LOBBYEN IN DE PRAKTIJK Praktische handvatten om goed te lobbyen Aan de orde komen: Hoe krijg je een voet tussen de deur, Hoe stel je een lobbyplan op, Maak een lobbystrategie, Welke lobbyinstrumenten kun je inzetten, Hoe kun je lobbyen via de media, Hoe hou je je lobbygroep bij elkaar. W. Carabain Overheidsexperts.nl in opdracht van MOgroep 7/25/2013
Lobbyen in de praktijk Praktische handvatten om goed te lobbyen HOE KRIJG JE EEN VOET TUSSEN DE DEUR? Begin met het op papier zetten van je eigen doelen en hoe je die wilt bereiken. Formuleer het realistisch zodat je gelooft in het succes van de lobby. Ga met één lobbyonderwerp op stap. Benader je stakeholder op het juiste moment. Dat wil zeggen, niet vlak voor de besluitvorming, maar in de fase waarin je gesprekspartner zich een mening aan het vormen is, bijvoorbeeld bij het opstellen van de programma's van de politieke partijen. Je moet proberen in een positie te komen waarbij je je gesprekspartner kunt helpen bij diens standpuntbepaling en de keuzen die moeten worden gemaakt. De kans op succes wordt groter als je de lobby samen met andere organisaties samen uitvoert. Dezelfde boodschap die door verschillende organisaties wordt uitgedragen, maar vanuit verschillend perspectief wordt geformuleerd, krijgt meer gewicht. Ook is het mogelijk meer stakeholders in korte tijd te bereiken en te voorzien van de juiste informatie. Lobby is uiteraard gericht op besluitennemers, bijvoorbeeld raadsleden of Tweede Kamerleden. Maar de beleidsmedewerkers en topambtenaren mogen daarbij absoluut niet worden vergeten. Zij zijn net zo belangrijk. En in de fase van beleidsontwikkeling zijn ambtenaren Lobbyen richt zich op beslissers en besluitvorming. zelfs belangrijker, omdat door hen de eerste verkenningen worden gemaakt. Tracht zo snel mogelijke te achterhalen wie de belangrijkste penvoerder is. En zorg dat je met die persoon in gesprek komt. Focus je tijdens het gesprek niet uitsluitend op je eigen belang, maar denk met je gesprekspartner mee. Via meebewegen en meedenken kun je de uitkomst van het denkproces beïnvloeden. HOE STEL JE EEN LOBBYPLAN OP? Een lobbyplan stelt je in staat op de lobby systematisch aan te pakken en aan alle aspecten evenwichtig aandacht te besteden. Een lobbyplan heeft een aantal vaste onderdelen: Interne lobby: inventariseer de collega's of organisaties die jou achter de schermen kunnen helpen, maar ook de mensen die je dwars (kunnen) zitten. Kies enkele personen met wie je een team kunt vormen, zoals een beleidsspecialist, iemand die de overheid van binnen kent en een communicatieadviseur; Het lobbydoel: Wat wil je precies bereiken? Hoeveel, wanneer, waar? Wie profiteren ervan? Is je lobbydoel kansrijk? Heb je een oplossing of alternatief te bieden? 1
Je bondgenoten: Welke mensen of organisaties delen jouw belangen en kunnen jou helpen? Je vijanden: Wie zijn je concurrenten of tegenstrevers? Wat zijn hun argumenten? Wat vind jij daarvan? Je lobbyboodschap: met welk verhaal denk je sympathie/steun te verwerven? De te beïnvloeden mensen: Op wie richt je je pijlen? Gaat het alleen om de besluitennemers of ook anderen? Woordvoerder: Wie wordt het gezicht en de stem van de lobby? Ben jij dat zelf of de directeur of de voorzitter? Een boodschap blijft beter hangen steeds dezelfde persoon de boodschap uitdraagt. Planning: Teken een tijdbalk met de vermoedelijke einddatum, de stappen in de besluitvorming en belangrijke beïnvloedingsmomenten Actieplan: Maak een gedetailleerde kalender met een schame met drie kolommen: wanneer, wat en wie. Budget: Maak een inschatting van de te maken kosten. Evaluatie: Formuleer vragen die je aan het eind van de lobby wilt beantwoorden. Is het doel bereikt? Welke punten heb je kunnen beïnvloeden? Had je een goede boodschap? MAAK EEN LOBBYSTRATEGIE Aan elke lobby ligt een strategie ten grondslag. Daarin moet een aantal afwegingen worden gemaakt: Formeel of informeel? Meestal begint de lobby via informele contacten: een gesprek om de mogelijkheden te verkennen. Naarmate het moment van besluiten dichterbij komt, wordt het formeler. Een officiële delegatie van je organisatie voert dan een gesprek met de beslisser, bijvoorbeeld met de wethouder Stille diplomatie of lawaai in de media? De meeste lobby's verlopen in stilte. Dan houd je de meeste manoeuvreerruimte. Als je je lobbyboodschap in de pers brengt, help je je tegenstanders in feite in het zadel. Stap niet te snel naar een journalist. Inschakelen van media kan helpen als je het onderwerp bekendheid wilt geven. Of aan het eind als je de beslisser een zetje in de goede richting wilt geven. Stille diplomatie of lawaai in de media? Samen of met bondgenoten? Als de beslisser twijfelt, kun je bondgenoten inschakelen om samen je verhaal te brengen. Hetzelfde standpunt vanuit verschillende hoeken genereert extra druk. Rechtstreeks of via anderen? Als de beslisser sympathiek staat tegenover je belang(en) of standpunt(en) kies dan voor een directe aanpak. Moet je lobbyen bij iemand die een uitgesproken tegenovergesteld opvatting heeft, dan kan het helpen om anderen de boodschap te laten overbrengen. 2
Vragend of aanbiedend? Alleen maar bedelen om geld of om een gunstige beslissing is meestal niet erg vruchtbaar. Ook een brief sturen of een werkbezoek organiseren is niet voldoende. Je kiest je argumenten zo dat de ander er ook voordeel bij heeft. Verplaats je in de doelen van je gesprekspartner. Als je geen poot aan de grond krijgt, kan het helpen een uitgewerkte oplossing of compleet alternatief te presenteren. Zenden of ontvangen? Lobbyisten hebben de neiging om actief hun eigen verhaal uit te dragen. Soms kan het verstandig zijn eerst je gesprekspartner aan het woord te laten, zodat in reactie daarop een passend verhaal kan worden gehouden. WELKE LOBBYINSTRUMENTEN KUN JE INZETTEN? De volgende instrumenten kunnen worden ingezet om een lobby uit te voeren: Persoonlijk gesprek: biedt een goede gelegenheid je standpunt toe te lichten. Maar bereid je ook voor op tegenspraak. Persoonlijk geadresseerde brief: zet je lobbyboodschap in hooguit anderhalve pagina uiteen en zorg dat je aansluit bij de ontvanger. Een werkbezoek aan jouw organisatie: biedt de mogelijkheid om eerst in een formele en daarna in een informele setting te informeren en te overtuigen. Een onderzoek: dat geeft de argumenten extra gewicht. Ingezonden artikel op de opiniepagina van een krant: hiermee vraag je aandacht voor het onderwerp aan een groot publiek. Een e-nieuwsbrief: hiermee kun je terugkerend bij je gesprekspartners onder de aandacht komen. Ook biedt een e-mail de mogelijkheid een link naar een website of een YouTube filmpje te sturen. Bezoek receptie: een dergelijk vorm van informeel contact biedt de mogelijkheid kort met je gesprekspartner te spreken Themabijeenkomst: vanuit de griffie van de gemeenteraad worden periodiek meningsvormende debatten georganiseerd. Het tijdig achterhalen van de thema's biedt de mogelijkheid de uitkomsten van het debat te organiseren. Een symposium of lezing: Het kan nuttig zijn om zelf periodiek iets te organiseren zodat je op objectieve wijze je zelf een podium verschaft je verhaal te vertellen HOE KUN JE LOBBYEN VIA DE MEDIA Professionele lobby verloopt vaak in stilte. Er wordt systematisch geïnvesteerd in de relatie met relevante stakeholders. Dit uit zich op tal van manieren, maar steeds gericht op het verkrijgen van een zo goed mogelijke uitgangspositie. Er kunnen diverse redenen zijn om naast een rechtstreekse lobby ook Media zijn goed als u bekendheid voor uw vraagstuk wilt. 3
indirect te lobbyen. Indirecte lobby kan onder meer via media plaatsvinden. Lobbyen via de media kan nuttig zijn om bekendheid te genereren voor een nieuw lobbyonderwerp. Een onderwerp waarover in media aandacht is besteed, heeft meer impact dan een lobby over een onderwerp waar niemand ooit van heeft gehoord. Een andere reden om via de media te lobbyen kan zijn om permanent de aandacht op een onderwerp te vestigen. Voorbeelden hiervan zijn het tegengaan van roken en de campagne tegen tolheffing op snelwegen. Als na veel inspanning een lobby geen of nauwelijks effect heeft, kan het ook nuttig zijn media in te schakelen. Veel aandacht voor een onderwerp kan er bijvoorbeeld toe leiden dat de gemeenteraad aandacht aan het onderwerp gaat besteden, maar er kan ook uit onverwachte hoek steun komen. Actief media inschakelen voor je lobby betekent dat het karakter van de lobby verandert. De lobby kan hierdoor meer actiegericht worden. Media zijn het eenvoudigst te interesseren met nieuwsmomenten. Het gaat er dus om regelmatig nieuwsmomenten te creëren om terugkerend media aandacht te genereren. HOE HOU JE JE LOBBYGROEP BIJ ELKAAR? Lobbyen is een kwestie van lange adem. Je komt niet alleen maar iets halen, maar je komt ook iets brengen. En de kans op succes wordt groter als je samen met andere partijen optrekt. Maar hoe hou je zo'n coalities van verschillende organisaties en personen bij elkaar? Organiseer regelmatig bijeenkomsten. Zorg dat ieder zijn verhaal kan vertellen. Inventariseer de behaalde resultaten. Bevorder dat de deelnemende organisaties hun eigen doelen naar de achtergrond De kans wordt groter als je met andere partijen optrekt. verschuiven en dat het hogere, gezamenlijke, doel voor iedereen de focus wordt waarop men is gericht. Verdeel taken voor de komende periode. Als je er onvoldoende vertrouwen in hebt dat alle afspraken worden uitgevoerd, dan kan het nuttig zijn alle betrokken nog even een mail te sturen met de gemaakte afspraken. Raadpleeg ook: Hoe werkt de gemeente Tien tips voor een succesvolle lobby Lobbyen bij gemeenten 4