Visiedocument 2014-2016 Visiedocument 2014-2016 bdko Pagina 1
VISIEDOCUMENT 2014-2016 INSPIREREN EN FACILITEREN Beroepsvereniging Directeuren Kinderopvang (bdko) Zoetermeer, 24 oktober 2013 Voorwoord Ruim acht jaar geleden, in oktober 2005, werd de Beroepsvereniging Directeuren Kinderopvang (bdko) opgericht met als doel directeuren te ondersteunen in de uitoefening van hun functie. Twee jaar later, in 2007, begon de vereniging met het vastleggen van haar beleidsvoornemens in een visiedocument dat een periode van drie jaar beslaat. Een vertaling van deze beleidsvoornemens wordt gemaakt in een jaarlijks werkplan. Beide documenten, zowel visiedocument als werkplan, worden ter bespreking en goedkeuring voorgelegd aan de leden van de bdko. Maakte de bdko vanaf haar oprichting een vliegende start waarin het ledenaantal elk jaar gestaag groeide, thans is de vereniging als gevolg van de economische situatie in ander vaarwater terecht gekomen. Het ledenaantal is voor het eerst dalende, met name 2 e en 3 e lidmaatschappen van dezelfde kinderopvangorganisaties zijn komen te vervallen. De diverse fusies, overnames en (helaas) faillissementen binnen de kinderopvangbranche spelen bij de daling een rol. Politiek en maatschappelijke bezien staat de kinderopvangbranche wederom volop in de belangstelling. Deze belangstelling kenmerkt zich echter (te) vaak door kritiek op de branche en door het ontkennen van de maatschappelijke meerwaarde van kinderopvang. Directeuren kinderopvang staan dan ook onverminderd voor een grote uitdaging die veel van hun vraagt. De bdko zal zich de komende jaren onverminderd er voor blijven inzetten haar leden te ondersteunen en waar mogelijk te versterken bij hun functioneren als directeur/bestuurder kinderopvang. De bdko, een beroepsvereniging die inspireert en faciliteert. Anja Hol, voorzitter bdko Bestuur bdko: Cathy Boltje (SKSG Kinderopvang), Jacob Boskma (SWK Groep), Anja Hol (Kinderopvang Humanitas), Frank Lübbers (Knotz Kinderopvang), Angelika Pelsink (De Klimboom), Wim van Ogtrop (2Samen), Johan Vriesema (St. Kinderopvang Leiderdorp). Visiedocument 2014-2016 bdko Pagina 2
Inhoudsopgave 1. Ontwikkelingen in de sector kinderopvang pag. 3-4 2. Rol en eisen aan de directeur kinderopvang pag. 4 3. Doel en missie van de bdko pag. 4-6 4. Aandachtspunten 2014-2016 pag. 6-7 5. Te behalen resultaten 2014-2016 pag. 7 Visiedocument 2014-2016 bdko Pagina 3
1. Ontwikkelingen in de sector kinderopvang Evenals voorgaande jaren bevindt de sector kinderopvang zich in een fase waarin veel veranderingen plaatsvinden die zowel voor de kinderopvangorganisaties zelf als voor de directeuren gevolgen hebben. Was er in de afgelopen jaren, en met name sinds de Wet Kinderopvang (2005) sprake van een sector die sterk groeide, thans is er sprake van een forse krimp (zie onderstaande tabel). Jaartal Het aantal kinderen dat gebruik maakt van Kinderopvang 1 2011 Circa 738.000 2012 Circa 709.000 2013 Circa 660.000 (1 e kwartaal 2013) Niet alleen de bezuinigingen van de overheid op de kinderopvangtoeslag maar ook de toenemende werkloosheid dwingen ouders tot andere keuzes. Het aantal kinderen dat gebruik maakt van kinderopvang neemt af wat zijn weerslag heeft op de sector: fusies, overnames en faillissementen zijn een nieuwe realiteit geworden. Noodgedwongen wordt afscheid genomen van ervaren medewerkers (zie onderstaande tabel) met gevolgen voor de vaste bezettingen. Een ongewenste kaalslag in de sector vindt plaats. Jaartal Aantal organisaties 2 Aantal werknemers 3 2009 2.600-2012 - 97.000 2013 3.193 4 89.000! 75.000 5 Naast de economische ontwikkelingen ziet de sector zich ook geconfronteerd met niet altijd onverdeeld positieve maatschappelijke en politieke opinies over de kwaliteit en de meerwaarde van kinderopvang. In de politiek is (nog) geen eenduidige visie op het aanbieden van kinderopvang als basisvoorziening en op de gewenste samenwerking tussen onderwijs, kinderopvang en peuterspeelzaalwerk in het kader van voorschoolse voorzieningen. Slechts op kleine schaal wordt op gemeentelijk niveau invulling gegeven aan voorschoolse voorzieningen, waarbij een voortrekkersrol wordt toebedeeld aan het primaire onderwijs. Dit terwijl de kinderopvangbranche een uitstekende partner zou zijn in de keten van het opvoeden en begeleiden van (zeer) jonge kinderen. Eens te meer is gebleken dat de sector zeer incidentgevoelig is, ondanks alle (extra) maatregelen die de sector ingevoerd heeft om de kwaliteit nog meer te verhogen. De betrokkenheid van investeringsfondsen in de sector leidde recent tot grote commotie buiten maar ook binnen de kinderopvang zelf. De grote differentiatie in organisatievormen en grootte spelen daarbij een rol. De 1 Branche rapportage Kinderopvang 2013 (www.kinderopvang.nl) 2 Branche rapportage Kinderopvang 2013 3 Branche rapportage Kinderopvang 2013 4 2.480 organisaties voor dagopvang en buitenschoolse opvang en 713 gastouderbureau s 5 De verwachting is dat het aantal werknemers in de komende jaren naar 75.000 zal dalen Visiedocument 2014-2016 bdko Pagina 4
kinderopvangbranche kenmerkt zich door zowel grote landelijke en/of regionaal opererende organisatie als door kleine lokale organisaties. Daarnaast lopen de rechtsvormen uiteen van stichtingen tot commerciële ondernemingen in eigendom van een directeur-grootaandeelhouder of een investeringsmaatschappij. Wil de kinderopvangsector in de komende jaren de door haar beoogde maatschappelijke positie behouden c.q. uitbreiden, dan is en blijft de kwaliteit van het pedagogisch aanbod van doorslaggevend belang. De wijze waarop de sector er in slaagt deze kwaliteit over het voetlicht te brengen, bepaalt in hoge mate de maatschappelijke acceptatie van kinderopvang. Daarbij zullen positieve impulsen uitgaan van een gezamenlijk optrekken van de sector als geheel en het (waar mogelijk) inzetten van ouders als ambassadeurs. 2. Rol en eisen aan de directeur kinderopvang In het licht van de hiervoor geschetste ontwikkelingen staan directeuren/bestuurders van kinderopvangorganisaties voor de uitdaging om verder uitvoering te geven aan de strategische beslissingen die genomen zijn in het belang van de continuïteit van de organisatie. Daarbij gaat het om behouden van een hoog kwalitatief pedagogisch aanbod dat aantrekkelijk is en blijft voor ouders en kinderen. Zoals hiervoor genoemd is de wijze waarop directeuren/bestuurders de kwaliteit van kinderopvang blijven uitdragen van invloed op de maatschappelijke positie van kinderopvang. Er ligt dan ook een grote verantwoordelijkheid op de schouders van directeuren in de kinderopvang. Van directeuren/bestuurders in de kinderopvangsector wordt verwacht dat zij hun relaties met verschillende stakeholders zoals ouders, medewerkers, beleggers en leden van een Raad van Toezicht zodanig onderhouden en dat zij om kunnen omgaan met soms tegenstrijdige belangen van deze stakeholders. Van directeuren wordt verwacht dat zij zeker in deze economische situatie- sturing geven aan noodzakelijke veranderingen en het verwerven van draagvlak hiervoor. Directeuren moeten vooruitzien en leidinggeven aan veranderingen zonder dat daarmee de kwaliteit van kinderopvang ook maar enigszins in het geding komt. 3. Doel en missie van de bdko De leden van de bdko bestaan uit eindverantwoordelijke directeuren/bestuurders van kinderopvangorganisaties en uit directeuren die binnen een organisatie voor belangrijk deel voor kinderopvang verantwoordelijk zijn. Als gevolg van de economische situatie is het ledenaantal van de bdko sinds 2012 aan het dalen (zie onderstaande tabel). Vooral op de zgn. 2 e en 3 e lidmaatschappen wordt bezuinigd. Het ledenaantal is eveneens aan het dalen als gevolg van fusies, overnames en faillissementen in de sector. Voorheen vertegenwoordigde de bdko-leden naar schatting 70% van het aanbod van kinderopvang in Nederland, thans (najaar 2013) ligt dat percentage iets lager. Visiedocument 2014-2016 bdko Pagina 5
Jaartal Aantal leden 2010 215 2012 220 2014 178 (bij aanvang van het jaar) Het streven van de vereniging is er op gericht om in 2014 de daling en halt toe te roepen en de daaropvolgende jaren weer in ledenaantal te groeien. De bdko heeft als doel het bieden van ondersteuning aan directies van kinderopvangondernemingen om competent, integer, transparant en innovatief management te realiseren en te handhaven 6. In de beginjaren heeft de bdko met name invulling gegeven aan dit doel door een aanbod te ontwikkelen dat gericht was op het individuele belang van de directeuren en het collectieve belang van de beroepsgroep. Het individuele belang vroeg om informatie, ondersteuning en advies, persoonlijk en in collegiale uitwisseling tijdens workshops, opleidingen en bijeenkomsten. Het collectieve belang vroeg om een krachtige presentatie van de bdko als vereniging van directeuren met o.a. de Adviesregeling Arbeidsvoorwaarden, de Gedragscode en de Governance Code Kinderopvang. Door de bdko-leden worden deze regeling en codes op grote schaal gehanteerd 7 en door de vereniging regelmatig geactualiseerd. De bdko blijft zich als beroepsvereniging ontwikkelen. Competent, integer, transparant en innovatief management wordt bevorderd door directeuren te faciliteren, te ondersteunen en te stimuleren bij strategische beslissingen die voor hen van belang zijn. Deze beslissingen kunnen inhoudelijke thema s betreffen die op verschillende niveaus liggen. Op het niveau van het primaire proces (aanbod), het niveau van de organisatie (medewerkers, structuur) als op het niveau van de branche als geheel (positie, reputatie en profilering). De bdko blijft het accent ook in de komende jaren leggen op ontmoeting, oriëntatie, opinievorming en kennisontwikkeling. Daarbij staan vraagstukken die de directeuren bezig houden centraal 8, zoals het managen na krimp, de erkenning van de toevoegde waarde van kinderopvang, het belang van erkenning door het onderwijs, de bevordering van de deskundigheid van Raden van Toezicht en de incidentgevoeligheid van de sector. Het doel is het faciliteren van het ontstaan van nieuwe en inspirerende inzichten over strategische, bestuurlijke en managementvraagstukken. De bdko is een platform voor leden waar nieuwe inzichten en ideeën uitgewisseld en bediscussieerd kunnen worden en waar kennis wordt gedeeld. Een ontmoetingsplaats waar vraagstukken worden besproken die effect zullen sorteren op zowel het functioneren van de individuele directeur als op de organisaties. De bdko is de vereniging van waaruit gevormde inzichten en ideeën uitgedragen 6 Art. 2 van de Statuten van de beroepsvereniging directeuren kinderopvang (bdko) 7 Leden enquête februari 2013 met o.a. vragen naar de ervaringen met de Adviesregeling en de Governance Code 8 Leden enquête augustus 2013. Visiedocument 2014-2016 bdko Pagina 6
worden naar belanghebbende partijen zoals de politiek, de overheid en het onderwijs. Aandachtspunten 2014-2016 Algemeen De bdko zal ook in de komende jaren de Adviesregeling Arbeidsvoorwaarden en de Gedragscode blijven hanteren en actualiseren. Jaarlijks wordt de Adviesregeling geactualiseerd op grond van ontwikkelingen in wet- en regelgeving en op basis van de actualisering van de maximum jaarinkomens in het betreffende jaar. De Gedragscode is in 2008 goedgekeurd door de leden. Sindsdien wordt elk nieuw lid geacht te verklaren een beroepshouding te hebben die in woord en daad in overeenstemming met de Gedragscode is. Indien noodzakelijk kan een bdko-lid aangesproken worden op beroepshouding die niet in overeenstemming is met de Gedragscode. De eigenaren van de Governance Code Kinderopvang zijn geworden de Brancheorganisatie Kinderopvang en de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in de Kinderopvang (NVTK). De bdko zal echter ook in 2014-2016 inbreng blijven leveren ten behoeve van de vaststelling, evaluatie en actualisatie van deze code. Een van de aandachtspunten m.b.t. de Governance Code Kinderopvang voor de komende periode is het vergroten van de toepassing van de code, o.a. door het (meer) ondersteunen van kleine(re) organisaties in de sector bij de implementatie van de code. Individueel De dienstverlening aan individuele leden zal in de periode 2014-2016 waar nodig uitgebreid worden. Aan de hand van actuele vragen en thema s worden o.a. workshops, informatiebijeenkomsten en hotspots 9 georganiseerd. Enkele jaren geleden is de bdko gestart met het organiseren van informele, kleinschalige bijeenkomsten, de zgn. hotspots. De overlegstijl hierbij is informeel, open en persoonlijk en gebaseerd op de specifieke expertise en inbreng van de leden. Een hotspot fungeert als leerplaats. Directeuren komen samen voor de oriëntatie en opinievorming op het thema. Dit gebeurt op een zodanige manier dat er ook sprake is van kennisdeling en kennisontwikkeling. Voor de periode 2014-2016 zullen de leden gestimuleerd worden met nieuwe thema s voor hotspots te komen. Daarnaast zullen aan de hand van de actualiteit- eenmalige thematafelbijeenkomsten georganiseerd worden. Tevens blijft de bdko (met derden) passende leergangen/cursussen aanbieden die specifiek gericht zijn op de ontwikkeling van directeuren. 9 Een hotspot is een (of meerdere) )inspirerende bijeenkomst(en) rond een actueel thema. Een leerplaats waar samen gekomen wordt voor de oriëntatie en opinievorming over het betreffende thema. De focus ligt op het sorteren van effecten op o.a. strategische, bestuurlijke en managementvraagstukken. Visiedocument 2014-2016 bdko Pagina 7
Samenwerking In voorkomende gevallen geldt dat voor activiteiten van de bdko samenwerking wordt gezocht met andere organisaties zoals de Brancheorganisatie Kinderopvang, de NVTK en lokale of regionale netwerken. Voor de komende jaren blijft de bdko als beroepsvereniging contacten onderhouden met o.a. woordvoerders in de Tweede Kamer, ambtenaren en met organisaties als de VNG, Jeugdzorg en de verschillende Onderwijsbonden. De inbreng hierbij is ingegeven vanuit de praktijk van directeuren/bestuurders kinderopvang. De bdko streeft er naar in de diverse bestaande, maar ook in nieuwe overlegsituaties/gremia over kinderopvang (meer) haar positie als gesprekspartner te claimen. Te behalen resultaten 2014-2016 1. De bdko is het eerste aanspreekpunt en de vraagbaak voor directeuren/bestuurders in de kinderopvang voor wat betreft hun eigen functioneren en ontwikkeling. Het totaal van aangeboden diensten van de bdko beantwoordt aan de behoeften van de leden. 2. De bdko stimuleert en faciliteert inspirerende bijeenkomsten (in diverse vormen) rond thema s die directeuren bezig houden met het accent op ontmoeting, oriëntatie en opinievorming. 3. De bdko stimuleert en zoekt de samenwerking met andere organisaties om zodoende meer effect te sorteren bij een positieve beeldvorming van kinderopvang en bij het duiden van de meerwaarde van kinderopvang. 4. De bdko zal in diverse (lokale) overlegstructuren en gremia haar positie als deskundig gesprekspartner claimen. 5. Van de bdko-leden levert meer dan 50% een actieve bijdrage aan de activiteiten van de vereniging. 6. De bdko scoort bij haar leden ruim voldoende in de beoordeling/waardering van de activiteiten. 7. De bdko zal actief -tezamen met bestaande leden- nieuwe leden gaan werven om zodoende de daling van het ledenaantal weer in de richting van groei om te buigen. Visiedocument 2014-2016 bdko Pagina 8