bouw- en aannemingsbedrijf lokhorst b.v. verkort jaarverslag 2012 BETROKKEN BOUWERS
Overhoeks De Zeven Provincien, Amsterdam Opdrachtgever: Overhoeks CV, een samenwerking van ING Real Estate en Ymere voorwoord 2012: Nieuwe kansen, natuurlijk samenwerken, verandering loont! inhoud Voorwoord 3 Directieverslag 5 Resultaten 2012 6 & 7 Accountantsverklaring 8 Nawoord 11 De Rietvelden, Wormerveer Opdrachtgever: Parteon Projectontwikkeling De bouw bevindt zich in een dynamisch marktsegment. Bij alle negatieve berichten vanuit de markt heb ik mij vaak afgevraagd of dit nu te wijten valt aan de crisis of dat het een noodgedwongen correctie is van een overspannen markt. Ik neig naar het laatste, met het eerste als excuus. De crisis biedt kansen en vormt een uitdaging en een frisse start voor de toekomst. Alles draait om verandering en veranderbereidheid. Het zijn niet de sterksten of de slimsten die overleven, maar de bedrijven die het best om kunnen gaan met veranderingen. Voor velen zal 2013 zowel een verwarrend als een hoopvol jaar worden. Verwarrend door de faillissementen, gedwongen ontslagen en de afboekingen die nog niet ten einde zijn. De bouw wordt relatief zwaar getroffen en de bodem is nog niet bereikt. Critici en onderzoekers wagen zich voorzichtig aan voorspellingen. Het economisch instituut voor de bouw (EIB) voorspelt in haar publicatie Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2013 een verdere daling van de bouwproductie in 2013 van 5% volgend op een krimp in 2012 van 7%. Het jaar 2014 wordt gezien als transitieperiode naar herstel in de periode 2015-2018. Indien de voorspellingen bewaarheid worden zal dit herstel krachtig en stabiel zijn. Of de bouwkolom in staat is om te anticiperen op dit vooruitzicht en dan weerstand kan bieden aan het productieaanbod wordt vandaag de dag echter al op de proef gesteld. Vergrijzing en onvoldoende aanwas van jong talent liggen op de loer en vormen een nieuw te overwinnen uitdaging. De hoop schuilt in het feit dat we nú beseffen dat de makkelijke en vette jaren voorbij zijn en (voorlopig) niet meer zullen terugkeren. Het gekke is dat de crisis ook voelt als een bevrijding. Wij hebben geen tijd om bij de pakken neer te zitten. 2013 wordt weer een jaar van hoop en het begin van nieuwe inzichten, innovaties, creatieve samenwerkingsallianties en inspirerende uitdagingen. Voor Lokhorst Bouw en Ontwikkeling is het jaar 2012 wederom een succesvol jaar geweest. Ondanks de stagnerende bouwproductie zijn wij in staat geweest om onze omzet en resultaatverwachting, volgend op het succesjaar 2011, te verwezenlijken. Tegen de voorspellingen in bestaat de onderhanden werkenportefeuille uit veel woningbouwprojecten: Overhoeks en De Heelmeesters in Amsterdam, Marsmanplein in Haarlem en Driestar Educatief en Studentenhuisvesting in Gouda. Allemaal aansprekende referenties waar we uiterst trots op kunnen zijn. Ook onderscheiden wij ons in de utilitaire bouw met o.a. het regiohoofdkantoor voor SNS Reaal in Alkmaar, diverse scholen in o.a. Amsterdam, Gouda, Den Haag en de Studentencampus Erasmus Universiteit in Rotterdam. Op het gebied van mutatie, onderhoud, klachten en nazorg, hebben wij innovatief kunnen investeren in een unieke dash-board rapportage en 24/7 dienstverlening. Het programma Leerzaam En Atijd Nuttig heeft zich in 2012 vertaald in co-makership, waarde toevoegen aan de keten en een verdere perfectionering van het Natuurlijk samenwerken. Duurzame relaties vragen om een gedragsverandering, kortom het Nieuwe Bouwen! Het jaar 2012 heeft voor ons ook weer in het teken gestaan van innovatie en vernieuwing. Duurzaamheid is geen hype maar een vanzelfsprekendheid binnen de organisatie. Duurzaam bouwen wordt voor 50% geborgd door gedrag, motivatie en interesse van de medewerkers en stakeholders. Die uitdaging van fundamentele gedragsverandering blijven wij aangaan en koppelen aan het proces van het Nieuwe Bouwen. We zien het jaar 2013 met veel vertrouwen tegemoet. Het eerste wapenfeit is dit verkorte jaarverslag met publicatie van onze jaarcijfers 2012. Een betekenisvolle Graydon-rating en de ontvangen FD Gazellen Award 2012 weerspiegelen een gezonde financiële basis, liquiditeit en solvabele weerstand. Wij zijn uw BETROKKEN BOUWER die blijft investeren in een proactieve samenwerking met alle stakeholders. Met als belangrijkste doel: waarde toevoegen aan een levensvatbare bouwsector. 2 BETROKKEN BOUWERS
Driestar Educatief en Studentenhuisvesting, Gouda Opdrachtgever: Driestar Educatief en Mozaiek Wonen van de directie ALGEMEEN In een tijd waarin de bouwsector het moeilijk heeft is de directie tevreden over het behaalde resultaat in het jaar 2012. In een krimpende markt is Lokhorst geslaagd omzet en resultaat op niveau te houden. Het jaar 2012 is ook het jaar waarin wij toegetreden zijn tot een select gezelschap van 350 snelst groeiende bedrijven over de afgelopen 3 jaar en ons het komende jaar een FD Gazelle mogen noemen. Voor de directie en medewerkers is dit een compliment voor de geleverde inspanningen in de afgelopen jaren. Alle medewerkers zijn geïnformeerd inzake de werking en strekking van deze code. In het bedrijf is een toezichthouder aangewezen om de naleving van deze gedragscode te bewaken en te bevorderen. Sociaal beleid In 2012 zijn er gemiddeld 83 (2011: 86) personen werkzaam geweest binnen Lokhorst. Het ziekteverzuim is in 2012 stabiel gebleven ten op zichte van het jaar 2011. Het ziekteverzuim binnen Lokhorst blijft met 4,5% onder het landelijk gemiddelde. Maatschappelijk verantwoord ondernemen blijft een speerpunt van Lokhorst. Dit blijkt uit de vele sponsor activiteiten. Hoogtepunt hiervan in 2012 was de deelname aan het fenomeen Alpe d Huzes. Ontwikkelingen en vooruitzichten De huidige economische omstandigheden leiden in de bouwsector tot beperkte financieringsmogelijkheden en dalende orderportefeuilles. Driestar Educatief en studentenhuisvesting, Gouda Regio Hoofdkantoor SNS Reaal, Alkmaar De interne beheersingsstructuur van Lokhorst is van kwalitatief goed niveau. De geïmplementeerde maatregelen ten aanzien van de primaire processen hebben er toe bijgedragen dat de betrouwbaarheid van de stuurinformatie gewaarborgd is. Met name de implementatie van het digitaalfactuurverwerkingssysteem in 2012 heeft hier een grote bijdrage aan geleverd. De bedrijfsbegroting van 2013 en verder is door ons aangepast aan de veranderende marktomstandigheden. Door het nemen van een aantal efficiency maatregelen in alle disciplines blijft het algemene kostenniveau acceptabel en wordt deze door het omzetniveau gedurende de komende jaren voldoende gedekt. Risico en risicobeheersing Door Lokhorst worden de risico s gemanaged en periodiek geanalyseerd. Door de vastgelegde procedures en de bewaking hierop weten onze medewerkers wat er moet gebeuren om de risico s te beperken. Keuringen van materieelstukken, opleiding en continue bijscholing van bedrijfshulp verleners en EHBO ers vinden jaarlijks plaats. Gedurende 2012 is de certificering voor ISO14001 gerealiseerd. Integriteit Wij zijn aangesloten bij de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwbedrijven (SBIB). Somber zijn de verwachtingen voor de komende jaren als het gaat om bouwproductie en rendement. Ongecontroleerde scherpe prijsconcurrentie met een sterk dalende winstmarge zijn hiervan de gevolgen. In de komende jaren nemen de risico s bij de uitvoering van projecten toe, omdat betrokken partijen (onderaannemers en/of leveranciers) steeds meer in de problemen raken als gevolg van de krimpende markt. Voor Lokhorst blijft het uitgangspunt in de komende jaren het creëren van omstandigheden waarin wij met onze opdrachtgevers en co-makers het beste kunnen presteren. Hierbij staat vertrouwen bovenaan, in plaats van argwaan en wantrouwen. Minder fouten, meer werkplekken en verregaande professionalisering. Tevens zijn wij in staat geweest om invulling te geven aan onze visie met betrekking tot L.E.A.N. bouwen. Op basis van bovenstaande hebben wij als directie veel vertrouwen in de toekomst van ons bedrijf en verwachten wij goede resultaten te blijven halen in een lastige markt door te blijven zoeken naar innovatieve oplossingen. Beverwijk, 27 februari 2013 Opdrachtgever: Driestar Educatief en Mozaiek Wonen Opdrachtgever: NS Stations Ontwikkelbedrijf 4 BETROKKEN BOUWERS
Samengevatte Balans per 31 december 2012 (na winstbestemming) in duizenden euro s per 31 december 2012 per 31 december 2011 Vaste activa 541 482 Vlottende activa Onderhanden werk 1.100 1.098 Vorderingen 6.931 5.489 Liquide middelen 22.881 19.749 30.912 26.336 Vlottende passiva Kortlopende schulden 23.304 19.874 Werkkapitaal 7.608 6.462 Kengetallen in duizenden euro s tenzij anders is vermeld 2012 2011 2010 2009 Vlottende activa * 19.020 15.910 11.396 7.407 Vlottende passiva * 11.413 9.447 7.571 5.178 Liquiditeitsratio (current ratio) 1,67 1,68 1,51 1,43 Eigen vermogen 7.909 6.704 3.938 2.345 Totaal vermogen * 19.562 16.392 11.708 7.709 8.149 6.944 Garantievermogen 7.909 6.704 Voorzieningen 240 240 8.149 6.944 Samengevatten winst-en-verliesrekening over het boekjaar 2012 in duizenden euro s 2012 2011 Bruto marge 1.468 3.696 Bedrijfslasten 373 413 Bedrijfsresultaat 1.095 3.283 Financiële baten en lasten 526 394 Resultaat voor belastingen 1.621 3.677 Belastingen 416 910 Nettowinst 1.205 2.767 Solvabiliteit eigen vermogen in % * 40,43% 40,90% 33,64% 30,42% Netto omzet 56.475 60.611 39.572 29.518 waarvan: Woningbouw 35.383 36.614 11.703 13.976 Utiliteitsbouw 21.092 23.997 27.869 15.542 Medewerkers totaal 83 86 77 73 Direct 33 36 31 29 Indirect 50 50 46 44 * het negatieve saldo van de onderhanden projecten is in mindering gebracht op de vlottende activa. De samengevatte balans, winst-en-verliesrekening en het overzicht met kengetallen zijn ontleend aan respectievelijk herleid van de jaarrekening 2012, gedateerd 27 februari 2013. De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die uitgegeven zijn door de Raad voor de Jaarverslaggeving. 6 BETROKKEN BOUWERS
De Heelmeesters, Amsterdam Opdrachtgever: Bouwinvest Development B.V. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de directie van Bouw- en Aannemingsbedrijf Lokhorst B.V. De in dit verslag op pagina 6 en 7 opgenomen samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samengevatte balans per 31 december 2012, de samengevatte winst-en-verliesrekening over 2012 en het overzicht van kengetallen met bijbehorende toelichting, is ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Bouw- en Aannemingsbedrijf Lokhorst B.V. te Beverwijk over 2012. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 27 februari 2013. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 27 februari 2013. De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Bouw- en Aannemingsbedrijf Lokhorst B.V. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder Standaard 810, "Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten". Oordeel Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Bouw- en Aannemingsbedrijf Lokhorst B.V. voor het jaar geëindigd op 31 december 2012 in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting. Amsterdam, 4 maart 2013 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel ondertekend door: J.P.C. Pannekeet RA PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Thomas R. Malthusstraat 5, 1066 JR Amsterdam, Postbus 90357, 1006 BJ Amsterdam T: 088 792 00 20, F: 088 792 96 40, www.pwc.nl PwC is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180285), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK 34180284), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK 34180287), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK 51414406), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK 54226368), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 34180289) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op www.pwc.nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam. Marsmanplein, Haarlem Opdrachtgever: Leyten Bouwplanontwikkeling B.V. Schoter Scholengemeenschap, haarlem Opdrachtgever: Schoter Scholengemeenschap 8 BETROKKEN BOUWERS
Studentenpaviljoen Campus Woudestein, Rotterdam Opdrachtgever: Erasmus Universiteit Rotterdam Nawoord Langetermijnbelangen Het afgelopen jaar is succesvol verlopen en inmiddels afgesloten. Maar in het verleden behaalde rendementen bieden geen garantie voor de toekomst. Krijgen wij nog gelegenheid om terug te blikken op het verleden? De ontwikkelingen verlopen dermate snel, dat het moeilijk is om ervaringen uit het nabije verleden om te zetten in plannen voor de toekomst. Er is een zekere stabiliteit ontstaan in de finan ciële sector, maar projectmatige initia tieven worden daardoor bijna onuitvoerbaar. De woningbouwcorporaties doorstaan moeilijke tijden, door opgelegde regelgeving. De verkoop van woningen is uiterst ingewikkeld geworden. Hierdoor is een groot deel van de bouwinitiatieven onhaalbaar geworden. Het aanbod van nieuwe projecten hebben wij de afgelopen maanden verder zien veranderen qua aard en grootte. Pro jecten worden tegen allerlei bijzondere voorwaarden in de markt gezet. Maar misschien bevinden wij ons wel in het dieptepunt van dit tijdsvlak. In de nabije landen om ons heen ontwikkelt de economie zich beter dan hier en de aandelen indexen vertonen duurzaam herstel. Misschien biedt dit wel een vooruitzicht op andere tijden. De vraag is of dit voldoende impuls geeft voor een gering herstel in de komende jaren. En de vraag is hoe dit herstel er dan uit zal zien. Binnen deze marktsituatie is Lokhorst bouw en ontwikkeling een gezonde onderneming die aansprekende projecten wil realiseren. Feitelijk is dat de kern van onze bedrijfsvoering; het organiseren en realiseren van bouwprojecten. Een initiatief omzetten in een concreet bouwwerk en het risico van de realisatie overnemen. Daar zijn wij goed in. Binnen die kernactiviteit stemmen wij onze organisatie en bedrijfsvoering af. Onze betrouwbaarheid is een vanzelfsprekendheid. In tijden van onrust is dat extra onderscheidend. Daarnaast durven wij te innoveren; nog een belangrijke voorwaarde om te kunnen overleven. Onze processen blijven wij aanpassen, verbeteren en optimaliseren. Overbodige elementen moeten worden vermeden. Communicatie wordt nog verder verbeterd en vereenvoudigd, door het driedimensionaal uitwerken van de projecten en het gebruik van videoconference. Het 3D-modelleren hebben wij binnen de twee jaar dat wij ermee werken, zo ingericht dat het werkelijk uitgenut kan worden ten behoeve van onze processen en die van onze partners. Informatie moeten wij snel met elkaar delen. In de toekomst zullen de mogelijkheden alleen nog maar groeien. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is voor ons inmiddels een tweede natuur geworden. De ontwikkelingen in de markt hebben de branche even teruggezet in de tijd, maar duurzaamheid is niet meer weg te denken. Vorig jaar zijn wij door DNV gecer ti ficeerd voor ISO 14001, een best unieke prestatie. In navolging hiervan zullen wij onze vervolgstappen zetten. Inmiddels hebben wij twee projecten die onder SROI-beleid vallen. Hiermee geven wij uitdrukking en inhoud aan onze posi tie binnen de maatschappij in de breedste zin. Nadat wij op 7 juni 2012 met ons wielerteam met succes hebben deelgenomen aan Alpe d Huzes, zochten wij een nieuwe uitdaging voor 2013. Die hebben wij gevonden in het beklimmen van de Mont Ventoux op 13 september 2013 voor Ven 2 4 Cancer. Wij durven onszelf als een voorbeeld te stellen door verantwoord en gezond te leven. Als kernbegrippen voor de nabije toekomst zien wij het werkelijk en transparant samenwerken. Vertrouwen hebben in elkaars be drijfs voering. Het delen van kennis en infor matie, zonder reserves. Gewoon coöpe ra tief samenwerken, zonder daar modieuze termen aan te hangen. Ing. C. (Cees) Bakhuys Adjunct Directeur 38 appartementen Motorhuis & Melkfabriek, haarlem opdrachtgever: awv eigen haard 21 zorgwoningen Bourgondiestraat, Heemskerk Opdrachtgever: Stichting Philadelphia Zorg 10 BETROKKEN BOUWERS
Als u meer informatie wilt, dan kunt u natuurlijk altijd contact met ons opnemen. U kunt ons bereiken op onderstaand adres of u kunt ons e-mailen: info@lokhorst.nl Postadres Lokhorst bouw en ontwikkeling Postbus 79 1940 AB Beverwijk Bezoekadres Havenstraat 3 1948 NP Beverwijk T. 0251 26 50 00 F. 0251 26 50 50 I. www.lokhorst.nl