Winkelopening op zondag Een onderzoek naar de behoefte aan winkelopenstelling in Waddinxveen Weerbaar Waddinxveen D66 Waddinxveen PvdA/GroenLinks Februari 2016
Aanleiding Het College van B&W heeft de intentie uitgesproken om eind 2016 een onderzoek uit te voeren naar het draagvlak voor de zondagopenstelling van winkels in Waddinxveen. Op dit moment zijn er formeel geen cijfers beschikbaar over de voorkeur die Waddinxveners hebben voor openstelling. Bij de oppositiepartijen bestaat de behoefte om nu al meer inzicht te hebben in de verhoudingen voor- en tegenstanders van winkelopenstelling. Daarom besloten de fracties van D66, WeWa en PvdA/GroenLinks eensgezind om al in een eerder stadium een poll uit te zetten. Het onderzoek beperkt zich tot slechts één basale vraag: vindt het winkelend publiek van Waddinxveen dat de winkels in Waddinxveen op zondag open mogen zijn? Doel Het onderzoek wil inzicht verschaffen in het percentage Waddinxveense huishoudens dat voorstander is van openstelling van de winkels op zondag. Op basis van dit kleinschalig onderzoek kan alleen dit aspect worden gemeten. Aanvullende informatie wordt gebaseerd op vele gesprekken die plaatsvonden met het winkelend publiek tijdens de afname van de poll. Wat is dit niet Dit onderzoek kan niet worden gebruikt om te meten hoeveel mensen daadwerkelijk gebruik zullen maken van de openstelling. Vraagstelling over dat punt is aan de hand van één vraag veel moeilijker te formuleren. Een antwoord op een vraag zoals hiervoor genoemd zegt niets over het daadwerkelijke gedrag, de frequentie waarmee men dit gedrag zal vertonen of van het type winkels dat voorstanders graag op zondag geopend willen zien. Methode Gedurende de periode van 21 januari tot en met 21 februari 2016 is er digitaal een vraag uitgezet via de website van RTW FM. Na intensief vooroverleg tussen de drie fracties van de oppositie (WeWa, D66 en PvdA/GroenLinks) is gekozen voor een neutrale vraagstelling. Er is ook nagedacht over het voorkomen van misbruik. Niets zou vervelender zijn dan dat de verhoudingen worden weergegeven op basis van foutieve informatie. Daar is het de oppositiepartijen niet om te doen. De poll bevatte slechts één vraag: vindt u dat de winkels in Waddinxveen op zondag open mogen zijn? Door voor de antwoordcategorieën 'Ja' en 'Nee' te kiezen, wordt zoveel mogelijk ruis weggenomen. Voor de gekozen vraagstelling en het te bereiken doel is een neutraal antwoord niet relevant. Dit zou erop duiden dat er nog andere mogelijkheden zijn dan open of gesloten winkels. De vraag is onder de aandacht van het winkelend publiek gebracht door gedurende de afnameperiode van de poll op wisselende tijdstippen bij verschillende plaatselijke supermarkten, tijdens de weekmarkt en op het station kaartjes uit te delen. Op de kaartjes werd, naast het vermelden van de vraag, aangegeven hoe mensen hun mening kenbaar konden maken. Dit leidde aanvullend tot vele korte gesprekken met inwoners tijdens het uitdelen van kaartjes. Deze reacties geven een indicatie van de achterliggende motivatie om voor of tegen te stemmen. Een aantal veelvoorkomende opmerkingen daarover worden dan ook in het verslag opgenomen.
Naast het feit dat de inwoners bereikt zijn door middel van het uitdelen van de kaartjes is er ook gebruik gemaakt van sociale media. Op zowel Twitter als Facebook is de poll onder de aandacht gebracht. Tevens is het ook aannemelijk dat inwoners via andere inwoners attent zijn gemaakt op het bestaan van de poll. De kwaliteit van het onderzoek: validiteit, betrouwbaarheid en representativiteit Een onderzoek moet voldoen aan zekere eisen van validiteit (meten wat het beoogt te meten) en betrouwbaarheid (zijn de uitslagen bij herhaling vergelijkbaar met een eerdere afname). Daarnaast is het altijd van belang om iets te kunnen zeggen over de representativiteit van de uitkomsten: klopt het ontstane beeld ook voor het gehele winkelende publiek in Waddinxveen? Daar is geprobeerd zoveel mogelijk aan tegemoet te komen. Een korte uiteenzetting hierover. Meet het onderzoek wat het wil meten? De zogenaamde (begrips)validiteit. Door de eenduidige vraagstelling is er geen reden om aan te nemen dat dit niet het geval is. De neutrale (feitelijke) vraag laat geen ruimte voor verdere interpretatie, appelleert niet aan een bepaalde frequentie of motivatie en geeft niet aan wat voor de diverse betrokkenen wenselijk is (Babbie, 2010, p.153). De vraagstelling is daar niet op gericht. Voor het doel van ons onderzoek is de validiteit toereikend. Betrouwbaarheid duidt erop dat herhaling van het onderzoek leidt tot vergelijkbare resultaten (Babbie, 2010, p.150). De betrouwbaarheid van het onderzoek is niet onderzocht. Daarvoor is de reikwijdte en de opzet niet voldoende; een vergelijkbare situatie is in werkelijkheid niet te realiseren. Voor een onderzoek dat appelleert aan gedrag van mensen is herhaalbaarheid sowieso een lastig punt. Zie hiervoor bijvoorbeeld Drenth en Sijtsma (2015). Het feit dat er één duidelijke vraag gesteld is zorgt ook voor een hogere mate van betrouwbaarheid van dit onderzoek. Door de duidelijke vraag is de kans hoger dat, indien de vraag nog een keer op precies dezelfde manier gesteld zou worden, de uitkomst ongeveer hetzelfde zal zijn. Bij een open vraag of een onduidelijke vraag zou de kans op een gelijkwaardige uitslag veel lager liggen (Babbie, 2010, p.152). Uit onverwachte hoek wordt de betrouwbaarheid van de resultaten van het onderzoek ondersteund. Op een identieke vraagstelling op de website van De Waddinxvener werd volop gereageerd. Tot het moment dat deze poll zichtbaar werd beïnvloed door toedoen van zogenaamde votebots 1 is het een graadmeter voor de juistheid van de stemverhoudingen. Ook het Algemeen Dagblad kwam met een vergelijkbare vraagstelling met een extra antwoordcategorie voor twijfelaars en leverde daarmee - met enige reserve - een kleine bijdrage aan de betrouwbaarheid aan ons onderzoek. In de conclusies beperken we ons tot de resultaten van de eigen poll. De laatst beschikbare resultaten van beide andere polls zijn in de bijlage opgenomen. 1 In een tijdsbestek van drie dagen werden deze resultaten door externe manipulatie onbetrouwbaar. Bij deze poll blijft bovendien, naast deze ongewilde manipulatie, onduidelijk of de stemmen afkomstig zijn van Waddinxveners. Een vergelijking tot het bewuste moment is in de bijlage opgenomen.
Betrouwbaarheid heeft ook te maken met het aantal mogelijke fouten dat kan optreden bij de afname van een onderzoek. Voor een enigszins betrouwbaar beeld is het daarom toetstechnisch nodig om te weten hoeveel volwassenen (>17 jaar) Waddinxveen ongeveer telt. Een ruwe schatting op basis van gegevens van het CBS (2014) komt uit op ongeveer 75% van 25.800 inwoners. Dit zijn circa 19.350 inwoners. Voor een betrouwbaar beeld op basis van deze aantallen zijn ongeveer 400 geldige stemmen nodig. Dat aantal is ruimschoots overschreden. Bij de presentatie van het onderzoek is vermeld dat het onderzoek niet representatief is voor specifieke groepen. In dat opzicht is de opzet vergelijkbaar met verkiezingen: ook daar kan men, bijvoorbeeld via exitpolls, pas achteraf bepalen wie er om welke reden zijn stem heeft uitgebracht. In onze peiling is de mate van representativiteit verhoogd door - naast aandacht in de pers - het winkelend publiek op verschillende momenten op verschillende locaties in het dorp te attenderen op de mogelijkheid om een stem uit te brengen. Bij een aantal winkels zijn kaartjes achtergelaten voor het winkelend publiek: onze doelgroep. Voor het doel en de relevantie van ons onderzoek was dit voldoende. Na een periode van ruim vier weken is de poll gesloten. Zoals vooraf afgesproken is de poll direct verwijderd van de website van RTW-FM en zijn handmatig alle gegevens gescreend op het IP-adres. Het verzamelen en screenen van de uitgebrachte stemmen vond plaats door een professioneel IT'er die een onafhankelijke check kon uitvoeren. Hij heeft de data aangeleverd, ontdaan van 'ongeldige' stemmen; niet-waddinxveense of ten onrechte meermalen ingevulde reacties. De vele gesprekken over de winkelopenstelling heeft ons nog aanvullende informatie gegeven over de motivatie om voor dan wel tegen te stemmen. Of de betreffende mensen vervolgens ook daadwerkelijk hun stem hebben uitgebracht is, vanwege het anonieme karakter, niet te achterhalen. De resultaten Uit de ruwe data zijn een groot aantal uitgebrachte stemmen verwijderd als bleek dat het IP-adres niet afkomstig was uit Waddinxveen of als er meermalen werd gestemd vanaf één IP-adres. In het meest extreme geval gebeurde dit twaalf maal. Het opschonen van de ruwe scores bleek een goed werkbare actie om de kans op meetfouten te verkleinen. Na het opschonen van de dataset bleven er 2567 geldige stemmen over. Het betreft unieke Waddinxveense stemmen. Het aantal geldige stemmen voor de zondagsopening van winkels bedraagt 1687, het aantal tegenstemmers bedraagt 880. Daarmee zijn de verhoudingen duidelijk: 65,7% stemt in deze poll voor opening van de winkels op zondag, 34,3% stemt tegen de winkelopenstelling. Aanvullende informatie op basis van de verschillende gevoerde gesprekken leverde onder meer de volgende reacties op bij voorstanders: - Werkomstandigheden zorgen er vaak voor dat de huidige winkeltijden niet toereikend zijn. - Het is aan inwoners zelf om te bepalen waar en wanneer zij hun boodschappen mogen doen.
- Waarom is dit nog niet eerder opgepakt? De gemeente wil toch ondernemersvriendelijkheid zijn? - Respect voor kerkgangers is prima, maar is er ook respect van kerkgangers voor een andere keuze? - Er zijn voldoende mensen die hun rustdag tegenwoordig niet persé op een zondag invullen. Waarom houden we daar dan geen rekening mee? Tegenstanders hanteren onder andere de volgende argumenten: - Er is al voldoende tijd om te winkelen. Daar heb je geen zevende dag voor nodig. - Ik ben tegen een 24-uurseconomie. Er is niets mis met een rustdag per week. - Zondag is een dag om God te eren. Het is niet gepast om winkeliers en hun personeel de zondagsrust te ontnemen. - Verruiming van openingstijden dwingt ook de kleinere middenstander om hun winkels op zondag te openen. Naast de gesprekken die gevoerd zijn tijdens het uitdelen van de kaartjes zijn er ook een aantal e-mails binnengekomen. Hierin stonden onder andere de volgende opmerkingen: - Het zou prettig en gezellig zijn als de winkels op zondag open zouden zijn. - Winkels open op zondag, ja! - Ik wil aangeven vóór winkelopenstelling te zijn in Waddinxveen. Doen ze dat in de toekomst dan kom ik als buitenstaander zeker eens boodschappen doen in Waddinxveen 2. Conclusies en aanbevelingen Op basis van deze uitslag kunnen we concluderen dat een meerderheid van de inwoners (ongeveer tweederde) de mogelijkheid van zondagsopening van de winkels in Waddinxveen om verschillende redenen ondersteunt. De achtergronden van de keuze is verder niet onderzocht. Ook is niet te bepalen wat de invloed is van het actief benaderen van het winkelende Waddinxveense publiek. Zowel voor- als tegenstanders toonden zich erg betrokken bij deelname aan de poll; een teken dat het onderwerp erg speelt onder de Waddinxveense bevolking. Voorstanders beroepen zich vooral op de vrijheid om eigen keuzes te maken. Ook de tegenstanders kennen verschillende motieven. Op basis van deze peiling kan niet verder worden geconcludeerd of de argumenten zijn gebaseerd op feiten, meningen, gevoelens of een combinatie van deze drie elementen. Uit de verschillende gesprekken ontstaat een gemêleerd beeld. De uitslag vormt goede input om vanuit de politiek met elkaar een inhoudelijke discussie aan te gaan die niet hoeft te wachten op het starten van een 'officieel onderzoek' zoals het College dat al heeft aangekondigd. 2 Deze email kwam van een inwoner van een gemeente uit de regio
Daarbij past, in de ogen van de oppositiepartijen, geen verder uitstel van een nader onderzoek. Door het in kaart brengen kan de discussie over winkelopenstelling sneller worden afgerond. De oppositie is van mening dat het uitstellen van een beslissing nodeloos lang heeft geduurd. Het spreekt voor zich dat in een te nemen besluit rekening wordt gehouden met elkaars mening, maar vooral met de vraag wat het meest in het belang is van de ontwikkeling van de Waddinxveense gemeenschap in zijn totaliteit. Februari 2016, Weerbaar Waddinxveen, D66 en PvdA/GroenLinks Waddinxveen
Bijlage: de feitelijke gegevens Naast de gegevens uit de eigen poll worden hier de (laatste beschikbare en betrouwbare) gegevens opgenomen uit de polls van De Waddinxvener en het Algemeen Dagblad. Bron poll Voor Tegen Weet niet Totaal Laatste peildatum RTW-FM (absoluut) 1687 880 2567 21-2-2016 Waddinxvener (absoluut) 3 1621 729 2350 27-1-2016 Algemeen Dagblad (absoluut) 461 213 10 684 29-1-2016 Figuur 1. Uitslag polls in absolute aantallen Bron poll Voor Tegen Weet niet Totaal Laatste peildatum RTW-FM (percentages) 65,7 34,3 100 21-2-2016 Waddinxvener (percentages) 69,0 31,0 100 27-1-2016 Algemeen Dagblad (percentages) 67,4 31,1 1,5 100 29-1-2016 Figuur 2. Uitslag polls in percentages * Bronnen: Algemeen Dagblad: poll die gedurende enkele dagen (vanaf 25-01-2016) via het internet kon worden ingevuld. Anoniem: Input (van een betrokken Waddinxveense inwoner) die de onderzoekers informeerde over de votebots bij De Waddinxvener. Babbie, E. (2010), The practice of social research. Belmont: Wadsworth cengage learning Drenth, P.J.D., Sijtsma, K. (2015). Testtheorie; Inleiding in de theorie van de psychologische test en zijn toepassingen. Houten/Diegem: Bohn, Stafleu Van Loghum. De Waddinxvener: poll die van 21-01-2016 tot 28-01-2016 betrouwbare informatie verschafte over de verhoudingen. 3 Aantallen vertonen tot en met 27 januari een constante ontwikkeling in een verhouding 7 : 3 (voor : tegen). Vanaf die datum doet het fenomeen votebots zich voor en wijzigen de aantallen zich verhoudingsgewijs naar een verhouding voor - tegenstemmers via 1 : 4 (op 28 januari ) tot gemiddeld 1 : 15 (op 30 januari) met 17 meetmomenten. De stembeïnvloeding stopt op die datum om 15.04 uur op het moment dat de verhoudingen gelijkwaardig zijn.