf uit te zoeken wie dat waarschijnlijk te verwijten valt. Soms is dat heel duidelijk, soms niet. Een faillissement of reorganisatie is de werkgever bijna altijd te verwijten. Maar heeft u bijvoorbeeld de kas leeggeroofd, dan is het ontslag natuurlijk aan uzelf te wijten. Ook als u niet heeft meegewerkt aan reïntegratie tijdens of na ziekte ligt de schuld van het ontslag meestal bij uzelf. Of wanneer u regelmatig een redelijk verzoek tot overwerk heeft geweigerd zodat de bedrijfsproductie in gevaar komt of uw collega s altijd alles moeten opvangen. En dan is er nog de verstoorde arbeidsrelatie, zeg maar ruzie tussen leidinggevende en werknemer. De verwijtbaarheid daarvan is vaak lastig te bepalen en een gang naar de rechter is aan te bevelen. Niet zozeer om uw eigen functie terug te krijgen, maar wel om misschien een functie op een andere afdeling te krijgen of een ruimere financiële vergoeding toegekend te krijgen. In alle gevallen is het vaststellen van de verwijtbaarheid belangrijk, bijvoorbeeld voor de ingangsdatum van het ontslag en vooral ook voor de hoogte van een ontslagvergoeding. 14

Ontslag: uw eerste acties Naar de rechter? Er zijn twee situaties waarin u ervan kunt uitgaan dat het zinvol is om het ontslag via de kantonrechter aan te vechten. Dat is: - als u wordt ontslagen wegens een reorganisatie of bedrijfsinkrimping en u niet onder een sociaal plan valt; - als er sprake is van een verstoorde arbeidsrelatie en u verwacht dat uw werkgever dat te verwijten valt. In beide gevallen heeft u grote kans dat uw werkgever aan u een schadevergoeding moet betalen. De kantonrechter bepaalt het bedrag. Laat u goed informeren voordat u aan een rechtszaak begint. Zeker wanneer u om een andere reden een ontslag aanvecht. Want krijgt u geen gelijk, dan betaalt u vaak de kosten van de rechtszaak. Ook hier geldt: neem contact op met uw rechtsbijstandverzekeraar, de vakbond of een advocaat. 3.4 Vierde actie: check de mogelijkheid van een uitkering Ontslagen worden betekent ook geen salaris meer ontvangen. U moet dus zo snel mogelijk uw inkomen veilig stellen, voor de korte en voor de langere termijn. Komt u er zelf niet goed uit, schakel dan een financieel adviseur in. En laat u desgewenst verder informeren door uw vakbond of een advocaat. Gebruik uw rechtsbijstandsverzekering. Het kan zijn dat u voor een uitkering in aanmerking komt, bijvoorbeeld voor een werkloosheidsuitkering; aanvulling op een uitkering als u 50 jaar of ouder bent: de IOAW; aanvulling op een uitkering als u 60 jaar of ouder bent: de IOW. In hoofdstuk 5.2 vindt u daar meer informatie over. Denkt u in aanmerking te komen voor een van deze uitkeringen, dan moet u die zelf aanvragen. Dat kan bij het UWV WERKbedrijf via internet. Ook als u weet dat u straks ontslagen bent, kunt u tot vier maanden van tevoren al een uitkering aanvragen. Op www.werk.nl staat een uitgebreide handleiding per stap. Komt u er desondanks niet uit, belt u dan met 0800-8001, het telefoonnummer van de helpdesk van het UWV WERKbedrijf. Heeft u een uitkering aangevraagd, dan bent u verplicht acties te ondernemen om zo snel mogelijk weer in uw eigen inkomen te voorzien. Begin daarom meteen met solliciteren en houd daar alle correspondentie van bij. U moet bij het UWV WERKbedrijf kunnen aantonen dat u er alles aan doet om weer aan het werk te komen. In hoofdstuk 6 vindt u meer tips om weer ander werk te vinden, inclusief de mogelijkheden van het eigen ondernemerschap. 15

Ontslag: uw eerste acties Mogelijkheden voor toekomstig werk Inventariseer uw wensen en mogelijkheden op nieuw werk. Bent u vrij in uw keuze of heeft u bijvoorbeeld een concurrentiebeding? Het Juridisch Loket www.hetjl.nl geeft informatie over de geldigheid van een concurrentiebeding in verschillende situaties. Denk ook aan een eigen bedrijf. Met het UWV Werkbedrijf zijn afspraken te maken over het starten van een eigen bedrijf in combinatie met een WW-uitkering. 3.5 Vijfde actie: check uw vertrekregeling Bij ontslag kan er sprake zijn van een vertrekregeling. Uw werkgever en u kunnen samen een vertrekregeling overeenkomen in een vaststellingsovereenkomst. Bij collectief ontslag geldt vaak het sociaal plan. Een sociaal plan wordt meestal afgesproken met de vakbonden. Een vertrekregeling gaat in op zaken als: een ontslagvergoeding; º begeleiding bij het vinden van ander werk. De ontslagvergoeding of gouden handdruk is een financiële schadevergoeding na ontslag. Voor de hoogte van die vergoeding is vaak de zogenaamde kantonrechtersformule een richtlijn. In hoofdstuk 4 vindt u uitleg over de ontslagvergoeding en de mogelijkheden om die vergoeding verantwoord te gebruiken. Om zelf een goed inzicht te krijgen in wat u op financieel gebied nodig heeft, maakt u het beste een berekening van uw huidige en toekomstige financiën. Om uw inkomen veilig te stellen voor de langere termijn na ontslag, zult u ook inzicht moeten krijgen in de gevolgen voor uw pensioen, eventuele overlijdensrisicoverzekering en nabestaandenverzekering. Ook dat zijn zaken om bij een vertrekregeling over na te denken. Als u zelf met uw werkgever onderhandelt over een vertrekregeling, vraag dan advies aan een financieel adviseur of verzekeraar, of bij uw vakbond. U kunt ook gebruik maken van de mogelijkheden in een vertrekregeling voor begeleiding bij het vinden van nieuw werk. Bijvoorbeeld van een mobiliteitscentrum waar u terecht kunt voor loopbaanadvies, sollicitatietraining en kennis- en vaardigheidstesten. Het kost u niets en u heeft een grotere kans om snel weer aan het werk te komen. Bovendien laat u zien dat u serieus bezig bent nieuw werk te vinden. Meer over het vinden van nieuw werk vindt u in hoofdstuk 6. 16

Ontslag: uw eerste acties Sociaal plan Bij collectief ontslag is de werkgever verplicht maatregelen te nemen om de sociale en financiële gevolgen voor het personeel op te vangen. Gaan de vakbonden akkoord met een reorganisatie dan spreken zij vaak een sociaal plan af met de werkgever. U valt onder dat sociaal plan en kunt gebruik maken van de faciliteiten die dit biedt. In een sociaal plan staan onder andere de ontslagvolgorde, regelingen voor herplaatsing, om- en bijscholing en andere begeleiding naar nieuw werk, en afspraken over een ontslagvergoeding. Laat u goed informeren over de mogelijkheden uit het sociaal plan en maak er gebruik van. 3.6 Zesde actie: houd alles goed bij leg een dossier aan U bent nu bezig alles rond uw ontslag goed te regelen. Daarvoor heeft u contact met uw werkgever, met allerlei instanties, met uw verzekeraar, met de vakbond het lijkt teveel om op te noemen. En u moet nadenken over uw toekomst. Om overzicht te houden is het daarom van groot belang dat u alles goed bijhoudt: Leg vanaf de eerste dag een dossier aan, een map waarin u alles bewaart dat met uw ontslag en uw nieuwe toekomst te maken heeft. Reageer op alles schriftelijk, ook als u al mondeling gereageerd heeft. Vraag ook andere partijen om schriftelijk te reageren. Maak notities van alles wat mondeling bijvoorbeeld aan de telefoon wordt gezegd of afgesproken; noteer daarbij ook tijd en datum en de naam van uw gesprekspartner. Houd de termijnen in de gaten: reageer bijtijds op brieven en verzoeken van bijvoorbeeld het UWV WERKbedrijf of de kantonrechter. Controleer of alle betrokken partijen doen wat ze moeten doen. Begin met solliciteren en hou daar ook alle correspondentie van bij. Verken de procedures Zorgen dat u zo goed mogelijk van alle mogelijkheden gebruik maakt, betekent dat u ook acties van anderen moet controleren. Want wanneer de werkgever bijvoorbeeld de procedure niet goed volgt, dan biedt dat kansen. Ken daarom de procedure die de werkgever moet volgen om u te ontslaan. Op www.werk.nl vindt u veel informatie daarover. 17

Hoofdstuk 4 ONTSLAG- VERGOEDING Een ontslagvergoeding is een financiële vergoeding aan een werknemer bij ontslag. U kunt dat zien als een compensatie voor gemiste loopbaankansen en als steun bij het vinden van een nieuwe baan. Hoe wordt die vergoeding vastgesteld en wat kunt u ermee doen? U krijgt bij ontslag in principe meestal een ontslagvergoeding. Maar: de reden van ontslag en de mate van verwijtbaarheid bepaalt vaak of u geen, een lage, gemiddelde of hoge vergoeding krijgt. De vergoeding wordt bepaald door ofwel de werkgever en werknemer samen, in een vaststellingsovereenkomst, ofwel door de kantonrechter, ofwel hij vloeit voort uit een sociaal plan. Een ontslagvergoeding heet ook wel vertrekpremie of gouden handdruk. De zogenaamde kantonrechtersformule is vaak de basis voor allerlei ontslagvergoedingen. Het is goed daar iets over te weten. Een minder vaak voorkomende ontslagvergoeding is de suppletiemethode. 4.1 De kantonrechtersformule Een kantonrechter bepaalt de hoogte van een ontslagvergoeding en heeft daar richtlijnen voor. Per 1 januari 2009 is er een nieuwe kantonrechtersformule. Het basisbedrag van de vergoeding wordt bepaald door het aantal dienstjaren (A) en het maandsalaris (B). Maar de rechter weegt nu, in tegenstelling tot voorgaande jaren, ook mee de financiële situatie van de werkgever, de arbeidsmarktpositie en eventuele noodzakelijke om- of bijscholingskosten van de werknemer. De rechter kan het basisbedrag corrigeren, afhankelijk van deze omstandigheden, met factor C. De basis van de kantonrechtersformule is het aantal dienstjaren (A): voor elk dienstjaar tot de 35ste verjaardag een half maandsalaris; voor elk dienstjaar vanaf de 35ste tot de 45ste verjaardag een heel maandsalaris; voor elk dienstjaar vanaf de 45ste tot de 55ste verjaardag anderhalf maandsalaris; voor elk dienstjaar vanaf de 55ste verjaardag twee maandsalarissen. 18

Ontslagvergoeding Het vakantiegeld, een dertiende maand, structurele overwerkvergoeding en vaste ploegentoeslag worden ook meegerekend in het maandsalaris. Beperking ontslagvergoeding Er ligt een wetsvoorstel om werknemers met een jaarsalaris van 75.000 euro of meer voortaan maximaal één jaarsalaris als ontslagvergoeding te geven. Dit is nu (maart 2009) nog geen wet, maar als het doorgaat geldt het alleen voor een ontslagvergoeding die de kantonrechter vaststelt. Ook de nieuwe kantonrechtersformule is overigens bedoeld om de kosten van ontslagvergoeding voor werkgevers te beperken. Maar: de oude kantonrechtersformule mág nog wel worden gehanteerd. 4.2 Gouden handdruk Het woord gouden handdruk doet vermoeden dat alleen werknemers met een topsalaris daarvoor in aanmerking komen. Dat is niet zo. Het is gewoon een ander woord voor ontslagvergoeding. Het bedrag is vrij te besteden. U kunt het nodig hebben om de periode tot aan uw nieuwe baan te overbruggen wanneer uw uitkering ontoereikend is om uw maandelijkse uitgaven te betalen. Op grond van de huidige wetgeving kunt u in principe een WW-uitkering krijgen wanneer het ontslag niet aan uzelf te wijten is en het UWV WERKbedrijf een ontslagvergunning geeft. Dat kan in de toekomst veranderen. In hoofdstuk 6 staan de diverse uitkeringen op een rij voor u. Acties bij gouden handdruk Een ontslagvergoeding krijgt u via drie manieren: 1. Door zelf daarover te onderhandelen 2. Door een uitspraak van de kantonrechter 3. Via het sociaal plan Actie bij 1. U zult bij een ontslag om persoonlijke redenen vaak zelf met uw werkgever moeten onderhandelen over het bedrag dat u meekrijgt. Wordt u het eens, dan legt u dit samen vast in een beëindigingsovereenkomst (zie ook Eerste actie hoofdstuk 3). Actie bij 2. Komt u er samen niet uit, dan kunt u naar de kantonrechter. Die bepaalt dan niet alleen een eventuele ontslagvergoeding, maar ook andere zaken zoals de datum van ontslag. U kunt niet tegen de uitspraak van de rechter in beroep gaan. Actie bij 3. Bij collectief ontslag heeft uw werkgever samen met de vakbonden vaak een ontslagvergoeding voor de ontslagen werknemers geregeld. De hoogte van de vergoeding ligt dan vast in een sociaal plan. Wanneer u dat bedrag onredelijk laag vindt, kunt u de kantonrechter alsnog vragen een hogere vergoeding toe te kennen. 19

Ontslagvergoeding 4.3 Suppletiemethode De suppletiemethode is ook een ontslagvergoeding, maar dan gebaseerd op wat u per maand nodig heeft om zonder werk uw pensioen te halen. Uw werkgever kan u een bepaald bedrag geven om u te garanderen dat u tot uw pensioen een aanvulling op uw uitkering heeft. Dat kan gunstig zijn omdat uw inkomen dan gegarandeerd is tussen uw ontslag en uw pensioen. Het kan ook zijn dat een bedrag gebaseerd op basis van de kantonrechtersformule gunstiger voor u uitpakt. Vraag daarom deskundig financieel advies en laat de verschillende methoden berekenen voordat u ergens mee akkoord gaat. 4.4 Besteding ontslagvergoeding Ontvangt u een ontslagvergoeding, dan is het verstandig u te verdiepen in de bestedingsmogelijkheden. Heeft u het geld nodig op korte termijn? Of wilt u het wegzetten voor later? Volgens de wet heeft u drie keuzes: ineens laten uitbetalen (dan betaalt u wel meteen de volledige belasting) als stamrechtverzekering storten bij een verzekeraar, als koopsom voor een periodieke uitkering een stamrecht BV oprichten U kunt de drie opties ook combineren. Bijvoorbeeld een deel uit laten betalen en een deel wegzetten voor later. Waar doet u nu goed aan? Dat is helemaal afhankelijk van uw wensen en toekomstplannen. Bij Centraal Beheer Achmea kunt u informatie en advies krijgen over de mogelijkheden die het best passen bij uw situatie. Zie hoofdstuk 7 voor meer informatie daarover. Ineens uitbetalen Wilt u een wereldreis maken of een schuld aflossen? Of start u een eigen bedrijf? Dan heeft u meteen geld nodig en dan is contant uitbetalen een goede optie. U betaalt er wel meteen inkomstenbelasting over, maximaal 52 procent. Daarna kunt er ermee doen wat u wilt. Stamrechtverzekering Kiest u liever voor een aanvulling op uw uitkering? Of wilt u een spaarpotje voor later wanneer uw kinderen gaan studeren of wanneer u zelf met pensioen gaat? Dan zijn er diverse mogelijkheden bij verzekeringsmaatschappijen om de ontslagvergoeding om te zetten in een stamrechtverzekering ofwel een verzekering die recht geeft op periodieke uitkeringen. U kunt (een deel van) uw ontslagvergoeding als stamrechtverzekering storten bij een verzekeraar. 20