Calibris BPV - Barometer ZORG Voorjaar 2011 KENNISCENTRUM VOOR LEREN IN DE PRAKTIJK IN ZORG, WELZIJN EN SPORT
BPV Barometer ZORG voorjaar 2011 We willen meer samenwerking met andere roc s. Vaak zijn er al afspraken met andere scholen, waardoor onze studenten niet op stage kunnen. Komen er extra banen in de zorg? Door vergrijzing komen er steeds meer ouderen om voor te zorgen en tegelijkertijd meer zittende werknemers die de zorg vanwege hun leeftijd zullen verlaten. Vooral de Ouderenzorg krijgt hiermee te maken. Het kabinet erkent dit probleem en heeft zich voorgenomen financiële middelen voor extra banen vrij te maken. De vraag is alleen waar het personeel vandaan moeten komen. Via het mbo alleen is dit niet mogelijk. De instroom in de opleiding Verzorgende is in 2011 weer gedaald ten opzichte van het jaar daarvoor. Deze ontwikkeling zal gekeerd dienen te worden. Jongeren, maar ook allochtonen vrouwen en potentiële herintreders zullen enthousiast gemaakt moeten worden voor een opleiding en baan in de (ouderen)zorg. Daarnaast zullen maatregelen moet worden genomen om het zittende personeel te behouden en het niet werkende deel van de beroepsbevolking te mobiliseren. Goud werk in de Ouderenzorg Wat de afgelopen tijd veel in het nieuws is geweest, is de zorg rondom ouderen. Uit onderzoek blijkt dat jongeren de Ouderenzorg onaantrekkelijk vinden. Marian Kaljouw, directeur V&VN vindt het niet zo vreemd dat de status van de Ouderenzorg zo slecht is. Vergeleken met de ziekenhuizen hebben we de zorg in verpleegen verzorgingshuizen jarenlang als ondergeschikt gewaardeerd, maatschappelijk ook. Verpleegkundigen zijn al jaren wegbezuinigd uit de verpleeg- en verzorgingshuizen, zij gingen met z n allen het ziekenhuis in. Marian Kaljouw pleit voor meer en hoger opgeleide medewerkers in de Ouderenzorg, onder andere verpleegkundigen niveau 4 en 5. Marjan Kaljouw, directeur V&VN De Ouderenzorg is hoogcomplexe zorg voor een hele kwetsbare doelgroep. Verpleegkundigen zouden daar goud werk kunnen doen. Beloofde banen Minister Schippers van VWS wil er alles aan doen om de belofte van 12.000 extra medewerkers in de langdurige zorg waar te maken. Ze waarschuwt echter dat er pas vanaf 2012 geld is voor extra personeel. Schippers vecht ervoor om de belofte waar te maken. Eerder gaf ze aan dat dit nog niet zal meevallen. Minister Schippers, VWS We hebben geen blik verzorgers of verpleegkundigen dat we kunnen opentrekken. Je moet ze ook opleiden. Instroom vanuit onderwijs Het aandeel studenten dat kiest voor een opleiding Zorg en Welzijn is op mbo redelijk constant. Op hbo-niveau zien we een stijging in het aantal studenten. Het aandeel van Zorg en WJK binnen het totale beroepsonderwijs is recent iets teruggelopen. Het aantal mbo-ers gaat volgens verwachting dalen. Een zeer groot deel van de instroom in de BBL in de zorg en WJK bestaat echter uit personen ouder dan 30 jaar. Inmiddels is ook duidelijk dat de bezuiniging op het mbo-onderwijs voor 30-plussers, zoals is opgenomen in het regeerakkoord, niet in zijn geheel doorgaat. De minister gaat nog uitzoeken hoe de 30+ maatregel wordt ingericht. Kans op stage Aantal stageplaatsen uitgebreid Uit onderstaande tabel blijkt dat de ontwikkeling van het stageaanbod gelijke tred heeft gehouden met de ontwikkeling van het aantal studenten, uitgezonderd de opleiding Verzorgende 3. Voor het tweede achtereenvolgende jaar is er sprake van een afname van het aantal studenten. Het is de vraag in hoeverre de uitbreiding van het stageaanbod de knelpunten die bij de vorige peiling onder de roc s naar voren zijn gekomen heeft opgelost. Tabel 1 Vergelijking van de ontwikkeling van aantallen studenten en stageplaatsen in de periode 2010-2011 Opleidingen ontwikkeling ontwikkeling aantal aantal studenten stageplaatsen 1 Verpleegkunde 4 3% 4% Verzorgende 3-2% 1% Helpende 2 1% 0% Medewerker MZ3 en 4* 4% 5% Bronnen: Studentenaantallen: DUO-CFI; schooljaren 2009/2010 ten opzichte van 2010/2011. Stageplaatsen: Bedrijvenregister Calibris; peildata: maart 2010 en februari 2011 *) incl. PW3/4 2 1 Dit zijn alleen Beroeps Opleidende Leerweg (BOL) plaatsen.
Meer en passende stageplaatsen niveau 2 en (eerstejaars) niveau 4 nodig Het bieden van voldoende stageplaatsen voor studenten van niveau 2 (en 3) is een belangrijke voorwaarde voor de ambitie van de overheid om extra banen in de Ouderenzorg te realiseren. Op dit moment vormt vooral het stageaanbod voor niveau 2 studenten een groot knelpunt. Maar er zijn ook regio s waar het vinden van stageplaatsen voor verzorgenden en verpleegkundigen nog steeds moeizaam verloopt. Bij niveau twee gaat het vooral om het ontbreken van stageplaatsen, terwijl op niveau 4 studenten vaak op een niet passende stageplaats terechtkomen. Het probleem concentreert zich in dat geval meestal in de eerste opleidingsjaren. Ziekenhuizen willen nauwelijks meer BBL-studenten in het 1e en 2e jaar van de opleiding. Deze kunnen in de complexe omgeving te weinig productief worden ingezet. In alle regio s worden combinatietrajecten (eerste 2 jaar BOL, dan 2 jaar BBL) ingericht. BOL-studenten lopen vaak stage in verpleeg- en verzorgingshuizen. Regionale verschillen In de onderstaande overzichten zien we voor de vier werkgebieden van Calibris, per regio van het UWV WERKbedrijf, de gesignaleerde knelpunten voor de opleidingen. Uit deze tabellen wordt duidelijk in welke regio s het zoeken van stageplaatsen een probleem is. Soms is de situatie zo ernstig dat studenten worden geweigerd. Knelpunten stageplaatsen in werkgebied Noordoost In Noordoost hebben studenten in Groningen en Drenthe moeite om stageplaatsen te vinden. Dit geldt voor alle opleidingen. Uitgezonderd niveau 2 gaat het vinden van een stageplaats in de overige regio s zonder veel problemen gepaard. Nog steeds hebben vrijwel alle regio s te maken met een nijpend tekort aan stageplaatsen voor Helpende 2. Vooral in Twente is het probleem groot. Op het moment van de peiling waren er 120 studenten zonder stageplaats. In Drenthe en Stedendriehoek is het probleem van een andere orde. Hier is een groot aantal studenten (respectievelijk 30 en 40) terechtgekomen op een niet passende plaats. Opvallend is dat in Friesland ongeveer een kwart van studenten VP4 niet op een stageplaats van hun eerste voorkeur terecht is gekomen. Desondanks is het beeld van de gezamenlijke roc s voldoende. Voor de opleiding AKA ontbreken de gegevens. Knelpunten stageplaatsen in werkgebied Noordwest In het werkgebied Noordwest is het probleem voor de opleiding Helpende 2 nog steeds groot. Ruim 200 studenten hadden op het moment van de inventarisatie geen stageplaats en ongeveer hetzelfde aantal is terechtgekomen op een niet passende plaats. Vooral in Flevoland is het probleem van de studenten zonder stageplaats nijpend. Het gaat hier om zo n 100 studenten. Het probleem van de niet passende stageplaats is het grootst in Noord-Kennemerland. Bij ruim een kwart van de studenten is hier sprake van een niet passende plaats. Tenslotte is het opvallend dat Flevoland als enige regio in Nederland voor de opleiding VZ3 een nijpend tekort heeft aan stageplaatsen. Voor de opleiding AKA zijn er vooral in Midden-Utrecht, Amsterdam en Zaanstreek-Waterland onvoldoende stagemogelijkheden. Knelpunten stageplaatsen in werkgebied Zuidwest Net zoals bij de vorige peiling kennen de regio s in dit werkgebied in vergelijking met de andere werkgebieden over het algemeen weinig problemen. Er zijn bovendien niet veel studenten zonder stageplaats. Wel verloopt het vinden van een stageplaats hier en daar moeizaam en zijn meer studenten op een niet passende stageplaats terechtgekomen. Dit betreft vooral studenten van niveau 2 en 4 in Holland-Rijnland en studenten VP4 in West-Brabant. Dit laatste punt is opvallend. Het zou hier gaan om ongeveer 90% van de studenten VP4 (115) in deze regio. Toch wordt het desbetreffende roc aangegeven dat het stagaanbod voldoende is. Voor AKA studenten in Holland Rijnland zijn er onvoldoende stageplaatsen aanwezig. Knelpunten stageaanbod in werkgebied Zuidoost In Zuidoost zijn gegevens van vijf regio s bekend. In Midden- Brabant is bijna één op iedere vijf studenten HP2 zonder stageplaats of op een niet passende stageplaats terechtgekomen. Verder is een deel van de studenten MZ3 in Midden Gelderland (10) en Midden Brabant (10) op het moment van de inventarisatie zonder stageplaats. Wat betreft de opleiding MZ4/GHZ is het opvallend dat in Zuid-Limburg alle studenten (70) een niet passende stagplaats hebben. Het blijkt voor AKA studenten moeilijk om op tijd stageplaatsen te vinden in Zuid-Gelderland, Midden-Brabant en Zuid-Limburg. Kans op werk Arbeidsmarkt Zorg gunstig De Nederlandse economie laat het komende jaar na de sterke terugval in de afgelopen jaren een voorzichtig herstel zien. Voor 2011 en 2012 verwacht het CPB voor de zorg een verdere toename van de werkgelegenheid van gemiddeld 3%. 3
knelpunten stageaanbod opleiding* Regio Rapportage regio HP2 VZ3 VP4 MZ3 MZ4 GHZ MZ4 VW Friesland Groningen Noordoost Drenthe IJsselvechtstreek Twente Stedendriehoek Noord-Kennemerland/ West-Friesland Zaanstreek-Waterland Noordwest Zuid-Kennemerland Groot-Amsterdam Gooi- en Vechtstreek Oost-Utrecht Midden-Utrecht Flevoland Holland/Rijnland Haaglanden Zuidoost Zuidwest Midden-Holland Drechtsteden Rijnmond West-Brabant Zeeland Midden-Gelderland Achterhoek Zuid-Gelderland Rivierenland Noordoost-Brabant Midden-Brabant Zuidoost-Brabant Noord- en Midden-Limburg Zuid-Limburg Nijpend tekort > Studenten geweigerd / instroom roc aangepast Studenten uiteindelijk geplaatst op niet passende stages. Stages uitgesteld of afgelast. Tekort Voldoende Ruim voldoende Onbekend > Stages pas te vinden na intensief zoeken, en vaak te laat. > Studenten voor 95% op tijd geplaatst op passende stages. > Stages makkelijk te vinden. Aanmeldingen nieuwe leerbedrijven onnodig. > Geen gegevens beschikbaar gesteld of niet van toepassing. * HP2 Helpende Zorg en Welzijn, VZ3 Verzorgende, VP4 Verpleegkundige, MZ3 Medewerker Maatschappelijke Zorg, MZ4 GHZ Persoonlijk begeleider Gehandicaptenzorg, MZ4 VW Persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4
Tabel 2 De mutaties in de werkgelegenheid sinds 2007 in arbeidsjaren (in %) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Marktsector 2,7 1,2-2,4-1,8 0,8 0,8 Zorgsector 1,5 1,9 2,9 3,3 2,5 3,5 Overheid 0,2 0,5 1,9 1,8-1,5 1,5 Bron: Centraal Plan Bureau (april 2011). Beroepenvoorlichting voorkomt schooluitval! Schooluitval in het mbo is nog steeds een hot item. Schooluitval wordt zelfs het zorgenkindje van het beroepsonderwijs genoemd. Voor studenten in het voortgezet onderwijs is voorlichting over de kans op een baan van de verschillende opleidingen van groot Extra personeel voor de Ouderenzorg belang. Goede beroepsvoorlichting verkleint de kans op vroegtijdig Het kabinet wil meer geld voor banen in de Ouderenzorg schoolverlaten. Het is belangrijk de noodzakelijke instroom in het uittrekken. Dit heeft positieve gevolgen voor de werkgelegenheid beroepsonderwijs te bevorderden en het stageaanbod hierop af te in met name de V&V-branche en in mindere mate in de GGZ en stemmen. GHZ. Nog niet duidelijk is in hoeverre hiermee ook de kansen op werk voor niveau 2-studenten wordt vergroot. Om iets te kunnen Figuur 1 Kaart van zeggen over de kans op werk voor mbo-studenten binnen de Nederland verdeeld zorgsector, hebben we het aantal studenten dat nu in opleiding is in UWV regio s GRONINGEN FRIESLAND NOORD-KENNEMERLAND/ WEST-FRIESLAND vergeleken met het aantal dat voor de arbeidsmarkt nodig is in de komende vier jaar. Waar nu te weinig studenten in opleiding zijn, is DRENTHE NOORD-OVERIJSSEL ZAANSTREEK/WATERLAND FLEVOLAND ZUID-KENNEMERLAND de kans op werk het grootst. GROOT-AMSTERDAM GOOI- EN VECHTSTREEK HOLLAND/RIJNLAND Tabel 3 Kans op werk voor studenten Branches Opleidingen HP2 VZ3 Ziekenhuizen GGZ GHZ HAAGLANDEN UTRECHT OOST UTRECHT MIDDEN MIDDEN-HOLLAND RIJNMOND MZ32 MZ4/PW43 WEST-BRABANT GELDERLAND ZUID S-HERTOGENBOSCH TILBURG ZEELAND ZUID-OOST BRABANT NOORD- EN MIDDEN LIMBURG V&V ZUID-LIMBURG Thuiszorg GELDERLAND MIDDEN ACHTERHOEK RIVIERENLAND DRECHTSTEDEN VP4 TWENTE STEDENDRIEHOEK Bron:RegioMarge/ Prismant 2011 Kleine kans op werk Matige kans op werk Goede kans op werk Grote kans op werk Zeer grote kans op werk SIGNALEN UIT DE PRAKTIJK Veel te weinig stageplaatsen ziekenhuis voor 3e en 4e jaars studenten Concurrerende scholen. Aanbod instellingen vermindert. In het 3e jaar kan de helft van de studenten die dit wil, op stage. Het 4e jaar geeft iets minder problemen. Komend jaar ook bij 4e jaars te kort doordat wij een groeiende opleiding hebben. dit niveau komt nauwelijks voor in de desbetreffende branche Vaste afspraken met andere onderwijsinstellingen waardoor ziekenhuizen niet met ons willen werken, veel Uit de tabel blijkt dat het met de werkgelegenheid voor niveau 3 en 4 goed is. Dit is op dit moment (nog) niet het geval voor niveau 2. Er zijn op dit moment veel meer studenten in opleiding dan er gevraagd worden, waardoor de kans op werk klein is. Bij het stimuleren van meer banen in de Ouderenzorg zal men niet vraag naar ziekenhuisstages in verband met leerplan. In theorie is er geen tekort, maar het is wel aan de orde door wel de moeilijk planbare situatie vanuit school en afstemming met de werkplek. om deze doelgroep heen kunnen. Het personeel voor deze banen Te weinig aanbod van plaatselijk ziekenhuis, escape ligt namelijk niet voor het oprapen. Vooral de Thuiszorg en de mogelijkheden gezocht in Duitsland en België. Verpleeg- en Verzorgingshuizen hebben werk op dit niveau. 2 5 3 Past net, maar een hoop gepuzzel. MZ3 = medewerker Maatschappelijke Zorg 3 en (S)PW3 MZ4/PW4 = persoonlijk begeleider Gehandicaptenzorg 4/persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4 en (S)PW4
NADERE KENNISMAKING Vragen over onze dienstverlening? Graag brengen wij u in contact met een adviseur in uw regio of met een medewerker van het hoofdkantoor in Bunnik. Calibris Runnenburg 34 3981 AZ Bunnik Postbus 131 3980 CC Bunnik T 030-750 7000 F 030-750 7001 E info@calibris.nl I www.calibris.nl Het werkterrein: Leren in de Praktijk Als kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport is Calibris verantwoordelijk voor erkenning van leerbedrijven en vaststelling van kwalificaties. In het verlengde van deze wettelijke taken ligt en expertise die veel meer omvat. Calibris verkent de markt. Brengt landelijk en regionaal betrokken partijen bijeen. Initieert maatschappelijk relevante projecten. Ontwikkelt innovatieve en effectieve oplossingen. Alles gericht op één doel: meer balans en dynamiek op de arbeidsmarkt. Zo levert Calibris een waardevolle bijdrage om beroepspraktijk en beroepsonderwijs soepel op elkaar te laten aansluiten. Calibris 5.21/1/2011