Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan Lokale Energie Lokale Energie - 4 Lokale energie-initiatieven - Een loket voor buurt- en dorpsinitiatieven Projectnaam : Lokale Energie Opdrachtgever : Gert-Jan Swaving (PPM) Projectleider : Ronald van Paassen (MB) Datum : 25-6-2013 Status : Ontwerp 1
1. Omschrijving van het project Het project Lokale Energie geeft invulling aan de ambitie van de provincie Groningen op het gebied van lokale duurzame energie-initiatieven. Er ontstaan steeds meer initiatieven van bewonersgroepen in buurten en dorpen op het gebied van duurzame energieopwekking en besparing. De provincie Groningen geeft aan de opkomst van deze initiatieven te willen stimuleren. Het project Lokale Energie, onderdeel van programmalijn 2 decentrale energiesystemen van het Programma Energie 2012-2015, geeft invulling aan deze ambitie. Op 10 mei 2012 heeft Gedeputeerde Staten een brief aan Provinciale Staten geschreven, met het onderwerp: Stand van zaken vergroenen energievoorziening dorpen en buurten. Deze brief wordt gebruikt als basis voor het projectplan Lokale Energie. (2012-19.816/19/A.14,LGW) 2. Uitgangssituatie Lokale duurzame energie-initiatieven zijn initiatieven waarin groepen mensen samenwerken aan het opwekken van duurzame energie (of het besparen van energie) op een lokale en kleinschalige manier. Burgers hebben een actieve rol: ze initiëren, organiseren of investeren in het project, en ze plukken hier ook de vruchten van: Lokaal opgewekte, duurzame, eventueel goedkopere energie voor de deelnemers en de kans om te investeren in de lokale economie. Lokale energie-initiatieven kunnen een positieve impuls geven aan de lokale economie en werkgelegenheid en een belangrijke bijdrage leveren in de transitie naar een duurzame energievoorziening. Daarnaast draagt participatie van bewoners en lokale partijen bij aan de acceptatie van projecten, en leidt tot bewustwording en zuinig gebruik van energie. Bovendien staat een lokaal initiatief dicht bij de burger en kan hierdoor meer mensen bereiken. Lokale energie-initiatieven komen vaak moeilijk van de grond. Oorzaken hiervan zijn belemmerende wet- en regelgeving en technische- en ruimtelijke beperkingen. Bovendien hebben initiatiefnemers vaak behoefte aan kennis, organisatiekracht en financiële middelen om hun project tot een succes te maken. De betrokken partijen zijn onder andere de verschillende initiatiefnemers in de provincie, de Natuur en Milieufederatie Groningen (NMFG), Vereniging Groninger Dorpen, Energy Academy Europe (RuG & Hanzehogeschool), LTO en overheden. 3. Doel van het project Het stimuleren van lokale energie-initiatieven omdat deze bijdragen aan de energietransitie, de lokale economie stimuleren en daarnaast inspelen op de trend van burgerinitiatieven die rond lokale energieopwekking ontstaan. We willen met de uitvoering van het project bijdragen aan het ontstaan van lokale initiatieven op het gebied van duurzame energie, en deze initiatieven helpen om tot uitvoering te komen. Als provincie zullen we hierin faciliterend en ondersteunend zijn. Onze doelstelling is dat bewonersgroepen in buurten en dorpen in 2015 minimaal 4 projecten hebben gerealiseerd om duurzame energie te produceren en/of energie te besparen. 2
4. Resultaten De resultaten van het project Lokale Energie zijn: 1 loket voor lokale energie-initiatieven van bewonersgroepen in buurten en dorpen. Initiatiefnemers kunnen hier terecht voor ondersteuning en op onder meer administratief, financieel, technische, juridisch en bijvoorbeeld communicatief gebied. Daarnaast worden vanuit dit loket bijeenkomsten georganiseerd. Er is een prijsvraag "energiedorpen"uitgeschreven. Verschillende lokale energie-initiatieven zijn ondersteund door provinciale co-financiering van haalbaarheidsonderzoeken, opstartkosten en uitwerkingen van business cases. Bewonersgroepen in buurten en dorpen in 2015 minimaal 4 projecten hebben gerealiseerd om duurzame energie te produceren en/of energie te besparen. Er hebben communicatie- en lobbyacties plaatsgevonden die de ontwikkeling van lokale energie-initiatieven helpen, zowel het ontstaan van initiatieven als het ontwikkelen van initiatief tot businesscase. 5. Activiteiten Lokale energie-initiatieven doorlopen doorgaans de volgende fases en hebben daarbij behoefte aan ondersteuning. 1. Idee-ontwikkeling: Burgers weten nog niet van de mogelijkheden om zelf een rol te kunnen spelen in hun energievoorziening. In deze fase draait het om bewustwording. Hier is communicatie en informatievoorziening nodig. 2. Planontwikkeling: Initiatiefnemers hebben ideeën maar missen vaak kennis en capaciteit om ze verder uit te werken in een plan. In deze fase moet kennis toegankelijk worden gemaakt en hebben initiatiefnemers behoefte aan ondersteuning, bijvoorbeeld in de vorm van een haalbaarheidsonderzoek. 3. Uitvoering: Initiatiefnemers hebben een uitgewerkt plan en willen dit gaan uitvoeren. Op dit moment kunnen zijn aanlopen tegen technische en juridische beperkingen en/of problemen met ruimtelijke inpassing. Ook zoeken initiatiefnemers in deze fase naar financiële ondersteuning. 3
A. Loket Bewonersinitiatieven op het gebied van lokale energie hebben behoefte aan informatie en begeleiding van hun projecten. Het servicepunt is het eerste contact voor initiatiefnemers. Hier houdt men zich onder andere bezig met het organiseren van kennisdeling en het bieden van ondersteuning aan lokale energie initiatieven uit de provincie Groningen. Vanuit dit servicepunt worden communicatieactiviteiten uitgezet die o.a. gericht zijn op het zichtbaar maken van servicepunt en het verspreiden van kennis. Daarnaast worden er vanuit dit servicepunt opdrachten voor haalbaarheidsonderzoeken en dergelijke gefinancierd B. Prijsvraag Energiedorpen Op 27 juni 2012 werd motie: Duurzame energievoorziening - uit bestaande potten middelen reserveren voor kleinschalige energievoorzieningen in dorpsgemeenschappen aangenomen. De motie wordt uitgewerkt middels het uitschrijven van een prijsvraag "Energiedorpen" waarin plannen van dorpsgemeenschappen om de eigen duurzame energievoorziening in de hand te nemen op kwaliteit worden beoordeeld, van idee naar planontwikkeling en richting uitvoering worden geholpen. C. Ondersteunen van initiatieven Lokale energie initiatieven in de planontwikkelingsfase hebben behoefte aan haalbaarheidsonderzoeken en begeleiding van projecten. Lokale energie initiatieven in de uitvoeringsfase hebben behoefte aan cofinanciering van de uitvoering van hun projecten. Kleine initiatieven en buurten en dorpen kunnen hiervoor terecht bij het Loket (zie A). Projecten met aanzienlijke ruimtelijke implicaties en complexere projecten (met veel actoren, tegenstrijdige belangen, onduidelijke technische aspecten, complicerende wet- en regelgeving) zullen om maatwerk vragen. Hiervoor zijn haalbaarheidsonderzoeken, businesscaseontwikkeling en interne provinciale afstemming noodzakelijk. Subsidieaanvragen boven de 10.000 worden door de provincie behandeld. D. Randvoorwaarden scheppen Niet alleen gebrek aan kennis en expertise zorgt ervoor dat lokale energie-initiatieven vaak moeilijk van de grond komen. Ook belemmerende wet- en regelgeving en technische beperkingen zorgen er voor dat het collectief decentraal opwekken van energie nog niet op grote schaal plaatsvindt. Door het voeren van lobby, met name gericht op de rijksoverheid, maar ook door interne samenwerking met andere afdelingen binnen de provincie proberen we de randvoorwaarden voor het opstarten van lokale energie-initiatieven te verbeteren. Dit doen we in aansluiting op en samen met initiatieven van bijvoorbeeld de VNG, IPO, e-decentraal en andere belangenorganisaties en overheden. Met name lobbyacties met partners uit de Energy Valley Regio zullen onze grootste prioriteit hebben. Communicatie Communicatie is een belangrijk onderdeel van het project Lokale Energie. Met name in de ideeontwikkelingsfase, maar ook in latere fases zal communicatie een belangrijke bijdrage leveren aan de doelstellingen van het project. De communicatiestrategie voor het project Lokale Energie wordt uitgewerkt in een apart communicatieplan. Binnen deze communicatiestrategie zullen verschillende communicatiemiddelen, per onderscheiden doelgroep, worden uitgewerkt. Daarnaast is communiceren over de succesvolle projecten belangrijk, successen werken inspirerend en kunnen nieuwe initiatieven laten ontstaan. Het servicepunt is het coördinatiepunt voor het ontwikkelen en realiseren van communicatieactiviteiten. 4
7. Financiën In deze paragraaf wordt aangegeven welk budget benodigd is voor het uitvoeren van de voorgenomen activiteiten. Ook is de reeds beschikbare financiering opgenomen. Tenslotte wordt het beschikbare budget gekoppeld aan de benodigde capaciteit (menskracht). Er is een structureel budget beschikbaar van 250.000 per jaar voor de periode 2012 t/m 2013 en 416.000 voor de periode 2014 t/m 2015. Dit budget is bedoeld als procesgeld en wordt ingezet voor zowel de personele capaciteit, als voor de verschillende activiteiten. 5