Deelname aan het LeidenPanel

Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel Colofon Serie Statistiek 2007/21 Gemeente Leiden Bureau BOA Bureau Communicatie Postbus 9100, 2300 PC Leiden E-mail: boa@leiden.nl Website: www.leiden.nl/leidenpanel

Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 Het LeidenPanel 1.2 Het zesde onderwerp: Deelname aan het LeidenPanel 1.3 Leeswijzer 2. Uitkomsten van de peiling 2.1 Motivatie 2.2 Uitnodigingen 2.3 Onderwerpen 2.4 Vragenlijsten 2.5 Rapportage 2.6 Panellid blijven 3 3 3 3 4 4 5 7 8 8 9 3. Responsverantwoording 11 Bijlagen A: Opmerkingen van respondenten B: Vragenlijst 13 13 17 2 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

1. Inleiding 1.1 Het LeidenPanel In de zomer van 2006 is het LeidenPanel opgebouwd. Dit is een digitaal burgerpanel dat bestaat uit ongeveer 600 inwoners van Leiden aan wie de gemeente een paar keer per jaar via internet een vragenlijst kan voorleggen. Naast andere vormen van onderzoek, zoals telefonisch of schriftelijk, is dit een nieuwe manier om inwoners van de stad naar hun mening te vragen. Lange tijd kon je je afvragen of je via internet wel betrouwbare onderzoeken kon doen. Grote groepen van de bevolking hadden immers geen toegang tot internet. Uit de jaarlijkse telefonische Stadsenquête weten we echter dat inmiddels 91% van de Leidse huishoudens de beschikking heeft over internet. Bij de start van het panel is ernaar gestreefd dat verschillende groepen Leidenaren evenredig in het panel vertegenwoordigd zijn. Als we kijken naar geslacht, leeftijd en woonwijk is het panel een afspiegeling van de bevolking. Meer informatie over representativiteit van het panel staat in hoofdstuk 3. 1.2 Het zesde onderwerp: Deelname aan het LeidenPanel Het eerste jaar van het panel was een proefjaar. Na een jaar is het panel geëvalueerd door de afdelingen Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies (BOA) en Communicatie. De conclusie was dat het LeidenPanel een succes is omdat het voorziet in een behoefte vanuit de organisatie, de panelleden graag deelnemen aan peilingen, het een moderne aanvulling is op bestaande onderzoeksmethoden en als extra communicatiemiddel fungeert. Het college van Burgemeester en Wethouders heeft hierna besloten om het LeidenPanel voort te zetten. Toen dit besluit was genomen, vond de gemeente het van belang om ook aan de panelleden te vragen hoe zij hun deelname aan het panel ervaren. De gemeente was benieuwd op welke punten de werking van en communicatie over het LeidenPanel kon worden verbeterd in de ogen van de deelnemers. Over verschillende aspecten, zoals de uitnodigingen, de vragenlijsten en de rapportage, hebben de panelleden vragen beantwoord. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de uitkomsten van de peiling vermeld. Per onderwerp: motivatie, uitnodigingen, onderwerpen, vragenlijsten, rapportage en de toekomst worden de uitkomsten van de peiling geanalyseerd. De responsverantwoording staat in hoofdstuk 3. In bijlage A staan slotopmerkingen van respondenten over het onderwerp en in bijlage B volgt tot slot de gebruikte vragenlijst. Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 3

2. Uitkomsten van de peiling Van de 618 panelleden die zich initieel hadden aangemeld zijn er nu nog 572 over. Er zijn dus 46 panelleden in de loop van het jaar afgevallen. Voor een deel waren dat mensen waarvan het e-mail adres onbruikbaar bleek, voor een ander deel mensen die uit Leiden verhuisd zijn, en voor het overige deel mensen die geen behoefte meer hadden aan deelname aan het panel. Aan de 572 overgebleven panelleden is de vragenlijst over deelname aan het panel voorgelegd, daarvan reageerden er 419, dat is 73%. 2.1 Motivatie In de zomer van 2006 is aan 3.600 willekeurig gekozen Leidenaren een brief gestuurd met de vraag of ze wilden meedoen met een digitaal burgerpanel. 17% heeft zich toen aangemeld, 83% van de aangeschreven Leidenaren dus niet. Aan de panelleden is gevraagd waarom zij destijds wel zijn ingegaan op de uitnodiging om deel te nemen. Het blijkt dat veruit de meeste mensen (71%) graag willen meedenken over Leiden, hun woonplaats. Wat was de belangrijkste reden om u aan te melden voor het LeidenPanel? Ik wil graag meedenken over Leiden 71% Ik vind het leuk om mee te doen aan onderzoek 14% Ik voel dit als een soort burgerplicht 11% Anders 4% 0% 20% 40% 60% Vervolgens is de panelleden gevraagd hoe ze, na een jaar, oordelen over deelname aan het LeidenPanel. Het blijkt dat 61% positief is, 36% neutraal en 2% negatief. Hierbij moet worden opgemerkt dat een aantal mensen die in het afgelopen jaar afgevallen zijn natuurlijk deze vraag niet beantwoord hebben. Ook de mensen die nog wel lid zijn van het panel, maar deze vragenlijst niet hebben beantwoord, zullen waarschijnlijk in het algemeen wat negatiever oordelen. Toch is de conclusie dat de balans doorslaat naar de positieve kant. 4 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

Hoe is, na een jaar, uw oordeel over deelname aan het LeidenPanel? Positief 61% Neutraal 36% Negatief 2% Geen mening 1% 0% 20% 40% 60% Waarom zijn mensen positief, dan wel negatief? Met een open vraag is geprobeerd hier een antwoord op te krijgen. Negatieve aspecten van deelname aan het LeidenPanel Het onduidelijk of de gemeente iets doet met de uitkomsten, en zo ja, wat. De onderwerpen zijn niet interessant of sluiten niet aan op de belevingswereld. Positieve aspecten van deelname aan het LeidenPanel De onderwerpen zijn interessant en zinvol. Het kost niet teveel tijd. Prettige vragenlijsten, niet te lang en je kan je mening goed kwijt (niet alleen meerkeuzevragen). Fijn om je mening te kunnen geven. De rapportages en de terugkoppeling naar de respondenten is goed. Het vergroot de betrokkenheid bij Leiden. 2.2 Uitnodigingen Het uitgangspunt is dat de gemeente 5 à 6 keer per jaar een vragenlijst aan de panelleden voorlegt. In de periode ober 2006 tot en met mei 2007 zijn vijf vragenlijsten voorgelegd. Wat vinden de panelleden van deze frequentie? Het blijkt dat een grote meerderheid (81%) van de panelleden de frequentie in orde vindt. Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 5

Wat vindt u van de frequentie van de vragenlijsten? Te vaak 5% Precies goed 81% Te weinig 6% Geen mening 7% 0% 20% 40% 60% 80% Zoals gezegd zijn in het afgelopen jaar 5 peilingen gehouden. Van alle 572 panelleden heeft 52% aan alle peilingen deelgenomen, 22% vier keer en (dus) 26% drie keer of minder. Van de 419 panelleden die de vragenlijst over Deelname aan het LeidenPanel hebben beantwoord, heeft 64% aan alle vijf de voorgaande peilingen meegedaan, 23% aan vier peilingen en (dus) 13% aan drie peilingen of minder. Aan panelleden die één of meer keer niet meededen met een peiling is gevraagd wat hiervan de reden was. De belangrijkste reden die mensen geven is dat ze het vergeten waren. Ook een behoorlijk percentage antwoordde dat ze technische problemen ondervonden. Daarnaast gaven veel mensen die Anders antwoordden aan dat ze op vakantie waren of vanwege andere privé- of zakelijke redenen niet in de gelegenheid waren om de vragenlijst in te vullen. Waarom heeft u aan een of meer peilingen niet meegedaan? (percentage van de panelleden die één of meer keer niet meededen met een peiling) Ik was het vergeten 36% Ik vond het onderwerp niet interessant 14% Vanwege technische problemen 12% De tijd om te reageren was te kort 11% Ik had de uitnodiging niet ontvangen 1% Anders 31% 0% 10% 20% 30% 6 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

Wanneer de panelleden de uitnodiging om een vragenlijst in te vullen hebben ontvangen, krijgen ze ongeveer twee weken de tijd om te reageren. 92% van de panelleden geeft desgevraagd aan dat ze deze periode lang genoeg vinden. Ook omdat de gemeente na ruim een week een herinnering stuurt worden mensen voldoende herinnerd om de vragenlijst in te vullen. Een aantal panelleden geeft aan dat in verband met vakantie buiten het seizoen het wenselijk zou zijn om een langere tijd te hebben. Andere panelleden zeggen juist dat zij bij een langere reactietijd het invullen zullen uitstellen en misschien zelfs zullen vergeten. 2.3 Onderwerpen De aanleiding om vragen te stellen over een bepaald onderwerp is dat de gemeente met dat onderwerp aan de slag wil en daarvoor graag de mening van inwoners van Leiden wil weten. Voor de gemeente zijn het dus altijd zinvolle onderwerpen. Maar wat vinden de panelleden ervan? Vinden zij de onderwerpen interessant of spreekt het ene onderwerp meer aan dan het andere? Het blijkt dat elk van de onderwerpen door minimaal 60% van de respondenten de moeite waard werd gevonden. Van de vijf onderwerpen die tot nu toe aan de orde zijn geweest vond men het onderwerp Toekomstvisie het interessantst. De andere vier onderwerpen ontlopen elkaar niet veel. In een extra vraag is nog gevraagd welk onderwerp de panelleden het leukst vonden. Bij die vraag was ook het onderwerp Toekomstvisie favoriet, met 46%. Bij de vraag welk onderwerp de mensen het minst leuk vonden, werd Referendum winkeltijden het vaakst genoemd, door 32% van de panelleden. Vond u de onderwerpen interessant? Informatievoorziening 3% 29% 67% Elektronische dienstverlening 4% 30% 65% Toekomstvisie 6% 93% Jeugdbeleid 5% 32% 63% Referendum winkeltijden 10% 29% 61% 0% 20% 40% 60% 80% 100% oninteressant neutraal interessant Daarnaast is de panelleden gevraagd of ze zelf een onderwerp weten waarover ze graag hun mening wilden geven. 266 mensen (63%) noemen één of meer onderwerpen. Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 7

Het meest genoemde onderwerp is verkeer en vervoer, dit wordt 126 keer genoemd. Daarbinnen is groot aantal mensen dat de RGL noemt en een groot deel parkeren. Ook fiets en openbaar vervoer in het algemeen worden een aantal keer genoemd. Groen wordt door 28 mensen genoemd, uitgaan/cultuur/evenementen 25 keer. Wat ook meer dan 10 keer genoemd wordt, is het onderhoud van de openbare ruimte (afvalinzameling, onderhoud van straten en wegen, zwerfvuil) en overlast door drugsverslaafden, wonen, de inrichting van de stad en inspraak/burgerparticipatie. 2.4 Vragenlijsten Een heel belangrijk onderdeel van deelname aan het LeidenPanel is de vragenlijst. Als de vragenlijst lastig is in te vullen, haakt een respondent af en is de peiling minder betrouwbaar. Daarom is de panelleden een aantal vragen gesteld over de vragenlijsten. Ten eerste is gevraagd wat de panelleden van de lengte van de vragenlijsten vinden. Over het algemeen staan er ongeveer 20 vragen is een vragenlijst, zo mogelijk een mix van meerkeuzevragen en open vragen. Alleen de vragenlijst over het referendum winkeltijden was wat korter. 91% van de respondenten die hun mening geven is tevreden met de lengte van de vragenlijst, 7% vindt hem te lang en 1% te kort. Ook is gevraagd of men de vragen begrijpelijk vindt. 88% van de mensen vindt de vragen over het algemeen voldoende begrijpelijk. 12% vindt de vragenlijsten soms onduidelijk. Ook over de vormgeving van de vragenlijsten zijn de respondenten vrij eensgezind. De lettergrootte is voor de meeste respondenten geen probleem. 94% vindt de lettergrootte goed, de overigen vinden de letters te groot. Ook de nu vrij sobere vormgeving vindt 83% van de respondenten prima. Van 11% van de respondenten mag de opmaak wel wat kleuriger. Opmerkingen en suggesties die de panelleden verder gaven over de vragenlijsten waren: Een plaatje zou een vraag kunnen verduidelijken. Iets meer opmaak staat professioneler. De antwoordcategorieën laten soms geen ruimte voor nuance. De afwisseling tussen open en gesloten vragen is prima. De voortgangsindicator (rode balkje bovenin dat aangeeft hoe ver je bent) is fijn. De vragen mogen soms wat concreter of diepgaander worden gesteld. 2.5 Rapportage Van elke peiling wordt een rapport gemaakt. Dit wordt op de webpagina www.leiden.nl/leidenpanel geplaatst waarna alle panelleden hierover bericht ontvangen. 93% van de panelleden geeft aan interesse te hebben in de uitkomsten van een peiling. 68% daarvan heeft wel eens een rapportage bekeken. Van alle panelleden die aangeven wel eens een rapportage te hebben bekeken, vindt 72% de rapportage begrijpelijk en 28% vindt dit soms wel, soms niet. 33% van de panelleden vindt de rapportage interessant, 65% vindt het de ene keer interessanter dan de andere, en 2% vindt de rapportages niet interessant. 8 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

Opmerkingen die de panelleden maakten over de huidige rapportages waren: De rapportage in de huidige vorm is te lang. Een samenvatting met de belangrijkste punten volstaat. Sommige mensen vinden het leuk om de open antwoorden in de bijlagen te lezen, anderen slaan dit over omdat ze het te veel van het goede vinden. Daarnaast konden de panelleden suggesties geven voor de terugkoppeling in het algemeen. 86 panelleden maakten van deze mogelijkheid gebruik. De meest gemaakte opmerking is dat de panelleden meer willen weten over wat de gemeente met de uitkomsten doet. Daarnaast vraagt een aantal panelleden om een korte samenvatting met de belangrijkste conclusies. Hetzij op een aparte webpagina (dus niet in een pdf-document), hetzij als bijlage bij de e-mail waarin wordt gemeld dat de rapportage op internet staat. Tot slot zou een aantal panelleden het leuk vinden als er wat vaker in de lokale media over het LeidenPanel en de resultaten te lezen was. 2.6 Panellid blijven De gemeente wil uiteraard graag dat deelnemers aan het LeidenPanel het prettig vinden om mee te doen. Aan de andere kant is het vanuit onderzoekstechnisch oogpunt belangrijk dat er ook regelmatig nieuwe panelleden bij komen, en dat de huidige panelleden (dus) geleidelijk plaats maken. Het is namelijk belangrijk dat de groep panelleden een afspiegeling blijft van de Leidse bevolking. Door deelname aan het panel bestaat de kans dat mensen hun houding en gedrag ten opzichte van de gemeente veranderen, sommige panelleden geven dit ook zelf aan. Ze gaan beter de lokale kranten lezen, en zijn zich meer bewust van hun stad. Dit is natuurlijk een prettig bij-effect, maar door een zekere mate van doorstroming blijft het mogelijk effect op de uitkomsten beperkt. Daarom wil de gemeente panelleden die vaak niet meedoen uit het panel verwijderen, en ook een maximum stellen aan het aantal peilingen dat een panellid kan meedoen. Na hoeveel peilingen zou u willen stoppen? 30% 36% 20% 10% 19% 18% 19% 0% 7% 4 peilingen 6 peilingen 8 peilingen 10 peilingen geen mening Aan de panelleden is gevraagd wat ze een geschikt aantal peilingen zouden vinden om te stoppen. Het blijkt dat de grootste groep panelleden (36%) het aantal van 10 peilingen kiest. Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 9

Sommige panelleden gaven in de toelichting aan dat ze het liefst aan nóg meer peilingen zouden meedoen. Om het ook voor panelleden in de toekomst aantrekkelijk te houden om mee te blijven doen is tot slot met een open vraag nagegaan of de panelleden nog suggesties hebben om de werkwijze van en communicatie rond het panel te verbeteren. 94 mensen gaven hierop een reactie. De antwoorden zijn in bijlage A te vinden. Veel panelleden geven aan dat ze het LeidenPanel een goed initiatief vinden en ook dat de uitwerking ervan degelijk is. De meest voorkomende of opvallende opmerkingen waren daarnaast: Veel panelleden vragen zich af wat er met de uitkomsten gebeurt nadat deze zijn verwerkt in een rapportage. Zij zouden daarover graag meer informatie willen hebben, aangezien dat hun motivatie zou verhogen. Je ziet dan dat je een zinvolle bijdrage levert. Wat ook een aantal keer terugkomt is dat panelleden vinden dat het LeidenPanel weinig bekendheid heeft. Graag zouden ze meer berichten over het LeidenPanel in de lokale media tegenkomen, bijvoorbeeld over de resultaten van een peiling. Een aantal panelleden vindt het een slecht idee om verplicht te moeten stoppen met deelname. Op die manier sluit je gemotiveerde panelleden buiten, en moet er energie worden gestoken in het werven van nieuwe leden. Sommige panelleden doen de suggestie om het panel te vergroten. Je kan dan bepaalde onderwerpen aan bepaalde doelgroepen stellen, bijvoorbeeld mensen uit een bepaalde wijk, of mensen met kinderen. Tot slot zou een aantal mensen het leuk vinden als er een keer een bijeenkomst werd georganiseerd met panelleden, bijvoorbeeld om de resultaten van een peiling verder uit de diepen. 10 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

3. Responsverantwoording Op 8 ober 2007 is de uitnodiging voor de vragenlijst verstuurd. De deelnemers aan het LeidenPanel ontvingen een e-mail met daarin een persoonlijke link naar de vragenlijst. De eerst dag vulden 197 mensen de vragenlijst in, al bijna de helft van het uiteindelijke aantal. Dat werd, zoals verwacht, elke dag minder, totdat de deelnemers op 17 ober een herinnering ontvingen. Dat bracht weer een piek in het aantal respondenten teweeg. Op 23 ober, de sluitingsdatum, hadden 419 mensen de vragenlijst volledig ingevuld. Dat is 73% van 572 panelleden die de uitnodiging voor de vragenlijst ontvingen. Verloop van de respons gedurende de looptijd 200 197 150 100 50 0 8 39 9 26 10 19 11 5 7 12 13 11 14 8 5 15 16 48 17 28 18 9 19 6 5 3 3 20 21 22 23 Aan de panelleden is toen ze zich aanmeldden gevraagd naar een aantal achtergrondkenmerken. Dit is van belang omdat we dan kunnen zeggen of het panel een afspiegeling is van de Leidse bevolking. Daarbij moeten we dan nog onderscheid maken tussen alle panelleden, en de panelleden die de vragenlijst over deelname aan het LeidenPanel hebben ingevuld. De vergelijking staat in de tabel op de volgende pagina. Van tevoren is bepaald dat we ernaar streven om het panel op geslacht, leeftijd en district een afspiegeling te laten zijn van de bevolking. We weten precies hoe de bevolking is samengesteld op deze eigenschappen. Van de totale Leidse bevolking vanaf 18 jaar is 52% een vrouw. In het totale panel is 53% een vrouw, en van de groep mensen die de vragenlijst over deelname aan het LeidenPanel heeft beantwoord is ook 53% een vrouw. Dit is statistisch gezien een goed resultaat. Ook als we naar leeftijd kijken, zien we een dergelijke uitkomst. Van de mensen die de vragenlijst hebben beantwoord is 27% 55 jaar of ouder. Ook in de Leidse bevolking is dit percen- Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 11

tage 27%. Als je verder gaat uitsplitsen, dan blijkt wel dat 65-plussers iets ondervertegenwoordigd zijn. Als we naar district kijken, zien we dat bepaalde districten oververtegenwoordigd zijn in de respons (Roodenburger- en Boerhaavedistrict) en andere districten iets ondervertegenwoordigd (Leiden Noord en Stevenshof). Maar over het algemeen is de verdeling over de districten van de panelleden gelijkwaardig aan die in de bevolking. Verdeling naar geslacht, leeftijd en district van respons, panel en bevolking % in respons % in panel % in bevolking % in respons % in bevolking Geslacht Vrouw 53% 53% 52% +1% Man 47% 47% 48% -1% Leeftijd 18-34 31% 33% 37% -6% 35-54 42% 42% 36% +6% 55+ 27% 24% 27% 0% District Binnenstad-Noord 11% 10% 8% +3% Binnenstad-Zuid 15% 16% 14% +1% Stationsdistrict 2% 2% 2% 0% Leiden Noord 6% 6% 11% -5% Roodenburgerdistrict 21% 21% 15% +6% Bos- en Gasthuisdistrict 15% 14% 17% -2% Morsdistrict 9% 9% 9% 0% Boerhaavedistrict 5% 4% 3% +2% Merenwijkdistrict 11% 11% 11% 0% Stevenshofdistrict 7% 8% 10% -3% Totaal 100% 100% 100% Bij het aanmelden is de mensen ook nog gevraagd naar hun inkomen en opleiding. Toen bleek dat relatief veel mensen met een hoge opleiding en hoog inkomen zich voor het panel hadden opgegeven. Dit is zo in vrijwel alle gemeenten die met een internetpanel werken. Dat hoogopgeleiden vaker over internet beschikken is slechts voor een deel de verklaring. Uit de Stadsenquête Leiden 2007 blijkt dat 98% van de hoogopgeleide Leidenaren over internet kan beschikken, maar ook al 73% van de laagopgeleiden. Een andere reden dat er relatief veel hoogopgeleiden in het panel zitten, is dat zij sneller geneigd zijn zich op te geven voor een panel. Bij aanvulling van het panel zullen we proberen om meer Leidenaren met een lage opleiding en/of een laag inkomen uit te nodigen. 12 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

Bijlage A: Opmerkingen van respondenten Aan het eind van de vragenlijst konden de panelleden nog opmerkingen kwijt over het onderwerp. De vraag was: Heeft u tot slot nog opmerkingen, tips of suggesties waarmee wij de dienstverlening en communicatie rondom het LeidenPanel kunnen verbeteren? 94 mensen maakten van de mogelijkheid gebruik. In een enkel geval zijn de antwoorden bewerkt, bijvoorbeeld om spelfouten te verbeteren of om herkenning te voorkomen. Aangeven wat er met de resultaten gebeurt. Het panel uit een visie, waarmee de gemeente iets zou moeten doen. Als dat niet helder kan worden gemaakt heeft het panel misschien niet veel zin. Als de panelleden uit alle lagen van de burgers zijn gekozen heb ik geen opmerkingen. Blijf aandacht geven aan een betrouwbare steekproef. Opvolging van de ideeën / suggesties panelleden communiceren. Dan is meedoen aan het onderzoek ook leuk. Blijf de publiciteit zoeken met de resultaten van het onderzoek maar zeer zeker wat ermee gedaan is! Breng eens zo'n panelgroep bij elkaar om te praten over wat thema's, wordt de betrokkenheid groter. Wellicht panelleden vragen voor bijdrage projecten. Computerstoringen voorkomen en anders opvangen, bijvoorbeeld door een ontvangstbevestiging te sturen en de ingevoerde gegevens te bewaren (backup bij de invuller). Het is storend om veel moeite te doen, zonder te weten of je input daadwerkelijk is betrokken. De communicatie is voor mij duidelijk. Of er iets met de uitkomsten gedaan wordt is voor mij nog een vraagteken? De groep zou zonder technische problemen uitgebreid kunnen worden, wat de statistische betrouwbaarheid ook nog eens verbetert. De uitnodiging wordt altijd verstuurd vanaf het mailadres van een persoon (e.dijkstra@leiden.nl). Voor de herkenbaarheid is het misschien handiger om het te versturen vanaf een algemeen mailadres zoals leidenpanel@leiden.nl. Deze wijze van het peilen van meningen zou m.i. ook heel goed in de wijk gebruikt kunnen worden. Bijv. via districten of buurtvereniging. Merk toch dat ik soms inspraak voor herinrichting heb gemist en denkelijk velen met mij. Een mogelijkheid zou kunnen zijn om een dynamisch panel te maken. Afhankelijk van het onderwerp is naast geografische spreiding, inkomensgroep, opleiding, afkomst en dat soort zaken ook de relatie tot het onderwerp belangrijk. Ook de steekproeflengte is uiteraard van belang. Minder vaak deelnemen aan een panel maar wel altijd met een voor de deelnemer relevant en interessant onderwerp geeft beter gemotiveerde antwoorden. Eerlijk gezegd vind ik het een schoolvoorbeeld van hoe het zou moeten - petje af dus! Ga zo door! Ga zo door. De inwoners van Leiden zijn een belangrijke pijler voor het beleid van de gemeente lijkt mij. Wat wordt er binnen de gemeente uiteindelijk gedaan met de uitkomsten? Gaat prima zo. Gaat prima zo, alleen dus nog auto mail optie voor het ontvangen van de resultaten in je mailbox. Geen, alles gebeurt op dit moment heel duidelijk en overzichtelijk. Goed initiatief. Graag interessantere onderwerpen. Herhaal eens een onderwerp na een jaar of 2 om te zien of er op dat punt verbetering of verslechtering optreed. Het initiatief op zichzelf vind ik al goed en het is mooi dat men ermee wil doorgaan. Het is prima zo. Het lijkt mij beter om voor het panel een groter aantal inwoners te vragen. Ik vind 500 in verhouding met het aantal inwoners van Leiden erg weinig. Het lijkt mij handiger om gespreid afscheid te nemen. Het lijkt mij leuk om een forum op te zetten met verbeter ideeën voor de gemeente Leiden, door inwoners uit de gemeente Leiden (voor en door panelleden). Het verloop en uitslagen regelmatig melden in de stadskrant van het Leids Nieuwsblad. Het verversen van het LeidenPanel is goed zolang er voldoende nieuwe mensen willen meedoen. Mensen verplicht te laten stoppen met als resultaat dat het LeidenPanel kleiner wordt, lijkt mij geen goede ontwikkeling. Het werkt prima zo als nu. Het zou goed zijn om meteen duidelijk te maken dat panelleden maar een beperkt aantal peilingen meedoen. Bovendien moet duidelijk zijn dat panelleden niet mogen kiezen welke peilingen ze wel of niet mee- Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 13

doen. Als de peilingen alleen gebruikt worden om de burger een gevoel van betrokkenheid te geven (dat lijkt wel een beetje het geval te zijn), dan geeft dat natuurlijk achteraf een onprettig gevoel: zonde van de tijd. Het zou prettig zijn te vermelden, of en op wat voor manier door de gemeente gebruik is gemaakt van meningen en/of suggesties vanuit het Leiden Panel. Ik ben er niet zeker van dat zulks al niet plaatsvindt maar zou het een goed idee zijn elke vorige peiling in extenso voor de panelleden beschikbaar te houden. In bovenstaande gesuggereerde antwoorden kwam "weet ik niet meer" herhaaldelijk voor en niet ten onrechte! Ik doe graag nog aan 4 panels mee met de resultaten ervan. Ik heb wel de rapportages gelezen, maar kom zelden op een andere manier iets tegen van de uitkomsten. Weten mensen die niet meedoen wel van het bestaan van het panel af? Ik lees geen Leidsch Dagblad, misschien wordt het daar wel eens genoemd? Het zou helpen om te blijven meedenken als je het gevoel hebt dat er iets mee gebeurt. Stel nu dat iets echt wordt aangepakt n.a.v. de mening van het panel, dan zou ik dat hartstikke goed vinden (of ben ik dan te idealistisch?). Ik vind de dienstverlening en communicatie prima. Ik vind e-mail een heel goed middel hiervoor. Je kan zelf bepalen wanneer je tijd hebt en maakt voor het invullen van de vragenlijst. De herinnering voor het invullen is ook erg nuttig. Ga zo door. Ik vind het een snelle manier om meningen te peilen. Het is voor het resultaat wel heel belangrijk dat er een grote diversiteit is aan deelnemers, qua leeftijd, beroep, m/v, woonwijk e.d. Veel succes ermee. Ik vind het idee om na een aantal peilingen te stoppen niet zo handig, als je pech hebt krijg je dan net 10 (of hoeveel dan ook) peilingen die niet interessant zijn. Als ik het goed begrijp, beantwoorden de mensen de peilingen te gretig! Immers, anders zou je gewoon natuurlijk verloop kunnen toepassen. Zoiets als per jaar het wachtwoord laten aanpassen, en dan direct de keuze hebben wel of niet te willen doorgaan Ik vind het wel leuk om een vast panellid te blijven: het antwoord op de vorige vraag moet dus eigenlijk toegevoegd worden: eeuwig. Antwoord op vraag 22 luidt nee, behalve dan de verslagen in huis aan huisbladen. Ik vraag mij af wat de reden kan zijn om vanuit onderzoekstechnisch oogpunt regelmatig panelleden plaats te laten maken voor nieuwe. Mijn ervaring is dat het moeite kost een Panel te behouden, dat het interessant is de antwoorden in de tijd te volgen, dat aantallen geen limiet meer hoeven te zijn. Ik vraag mij af wat er met de uitkomsten wordt gedaan. Vraag mij ook het nut ervan af. Ik weet dat dit bestaat omdat ik er zelf aan meedoe, maar ik vraag me af hoe de bekendheid van het fenomeen LeidenPanel is bij de burgers die er niet in zitten. Als dit als een succes ervaren wordt is het misschien wel leuk dat de hele gemeente weet dat dit bestaat en hoe het werkt. Ik weet niet of het al gedaan wordt, maar wellicht een publicatie op hoofdlijnen van de uitkomsten in gemeentelijke nieuwsbrieven, artikelen in bladen. Verder lijkt het me wel leuk om naast de uitnodigingen voor de panels ook automatisch elektronische nieuwsbrieven vanuit de gemeente Leiden te ontvangen, zodat je weet wat er speelt. ik wil niet stoppen met mijn mening geven over het beleid van de gemeente. Ik zou willen voorstellen om twee groepen parallel aan elkaar te laten lopen en b.v. per jaar per groep vier peilingen voor te leggen zodat er een breder publiek wordt bereikt. In mijn omgeving kent niemand het, dus de bevolking van Leiden (exclusief de deelnemers) zijn nog niet erg bekend met het LeidenPanel. Door deze bekendheid te vergroten zou de impact ervan misschien ook nog wel groter worden. Ja, Als je nu een dienst wilt vinden op de site is deze toch niet goed te vinden. Voorbeeld (eigen ervaring)hoe lastig het nu is: Op het grasstrandje aan het Joppe wordt wel eens geparkeerd door recreanten, dit is verboden. Maar het paaltje op de toegangsbrug is weg. Vraag: waar kan ik daar melding van maken via de email? Dienst parkeren? nee dus maar waar dan wel? suggestie: met een verzamel woord alle diensten dan dienst(bv paaltjes) aanklikken met uitleg over hoe en wat. Ja, dat er ook meer minder opgeleide mensen er aan mee moeten doen, vind ik een goed besluit. Want deze mensen zien de dingen door heel andere ogen. Jammer dat we plaats moeten maken voor nieuwe mensen. Maar als je het toch doet dan kun je er misschien iets periodieks van maken, dus dat je steeds dezelfde vragen voorlegt aan een wisselende groep mensen. Dan krijg je iets van een Gemeente Leiden-barometer. Kan er ook worden aangegeven wat er met de gegevens gedaan worden, misschien een evaluatie na een jaar, en deze wederom verspreiden. Laten zien op welke manier het relevant is/ gebruikt wordt in het beleid. Lijkt me belangrijk dat er een goede afspiegeling van de bevolking in het panel zit. Selecteren jullie daar op? Meer onderwerpen ter discussie stellen. Meer ruchtbaarheid aan geven via huis aan huis bladen, affiches en dergelijke. Veel mensen weten niet van het bestaan van het panel af. Maar: eerst duidelijk maken wat er met de rapportage wordt gedaan door de gemeente. Als blijkt dat het zo terzijde wordt geschoven heeft het geen zin om tijd en geld te besteden aan een wervingscampagne voor het panel. Ik maak graag plaats voor een nieuwkomer, vond het 14 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

leuk om mee te doen en hoop dat mijn suggesties iets hebben bijgedragen aan de discussie over de thema's. Misschien een niet virtuele bijeenkomst van panelleden laten plaatsvinden. Daarnaast promoten van het panel maar ook laten zien dat de gemeente er iets meedoet. Misschien halverwege de periode een bijeenkomst organiseren met de panelleden. Misschien in een peiling links geven naar relevante beleidsstukken on-line? Misschien kan er in samenwerking met het Leids Nieuwsblad (o.i.d) wat meer bekendheid aan worden gegeven, misschien dat het dan wat meer gaat leven. Misschien kunnen politici er ook wat actiever gebruik van maken. Misschien kunnen panelleden een voorkeur uitspreken voor bepaalde onderwerpen waar zij ofwel in geïnteresseerd zijn of meer inhoudelijke kennis van hebben. Mogelijk publicatie van de uitkomst in het Nieuwsblad? Na iedere peiling de uitkomst ervan in de huis- aan- huis bladen publiceren. Naar mijn idee loopt het allemaal heel goed Nee ik vind het prima gaan. Nee, alles is duidelijk. Nee, het is goed zo. Nee, huidige werkwijze is helder, duidelijk en maakt waar wat ze belooft. Blijf dat doen, en het succes duurt voort! Nee, ik heb wel een aandachtspunt. Ik zou nu graag willen stoppen met het LeidenPanel. Nee, ik vind dat jullie goed werk doen. Nee, ik vind het een goed idee en het is ook goed uitgevoerd. Niet te veel toeters en bellen. Het is goed zo. Nee, maar vraag 21 kan alleen door een statisticus worden beantwoord en hoort in deze vragenlijst dus niet thuis. Nee, prima zo. Nee, via de email loopt het prima. Nee. Zo doorgaan maar wel in korte rapportages terugkoppelen / in de stadskrant opnemen. Nee...ik ben een tevreden panellid, alhoewel ik wel weer uitzie naar een meer interessant thema. Zie mijn voorkeuren. Kan mij voorstellen dat na een dergelijke vragenlijst en een mondeling interview ter verdieping wordt gehouden. zie 21minuten onderzoek. Neem verschillende groepen: niet alleen echtparen, allochtonen, studenten etc., mensen met kinderen. Het onderzoek 'Jeugdbeleid' is leuk voor mensen met kinderen, maar niet iedereen heeft kinderen. Onderzoektechnisch oogpunt vind ik erg vaag, tevens is het op deze manier wel een harde kern van geïnteresseerden die u gefaseerd binnenhaalt EN ook weer gefaseerd buiten sluit. Kortom om de mening te polsen heeft u gelijk, maar denk dat tevens ook een ideeënportal handig zou zijn als verlengde van dit initiatief. Op vraag 21 terug komend; laat het panellid zelf aangeven of zij nog zitting willen hebben. Als men na (bv) 2/3 peilingen niet meer reageert met terug sturen van de vragenlijst, deze persoon dan vriendelijk bedanken in een mail en een nieuw lid aantrekken. Zo hou je toch de vernieuwing in het panel van gemotiveerde leden. Panel resultaten in weekbladen bekend maken, ik weet niet zeker of dit ook gebeurd is? Soms wordt teveel verondersteld dat je van het onderwerp goed op de hoogte bent. Het zou nuttig zijn om in voorkomende geval te verwijzen naar websites waar info over het onderwerp te vinden is. Terugkoppeling resultaten. Te snel wisselen lijkt mij niet zo goed idee, er moet wel gewisseld worden voor nieuwe suggesties en een nieuwe kijk op de gestelde vragen. Van de week heb ik gezocht naar op de website de verkeer & bouwplannen rondom het station. Kon die niet vinden. Ik weet niet of plannen daaromtrent er staan maar anders zou dat wel moeten. Veel succes. Vervang niet alle panelleden in één keer, dit kan ervoor zorgen dat de uitkomsten van de ene peiling op de andere erg verschillen. Een aanpak waarbij panelleden trapsgewijs vervangen worden lijkt me het verstandigst. Zo kan je bij een populatie van 600 bijvoorbeeld bij elke peiling een groep van 100 personen wisselen, zo wordt de volledige populatie om de zes peilingen vervangen. Via huis aan huis blad. Vooral doorgaan. Indien mogelijk ook resultaten naar aanleiding van de onderzoeken. Bijvoorbeeld; wat is door de gemeenteraad besloten op basis van een peiling, etc. Vraag/opmerking: 1 maal heb ik de enquête te laat ingestuurd. Deze kon wel verzonden worden maar ik heb geen idee of ie dan ook meegeteld is. Misschien dat de link gesloten kan worden als de enquête niet meer ingeleverd kan worden?? Waarom moet je verversen? Je kan toch selectief uitnodigen? Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 15

Wat is dit nu weer voor nonsens. Uit onderzoeksoverwegingen moet er plaats worden gemaakt? Alsof ik uit Leiden verhuist ben? Je moet het panel juist groter maken voor een representatieve peiling van de mening van mensen die in Leiden wonen. Je wil toch beleid maken gebaseerd op meningen uit de Leidse bevolking. Je bent meningen aan het verzamelen om gebaseerd op onderzoek een beslissing te kunnen maken. Onderzoek doen is niet het doel! Wellicht informatie geven over de selectie van de panelleden. Dat is mij nu niet duidelijk. Hoe worden de deelnemers nu geselecteerd voor het panel? Wisseling van panelleden na een of maximaal 2 jaar lijkt me passend. Wellicht een verloting onder de panelleden waarbij een prijs of aandenken wordt verstrekt door de gemeente met een frequentie van eens per 3 maanden of halfjaar, als extra aanmoediging om de vragenlijst volledig in te vullen en in te zenden. Last but not least: een bevestiging van ontvangst van de ingevulde vragenlijst opdat eventuele misverstanden omtrent het versturen en ontvangst van de vragenlijst voorkomen kan worden. Zoals aangegeven: terugkoppeling na de rapportage van de enquête. Zoals eerder aangegeven: wordt er door de gemeente daadwerkelijk gebruik gemaakt van de informatie uit de rapporten? Zorg voor levendige vragen afgestemd op een groot publiek, gebruik liefst Jip en Janneke taal zo dat er een brede doelgroep kan worden aangesproken. Zou het prima vinden om te stoppen als panellid. 16 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

Bijlage B: Vragenlijst Deelname aan het LeidenPanel U neemt sinds de zomer van 2006 deel aan het LeidenPanel, waarin ruim 500 Leidenaren hun mening geven over verschillende onderwerpen die de stad aangaan. Het eerste jaar was een proefjaar. In het bericht dat wij u onlangs stuurden, gaven wij aan dat de gemeente besloten heeft om door te gaan met het LeidenPanel. Het is voor de gemeente een nuttige bron van informatie. We willen natuurlijk ook dat het voor de panelleden aantrekkelijk blijft om mee te doen met het panel. Daarom willen we u een aantal vragen stellen over uw deelname aan het panel in het afgelopen jaar en in de toekomst. Motivatie 1. Wat is de belangrijkste reden dat u zich heeft opgegeven om lid te worden van het LeidenPanel? 0 Ik vind het leuk om mee te doen aan onderzoek 0 Ik wil graag meedenken over Leiden 0 Ik voel dit als een soort burgerplicht 0 Anders, nl 2. Hoe is, na een jaar, uw algemene oordeel over deelname aan het LeidenPanel? 0 Positief 0 Neutraal 0 Negatief Eventuele toelichting: Uitnodigingen 3. Ons uitgangspunt is dat u 5 à 6 keer per jaar een uitnodiging ontvangt om een vragenlijst in te vullen. Vindt u dit te vaak, precies goed of te weinig? 0 Te vaak 0 Precies goed 0 Te weinig 4. Aan hoeveel peilingen heeft u in het afgelopen jaar meegedaan? 0 Aan alle 5 de peilingen naar vraag 5 0 Aan 3 of 4 peilingen 0 Aan 1 of 2 peilingen 0 Aan geen enkele peiling 0 Dat weet ik niet meer naar vraag 5 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 17

4a. Waarom heeft u aan 1 of meer peilingen niet meegedaan? (meer antwoorden mogelijk) 0 Ik had de uitnodiging niet ontvangen 0 Ik vond het onderwerp niet interessant 0 Ik was het vergeten 0 De tijd om te reageren was te kort 0 Vanwege technische problemen 0 Anders, nl 5. Per keer krijgt u twee weken de tijd om de vragenlijst in te vullen. Vindt u die periode lang genoeg? 0 Ja 0 Nee Eventuele toelichting: Onderwerpen 6. In het afgelopen jaar hebben we over 5 onderwerpen uw mening gevraagd. Kunt u aangeven in welke mate u deze onderwerpen interessant vond? Informatievoorziening (over de manier waarop u zich op de hoogte houdt van gemeentelijk nieuws en informatie) Elektronische dienstverlening (over de gemeentelijke website en de mogelijkheden van dienstverlening via internet) Toekomstvisie (over de goede dingen die Leiden moet behouden of wat u verbeterd wilt zien in de toekomst) Jeugdbeleid (over verschillende onderwerpen die te maken hebben met kinderen en jongeren) Referendum winkeltijden (over wat u in het algemeen van referenda vindt en of u wist van dit specifieke referendum) neutraal oninteressant interessant geen mening 7. Welk onderwerp vond u het leukst? 0 Informatievoorziening 0 Elektronische dienstverlening 0 Toekomstvisie 0 Jeugdbeleid 0 Referendum winkeltijden 18 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel

8. Welk onderwerp vond u het minst leuk? 0 Informatievoorziening 0 Elektronische dienstverlening 0 Toekomstvisie 0 Jeugdbeleid 0 Referendum winkeltijden 9. Heeft u zelf een idee voor een onderwerp waarover u uw mening zou willen geven? Vragenlijsten 10. Wat vindt u van de lengte van de vragenlijsten? 0 Te kort 0 Precies goed 0 Te lang 11. Vindt u de vragen die worden gesteld over het algemeen voldoende begrijpelijk? 0 Ja 0 Soms wel, soms niet 0 Nee 12. Wat vindt u van de lettergrootte? 0 Te groot 0 Precies goed 0 Te klein 13. De vragenlijsten zijn nu vrij sober vormgegeven, zonder kleuren of plaatjes. Wat vindt u daarvan? 0 Goed, het gaat om de inhoud 0 Goed, meer opmaak leidt misschien tot technische problemen 0 Het mag wel wat fleuriger 0 Geeen mening 14. Heeft u nog opmerkingen over de vragenlijsten? Rapportage 15. Heeft u belangstelling voor de uitkomsten van een peiling? 0 Ja 0 Nee naar vraag 21 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel 19

16. Van elke peiling maken wij een rapportage. Zodra een rapport op internet (www.leiden.nl/leidenpanel) staat, krijgt u hiervan bericht. Heeft u wel eens een rapport bekeken? 0 Ja 0 Nee naar vraag 20 0 Weet ik niet meer naar vraag 20 17. Vond u de rapportage(s) begrijpelijk? 0 Ja 0 Soms wel, soms niet 0 Nee 18. Vond u de rapportage(s) interessant? 0 Ja 0 Soms wel, soms niet 0 Nee 19. Heeft u nog opmerkingen over de rapportage(s)? 20. Heeft u in het algemeen nog opmerkingen over of suggesties voor de manier waarop de uitkomsten van een peiling aan u worden teruggemeld? Panellid blijven De gemeente wil uiteraard graag dat deelnemers aan het LeidenPanel het prettig vinden om mee te blijven doen. Aan de andere kant is het vanuit onderzoekstechnisch oogpunt belangrijk dat er ook regelmatig nieuwe panelleden bij komen, en dat de huidige panelleden (dus) geleidelijk plaats maken. 21. Het idee is dat panelleden na een aantal peilingen plaats maken voor nieuwe panelleden. Wat vindt u een geschikt aantal peilingen om te stoppen? 0 Ongeveer 4 peilingen 0 Ongeveer 6 peilingen 0 Ongeveer 8 peilingen 0 Ongeveer 10 peilingen 22. Heeft u verder nog opmerkingen, tips of suggesties waarmee wij de dienstverlening en communicatie rondom het LeidenPanel kunnen verbeteren? 20 Deelname aan het LeidenPanel 6 e peiling LeidenPanel