De Menskant van Ondernemen Leiderschap voor ondernemers
Dit begint met een lijn. Eenvoudiger kan het niet, maar hij scheidt wat je nog niet eens ziet al in zou hij horizon zijn aarde en lucht. Wij moeten maar zien wat het later wordt, voeten in aarde, hoofden vol hemel. Of de lijn rechtop gezet: links sinister het kwaad verbannen, rechts alles beter. Willem van Toorn Uit De hofreis, Em. Querido s Uitgeverij BV, 2009
De Menskant van Ondernemen Inhoudsopgave Introductie Ondernemers over ondernemerschap Jonge ondernemers anders?: Yoerie van Alteren en Aart van Veller Going to the max : Marcel Broersma Your Oppertunity: Ching Foe Au en Ching Ping Au Doorgaan met wat er al stond: Ward Termeer Groeien is focus: Remco Fischer, Heleen Sluijs, Joop de Jong, Edgar van den Berg Leren door doen: Esther Raats Wetenschappers die zakelijk ondernemen: Irma Vijn, Gerold Valk, Cristianne Rijcken, Kees Recourt Duurzaam in idee en uitvoering: Rob van Rees Wie durft er naar China?: Jacco Bouw Verder Lezen Wat doet de Baak? Leren bij de Baak in beeld Contact Dit begint met een lijn (Willem van Toorn) Tafel (T.O. Lansink) Zoals (Judith Herzberg) Slotsom (Leonard Nolens) Fotografie: Jan van Breda, Ivonne Zijp, Sanneke Fisser, Elke Roelant Design: Lava.nl Art Director: Jan van der Veer Concept: Martijn van Haagen Project Director en eindredactie: Petra Baars 4 5
De Menskant van Een introductie De uitdaging, het plezier, maar ook de handen uit de mouwen: dat zijn de ingrediënten voor ondernemerschap. En doorgaan, doorgaan en nog eens doorgaan, tegen de stroom in, gelovend in je eigen idee. Karaktereigenschappen die niet zijn te ontwikkelen. Beter ondernemen is echter wel te leren: door valkuilen te vermijden waar anderen in gestapt zijn, door met andere ondernemers verschillende aanpakken uit te wisselen en met elkaar daarin de competitie aan te gaan. Want de meeste ondernemers willen toch winnen Wat valt er te winnen? Meer dan geld verdienen; ondernemen was altijd al meer dan dat. Steeds belangrijker wordt duurzaamheid: in zowel continuïteit van je bedrijf (profit), als het milieu (planet) en de mensen in en buiten je bedrijf (people). Bij de Baak noemen we dat de menskant van het ondernemen. Het is voortdurend balanceren tussen de menselijke kant en de zakelijke kant, tussen de lange termijn doelstellingen en de korte termijn resultaten. Tussen de ontwikkeling van mensen en de vruchten die je met hen plukt. Tegelijkertijd zijn er vragen: wat wil je bereiken en hoe ga je dat doen? Ogenschijnlijk eenvoudige vragen waarop het antwoord in de loop der tijd verandert. Voortdurend moeten er keuzes worden gemaakt. Investeer je eerst in verkoop of in je vermogen verkoopbeloftes waar te maken? Kies je voor innovatie of standaardisatie? Zijn het of vragen of en? En: wat wordt je eigen rol, nu en in de toekomst? Al jaren vinden ondernemers bij de Baak antwoorden op deze en andere vragen, in uiteenlopende vormen: van korte workshops waarin je prangende vraagstukken oplost tot programma s waarin je gedurende vijf jaar wordt begeleid naar een droomomzet en alles daar tussenin. In dit magazine vindt je gesprekken met bijzondere oude en nieuwe ondernemers en de keuzes die zij maakten voor hun business. Geniet van de vindingrijkheid van deze gemotiveerde, talentvolle en proactieve mensen. Laat je inspireren door de gedichten. En buig je, samen met de Baak, over de ontwikkeling van leiderschap en vooruitgang in ondernemen. Martijn van Haagen, Adriaan de Man en Luuk Willems, programmamakers bij de Baak 6 7
Tafel Waar groter niet als beter wordt gezien. Waar beperking een openbaring is. Waar niet geprobeerd wordt de oorsprong te verhullen. Waar hoop geen strategie is. Waar geen bagger zanikt. Waar grote antwoorden op kleine vragen worden geformuleerd. Waar men niet blind is voor de balk in eigen oog. Waar het gaat om het goede, het ware en het schone. Waar de geest steeds opnieuw in de grondverf wordt gezet. Waar pogingen uitdijen tot een spoor van fragmenten. Waar de aarde, de boom, de tak en het blad aan bod komen. Waar wolkenloosheid en glans het nu bepalen. Waar het verleden voor ons en de toekomst achter ons ligt. T.O. Lansink 8 9
Jonge ondernemers ondernemers over ondernemerschap Hoe bouwen twee jonge ondernemers, Yoeri van Alteren (37) van de Club van 30, en Aart van Veller (24) van Wij zijn Koel aan hun onderneming? Zij zijn niet bang om af te gaan en maken maximaal gebruik van netwerken... Hoe doen ze dat dan? Met de Club van 30 willen dertigers op hoge functies die macht en budget hebben binnen hun bedrijf het Nederlandse bedrijfsleven duurzaam maken. Wij zijn Koel adviseert en ondersteunt toon aangevende organisaties met als doel een neutrale of zelfs posi tieve invloed te hebben op het klimaat. Marieke van der Giessen directeur van Baakblue vroeg naar hun aanpak en ideeën. Yoeri van Alteren en Aart van Veller Aart van Veller, Marieke van der Giessen en Yoeri van Alteren Wat is jullie visie op ondernemen, het geheim van jullie succes? Aart: In het diepe durven springen en gewoon doen. Op de juiste momenten op de juiste plek zijn en dan doorzetten. Yoeri: Minder politiek. Minder belast door de traditionele manier van zaken doen. In veel organisaties is men beducht op wat ze zeggen en doen, bezig met het afbreukrisico dat je loopt. Iets wat mis gaat probeer ik niet weg te poetsen. Ik ben niet bang om af te gaan, wij zijn creatiever. Aart: Ik pak het anders aan denk ik. Als er een vraagstuk ligt, dan is de eerste vraag die ik of die mijn mensen stellen: Wie? Wie weet dit? Zonder dat je zelf gaat oplossen. Ik werk binnen een netwerk. Alle expertise past niet in één bedrijf. Die huur ik in als ik ze nodig heb. Yoeri: Wij hebben een andere manier van samenwerken dan in de meeste corporate organisaties. Daarom vragen ze ons. Mensen zoals wij kunnen partijen goed bij elkaar brengen. Aart: In de markt van verduurzaming is zoveel te doen. Ik denk alleen maar hoe meer hoe beter en niet in termen van concurrentie. Yoeri: Ik merk dat veel CEO s zien dat dit nodig is, dat verduurzaming innovatie-plus is. Dat is een redelijke revolutie binnen hun eigen bedrijf, in alle geledingen. Zij zetten hiervoor 30ers, begin 40ers in op hoog niveau. Aart: In de 50er-60ers-modus zijn de CEO s niet meer echte changemakers. Hoe regel je je verdienmodel als netwerkorganisatie? Aart: Waardecreatie voor je klant! Binnen vijf jaar moet het winstgevend zijn om klimaatneutraal te ondernemen. Alles wat je geïnvesteerd hebt in duurzaamheid moet zichzelf terugbetalen. Je geeft de garantie dat duurzaamheid goedkoper is. Sommigen willen de allernieuwste technologie, dan gaat dit niet op. Yoeri: Ik vraag een eerlijke goede prijs, geen hoge fees en daar wil men voor betalen. Omdat je flexibel bent heb je minder overhead. Dat geeft de klant het vertrouwen dat je geen mensen op de klus zet die niks opleveren. Aart: Dat is zo mooi van het topgrading-model. Dat zegt dat je goede mensen 2 keer zoveel moet betalen, dan heb je ¹/ ³ van de mensen nodig. Je doet met ¹/ ³ van de mensen hetzelfde werk en die betaal je 2 keer zo goed. Kies voor mensen die het beste zijn. Het is een uitdaging om die mensen te vinden. Goede mensen bind je door goede klussen en een goede cultuur. Wat betekent duurzaamheid voor jullie? Yoeri: Iedereen die de keuze maakt om zijn bedrijfsprocessen te verduurzamen, komt tot de conclusie dat het gaat over slimmer nadenken. Anders kijken naar de dingen die je als vanzelfsprekend zag. Aart: We gaan niet vertellen hoe ze het moeten doen. We gaan ze voeden met principes en kernwaarden, wat er nu aan de hand is in de wereld. Ze mogen zelf conclusies trekken. Duurzaamheid is een continu proces van jezelf blijven herdefiniëren, verbeteren en ontwikkelen. Op een gegeven moment gaan mensen het zelf snappen. Ze nemen dan bij iedere beslissing een stukje duurzaamheid mee. Net zolang tot er waarde gecreëerd wordt met enkel winnaars. Dus niet ten koste van elkaar, maar dankzij elkaar, zonder verliezers in de keten. 10 11
ondernemers over ondernemerschap Going to Sommige ondernemers vergapen zich aan uiterlijke voordelen van ondernemen. Het is gewoon topsport: keihard werken. Als directeur-eigenaar blijf je verantwoordelijk en kun je niet weglopen van problemen. Je bent wel eigen baas maar ook een beetje gevangene van je bedrijf. Marcel Broersma Adriaan de Man programmamaker van de masterclass Fast Growth sprak met ondernemer Marcel Broersma over zijn succes, zijn bijna faillissement en over groeifactoren. Na de verkoop van zijn aandelen en een tijdje thuis verveeld rondhangen jeukten zijn handen om weer te gaan ondernemen, maar wel met een duidelijke bijdrage aan de maatschappij. Marcel Broersma richtte in 1997 Flex Group te Rotterdam op dat arbeidsflexibiliteitoplossingen voor de financiële en IT-sectoren bood. In 4 jaar groeide het bedrijf naar 500 medewerkers en werd in 2002 uitgeroepen tot snelst groeiend bedrijf in Europa. Nu werkt hij mee aan een werkgelegenheidsproject dat de doelstelling heeft om in 2012 ruim 1000 voormalig werklozen aan het werk te hebben en met zijn bedrijf Peak Value begeleidt hij groeiondernemingen en startups met groeiadvies. Wat zijn volgens jou de succesfactoren achter jullie groei met Flex geweest? Om ons doel te bereiken wisten we dat we moesten groeien. Sommigen vonden dat misschien ambitieus maar volgens ons was het volkomen logisch. Ons businessplan bevatte verschillende uitgewerkte groeistappen inclusief het doorbreken van groeiplafonds en onze eigen veranderende rol. Wij groeiden dus snel en ons succes is onze visie op de detacheringmarkt en een uitgewerkt businessplan. Wij pakten de zaken op dat moment heel anders aan dan anderen dat deden, hadden een innovatief personeelsmodel en de toegevoegde waarde voor zowel de klant als onze medewerkers was zeer helder. Daarnaast deden we er ook alles aan om een gaaf bedrijf te zijn, om mensen met meer te binden dan alleen de zakelijkheid. Tenslotte lieten we dingen waar we geen verstand van hadden aan anderen over. Snelste groeier van Europa in 2002 en in 2003 waren jullie bijna failliet Die crisis zagen we te laat aankomen. Als alles voortdurend goed gaat krijg je het gevoel van dat je het met slim ondernemerschap wel even kan oplossen, omdat het altijd al zo werkte. In die zin was die crisis heel verfrissend en zou je, terugkijkend, iedere ondernemer wel een bijna faillissement gunnen. Wij hebben toen een foto van de toekomst gemaakt, waarin we onze strategie herijkten: hoe kunnen we via detachering kosten besparen bij onze grote klanten. Daarnaast hebben we dieper dan diep gesneden in onze eigen organisatie, werd cashflow management echt een prioriteit, boden we de mensen die bleven een nieuw perspectief en communiceerden dat ook veelvuldig met hen. En we hebben een goed management informatie systeem gekocht, zodat we realtime informatie beschikbaar hadden. Wat gebruik je nu nog van die leerervaring? Het maken van een foto van de toekomst zoals wij destijds met Flex hebben gedaan vormt nu bij Peak Value een essentiële basis voor samenwerking en advisering van ondernemers met groeiambities, in dat opzicht worden alle leerervaringen nu nog steeds gebruikt. Ondernemen is balanceren tussen kansen zien en gecontroleerd risico s nemen. In mijn visie is het belangrijk dat je als ondernemer eruit haalt wat er in zit. Scherp zijn voor jezelf en je organisatie. Dus zo hard, maar gecontroleerd, groeien als mogelijk is, met minder geen genoegen nemen. En de tent strak hebben staan, zowel financieel als in de ontwikkeling van de medewerkers. Tot slot is een heldere visie van belang om mensen mee te nemen in je ambitie. Ik ben ook nog steeds ambitieus en wil nog steeds graag winnen, in wat ik doe. Dat is een eigenschap die ik herken bij veel andere ondernemers. Zij zijn bereid om risico te nemen en kunnen daarin ook falen. Maar ze stoppen nooit en geven ongelofelijk veel energie, ook aan anderen. Adriaan de Man en Marcel Broersma 12 13
Your Het bedrijf van de zusjes Ching Foe Au en Ching Ping Au slaat een letterlijke brug tussen Nederland en China. Opgegroeid in Nederland ging Ching Foe 5 jaar geleden in China wonen. Samen met haar zus, die nog in Nederland woont, heeft zij het bedrijf YourOp opgezet. Zij leveren day-to-day business support aan buitenlandse ondernemers en onderhouden contacten met hun business partners in China. Harry Starren, directeur van de Baak, ontmoet hen in Shanghai voor een gesprek over China, visie en passie. Your Op is betrokken bij het Dutch Chinese Entrepreneur ship Program van de Baak. ondernemers over ondernemerschap Ching Ping Au en Ching Foe Au Ching Ping Au en Ching Foe Au Om een ander bedrijf te representeren in het buitenland is een goede match belangrijk, hoe bepalen jullie dat? Om ons goed te kunnen verplaatsen in de onderneming die wij helpen is een intakegesprek heel belangrijk. Door veel vragen te stellen komen we achter het verhaal en de ambitie met betrekking tot China. Mensen die eigenlijk geen idee hebben, maar gewoon iets met China willen, zijn niet onze doelgroep. We zijn er juist om bedrijven te ondersteunen die een goed doordachte visie hebben. Dat werkt voor ons zelf ook inspirerend en motiverend en kunnen we alles op alles zetten om de activiteiten van onze klant in China succesvol te laten zijn. Jullie werken beiden in een andere wereld, hoe verloopt de dagelijkse bedrijfsvoering? We hebben dagelijks contact via Skype. We zijn nu bijna vier jaar samen bezig met Your Op, en omdat we ook familie zijn, kunnen we elkaar heel goed begrijpen. De grote afstand is daarom geen probleem, sterker nog het werkt in ons voordeel omdat we voor de bedrijven zowel in Nederland als in China goed bereikbaar zijn. We kunnen klanten in beide landen altijd direct ondersteunen en verder helpen. Daarnaast is het makkelijker om in beide landen je zakelijk netwerk warm te houden en uit te breiden. Wat is het mooiste in jullie werk? Het mooiste is dat wij een toegevoegde waarde zijn voor onze klanten. In China proberen wij hun netwerk te vergroten en hun business te optimaliseren. Een klant, die meer dan 30 jaar zaken doet in China met alleen engels sprekende business partners, hebben wij geholpen met het opbouwen van goede relaties met betrouwbare niet-engels sprekende business partners. Door dit netwerk zijn hun kosten drastisch omlaag gegaan. Het leuke is dat door het groeiende enthousiasme van de klant over China, wij ook helemaal enthousiast worden. Soms lijkt het wel een gezamenlijke hobby. Waar staat Your Op voor? Your Op staat voor Your Opportunity. Onze klanten moet het uiteindelijk zelf doen, het is hun kans. Wij ondersteunen en begeleiden in het traject, maar nemen de business niet over. We geven advies en denken met hun mee. Wij zijn een maatje in het avontuur en hun verlengstuk, maar de ondernemer onderneemt uiteindelijk zelf. 14 15
ondernemers over ondernemerschap Doorgaan met Commercieel directeur van familiebedrijf Sacha schoenen, Ward Termeer, voelt zich meer ondernemer dan manager. Mijn kracht ligt in het vooruit kijken, in bouwen. Maar management van je mensen is wel even belangrijk, ook daar moet je ondernemend in zijn, anders verdwijnt de ziel uit je organisatie. Ward Termeer Henk Eggink, programmamaker van de opvolgeracademie, sprak met Ward Termeer over het doorontwik kelen van zijn bedrijf. Wat is de essentie van ondernemen? Ondernemerschap is voor mij bouwen aan een organisatie, dat kan een beursgenoteerde onderneming zijn of een eenmanszaak, je zorgt dat je de organisatie verder brengt. Ondernemen is geen afdeling, het gaat overal dwars door heen. Ook als manager moet je ondernemend zijn, je mensen verder brengen. Bij bedrijven waar het management niet ondernemend is zie je vaak een vergadercultuur, een controlerende cultuur gestuurd vanuit financieel oogpunt. Je moet dus altijd ondernemend blijven, pionieren, risico s nemen, een onontgonnen markt betreden. Ik geef graag mensen de ruimte om te experimenteren. Van de fouten die je dan soms maakt leer je weer. Creativiteit kun je niet in een keurslijf stoppen, de chef-kok moet de speling krijgen om er iets moois van te maken. En zo is het ook met ons product en alles wat je er omheen doet. Jullie bestonden in 2009 honderd jaar, is dat iets waar je nog steeds uit put? Nee, als ondernemer kijk je toch steeds vooruit. Dat bleek toen we een boek wilden maken, mijn vader en opa hebben de historie niet echt gearchiveerd. Ook zij hielden zich als ondernemer niet bezig met het verleden. Mijn opa begon een schoenenwinkel in 1909. In de jaren 70 wilde mijn oom een jongerenafdeling beginnen, en van mijn opa stemde in. Dat ging zo goed dat hij kort erna een eigen winkel mocht starten: Sacha. De cultuur van plateauzolen van mijn vader en oom verhield zich niet met de middenstandscultuur van mijn opa. En zo brachten zij dus nieuw elan in. Daarna is het bedrijf flink gegroeid, en dan moet je organiseren anders ga je kapot aan je eigen succes. Dat heb ik eigenlijk afgemaakt, een goede structuur neerzetten. En nu zijn we klaar om weer en volgende stap te maken. Na de Belgische markt en een begin in Duitsland, willen we nu naar Frankrijk: Lille. Eens kijken wat deze stap voor ons kan betekenen. Omdat we sterk zijn durf ik wel in zo n nieuwe markt te gaan starten. We kunnen het faciliteren, want er komt een hele hoop bij kijken om daar succesvol te worden. Is het wenselijk om constant te blijven vernieuwen? Ja, ons bedrijf is gericht op de laatste trends in mode, zonder vernieuwing hebben wij geen bedrijf. Ik zie altijd wel iets dat te verbeteren valt. Dit komt ook doordat er veel doorstroom is van personeel in de winkels en er vrij veel jonge mensen hoge functies vervullen. Die brengen weer nieuwe dingen in zodat we van elkaar blijven leren. Vernieuwen stopt nooit omdat je ook blijft ontwikkelen en groeien. Het type management dat op de winkel past is fout, dan ben je als organisatie te veel in jezelf gekeerd, dan zijn de mensen alleen maar met elkaar bezig in plaats van met de buitenwereld. Wij zijn een platte organisatie, het hoofdkantoor is er voor de winkels en niet andersom. Bijvoorbeeld, de trainingen voor de filiaalmedewerkers zijn op het hoofdkantoor. Daar komt hele goede feedback uit naar onze productmensen. Ward Termeer en Henk Eggink 16 17
Groeien Groeibedrijven vormen een stimulans voor de Nederlandse economie, ze innoveren sneller en gebruiken de cashflow voor waardecreatie in het bedrijf. Maar hoe zorg je dat je groeit? Wij vroegen het aan enkele deelnemers en organisatoren van het programma Groeiversneller. ondernemers over ondernemerschap Het Programma Groeiversneller is een samen werking van PwC, de Baak, Philips Applied Techno logies, AKD Prinsen van Wijmen en Port4Growth. Het is geïnitieerd door het Ministerie van Econo mische Zaken, met de bedoeling het aantal groei ende ondernemingen in Nederland te vergroten. V.l.n.r. Edgar van den Berg, Joop de Jong, Remco Fischer, Heleen Sluijs, Coen Wagner en Adriaan de Man Ik heb ooit tegen de top van het Nederlandse schaatsen gezeten, wanneer een collega een paar tienden van zijn PR afhaalde, was dat een extra stimulans om harder te trainen en uiteindelijk sneller te schaatsen. Bij ondernemen is het ook zo, je wilt toch de beste zijn, en de finesse daarvoor zit in de details. Ik weet ieder moment van de dag onze omzet, en wil er nu op kunnen sturen. Ik ben gefocust in alles wat ik doe, dat is heel belangrijk. Je moet begrijpen waar je mee bezig bent. Bij groei moet je er bijvoorbeeld rekening mee houden dat er voldoende mensen in de organisatie zijn om je ideeën uit te werken. Je moet kunnen delegeren en zorgen dat mensen in hun vakgebied met de voorstellen en oplossingen komen waar jij alleen maar ja of nee op hoeft te zeggen. Remco Fischer, deelnemer aan het programma Groeiversneller, eigenaar-directeur van REVON Drukkerij & REVON Beletteringen en Drukkerij Anraad Je moet je vak beheersen, maar je focus blijft op ondernemen. Mijn droom is het om mensen te inspireren met de ideeën die ik heb. Mijn ambitie is om de grootste content leverancier van Nederland te worden. Ik ben ontzettend creatief, de valkuil is dat ik af en toe te snel ga. Het leuke is dat wanneer je je groeiplannen en ideeën communiceert mensen enthousiast worden en zich uitgedaagd voelen om hun eigen ambities ook (meer) te uiten naar mij. Heleen Sluijs, deelneemster aan het programma Groeiversneller, eigenaar-directeur van Romae Internet en Content Focus heeft vooral te maken met inspiratie. De hele dag met van alles en nog wat bezig zijn en aan het einde van de dag de vraag overhouden wat je nu eigenlijk gedaan hebt overkomt me vaker dan gewenst. Ik denk heel herkenbaar voor collega-ondernemers. Je de hele dag gefocust voelen op dat ene te bereiken ding, dat geeft energie! Je voelt je op vleugels, je weet dat je met iets bezig bent wat je leuk en belangrijk vindt. In dat proces zitten maakt zo n dag geweldig! Joop de Jong, directeur Port4Growth Herkent u dit gevoel: u staat s morgens op de normale tijd op en op één of andere manier zit u toch weer te laat in de auto? Dit terwijl de doelstelling evident is: zo lang mogelijk in bed blijven liggen en toch op tijd op je werk zijn. De oorzaak is vaak gelegen in het verlies van focus. In de ochtend kan dit veroorzaakt worden door zoektochten naar autosleutels of afleidingen door media, huishoudelijke klusjes en gezinsleden. Focus op de doelstelling, prioriteitsstelling en duidelijk communiceren zijn hierbij de oplossing. Geen krant lezen maar wel afstemming met uw eega. In de zakelijke context valt het mij op hoe lang veel ondernemers wachten met het neerzetten en zichtbaar maken van de strategische richting binnen hun onderneming. De vrees kan zijn dat dynamiek en keuzevrijheid hierdoor beperkt zouden worden. Echter, het neerzetten van een strategie creëert focus. Focus is nodig om prioriteiten voor jezelf te kunnen stellen en de mogelijkheid deze te communiceren met anderen. Hierdoor kunnen hoofd- en bijzaken in tactische en operationele beslissingen door u en uw medewerkers gemakkelijker worden gescheiden. Denk hier maar aan als u met de pindakaas op uw jasje en een zuur gezicht van uw partner het huis moet uitrennen op weg naar uw doel. Edgar van den Berg, Business Engineering Consultant, Philips Applied Technologies Zoals groei-guru Verne Harnish al zegt is ondernemen only 99% execution. Dan helpt het wanneer die overgebleven 1% inspiratie of visie aansluit bij hetgeen je zelf als persoon wilt bewerkstelligen voor jezelf (en je bedrijf) in deze wereld. Anders is het toch wel ontzettend hard werken en de vraag of het je allemaal vol weet te houden. En de tijd nemen om die 1% inspiratie te vinden is ook werken en dat doe je niet tussen neus en lippen door. Maar wellicht is het moeilijkste van alles dit uitwerken naar een gedegen plan en je er vervolgens ook aan houden. Want daar komt weer een opportunity langs Adriaan de Man, programmamaker, de Baak Remco Fischer, Heleen Sluijs, Joop de Jong, Edgar van den Berg 18 19
ondernemers over ondernemerschap Leren Zakenvrouw van het jaar 2006, Esther Raats, kocht het bedrijf Bandridge van haar vader en 3 buitenlandse aandeelhouders, bouwde het sterk uit en verkocht het weer omdat ze expansie als ambitie en als strategie niet voor de tweede keer wilde uitvoeren. Luuk Willems programmamaker van het onder nemersmenu vroeg Esther Raats of je onder nemerschap kunt leren Esther Raats Je zet je nu in voor organisaties als Talent naar de Top en PZO. Waar kruipt het ondernemersbloed nu? Door mijn vezels. Ondernemer ben je; je kunt het niet worden. En wat ik nu merk: ik blijf het. Ik dacht dat mijn ondernemerschap vast zat aan mijn bedrijf, maar het blijkt een way of life te zijn. Ik blijf op zoek naar nieuwe kansen en ongeziene mogelijkheden. Ik heb een korte aandachtcyclus. Dat gaat overigens samen met alle enthousiasme en passie in een proces stoppen, niet opgeven voor de doelstellingen behaald zijn. Maar de weg ernaar toe is voor mij interessanter dan het bereiken van de doelstelling zelf. Dat wil niet zeggen dat ik oppervlakkig of kortstondig te werk ga maar als de klus geklaard is, ben ik overbodig. Of dit nu 1 of 10 jaar duurt is niet het issue. Het gaat om het klaren van de klus. Wat leer je nu? Als ondernemer ben ik gewend voor de muziek uit te lopen met allerlei ideeën, en heel direct te communiceren. Wat ik nu leer is een team & stakeholders zo te enthousiasmeren dat het van binnenuit wordt neergezet. Is dat het verschil tussen ondernemerschap en leiderschap? Ideeën inbrengen versus ze laten opkomen? Ja, het speelt wanneer je organisatie groter wordt. Je moet dan ook gaan werken aan leiderschap: mensen aanmoedigen, waarderen. Zorgen dat iedereen nog steeds het gevoel heeft dat zijn ideeën tellen en waardevol zijn. In een kleine organisatie valt of staat alles bij de ideeën en aanpak van de ondernemer. Tot 25 man kun je prima 80 % van de processen volledig beheersen. Als het groter wordt moet je anders gaan communiceren en organiseren. Meer gebruik maken van de intrinsieke expertise bij de medewerkers. Ogenschijnlijk simpele zaken maar wel van essentieel belang die je al doende leert. Hoe leerde je als ondernemer? Ik ging naar ondernemersbijeenkomsten, vooral lettend op de andere deelnemers; Ondernemers met dezelfde omvang en wat groter. Ik heb heel bewust mijn netwerk zorgvuldig en gedoseerd opgebouwd. Steeds naar behoefte van de organisatie groei van dat moment. Daarnaast heb ik altijd gezorgd voor een raad van wijze mensen bestaande uit een fiscalist, accountant en zakenbekende. Zij hebben altijd kritisch door gevraagd bij beslissingen die ik wilde nemen. Strakke vragen waar ik niet altijd op zat te wachten. Als ondernemer moet je eigenwijs en eigenzinnig zijn, maar de écht goede staan open voor kritiek. Investeren ondernemers genoeg in zichzelf? Mijn idee is dat ondernemers vaak laat in zichzelf investeren. Pas als ze doorhebben dat iets echt belemmerend werkt wordt er actie ondernomen. Maar dan heeft het dus al allerlei negatieve uitwerkingen. Ondernemers hebben de neiging de wijsheid zelf in pacht te hebben. Naar mijn idee is het essentieel om tijdig impulsen van buiten te halen en je op die manier blijvend te ontwikkelen. Esther Raats en Luuk Willems 20 21
Wetenschappers die ondernemers over ondernemerschap Uit alle onderzoeken blijkt keer op keer dat Nederland sterk is in de biowetenschappen, maar dat we slecht zijn in het vermarkten van deze wetenschappelijke kennis naar nieuwe producten. Daarmee laten we enorme kansen lopen. Er zijn wel uitstekende voorbeelden, maar veel te weinig. Martijn van Haagen spreekt met Irma Vijn van Niaba, de Nederlandse Biotechnologie Associatie, Kees Recourt,van Recourt Life Science en de begeleider van de NIABA Masterclass Biobusiness en ondernemers Gerold Valk en Cristianne Rijcken. V.l.n.r. Gerold Valk, Martijn van Haagen, Cees Recourt, Irma Vijn en Cristianne Rijcken. Irma Vijn, senior beleidsmedewerker bij Niaba gelooft in het product de Niaba Masterclass Biobusiness : We zijn er van overtuigd dat de meest briljante biotechnologen niet zulke goede ondernemers zijn. Maar je kunt de taal van het ondernemen leren spreken, net zoals iedere biotechnoloog ooit heeft leren pipetteren. De Masterclass voorziet na meer dan 10 jaar nog steeds in een behoefte. En de deelnemers van het eerste uur zijn inmiddels succesvolle CEO s! Vooral een uitgebreid netwerk is van groot belang. Een goed biotech bedrijf start en run je niet alleen. Je profileren als nieuwkomer in de biotech Gerold de Valk is zo n ondernemer. Hij startte medio 2009 met BiosparQ BV, een spin-off bedrijf van TNO. Na de succesvolle ontwikkeling bij TNO van een snelle bio-detectie technologie voor het Ministerie van Defensie, hadden we het idee dat deze innovatie ook in een behoefte van de zorgsector kon voorzien. Zijn droom is om in elk ziekenhuis microbial information in the blink of an eye te verwezenlijken. Maar dat bleek nog niet zo gemakkelijk: Je bent toch vanuit de defensiemarkt een nieuwkomer in de biotech en in het begin dus onbekend met de spelers en de specifieke kenmerken van deze sector. Bij zijn zoektocht naar financiering ontmoette Gerold de organisator van de Niaba Masterclass Biobusiness. Gerold was snel overtuigd en vertelt over de masterclass: Naast een intensieve ronde om het businessplan te verbeteren heb ik in een hoog tempo een nieuw netwerk kunnen opbouwen omdat ervaren spelers met diverse achtergronden uit de biotech de interactieve sessies begeleiden. In dit nog jonge marktsegment heerst een enorm enthousiasme, ook de deelnemers helpen elkaar graag verder en delen hun kennis. Het behandelen van je eigen case in deelgroepen versterkt hier de waarde nog eens van. Ik denk technisch diepgaand in plaats van toegepast zakelijk De effectiviteit van geneesmiddelen kan met innovatieve methodes worden verbeterd, vertelt Dr. Cristianne Rijcken. Zij is 2 jaar geleden op een nieuwe technologie bij de afdeling Biofarmacie van de Universiteit Utrecht gepromoveerd en gaat deze in het toekomstige spin-off bedrijf Cristal Delivery onderbrengen. In contact met ondernemers wordt mij soms duidelijk dat ik, door mijn vooropleiding tot onderzoeker, veelal technisch diepgaand denk, in plaats van toegepast zakelijk. De universitaire sector wordt immers met name afgerekend op wetenschappelijke output en niet tot nauwelijks op valorisatie van de kennis. Inmiddels zijn er wel steeds meer initiatieven in deze richting. Door de masterclass en het intensief contact met teamgenoten word ik bedrevener in de diverse ondernemersaspecten. De strategie van Cristal Delivery wordt steeds scherper en ik krijg inspiratie als ik zie hoe anderen zakelijke processen aanpakken. Van onschatbare waarde is de laagdrempelige houding van de diverse experts en het grote (bereikbare) netwerk van zowel deze experts alsook van de medecursisten. Irma Vijn, Gerold Valk, Cristianne Rijcken, Kees Recourt 22 23
ondernemers over ondernemerschap Duurzaam in Rob van Rees is directeur en medeoprichter van Greenchoice, een energieleverancier van groene energie. Hij wilde graag duurzaam ondernemen en niet snel en slim rijk worden. Trouwens, cashflow gaat heel goed samen met toegevoegde waarde Louise van Hees, coördinator bij de ondernemerswedstrijd New Venture sprak met Rob van Rees over zijn succes. Rob van Rees Waarom ben je begonnen met Greenchoice? Ik had altijd al de ambitie om een eigen bedrijf te starten omdat ik zelf verantwoordelijkheid wilde in een baan. De kans met energie deed zich voor. Hiermee konden we het starten van een eigen bedrijf met een goed verdienmodel combineren met een maatschappelijk doel. In 2000 toen we startten, was de energiemarkt geliberaliseerd, de grote energieconcerns worstelden daarmee en ik en mijn twee businesspartners die al in de energiesector werkten zagen een kans. Het idee was een energieleverancier te worden voor duurzame energie die beter dan de bestaande markt omging met klantenservice. Wat zijn de redenen achter jullie succes? Ons product kwam net op het moment dat de markt opende. Met daarbij een goede procesautomatisering die onze kosten laag hield konden we leuke dingen kunnen doen voor onze klanten: hulp bij aanvraagprocedures van zonnepanelen, windcertificaten etc. Ook is ons drietal een succes, wij waren studievrienden en vullen elkaar aan, hebben blind vertrouwen in elkaar en hebben dat nooit geschonden. Wij hebben nu 120 medewerkers en een open en platte organisatie met een open en gelijkwaardige cultuur waar iedereen ideeën kan inbrengen. Waar hebben jullie het moeilijk mee gehad? De elektriciteitsmarkt is een oligopolie, met hoge omzetten en dunne marges, de grote jongens hebben veel macht. We hebben eens een inkoopcontract bij een grote internationale partij gehad die werd overgenomen en vervolgens probeerde het contract te annuleren omdat de prijs van energie flink was gestegen. Dit was echt een moeilijk moment, waarbij je meer tijd bezig bent met een juridisch conflict, dan met de eigenlijke business. Wat zit er van jouw DNA in Greenchoice? Het streven is om mijn eigen inbreng te verminderen. Het bedrijf moet ook zonder de drie oprichters kunnen draaien en een eigen identiteit hebben. Maar wij geven bijvoorbeeld zelf trainingen aan nieuwe mensen. Ik spreek ze dan persoonlijk aan over bijv. CO 2 problematiek, wat je eraan kunt doen en hoe je het gebruik van duurzame energie kan vergroten. Wat maakt jou een succesvol ondernemer? Succesvolle mensen gaan door waar niet succesvolle mensen ophouden. In de eerste jaren wilde ik vooral succes hebben, het beter doen dan de rest. Nu zitten we op een ander niveau van ondernemen en gaat het, naast ondernemen, veel meer om het managen van je relaties en het doortrekken van het bestaande. Ik werk nu niet meer 80 uur per week, en maak een goede combinatie met mijn gezin met 3 kinderen. Enkele tips aan startende ondernemers? Toen we in 2000 meededen aan de ondernemerswedstrijd New Venture kregen we als feedback dat we beter moesten bepalen wat onze toegevoegde waarde was, naast het slechts opbouwen van een klantenbestand. Dit heeft ons aan denken gezet, door heel goed op papier te zetten wat onze USP s waren: duurzaam en langdurig en niet een slim marketing idee en snel rijk worden. Ik raad iedereen aan om een goede Raad van Advies te hebben en de rollen binnen het managementteam goed af te spreken. Besef ook dat het hard werken is en zorg dat je cashflow goed zit! Houd je kosten laag en verdien geld. Rob van Rees en Louise van Hees 24 25
Wie durft er ondernemers over ondernemerschap In 2006 heeft Jacco Bouw zijn koffers gepakt en is zonder enige voorbereiding, maar met veel optimisme, naar China afgereisd om daar een vestiging van zijn email marketing bedrijf Webpower op te zetten. Na een zeer zwaar eerste jaar zijn zij nu een van de twee grootste email marketing bedrijven van China. Harry Starren, directeur van de Baak ontmoet Jacco in Shanghai voor een gesprek over Ondernemen in China. Jacco is een van de coaches van het Dutch Chinese Entre preneurship Program van de Baak. Harry Starren en Jacco Bouw De wereld is groot, waarom naar China? Ik had in Europa al een paar kantoren buiten Nederland met succes opgezet. Ik was toe aan een nieuwe uitdaging en China is het land van de toekomst. Via via kwam ik in contact met een Chinese jongen in Nederland genaamd Jay, die bezig was met een afstudeerstage bij een multinational. Na een avond uitgebreid met Jay gesproken te hebben, heb ik hem als stagiair uitgekocht en zijn we kort daarna samen naar Shanghai gevlogen. Jay is nu de Country manager van China. Hoe verliep het in het begin, vanuit het niets met nauwelijks voorbereiding starten? Aangekomen kwam ik er achter dat ik te vroeg was in China, niemand was nog met email marketing bezig. Toch zijn we begonnen, en dat liep uiterst moeilijk. Na negen maanden was onze juridische status via een internationaal kantoor (tegen forse tarieven) nog niet rond. Via een Chinese partij is het later voor 10% van de prijs en binnen twee weken wel gelukt (er gaat dan wel een klein bedrag ook onder de tafel door). Naast de juridisch rompslomp heeft het ook een tijd geduurd voor de technische infrastructuur in China op de rit was. Meerdere malen heb ik Nederlandse collega midden in de nacht uit bed moeten bellen omdat de situatie helemaal mis liep bij ons in Shanghai. Dit maakte de verhoudingen tussen het Nederlandse kantoor en onze venture in China er niet beter op. Toch heb je in 3 jaar een zeer succesvol bedrijf opgebouwd, wat was het turning-point, wanneer begon het te lopen? Met alle opstart problemen heeft de Chinese vestiging de eerste 14 maanden constant onder vuur gelegen. Ik wilde er zelf op een gegeven moment ook de stekker uit trekken. Ik zag het niet meer zitten en samen met Jay ben ik naar Nederland afgereisd om deze beslissing met alle aandeelhouders en partners te overleggen. Na een lange avond vergaderen is besloten het toch te proberen. Vanaf toen was de betrokkenheid vanuit Nederland groot. In het begin was deze er nauwelijks, er moet intern heel wat strijd geleverd worden voordat iedereen zich achter een dergelijke nieuwe stap schuilt. In het begin betekende dat voor de Technische afdeling in Nederland dat zij dagelijks om 2 uur uit bed moesten om China te ondersteunen. Vanaf toen ging het opeens lopen en zijn we gaan uitbouwen. Wat is het belangrijke aandachtspunt voor jouw bedrijf in China. In China zijn onderlinge relaties (guanxi) super belangrijk. In principe vertouwt niemand je zomaar, je moet dit vertrouwen dus echt zien te winnen. Dit geldt voor alle partijen waar je mee te maken hebt: partners, leveranciers, overheid en ook je klanten. Je kunt al succesvol zijn door je op een van de steden te richten en daar je netwerk uit te bouwen. Wij bezoeken regelmatig evenementen, of spreken er. Iedere stad is weer anders. Business in Beijing doe je in het restaurant. In Shanghai gebeurd dit onder kantoor uren en is een dinner absoluut niet noodzakelijk. Wij zijn groot geworden door gewoon kwaliteit te leveren, een betrouwbare partij. Jacco Bouw 26 27
verder lezen Verdiep je Artikelen door programmamakers van de Baak: www.debaakvoorondernemers.nl Martijn Cremers interviewt Niels Willems, directeur van Business Openers over het belang van internal branding Josette de Goede spreekt met ICT-ondernemer Cor Geertsma over de essentie van ondernemerschap en het lef om te handelen in slechte tijden Caroline van der Linden over het organiseren van schoonheid: Beauty, the valuable dimension of the organization Adriaan de Man interviewt zelfstandig bedrijfsadviseur Salem Samhoud die niks ongewoons ziet in zijn ongewoonheid: Als we geen verbinding met elkaar zoeken, maken we de wereld kapot Marianne van Munster interviewt uitgeefster Femke Leemeijer van de Weekbladpers over leidinggeven aan creativiteit Navid Otaredian over cultuurverschillen bij biculturele ondernemers Bas Overtoom over ondernemen in China: Meeting global challenges by creating a common language Michiel Res over leiderschap in de creatieve economie Luuk Willems spreekt met Boris Veldhuijzen van Zanten over zijn broedplaats voor jonge ondernemers Meganova, en de bijbehorende ondernemrscultuur. 28 29
een profiel Wat doet De Baak is een opleidings- en kennisinstituut op het gebied van leiderschap en ondernemerschap. De Baak richt zich op de ontwikkeling en effectiviteit van mensen in organisaties. Leren bij de Baak betekent: talenten versterken, verrassende zakelijke kansen zien, en verstand combineren met lef en creativiteit. Ondernemers ontdekken antwoorden op persoonlijke en zakelijke vraagstukken: van rol en opvolging tot strategie en marketing altijd gaat het om het ontdekken van nieuwe mogelijkheden, het leren om te gaan met dilemma s, en het vinden van de weg vooruit. De Baak biedt daartoe tal van mogelijkheden in programma s van een halve dag tot vijf jaar en alles er tussenin, in open en maatwerkprogramma s in het Nederlands en Engels. De Baak heeft eigen leerlocaties in Driebergen, Noordwijk, Amsterdam en Antwerpen. Tevens verzorgen wij leren in het buitenland waaronder China, India, verschillende Europese landen, Zuid-Afrika en de VS. Wij maken ons sterk voor duurzaam ondernemen en dragen bij aan tal van maatschappelijke projecten over leren en ontwik keling. Waarom kiezen voor de Baak? Om te leren hoe je nieuwe oplossingen vindt voor oude vraagstukken. Om aan te pakken wat je dwarszit: op een persoonlijke, toegankelijke en betaalbare manier. Om richting en rust te scheppen. Om andere ondernemers met dezelfde ambitie en situatie te ontmoeten en met hen echt het gesprek aan te gaan. En, omdat we je binnen de Baak maar ook graag binnen ons grote netwerk verder helpen, en je zo op maat terzijde kunnen staan. Contact opnemen? Een overzicht van al onze programma s voor ondernemers vind je op www.debaakvoorondernemers.nl. Voor persoonlijk advies neem je contact op met de opleidingsadviesdesk: (0343) 556 369. Op het gebied van ondernemerschap werkt de Baak samen met o.a.: Port4Growth PricewaterhouseCoopers Philips Applied Tecnologies AKD Prinsen van Wijmen Syntens Ministerie van Economische Zaken VNO-NCW MKB Nederland Deloitte & Touche ABN AMRO ING ORAM (Amsterdamse ondernemersvereniging) CMBO (branchevereniging pre-press) Deloitte NIABA En natuurlijk veel ondernemers 30 31
Leren bij De Baak 32 33
De Baak is gevestigd in: contact Driebergen Postbus 88, 3970 AB Driebergen De Horst 1 3971 KR Driebergen Noordwijk Postbus 69, 2200 AB Noordwijk Koningin Astridboulevard 23 2202 BJ Noordwijk Antwerpen Beukenlaan 12 2020 Antwerpen, België Amsterdam IJsbaanpad 3b 1076 CV Amsterdam Den Haag Kantoor in de Malietoren Bezuidenhoutseweg 12 2509 AA Den Haag Shanghai, China www.debaak.com/china Telefoon: 0343 556 369 info@debaak.nl www.debaak.nl www.debaakvoorondernemers.nl 34 35
Slotsom Hoe krijg ik hoofd, hart en handen horizontaal Op een lijn om de nacht in te gaan. Als een secondewijzer loopt het verlangen Naar slaap de kamer rond, het heeft geen tijd. In het midden zit iemand, roerloos, en schrijft. De stadsring trekt zijn ijzeren berceuse Om dit blad, er is geen cirkel die zich sluit. Ik vink de verten van schepen en klokken en treinen hier af, En de holle, de hollende slotsom ben ikzelf Van vlees en bloed. Ik raak het nergens kwijt. Licht is hanengekraai van baby s bij de buren En stijgende sopranen van de havenkranen. Mijn hersens bekijken de flikflak van hun gedachten. Hoe krijg ik hier hoofd, hart en handen verticaal Op een lijn om, menselijkerwijze, de dag in te gaan Leonard Nolens Uit Woestijnkunde, EM. Querido s Uitgeverij BV, Amsterdam Antwerpen, 2008
www.debaak.nl www.debaakvoorondernemers.nl