WORKSHOP Slimme Technologie: een middel om fixatie terug te dringen? 7 maart 2013
Welkom!
Programma voormiddag namiddag 9u -9u10 13u30-13u40 Verwelkoming 9u10-9u25 13u40-13u55 Fixatie: what s in a name? 9u25-9u45 13u55-14u15 Interactief moment 9u45 10u15 14u15-14u45 Zorgtechnologie: opstap naar fixatie-luw beleid? 10u15 10u30 14u45-15u Pauze 10u30 11u45 15u - 16u15 Het aanbod anno 2013 11u45 12u30 16u15-17u Bezoek standen/netwerkgelegenheid met hapje en drankje
CURA-B Partners uit West-Vlaanderen, Suffolk en Essex (UK), Nord-Pas de Calais (FR) en Nederland (Zeeland en Zeeuws-Vl)
Fixatie: what s in a name? Michèle Inghelbrecht - KHBO
Fixatie: what s in a name? 1. Begripsomschrijving fysieke fixatie 2. Wetgevend kader 3. Prevalentie in Vlaanderen 4. Redenen voor fixatie 5. Fixatie-luw beleid: succesfactoren 6. Good practices 7. Interactieve vraagstelling
1. BEGRIPSOMSCHRIJVING FIXATIE Geen omschrijving op niveau van wetgeving terug te vinden Elke handeling of het gebruik van materiaal die de bewegingsvrijheid beperkt en niet gemakkelijk verwijderd kan worden (12) Elke handelingsmethode, materiaal of uitrusting aan of in de buurt van het lichaam van de bewoner die deze niet gemakkelijk kan verwijderen en die de bewegingsvrijheid van of de normale toegang tot het lichaam beperkt (17) Fysieke fixatie wordt wel omschreven in de registratiesystemen vanwege de overheid (kwaliteitsindicatoren WZC en MVG ZH)
1. BEGRIPSOMSCHRIJVING FIXATIE Referentiekader integrale kwaliteit van wonen en zorg in de WZC (1) Indicator D: Dagelijkse fysieke vrijheidsbeperkende maatregel tijdens de dag o Welke fysieke vrijheidsbeperkende maatregel krijgt de bewoner tijdens de dag? (Geen Bedhekken andere) o Is de fysieke vrijheidsbeperkende maatregel tijdens de dag beschreven in een fixatiedocument (OPTIONEEL)? (Ja- Neen)
1. BEGRIPSOMSCHRIJVING FIXATIE Registratie van de Verpleegkundige Gegevens van de Minimale Ziekenhuisgegevens (2) Klasse V V700: Zorgen m.b.t. desoriëntatie: beschermingsmaatregelen = het geheel van fysieke beschermingsmaatregelen m.b.t. de zorgen aan een gedesoriënteerde patiënt in tijd en/of ruimte t.g.v. een fysische, chemische of psychische stoornis om lichamelijk letsel te voorkomen: starten en opvolgen van een fysieke fixatie om de mobiliteit te beperken en/of starten en opvolgen van de fysieke beperking van de bewegingsvrijheid van een gedesoriënteerde patiënt op zijn kamer of binnen een deel van of de gehele verpleegafdeling.
2. PREVALENTIE IN VLAANDEREN Recent survey-onderzoek in 154 Vlaamse rusthuizen (3) 25% geeft aan bij 30 tot 60% van hun bewoners regelmatig vrijheidsbeperkende maatregelen toe te passen (geschat fixeerpercentage) 7% geeft aan bij meer dan 60% van van hun bewoners regelmatig vrijheidsbeperkende maatregelen toe te passen (geschat fixeerpercentage)
3. WETGEVEND KADER VLAANDEREN Nauwelijks aanwezig (i.t.t. VS en Frankrijk) (4) Fysieke fixatiemaatregelen vallen onder de bevoegdheid van de verpleegkundige Een verpleegkundige is bevoegd om zonder voorschrift van een arts maatregelen te nemen ter voorkoming van lichamelijke letsels: Fixatiemiddelen, isolatie, beveiliging en toezicht (5) Het toedienen van psychofarmaca als chemisch fixatiemiddel valt onder de medicamenteuze toedieningen en daarvoor is wel een medisch voorschrift vereist (5)
3. WETGEVEND KADER VLAANDEREN Het toepassen van maatregelen ter voorkoming van lichamelijke letsels is een technisch verpleegkundige verstrekking (B1) en dient dus in detail beschreven te worden d.m.v. een procedure (5) Beschrijft de uitvoeringswijze van een bepaalde verpleegkundige techniek
3. WETGEVEND KADER VLAANDEREN Zorgkundigen mogen, onder bepaalde voorwaarden, de maatregelen ter voorkoming van lichamelijke letsels, conform het zorgplan toepassen (7)
3. WETGEVEND KADER VLAANDEREN Fixatiemaatregelen mogen niet zonder de geïnformeerde toestemming van de patiënt of zijn vertegenwoordiger worden genomen (4)(8) Een verpleegkundige /zorgkundige is een beroepsbeoefenaar in de zin van artikel 2; 3 (4) (8) Uitzonderingen o Als de beslissing van de vertegenwoordiger niet in het belang is van de patiënt en door die beslissing zijn leven in gevaar zou worden gebracht of zijn gezondheidstoestand ernstig zou worden aangetast (8) o Wettige verdediging of noodtoestand als een patiënt door zijn gedrag een gevaar vormt voor derden (4) (8)
3. WETGEVEND KADER VLAANDEREN Indien er fysieke maatregelen worden genomen moet dit terug te vinden zijn in het verpleegkundig dossier Het verpleegkundig dossier is de weerslag van het verpleegproces (6) Rapportage van aanleiding, uitvoering, evaluatie en overleg met betrokkenen Ook belangrijk in juridisch opzicht (4)
3. WETGEVEND KADER VLAANDEREN Patiënten hebben recht op kwaliteitsvolle dienstverlening (8) Zorgvuldig handelen in functie van toezichtsplicht van de verzorgingsinstellingen (inspanningsverbintenis) o Het werken volgens een procedure o De registratie in het dossier o Evidence-based practice toepassen o Aantoonbare opleiding en vorming van personeel o Overleg, informatie en toestemming van de patiënt of vertegenwoordiger
4. REDENEN TOT FIXEREN Patiëntgebonden redenen(9) o Functionele beperkingen o Toegenomen lichamelijke afhankelijkheid o Mobiliteitsproblemen o Cognitieve stoornissen o Gedragsproblemen o Voorgeschiedenis van valproblematiek
4. REDENEN TOT FIXEREN Niet-patiëntgebonden kenmerken (9) Architectonisch Lage personeelsbezetting? Vrees voor gerechtelijke vervolging Personeel o Een negatieve en/of paternalistische houding o Routinegedrag o Gebrek aan kennis van de negatieve gevolgen en van alternatieven o Beperkt vermogen om met probleemgedrag om te gaan
5. FIXATIELUW BELEID - SUCCESFACTOREN Fysieke fixatie toepassen om de juiste reden(en) en bij de juiste persoon Uit diverse onderzoeken blijkt dat fixatie niet helpt om vallen te voorkomen en/of onrust te behandelen (9) Per bewoner/patiënt kijken naar geschikte alternatieve interventie(s) (9) EVB aangaande valpreventie EVB omgaan met personen met dementie, delier, Slimme technologie?
5. FIXATIELUW BELEID - SUCCESFACTOREN Vorming van hulpverleners en inzet van gespecialiseerde verpleegkundigen (10) Strengere wetgeving (10) NL: Toepassing van onrustbanden alleen nog toegestaan als alle alternatieven zijn uitgeput en er ernstig nadeel dreigt voor de bewoner. Valgevaar zal expliciet worden uitgesloten van de definitie van ernstig nadeel (wetsvoorstel nieuwe wet Zorg en Dwang)(10)
6. GOOD PRACTICES België Visietekst Zorgnet Vlaanderen Omgaan met vrijheidsbeperkende maatregelen in de zorg voor ouderen (11) Richtlijn betreffende vrijheidsbeperkende maatregelen ter beveiliging van de patiënt in de UZ Leuven (12) Ethisch beslissen over fixatie samenwerking tussen 4 West-Vlaamse WZC: fixatie-arm beleid in de valpreventie (13) Educatiepakket met aandacht voor de competenties van zorgverleners t.a.v. fixatie (KdG, UZA, GZA, Klina)(14) E-learning, vaardigheidstraining en intervisie/reflectie http://fixatie.kdg.be/kdg/dashboard/
6. GOOD PRACTICES NL: EXBELT (15) Intentieverklaring Bandenloze zorg in Nederlandse verpleeghuizen in 2011 (16)
7. INTERACTIEVE VRAAGSTELLING WZC Een geschreven beleid of praktijkprotocol rond fysieke fixatie? Zo ja, tot stand gekomen met CRA? Redenen om fysieke fixeermiddelen aan te wenden? Wie wordt betrokken bij de beslissing tot gebruik van fysieke fixatie? Organisatie van bijscholing rond fixatie - fixatieluw beleid?.
LITERATUUR (1) Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (2012). Referentiekader en indicatoren voor woonzorgcentra. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.zorg-en-gezondheid.be/referentiekaderwzc/ (2) FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu DG 1 Dienst Datamanagement (2011). CODEERHANDLEIDING Verpleegkundige Gegevens van de MZG VG-MZG Januari 2011 Officiële versie 1.6. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.health.belgium.be/eportal/healthcare/healthcarefacilities/registrationsystems/mhd(minimumhospit aldata)/referencelists/7202387?ie2term=codeerhandleiding 1.6&ie2section=9126 (3) Talloen, A. (2003). Opvattingen van verantwoordelijken voor het inhoudelijk zorgbeleid rond fysieke fixatie in Vlaamse rusthuizen. Projectthesis aangeboden tot het krijgen van de graag van Licentiaat in de Medisch- Sociale Wetenschappen. K.U. Leuven (4) Veys, M-N. (2007-2008). Fixatie bij bejaarden: een situering in het gezondheids- en aansprakelijkheidsrecht. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht, 214-227 (5) K.B. 18 juni 1990 houdende vaststelling van de lijst van de technische verpleegkundige verstrekkingen en de lijst van de handelingen die door de arts aan beoefenaars van de verpleegkunde kunnen worden toevertrouwd, alsmede de wijze van de uitvoering van die verstrekkingen en handelingen en de kwalificatievereisten waaraan de beoefenaars van de verpleegkunde moeten voldoen, gewijzigd door de KBn van 4/9/1990; 25/11/1991; 27/12/1994; 6/6/1997; 2/7/1999; 7/10/2002; 13/7/2006; 21/4/2007. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.nvkvv.be/page?orl=1&ssn=&lng=1&pge=51 (6) K.B. 28 december 2006 houdende bepaling van de algemene minimumvoorwaarden waaraan het verpleegkundig dossier moet voldoen. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.nvkvv.be/page?orl=1&ssn=&lng=1&pge=51 (7) K.B. 12 januari 2006 houdende vaststelling van de verpleegkundige activiteiten die de zorgkundigen mogen uitvoeren en de voorwaarden waaronder de zorgkundigen deze handelingen mogen stellen. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.nvkvv.be/page?orl=1&ssn=&lng=1&pge=51 (8) Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.nvkvv.be/page?orl=1&ssn=&lng=1&pge=51
LITERATUUR 9) Milisen, K. (2011). Klinische aspecten van vrijheidsbeperkende maatregelen. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.health.belgium.be/internet2prd/groups/public/@public/@dg1/@acutecare/documents/ie2divers/1 9068403_nl.pdf 10) Hamers, J. (2010). Feiten over vrijheidsbeperking in verpleeghuizen. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.innovatiekringdementie.nl/articledetail.aspx?articleid=241 11) Zorgnet Vlaanderen (2004). Omgaan met vrijheidsbeperkende maatregelen in de zorg voor ouderen. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.zorgnetvlaanderen.be/documents/inleiding%20advies%209.pdf 12) Milisen, K. et al (2006) Richtlijn betreffende vrijheidsbeperkende maatregelen ter beveiliging van de patiënt in de UZ Leuven. Tijdschrift voor Geneeskunde, 36, nr. 23, 1659-1663 13) Zorgnet Vlaanderen (2010). Vallen hoort bij het ouder worden. Geraadpleegd op 21 februari 2013, op http://www.zorgnetvlaanderen.be/documents/2010%20zorgwijzer%2012.pdf 14) Ablecare (2012) Dossier: Fixatie, eerst denken en dan liever niet doen. Zorgmagazine. Nr. 4, 6-13 15) EXBELT http. www.exbelt.nl 16) Inspectie voor de gezondheidszorg www.igz.nl 17) Evans en Strumph 1989 en Retsas 1998 in 11)
Zorgtechnologie: opstap naar fixatie-luw beleid? Joke Dessin Cretecs KHBO
Theorie vs praktijk Besluit interactiemoment Fixaties terugdringen Bewoners beschermen Waardige alternatieven voor traditionele vrijheid beperkende maatregelen
Zorgdomotica slimme technologie Zorgtechnologie Medische technologie Hulpmiddelen Zorgdomotica (intelligente woonomgeving) Zorg op afstand (ICT toepassingen)
Zorgdomotica slimme technologie Onderscheid tussen Fysieke vrijheidsbeperking & Elektronische vrijheidsbeperking Slimme technologie: ja, MAAR
Zorgdomotica de praktijk Setting Onderscheid tussen dag en nacht Behoefte
Zorgdomotica workshop Functionaliteit van de technologie Voor- en nadelen Productniveau: bedrijven (vandaag beschikbaar)
Zorgdomotica op functieniveau Extra ogen en oren zorgprofessional 1. Bed alarm 2. Opsta-alarmering 3. Akoestische bewaking 4. Deurstand signalering 5. Camera 6.
1. Bed alarm Gekoppeld aan het bed Bedmat Druk / Geen druk Matras Intelligente matrashoes Sensoren a/h bed Sensor in bedmotor Gekoppeld aan persoon Lichaamssensor in polshorloge (monitoring)
2. Opsta-alarmering Gekoppeld aan de omgeving Uit bed, Uit stoel/zetel Radar Optische camera Bewegingssensor(en) Detectieveld Combinatie van sensoren Voordeel, koppeling naar bijv. oriëntatieverlichting
3. Akoestische bewaking Uitluisteren, beluisteren Microfoon met drempelwaarde Controle Veelal ICM oproepsysteem Toepassing
4. Deurstandsignalering Detectie kamerdeur Detectie buitendeur Leefcirkels Detectie deur open + persoon Deur moet dicht zijn
5. Camera Op afstand een situatie beoordelen Gang, deur, kamer Klassieke camera Optische camera Camera met beeldherkenning Privacy Na andere melding
Slimme Technologie in uw instelling?
Is een maatregel wel of niet een vrijheidsbeperking? Fixeren Cameratoezicht Stoel tegen tafel Chip in kledij (alarmering) Deurstandsignalering Tafelblad op zetel Bedhekken Uitluistersysteem Buitendeur WZC op slot Diepe stoel Tafel op rolstoel Inactiviteitsregistratie Chip in kledij (deurvergrendeling) Dwaaldetectie Chip in lichaam
Hoe belastend is een maatregel om uit te voeren? Fixeren Cameratoezicht Stoel tegen tafel Chip in kledij (alarmering) Deurstandsignalering Tafelblad op zetel Bedhekken Uitluistersysteem Buitendeur WZC op slot Diepe stoel Tafel op rolstoel Inactiviteitsregistratie Chip in kledij (deurvergrendeling) Dwaaldetectie Chip in lichaam
Besluit Bronvermelding: ZonMw (2010). Van fixaties naar domotica? Geraadpleegd op 21 februari 2013. Digitale publicatie te verkrijgen op http://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/boek-domotica.pdf Vilans (2009). Cijfersloten en Zweedse banden kunnen weg! Geraadpleegd op 21 februari 2013. Te verkrijgen bij Vilans (NL). http://www.vilans.nl
Contact sarah.vandekerckhove@west-vlaanderen.be 050.40.70.36 joke.dessin@khbo.be 059.56.90.12 michele.inghelbrecht@khbo.be 050.30.51.00