ADVIES OPENBAAR VERVOER Openbaar vervoer is voor jongeren het middel bij uitstek om zich zelfstandig te verplaatsen. Het maakt deel uit van hun basismobiliteit. Daarom wil de Vlaamse Jeugdraad een optimale regeling voor deze groep. We zetten een reeks voorstellen op een rij om jongeren aangenaam, betaalbaar en makkelijk gebruik te laten maken van het openbaar vervoer. 1
VLAAMSE JEUGDRAAD 27 juni 2012 ADVIES 12/11 Advies openbaar vervoer De Vlaamse Jeugdraad, in vergadering op 27 juni 2012, onder voorzitterschap van Lander Piccart en waarbij aanwezig waren: Baetens Jo, Casteels Lieven, Coenen Lotta, Conings Glenn, Eestermans Kara, Fischler Toby, Kenens Simon, Nolf Mieke, Verachtert Didier, Verhaeghe Isaac en Wattiez Marie adviseert unaniem: 1. Betrek jongeren bij het mobiliteitsbeleid. Zorg ook in de toekomst voor overleg tussen p. 3 vervoersmaatschappijen, overheden, jongeren en jeugdorganisaties. 2. Garandeer comfortabele basismobiliteit. Zorg voor extra capaciteit op piekmomenten p. 3 en voor voldoende opstapplaatsen. Kijk voor het bepalen van piekmomenten ook naar momenten waarop jonge mensen het openbaar vervoer gebruiken. 3. Voorzie ook s avonds en s nachts een aanbod van openbaar vervoer. p. 3-4 4. Zorg dat de verschillende vormen van openbaar vervoer op elkaar zijn afgestemd en te p. 4 combineren vallen met andere vervoerswijzen. Overleg tussen de verschillende overheden en actoren is hiervoor cruciaal. 5. Zorg voor voldoende, volledige en toegankelijke informatie over de verschillende p. 4-5 vervoersmaatschappijen heen. 6. Maak het openbaar vervoer toegankelijk voor reizigers met beperkte mobiliteit. p. 5 7. Zorg dat groepen voordelig en makkelijk met de trein kunnen reizen. p. 5-6 1. Situering Op 28 april organiseerden de Vlaamse Jeugdraad en TreinTramBus, in samenwerking met het departement Mobiliteit en Openbare Werken, De Lijn en de NMBS, de jongerenconferentie Pimp Your Transport. Een 50-tal jongeren overlegde over hun noden, wensen en verzuchtingen omtrent het openbaar vervoer. Ze gaven hun mening over het mobiliteitsbeleid en reikten zelf ideeën aan om trein, tram en bus aantrekkelijker te maken voor jongeren. Jongeren gebruiken het openbaar vervoer voor verschillende verplaatsingen: om naar school, naar het werk, naar huis of hun kot te gaan,, om af te spreken met vrienden of familie, om uit te gaan Het openbaar vervoer draagt bij tot hun zelfstandigheid. Jongeren zonder rijbewijs of eigen auto zijn zonder openbaar vervoer vaak afhankelijk van hun ouders of vrienden om ergens te geraken. Reizen met het openbaar vervoer heeft bovendien veel voordelen. De tijd die ze spenderen op het openbaar vervoer is niet verloren: het wordt tijd om te lezen, te werken, te slapen, te babbelen, nieuwe mensen te leren kennen Openbaar vervoer is soms ook het snelste alternatief voor de auto omdat er geen files en parkeerproblemen zijn. Bij het uitgaan heeft het openbaar vervoer dan weer het voordeel dat er 2
geen discussie is over wie BOB moet zijn. Iedereen mag iets drinken. Het openbaar vervoer is bovendien een veilig vervoersmiddel. Toch stellen we vast dat de trein, tram en bus niet voldoende aangepast zijn aan de specifieke noden van jongeren. In dit advies zetten we de knelpunten op een rijtje en doen we voorstellen om hieraan te werken. 2. Advies 2.1 Betrokkenheid van jongeren Betrek jongeren bij het mobiliteitsbeleid. Zorg ook in de toekomst voor overleg tussen vervoersmaatschappijen, overheden, jongeren en jeugdorganisaties. Jongeren zijn een belangrijke doelgroep van het openbaar vervoer en hebben heel wat ideeën om het openbaar vervoer te verbeteren. De Vlaamse Jeugdraad vraagt daarom regelmatig overleg tussen jongeren, de verschillende overheden en de vervoersmaatschappijen. 2.2 Voldoende en frequent aanbod Garandeer comfortabele basismobiliteit. Zorg voor extra capaciteit op piekmomenten en voor voldoende opstapplaatsen. Kijk voor het bepalen van piekmomenten ook naar momenten waarop jonge mensen het openbaar vervoer gebruiken. Tijdens piekuren zijn treinen, bussen en trams vaak overvol en is er weinig ruimte voor bagage. Je moet kiezen tussen je verplaatsen op het moment dat het best uitkomt of comfortabel kunnen zitten. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om te zorgen voor extra capaciteit op drukke momenten. Piekmomenten voor jongeren vallen soms samen met die van werkende mensen. Dit geldt vooral voor scholieren. Daarnaast zijn er enkele piekmomenten specifiek voor jongeren: Studenten vertrekken meestal op zondagavond richting kot en reizen op vrijdag na de middag en s avonds terug naar huis, met overvolle treinen als gevolg. Jeugdverenigingen en andere jeugdige groepen maken in het weekend en tijdens vakanties gebruik van het openbaar vervoer om recreatiedomeinen en andere vrijetijdsplekken te bezoeken. Veel jongeren gebruiken het openbaar vervoer om naar festivals of evenementen te gaan. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om met deze piekmomenten van jonge mensen rekening te houden bij het bepalen van de capaciteit. Daarnaast willen we ook aandacht voor voldoende opstapplaatsen, zowel in de stad als in plattelandsgemeenten, om de basismobiliteit van jongeren te garanderen. 2.3 Nachtvervoer Voorzie ook s avonds en s nachts een aanbod van openbaar vervoer. Tussen 23u en 5u is het aanbod van openbaar vervoer heel beperkt. Jongeren zouden ook graag s avonds of s nachts de trein, tram of bus nemen, maar dat is meestal niet mogelijk. De laatste trein is te vroeg. De vroegste trein is te laat. 3
De Vlaamse Jeugdraad vraagt een betaalbaar openbaar vervoer, met een hoge frequentie en een uitgebreid net, ook tijdens het weekend en tijdens weekendnachten. Het aantal nachtbussen mag - in tegenstelling tot de realiteit - niet verminderen, maar moet zelfs vermeerderen. Speciale busdiensten bij evenementen zijn er al regelmatig (fuifbussen). Optimaliseer dit systeem. Stimuleer lokale beleidsmakers, organisatoren en De Lijn om hierrond samen te werken. Wanneer een vaste lijn niet rendabel is s nachts, kan een alternatief systeem soelaas bieden: een werking met belbussen, bijvoorbeeld, of een samenwerking met een privépartner. Voorwaarde is wel dat het systeem laagdrempelig blijft en niet te duur is. In enkele steden bestaan er al alternatieve systemen s nachts 1. Evalueer deze en breidt ze eventueel uit naar andere steden. Betrek jonge gebruikers bij deze evaluatie. 2.4 Afstemming tussen verschillende vervoersmaatschappijen Zorg dat de verschillende vormen van het openbaar vervoer op elkaar zijn afgestemd en combineerbaar zijn met andere vervoerswijzen. Overleg tussen de verschillende overheden en actoren is hiervoor cruciaal. Jongeren geven aan dat ze regelmatig problemen hebben met aansluitingen tussen verschillende vervoersmiddelen. Daarom moet het aanbod van trein, tram en bus op elkaar worden afgestemd. Alle bevoegde actoren (NMBS, De Lijn, MIVB en TEC) en overheden (federale overheid en gewesten) moeten geregeld overleggen in functie van logische verbindingen en integratie met andere diensten. Vooral bij vertragingen ervaren jongeren problemen. 2 minuten vertraging kunnen ervoor zorgen dat je je aansluiting mist, waardoor je een uur later toekomt op je bestemming. De Vlaamse Jeugdraad vraagt daarom om bij vertragingen te communiceren over aansluitingsmogelijkheden, ook met andere vervoersmiddelen. Daarnaast pleit de Vlaamse Jeugdraad voor één ticket voor trein, tram, bus, metro We zijn tevreden dat de eerste stappen hiervoor gezet worden en hopen dat dit systeem snel in werking kan treden. Het systeem online opzoeken van een traject, combineert nu al de verschillende vervoerswijzen. De Vlaamse Jeugdraad wil nu ook de reservering, de aankoop van een ticket en de informatie over vertragingen (in realtime) integreren. Ook afstemming met andere vervoerswijzen is belangrijk. Jongeren vragen voldoende fietsenstallingen en parkeerplaatsen voor auto s. Ze willen hun fietsen in de dichte nabijheid van het station kunnen stallen en dat liefst op overdekte plaatsen. Om het verkeer niet te hinderen, is ook een Kiss and Ride dichtbij de ingang van het station nuttig. Daarnaast vraagt de Vlaamse Jeugdraad om deelsystemen als Cambio en Blue-Bike verder te verspreiden en gebruiksvriendelijker te maken. 2.5 Communicatie en informatie Zorg voor voldoende, volledige en toegankelijke informatie, over de verschillende vervoersmaatschappijen heen. Veel frustraties in verband met het openbaar vervoer komen voort uit gebrekkige informatie. Je weet niet hoeveel vertraging je bus of trein heeft, of je je aansluiting nog zal halen, welke alternatieve aansluitingen eventueel mogelijk zijn 1 Zoals bijvoorbeeld Collecto in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 4
De Vlaamse Jeugdraad pleit voor zo veel mogelijk realtime informatie en dit zowel op de perrons of aan de haltes als in de voertuigen. Het gaat daarbij zowel om wachttijden en vertragingen als volgende haltes en aansluitingsmogelijkheden. De Vlaamse Jeugdraad vraagt ook een centraal infopunt voor de verschillende vervoersmaatschappijen: één loket, één website, één app. 2.6 Het openbaar vervoer toegankelijk voor iedereen Maak het openbaar vervoer toegankelijk voor reizigers met beperkte mobiliteit. Iedereen heeft het recht om te reizen met het openbaar vervoer en daarbij van een vlotte dienstverlening te genieten. Voor reizigers met beperkte mobiliteit is dat vandaag zeker niet de realiteit. Niet alle bussen zijn toegankelijk met een rolstoel, als er meerdere reizigers met beperkte mobiliteit op ongeveer hetzelfde tijdstip de trein willen nemen of in een station aankomen, lopen treinen vertraging op, s avonds laat is er niemand meer aanwezig in de stations om te helpen, je moet altijd op voorhand reserveren Jongeren met beperkte mobiliteit die de trein, bus of tram willen nemen, doen dit veel minder spontaan. Hoewel het openbaar vervoer ook en zeker voor hen bijdraagt tot zelfstandigheid. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om een uitgebreid en laagdrempelig aanbod te voorzien voor personen met beperkte mobiliteit, en dit op zo veel mogelijk opstapplaatsen en op alle momenten. 2.7 Voordelig en makkelijk in groep met de trein reizen Zorg dat het groepstarief altijd het goedkoopste tarief is of maak het mogelijk om plaatsen te reserveren zonder het groepstarief te betalen. Maak het mogelijk om maximum één week op voorhand te reserveren en om het aantal reizigers nog vlak voor het vertrek aan te passen. Zorg dat groepen ook tijdens de spits kunnen reserveren. Verzeker de aansluiting met een volgende trein of bus bij vertragingen. Stel een aanspreekpunt aan voor groepen. Voorzie voldoende bagageruimte. De NMBS heeft, in tegenstelling tot De Lijn, formules voor groepen. We bespreken in deze paragraaf daarom enkel het aanbod van de NMBS. Tarieven Groepen vanaf 15 personen hebben een gunstig tarief ( 70% van de kostprijs) als ze reserveren en reizen op momenten met lage bezettingsgraad. In dit geval is er geen gratis vervoer voor kinderen onder de 12 jaar. Wie niet reserveert, reist officieel niet in groep. De NMBS voorziet dan geen gereserveerde plaatsen: je hebt dan uiteraard geen zekerheid dat je zitplaatsen zal hebben of in groep kan samen zitten. In dit geval reizen alle min-12-jarigen wel gratis (vier per ticket van een +12-jarige). De rest van de groep heeft de keuze uit een Go Pass, Rail Pass, weekendbiljet of Key Card. Deze formule maakt de rit voor groepen vaak voordeliger of toch minstens haalbaarder en is een stimulans om niet te reserveren. Dit geldt in het bijzonder voor groepen met veel -12-jarigen. 5
De prijs van groepstickets moet voordeliger zijn dan het tarief van andere mogelijkheden. Als andere systemen goedkoper zijn, moet de groep wel genieten van de voordelen van een groepsticket (gereserveerde plaatsen). Reserveren De procedure van reservering eist dat groepen 7 werkdagen op voorhand hun plaatsen bespreken. Dit versterkt de voorkeur om niet te reserveren, want is dikwijls onmogelijk voor groepen met een wekelijkse werking. Ook het aantal reizigers moet al 7 dagen op voorhand vastliggen. Annulering (met terugbetaling) of wijzigingen in het aantal kunnen maar tot 5 werkdagen voor het vertrek. De mogelijkheid om tot 30 minuten voor vertrek het aantal personen te verhogen, vindt de Vlaamse Jeugdraad positief. We vragen om ook het aantal nog te kunnen verlagen. Een beperking van maximaal 20% van het oorspronkelijke aantal vinden we hierbij ok. Een andere mogelijkheid is om voor de reizigersaantallen meteen bij reservering een marge in te stellen,waarbij je bv. kan aanduiden dat je met 15 à 20 personen bent. Tijdens de spits Tussen 7u en 9u en tussen 16u en 18u30 kunnen groepen (in principe) niet reserveren in de trein. Dit betekent een inperking van de tijd voor uitstapjes van bvb klasgroepen (tijdens het schooljaar) of jeugdwerkingen (in vakantieperiodes). De Vlaamse Jeugdraad vraagt dat reserveren voor groepen ook mogelijk wordt tijdens de spitsuren. De NMBS heeft de verantwoordelijkheid om voldoende capaciteit te voorzien. Met gereserveerde plaatsen voor groepen en voldoende totale capaciteit kunnen ook andere reizigers zich comfortabel verplaatsen. Het is voor de NMBS alleen maar positief om vooraf te weten dat er groepen zullen opstappen tijdens de spits. Wanneer de capaciteit dit niet toelaat, moet de NMBS met de groep in kwestie de dialoog aangaan om een oplossing te zoeken. Stiptheid en aansluitingen Bij vertragingen mist de hele groep soms een volgende aansluiting met de trein of een ander vervoersmiddel. Zelfs reservatie verzekert de aansluiting niet. Dit kan dan weer problemen geven voor de planning van de uitstap. Verder heeft een groep geen garantie op gereserveerde plaatsen in de eerstvolgende trein. De Vlaamse Jeugdraad vraagt daarom een aansluitingsverzekering voor groepen. Als dit niet mogelijk is, moet er een alternatief voorzien worden. Communicatie Het is vaak onduidelijk waar in de trein de gereserveerde plaatsen zich situeren. Groepen weten dan ook niet waar op het perron ze best wachten. Daarnaast is het niet altijd duidelijk waar ze terecht kunnen met vragen. De Vlaamse Jeugdraad vraagt daarom duidelijke communicatie over de zitplaatsen en een aanspreekpunt voor groepen. 6
Bagageruimte Jeugdgroepen die met de trein op kamp gaan, hebben dikwijls veel bagage bij. De bagageruimte boven en onder de gereserveerde zitplaatsen volstaat hiervoor niet. De mogelijkheid om extra plaats te reserveren voor bagage kan dit oplossen. 7