Regiegemeente Wendbaar met de blik naar buiten. Zichtbaar met de blik naar binnen. Auteur: Daan Platje VeranderVisie Datum: maart 2011 Pagina 1 van 7
Gemeentelijke regie Het Rijk heeft kaders opgesteld waaraan gemeenten ten minste dienen te voldoen. Deze kaders worden per gemeenten nader (lokaal en steeds meer regionaal) ingevuld en verschillen dus van elkaar. Gemeenten vullen daarom ook de regiefunctie verschillend in. In de praktijk krijgt de regie invulling door de vertaling van wettelijke bepalingen naar gemeentelijk beleid. Regie en samenwerking staan hierdoor weliswaar op papier, echter de praktijk blijkt weerbarstiger. Dit geldt voor zowel het realiseringsproces van beleid als voor de monitoring en uitvoering daarvan. Veel gehoorde vragen zijn: Wat is een sluitende definitie van regievoering voor onze gemeente'? Welke activiteiten horen bij regievoering Hoe geef ik regievoering vorm in de interne organisatie? Welke leidende principes hanteren we daarbij? Hoe verhoudt regie zich tot samenwerken met andere gemeenten en (zelfstandige) partijen? Steeds valt op dat er veel onduidelijkheden bestaan over wat regievoering nu daadwerkelijk is; het ontbreekt vaak aan eenheid van taal, wat de communicatie over het doel lastig maakt. Dit heeft vaak tot problemen geleid. In 1999 deed de ROB in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken onderzoek naar de regiefunctie in gemeenten. In de visie van de ROB heeft regie betrekking op situaties waarin het lokaal bestuur op grond van hogere regelgeving of eigen politieke taakstellingen de verantwoordelijkheid heeft voor de totstandkoming van beleid, maar daarbij in sterke mate afhankelijk is van medewerking van anderen (burgers, intermediaire organisaties, marktpartijen en andere overheden). In het bijzonder verwijst de gemeentelijke regierol daarbij naar de wijze waarop de verschillende gemeentelijke actoren, binnen het raamwerk van regels van de democratische rechtsstaat, trachten de totstandkoming van het betreffende beleid te bevorderen. Pagina 2 van 7
Het project De Andere Overheid entamineerde een structurele verandering van de overheid. Het project richtte zich op: de cruciale vraag: Wat zijn de kerntaken van de overheid op welk niveau; loslaten van control, en ruimte geven aan eigen verantwoordelijkheid; definiëring van een nieuwe besturingsfilosofie gebaseerd op programmamanagement. Om dit te realiseren, zal de gemeente kritisch naar zichzelf moeten kijken: naar haar taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden, naar haar interne organisatie en naar de uitvoering van het overheidsbeleid. De verschillende rollen van de gemeente moeten daarbij onder de loep worden genomen: de gemeente als regelgever, als uitvoerder, als dienstverlener, als toezichthouder en als initiator van maatschappelijk debat. Wat krijgen mensen daarvoor terug? Meer zeggenschap, meer mogelijkheid voor eigen initiatieven, meer betrokkenheid bij politiek en bestuur en meer gelijkwaardige verhoudingen tussen burgers en overheid. En minstens zo belangrijk: betere prestaties van de overheid met aanzienlijk mindere bureaucratische overlast. In De Eerste Overheid wordt verwoord dat de gemeente hèt loket, hèt aanspreekpunt, digitaal maar ook fysiek voor de burger, is van de overheid. Dit gegeven betekende een paradigmaverschuiving naar een klantgerichte overheid. Het gaat dan enerzijds om de organisatie van en regie op de eigen dienstverlening en anderzijds op klanttevredenheid / klantbeleving. Voorbeelden zijn centralisatie van dienstverlening, digitale dienstverlening, kanaalsturing, kwaliteitshandvesten, servicenormen. De gemeente kent een diversiteit aan partijen, werkzaam binnen haar gemeentegrenzen. De gemeente is onderdeel geworden van een netwerk van actoren die gezamenlijk vormgeven aan de lokale samenleving. Vaak wordt de gemeente dan als regisseur aangewezen. Ook als het netwerk een niet verplichtend karakter heeft. Wij onderscheiden de volgende vormen: Regie over uitbestede taken Regie over instellingen en activiteiten waaraan de gemeente financieel bijdraagt Regie over publiek private samenwerking (PPS) Regie over activiteitenprogramma s van de gemeente en derden Regie op uitvoering van beleid Regie op integraliteit van beleid, ketens, netwerken en processen Pagina 3 van 7
En wat betekent de invulling en inrichting van de regiegemeente voor de eigen interne organisatie? De inrichting van de regiegemeente heeft een dusdanige invloed op de interne werkwijze dat de eisen aan de medewerkers veranderen. Wat betekent de andere omgang met burgers enerzijds, maar ook met leveranciers anderzijds voor de vaardigheden van de medewerkers? Over welke competenties dienen zij te beschikken? En verandert door de andere taakinrichting ook de samenstelling van het medewerker bestand? Wat zijn de bedreigingen en wat zijn de kansen die dit oplevert. Hiervoor is een goede analyse van belang. Wat betekent de vergrijzing voor uw gemeente, maar ook wat is de wervingskracht van de gemeente op de arbeidsmarkt nu en over een paar jaar? Het zal duidelijk zijn dat de keuze voor de dienstverlening en de inrichting van de regieorganisatie grote impact kan hebben op de staande organisatie. Wat is er van belang om deze transformatie goed te laten verlopen? Transformatie naar regiegemeente In het eerste deel van dit betoog is de regiegemeente besproken. Hieronder ga ik in op enkele zaken die betrekking hebben op deze transformatie Om de transformatie te maken naar regiegemeente denken wij dat helderheid en eensgezindheid op onderstaande punten essentieel is voor het welslagen van de omslag. Het betreft: een duidelijke besturingsfilosofie die zich richt op samenhang van besturing; het realiseren van optimale klantwaarde; organiseren en leiden vanuit een integrale verantwoordelijkheid voor: beleidsontwikkeling; politieke advisering; beleidsuitvoering; Pagina 4 van 7
aanwending van beschikbare middelen bij het realiseren van een product of dienst. Om de helderheid en eensgezindheid te verkrijgen die in de vorige sheet genoemd zijn heeft VeranderVisie het volgende strategische proces gedefinieerd. Iedere gemeente zal haar eigen weg zoeken en vinden in het strategische proces dat bepalend is voor de daadkracht van de gemeente. VeranderVisie kiest bij het begeleiden van de strategische processen voor het uitgangspunt Concept Value (Camps 2008). Daar waar traditionele benaderingen focussen op één waardegebied (Public Value of Social Value of Creative Value of Business Value), gaat het bij Concept Value juist om de meerwaarde die ontstaat door de waardegebieden in samenhang met elkaar te benaderen. Dit impliceert een transformatie: van aanbodsturing naar vraagsturing naar co-creatie; van productgedreven naar klantgedreven; van klantvriendelijk naar klantgericht naar klantsturing; van supply-chain management naar demand-chain management; van productaanbod naar oplossingen vanuit klantenperspectief met een multi-channel benadering. Pagina 5 van 7
Vernieuwing en innovatie zal een belangrijk thema zijn bij de omvorming naar regiegemeente. Niet alleen voor een juiste afstemming met de burgers, maar ook voor het realiseren van de strakke organisatie en de besparingen die gerealiseerd dienen te worden. De impact van de verandering noodzaakt een goede regie op de verschillende doelstellingen en de samenhang daarvan. In onderstaande diagrammen een voorbeeld van de hoofdstromen en de bewaking van de samenhang. Pagina 6 van 7
Wat kan VeranderVisie voor u betekenen? Procesbegeleiding Programmanagement: wij verzorgen en dragen het gehele realisatietraject. Projectmanagement: wij verzorgen en dragen afgebakende delen van het realisatietraject. Advies en ondersteuning: De kennis van VeranderVisie wordt maximaal benut voor de voortgang van het traject. Vormen waarin dit kan plaatsvinden zijn: Vaste adviesrol van aantal dagdelen in de week Uitvoeren van adviestaken zoals uitvoeren van quick scans, teamonderzoeken, krachtenveldanalyses, structuur en procesanalyses Het begeleiden van workshops. Van gemeentebreed tot faciliteren op teamniveau. Training en opleiding: Standaard trainingen: het verzorgen van bestaande kant en klare training Maatwerktraining: training specifiek gemaakt voor de regiegemeente Trainingsprogramma: een aantal trainingen (maatwerk en standaard) samengebracht tot een logisch geheel specifiek afgestemd op uw regiegemeente. Inrichting van de regierol is omvangrijk. Het daagt mens en organisatie uit tot het inslaan van nieuwe wegen. Belangrijk is dat de ontwikkeling van het wat daarom hand in hand gaat met de ontwikkeling van het wie ; de mensen die het moeten gaan doen. Heeft u vragen naar aanleiding van deze presentatie, dan kunt u contact opnemen met: Daan Platje via e-mail: d.platje@verandervisie.nl of via telefoon 010-2020343 Pagina 7 van 7