The making of in 11 activiteiten
Toekomstprofielen? Waarom zou je het willen wat is het wel /niet wie zou er wel/niet mee aan de slag gaan? In 2013 heeft GOC op verzoek van BTB Fonds Uitgeverij, het A&O Fonds Grafimedia met steun van de projectorganisatie Digivaardig- en Veilig, tien Toekomstprofielen ontwikkeld voor de media- en communicatiesector. Deze profielen geven op een praktische manier inzicht over de verwachte beroepsuitoefening in 2020. In deze publicatie beschrijven we onze aanpak. Waarom toekomstprofielen? De eerste vraag die beantwoord moet worden is waarom je eigenlijk toekomstprofielen zou maken. Er zijn toch al beroepsprofielen en die zeggen toch meestal ook wat over de ontwikkelingen? BTB Fonds Uitgeverij en A&O Fonds Grafimedia hebben de toekomstprofielen ontwikkeld om een signaal af te geven over de grote veranderingen die gaande zijn in bedrijven en beroepen. Dat signaal is bestemd voor het onderwijs, werkgevers en -nemers en HR managers. Wat zijn toekomstprofielen? Toekomstprofielen zijn beschrijvingen van beroepen zoals ze er in de toekomst, in ons geval 2020, uitzien. Omdat ze vooral bedoeld zijn om een duidelijk signaal af te geven en bestemd voor niet-onderwijskundig onderlegde mensen uit de praktijk, zijn de toekomstprofielen: - beknopt - verhalend en persoonlijk - beeldend De profielen zijn illustratief voor de verwachte veranderingen. Ze zijn niet gemaakt voor gebruik in het formele onderwijssysteem (Croho, crebo). De toekomstprofielen zijn wel zodanig onderbouwd dat ze bruikbaar zijn als bronmateriaal voor formele profielen. Voor wie is het interessant? In de volgende situaties kunnen Toekomstprofielen waarde hebben. Als: - de veranderingen ingrijpend zijn en je er op tijd op wil anticiperen; - de veranderingen verder gaan dan tools en trics, die makkelijk binnen bestaande profielen op te nemen zijn; - je met praktijkmensen wil communiceren over de toekomst van de sector en veranderende beroepsvereisten; - je discussie en inspiratie belangrijker vindt dan voorschrijven. Sectoren waar ontwikkelingen redelijk voorspelbaar zijn en deze binnen de bestaande vakgebieden en profielen ingepast kunnen worden, kunnen beter op gezette tijden hun bestaande beroepsprofielen aanpassen. Maar, wordt alles behoorlijk anders, wil je vooral discussie en het praktisch maken..lees dan hoe wij de toekomstprofielen hebben ontwikkeld.
Making of in 11 activiteiten. Geen stappenplan maar een creatief proces Behind the scenes van de ontwikkeling van de Toekomstprofielen zit geen lineair stappenplan, met vast recept. Het is vooral veel informatie verzamelen en daar een logisch en aansprekend verhaal van maken. Dat betekent zoeken naar bruikbare voorbeelden, bewoordingen en beelden die aansluiten bij de lezer. Terugblikkend, zijn er 11 duidelijk te onderscheiden activiteiten die wij naast en door elkaar- hebben uitgevoerd. 1. Lezen, lezen, lezen Bij de start van het project moet je voortbouwen op wat er allemaal al bekend is. Wij bestudeerden de Toekomstvisie Mediawaardeweb Media- en Communicatiesector (TNO onderzoek). Dit rapport geeft een beeld van de economische rollen, kansen en bedreigingen van de sector. Om een goede plattegrond te kunnen maken van de sector, heb je zoiets absoluut nodig. Ook beschikten we over een Raamwerk Mediacompetenties met de werkprocessen van de toekomst (GOC). Dat was allemaal abstracte kost. Daarnaast lazen we van alles over trends en de media- en communicatieberoepen (websites, blogs, boeken, vaktijdschriften etc.). 2. Eerste selectie mogelijk interessante functies Veel functies veranderen maar ten dele (nieuwe tools). Het gaat om het beschrijven van de functies die echt nieuw zijn of sterk veranderen. Deze functies hebben we geselecteerd door te zoeken naar nieuwe functietitels in vacatures (ook buiten Nederland). Wij hebben deze functies weergegeven in een woordwolk. Ons inzicht: toekomstprofielen blijven voorbeelden waarmee je veranderingen zichtbaar maakt, het zijn geen absolute nieuwe functies en functiebenamingen. 3. Interviews afnemen In samenspraak met onze begeleidingsgroep zijn 12 deelnemers geselecteerd die zijn ondervraagd aan de hand van een aantal open vragen over de ontwikkelingen in hun vakgebied (bijlage). Juist de mensen die de sector wel kennen, maar er ook deels buiten staan, leveren veel informatie op. 4. Interviews analyseren We hebben nauwgezet bekeken wat er verteld is. In ons geval (we verwachten ook in meer sectoren) viel meteen op dat de verandering vooral zit in de context waarin mensen werken. Dat heeft een enorme impact op de vereiste competenties. Meer werken in (online) netwerken en allianties, in zelfsturende teams of als zelfstandige, geeft meer verandering dan een ander softwarepakket gebruiken. We maakten daar een beeldverhaal van dat ons hielp de elementen vast te houden die we later wilden gebruiken (bijlage). 5. Bepalen profielen We hebben 10 profielen geselecteerd die volgens ons de veranderingen in de sector goed laten zien. Voor ons waren aanvullende criteria: o o Zowel functies op mbo als hbo niveau Gespreid over de verschillende rollen / soorten bedrijvigheid Voor zo n selectie heb je een goede stuurgroep of begeleidingsgroep nodig met kennis van de sector. We hadden gedacht daarna de profielen 1 voor 1 te ontwikkelen. Maar als je kiest voor een verhalende vorm is het handiger om nog een tijdje vanuit het totaal te blijven werken.
6. Verhaal bedenken De context bepaalt de inkleuring en de waarde van de competenties. Anders gezegd: je snapt pas wat een competentie inhoudt als je weet wat de taken, resultaten en uitdagingen zijn. Die feiten kun je opsommen, maar je kan er volgens het principe show, don t tell ook een verhaal van maken. De hoofdrolspelers in ons verhaal zijn: - typerende bedrijven en hun activiteiten; - typerende personen (en daaraan gekoppelde werkzaamheden); - de verteller van het verhaal (in ons geval Renee van Zon uit 2020). Hoe het ons lukte contact te leggen met Renee van Zon, blijft natuurlijk diep geheim. Hij heeft ons geholpen met het bedenken van namen, bezigheden en eigenaardigheden van alle personen en bedrijven. Een leuk deel van het project! 7. Beschrijven profielen en (e)competenties Voor het beschrijven van de profielen kozen we voor het gebruik van een persoonlijk businesscanvas Businessmodel You (bijlage). Het aantrekkelijke daarvan is dat het nadrukkelijk wijst op de toegevoegde waarde van de activiteiten, kennis en vaardigheden. De moderne medewerker kent zijn kwaliteiten en toegevoegde waarde! Verder is een overzicht op 1 A4 gebruiksvriendelijk voor degenen die snel willen zien wat het profiel inhoudt. Voor het beschrijven van de competenties kozen we voor een T-profiel. Dat is het profiel van de toekomst, waarin het individu niet heel specialistisch, niet heel breed maar multi-ontwikkelbaar is. (zie bijlage) Voor het beschrijven van de e-profielen selecteerden we per profiel de e-competenties. Daarvoor is een handige online tool! (verwijzen naar website). Om de achtergrond van de verschillende profielen/mensen in te kleuren (bijvoorbeeld hun opleidingsachtergrond begrijpen), maakten we voor iedereen een LinkedIn profiel. 8. Verbeelden verhaal Dat deden we in een Prezi. We maakten daarvoor eerst een plattegrond, afgeleid van de rollen in de sector en daarin positioneerden we de bedrijven en personen. Voor het maken van een mooie Prezi kunnen de meeste mensen beter meteen een vormgever inschakelen. Omwille van de kosten werkten we met stock-illustraties, maar wie over meer geld beschikt, kan de bedrijven en personen nog sprekender maken. 9. Presentatie en discussie Talentsupporter Renée van Zon (verteller) kreeg in ons geval een eigen LinkedIn profiel en eigen visitekaartjes. Mensen werden uitgenodigd lid te worden van zijn LinkedIn groep toekomstprofielen. Wat hier goed aan is, is dat het past bij de toekomst (sociale media gebruiken) en positief werd ontvangen. Het feitelijk rendement van de discussie bleef echter laag, ondanks pogingen de discussie aan te zwengelen. Oorzaken: vakantietijd, te weinig specifiek (profielen zijn verschillend) en alles wat verder al bekend is over online discussieplatforms.
Daarnaast presenteerden we de profielen bij diverse groepen in de sector, dat leverde meer input op. Het commentaar verwerkten we telkens in de profielen of het verhaal erbij. 10. Introductie schrijven Veel mensen gaven de reactie behoefte te hebben aan een zachte landing in 2020. Waar zijn we terechtgekomen, wat gebeurt er precies? Daarom voorzagen we de canvassen (in de prezi) van een verhaal waarin de bedrijven en personen nader worden voorgesteld. Dit inleidende verhaal biedt de gelegenheid aan te geven hoe in 2020 het geld wordt verdiend, er wordt samengewerkt, de arbeidsverhoudingen zijn, enzovoort. 11. Eindproducten maken Dan zijn er nog de laatste klussen die er een consistent en aantrekkelijk geheel van maken: - eindredactie verhaal en alle overige documenten (bijlages) - eindversie Prezi - website met alle documenten, inclusief toelichting - printversie opmaak en drukwerk Reken er op dat er nog veel werk volgt in de vorm van informatieverzoeken, presentaties, projectafronding e.d.
Wat heb je minimaal nodig aan tijd, geld, middelen? Actie Wie Uren Kosten 0 Toekomstvisie, waardenetwerk van TNO 60 a 80.000 de sector (project in 2007/2008) (*) 1 Brononderzoek ontwikkelaar 40 2 Eerste selectie functies ontwikkelaar 10 3 Interviews afnemen ontwikkelaar 60 4 Interviews analyseren ontwikkelaar 10 5 Bepalen profielen ontwikkelaar 10 6 Verhaal bedenken ontwikkelaar 20 7 Beschrijven 10 profielen ontwikkelaar 100 - businesscanvassen - T-profielen - e-competenceprofielen - LinkedIn profielen 8 Verbeelden verhaal in prezi vormgever 8.000 9 Presentatie en discussie - LinkedIn groep maken en modereren - Bijeenkomsten met toekomstige gebruikers 10 Schrijven introductie/overall verhaal 11 Eindproducten maken - Eindredactie - eindversie Prezi - website met alle documenten, inclusief enige toelichting - publicatie projectleider communicatiemedewerker 100 50 ontwikkelaar 40 ontwikkelaar communicatiemedewerker projectleider 10 50 50 Drukwerk, website, app 15.000 Totaal 500 uur 23.000 externe kosten (*) Hier nog een uitleg over de onderdelen invoegen (zodat je een offertevraag kan doen) Nb. Wij hebben gewerkt met de volgende vaste projectbezetting: Projectleider/ontwikkelaar; Tekstschrijver/ontwikkelaar; Communicatiemedewerker. Vormgeving en drukwerk zijn uitbesteed. Nb. Alle kosten voor overleg met een stuurgroep, experts enzovoort zijn niet opgenomen.