Eerste externe versie 12-03- 03 Het project trainers psychosociale support groep Intermediaire bewoners helpen asielzoekers
Eerste externe versie 12-03- 03 Het project MindSpring trainers psycho-sociale-support groep Intermediaire bewoners helpen asielzoekers Inleiding In januari 2002 werd het asielzoekerscentrum in Assendelft gevestigd. In het kader van OGGZ is op het AZC Assendelft een platform opgericht met als deelnemers: MOA, RIAGG Zaanstreek Waterland afdeling preventie, Brijder Stichting (verslavingszorg), Stichting Welsaen (jongerenwerk), Vluchtelingenwerk en COA. Het platform is preventieoverleg GGZ genoemd en heeft als doelstelling: Het verzamelen van signalen en op projectmatige en thematische basis activiteiten ontplooien binnen de driehoek van gezondheid, welzijn en geestelijke gezondheid. In die zin is ook pleitbezorging een taak van het overleg. Het overleg fungeert als platform van waaruit verschillende kleinere werkgroepen gevormd worden. Een van de werkgroepen is de werkgroep psycho sociale steun. Dit procesverslag beschrijft de werkzaamheden van deze groep. Deelnemers zijn: asielzoekers, RIAGG preventie en MOA sociaal Uitgangssituatie: Uit overleg met MOA praktijk is naar voren gekomen dat bewoners van AZC Assendelft met name klachten melden op het gebied van: - slaapproblemen - angsten - drug/alcoholgebruik - ontbreken van dagstructuur - overlast van medebewoners - rouw Sommige problemen zijn situationeel bepaald, zoals gehorigheid van de huisvesting en gebrek aan privacy. Oplossingen op dit terrein behoren tot het domein van de COA. Algemeen bekend is dat onder asielzoekers veel psycho sociale problematiek voorkomt. De ervaring is ook dat het reguliere hulpaanbod vaak niet aansluit bij de hulpvraag van asielzoekers. Vanuit die achtergrond hebben we besloten om al in de opstartfase van psycho sociale steun op het AZC Assendelft, de bewoners zelf te betrekken. Het idee was om een tweeledig aanbod te creëren voor bewoners. Enerzijds een cursus voor asielzoekers die een training krijgen om zelf steungroepen te (bege)leiden en anderzijds psycho sociale steungroepen voor asielzoekers met lichte psychische problematiek en/of problemen op het gebied van het opvoeden van kinderen in de situatie van asielzoeker. Dit kan zich ontwikkelen tot een continu proces: deelnemers van de trainersgroep kunnen zich gaandeweg de cursus inzetten voor de psycho sociale steungroep en deelnemers van deze laatste groep raken misschien geïnteresseerd in het volgen van de cursus voor trainers. 2
Aanleiding voor ontwikkeling MindSpring Psycho-educatie trainingen geven aan asielzoekers stuit vaak op het volgende probleem. Het aspect cultuur (verschillen) komt te weinig aan bod in de bestaande trainingen. Dit komt mede doordat dit aanbod meestal wordt uitgevoerd door Nederlandse hulpverleners. Het taalprobleem kan niet altijd opgevangen worden door het inzetten van tolken, veel discussie en uitleg verdwijnt door dit gemis. In mijn periode dat ik werkte voor artsen zonder grenzen in Sierra-Leone heb ik mede een draaiboek ontwikkeld om lokale intermediairen op te leiden tot counselor. Dat wil zeggen: lokale artsen, verpleegkundigen, maatschappelijk werkenden en belangrijke ouderen uit de gemeenschap kregen een training in het geven van Psycho-educatie trainingen (cursussen) en het doen van gesprekken met mensen uit de eigen gemeenschap die mental-health MindSpring 1. Spring the season of renewal. 2. A spring where water comes naturally to start a river 3. To move forward quickly (like a cat catching something) 4. A mechanism to release tension or energy (like a clock) or absorb energy (like a shock absorber). mind = gadeslaan mind = geest mind = intellect mind = observeren mind = toekijken mind = toezien mind = verstand mind = waarnemen spr ing = Bron spring = Drijfveer spring = Kwel spring = Lente spring = Ontspringen spring = Opborrelen spring = Opwellen spring = Springveer spring = Voorjaar spring = Voortkomen problemen hebben. Na het volgen van een eigen training gaan ze zelf gespreksgroepen leiden (onder supervisie) of worden ze belangrijke intermediairen die individuele gesprekken kunnen hebben met asielzoekers die hulp zoeken. Het project MindSpring in AZC Assendelft werkt de methodiek uit om toe te passen in de overige Nederlandse asielzoekers centra. Achterliggende gedachte is dat intermediairen uit de eigen cultuur en zelfde situatie een belangrijke toevoeging geven aan de cursussen Psycho-educatie zoals ze nu gegeven worden. Medebewoners kunnen het culturele aspect toevoegen aan de standaard modulen die het trainingspakket bevatten. Als mede lotgenoten zijn zij een goede gesprekspartner in de fase dat her- en erkenning van de problemen belangrijk zijn. Start van project MindSpring Voor de trainersgroep is via het COA is gezocht naar bewoners met een medische, para medische of onderwijskundige achtergrond, die de Engelse taal beheersen. Problematisch hierbij was dat de COA slechts beperkt intakes had verricht bij bewoners. Dit leverde dus te weinig op. Vervolgens is navraag gedaan bij praktijkverpleegkundigen, huisartsen en vluchtelingenwerk. De bewoners die werden voorgedragen zijn allemaal persoonlijk bezocht door de sociaal verpleegkundigen van de MOA. Er is uitdrukkelijk aandacht besteedt aan de psychische draagkracht van de betreffende asielzoeker. Er moet ruimte zijn in je hoofd om een training te volgen over psycho sociale problematiek. Van de 8 mensen die werden voorgedragen zijn 3 mensen afgevallen vanwege te grote persoonlijke draaglast en 2 mensen vanwege het niet beheersen van de Engelse taal. Er bleven 3 asielzoekers over waarmee een voorbereidingsgroep is gestart. Binnen de voorbereidingsgroep is gesproken over de mogelijkheden om aan te sluiten bij de behoeften en wensen van asielzoekers. Op voordracht van een asielzoeker is besloten om een enquête over psycho sociale problematiek te houden onder alle bewoners. Nagegaan is welke de meest voorkomende talen zijn op het AZC en naar aanleiding daarvan is besloten de enquête op te stellen in de talen Nederlands, Engels, Frans en Farsi. Voor de verspreiding en inname van de formulieren is een beroep gedaan op de huismeesters van elk tentgebouw. Dit zijn asielzoekers die betrokken zijn bij de organisatie van de schoonmaak en uitgifte van schoonmaakmaterialen. In deze hoedanigheid zijn ze bekende en meestal ook vertrouwde personen voor de overige bewoners. De huismeesters hebben allemaal persoonlijk uitleg gekregen over het doel van de enquête en op papier enkele aandachtspunten bij het verspreiden en ophalen van de formulieren. Als dank is hen na afloop een cadeaubon gegeve n. 3
De asielzoekers uit de voorbereidingsgroep hebben zich beschikbaar gesteld om medebewoners te helpen bij het beantwoorden van de vragen, maar hier is door niemand gebruik van gemaakt. Hoewel de mogelijkheid bestond om de enquête anoniem in te vullen, hebben de meeste asielzoekers hun naam opgegeven. De respons op de enquête was zeer naar tevredenheid en leverde veel informatie op. Neven effect was dat op deze manier de bewoners van het AZC al op de hoogte werden gebracht van het voornemen om psycho sociale steungroepen te starten en de mogelijkheid werd geboden hierin actief te participeren. Voor enquêteformulieren zie bijlage 1. Voor een verslag van de resultaten van de enquête zie bijlage 2. De resultaten van de enquête zijn opnieuw vertaald in Engels, Frans en Farsi en in alle paviljoens opgehangen. Hierbij werd tevens een informatiemiddag aangekondigd. De enquête leverde 9 nieuwe mensen op die zich geïnteresseerd toonden in de trainersgroep; 5 mensen via directe aanmelding en 4 mensen in tweede instantie door hetgeen de enquête heeft los gemaakt. Zij zijn allen uitgenodigd bij de sociaal verpleegkundigen om uitleg te krijgen en inzicht te geven in hun motivatie. Bij twijfel over hun persoonlijke mogelijkheden en psychische draagkracht werd een vervolggesprek gepland bij de psycholoog van het RIAGG Er bleven 5 mensen over, want 2 mensen spraken geen Engels, 1 persoon reageerde niet op de uitnodiging en 1 persoon werd overgeplaatst naar een ander centrum. Aangezien een asielzoeker uit de voorbereidingsgroep een eigen huis kreeg toegewezen, ver van het centrum vandaan, bleven er voor de start van de cursus trainers psycho-sociale-support groep (MindSpring) 7 deelnemers over. De eerste deelnemers aan training MindSpring Na een interview met de nieuwe kandidaten, blijft een groep van zeven mannen over. De vrouwen die zich aangemeld hadden gaven aan zelf te veel problemen te hebben, of spraken onvoldoende Engels. De achtergrond van de zeven deelnemende mannen is divers: Twee artsen, een verpleegkundige, een pastor, een ingenieur/politicoloog, een huismeester en een persoon die aangeeft maatschappelijk werk achtergrond te hebben. De meeste spreken Engels én Frans, verder zijn de volgende talen vertegenwoordigt: Russisch, Farsi, en vijf lokale dialecten uit onder meer Sierra-Leone (Crio), Kongo, Burundi, Guinee, Liberia. Met de eerste groep belangstellende deelnemers, hebben we een paar keer overleg gehad en het conceptprogramma samengesteld. De kracht van het project is dat het mede bedacht is door een groepje betrokken bewoners van AZC Assendelft. Het project is voor en door bewoners van het AZC wat een aanzuigende werking had op nieuwe kandidaten en een verbondenheid gaf aan de groep deelnemers. 4
Het toekomstig werkveld van de deelnemers. Een paar deelnemers aan de eerste groep hebben de opleiding, capaciteit en ervaring om eventueel gespreksgroepen te leiden, anderen zullen meer vanuit de natuurlijke vertrouwenspositie die ze al hebben, meer individueel steun geven. Mogelijk zijn deelnemers ook in te zetten in andere centra. Belangrijk is echter dat het uitgangspunt dat mensen binnen de eigen cultuurgroep waarbinnen zij wonen en functioneren worden ingezet zodat zij een vertrouwenspositie kunnen verwerven. Schema werkveld Doelen - Ontwikkelen van de methodiek die landelijk toegepast kan worden - opleiden van groepen intermediairen, - het ontwikkelen van een draaiboek training van intermediairen. - Ontwikkelen en uitwerken van een informatie/handboek voor intermediairen. - het coachen en bieden van consultatie aan deze groep Doelgroep - Intermediairen uit de gemeenschap van bewoners uit de asielzoekerscentra. - bewoners van AZC s die psychosociale steun nodig hebben. Producten die uiteindelijk ontstaan: 1 e Een aantal asielzoekers, (met medische of paramedische of onderwijs achtergrond) wordt opgeleid tot gespreksgroepsleider Psycho-educatie. Ze kunnen eerst samen met een ervaren GGZ werker en later zelfstandig groepen voor Psycho-educatie geven. Anderen kunnen individuele ondersteunende gesprekken voeren met mensen uit de eigen culturele achtergrond. Dit zijn geen hulpverlenende (counseling) gesprekken maar ondersteunende en informatie gevende gesprekken. 2 e - Een draaiboek, trainingsboek welk de handleiding is om intermediairen te kunnen opleiden. (juni 03) 3 e - Een reader voor trainees met achtergrondinformatie over de onderwerpen die ze in de training hebben gehad. (mrt 03) 4 e - Een handboek voor trainees welk hun houvast zal zijn als ze uitvoerend werk gaan doen. (juni 03) Tijdspad Selectie screening van mogelijke deelnemers. September '02 (eerste groep van 7 deelnemers is geselecteerd) Start training eerste groep Okt '02, 8 dagdelen. Afronding eerste groep eind dec '02 / januari '03, is voltooid 14 december 2002. Start werving supervisor/begeleider voor project. (projectmedewerker is aangesteld 01-03-03) Aanpassen draaiboek na evaluatie, december 2002 januari 2003 5
Schrijven handboek voor intermediairen. Evaluatie eerste groep Stage lopen bij psycho-educatiegroep door eerste groep. (december 2002 maart 03 loopt) Aanpassen draaiboek Start eerste groep Psycho-educatie dóór intermediairen Febr. '03 Starten supervisie (eventueel ook in andere centra als intermediairen zijn overgeplaatst) Instellen klankbordgroep maart 2003. (Pharos, GGZ-nederland, MOA en COA) Maart '03 werving nieuwe groep intermediairen en start training. Zelfde cyclus nu met concept draaiboek én handboek voor intermediairen. November 03 Publicatie en overdracht methodieken aan andere regio's. Looptijd ongeveer een jaar. Project opzet Samenwerking en implementatie binnen AZC Assendelft Er is een stuurgroep van deelnemende instellingen (MOA, RIAGG en Brijderstichting) verder een platform preventie die alle activiteiten op psychosociaal gebied binnen het AZC in Zaanstad bespreekt. Doel is breed in te zetten ook andere AZC s, dit zal via landelijk platform GGZ en asielzoekers Pharos gestalte moeten krijgen. Een oproep is gedaan tijdens de vergadering van het landelijk platform. Vijf regio s hebben aangegeven interesse te hebben het project te willen gaan uitvoeren of ondersteunen. Inmiddels (maart 03) zijn de eerste drie aanmeldingen voor deelnemen aan een nieuwe training gedaan. Belang voor andere regio's Het project is momenteel een ontwikkeltraject. Belangrijk meerwerk voor de projecthouders (Zaanstreek/Waterland) is de ontwikkeling van twee boeken: het draaiboek en het handboek. De coaching en begeleiding van deelnemers is een intensieve taak in de fase dat de draaiboeken verder ontwikkeld moeten worden. Dit kan niet binnen reguliere productie afspraken. Ook landelijke of bovenregionale implementatie zal alleen kunnen met extra ondersteuning. Onze verwachting is dat lopende het traject deelnemers overgeplaatst kunnen worden naar andere centra of in andere centra groepen zullen gaan doen. Dit wordt een bovenregionale activiteit welke we als regionale voorziening niet kunnen/mogen uitvoeren. Daarom is een subsidieaanvraag bij ZRA gedaan. Inmiddels is de subsidieaanvraag goedgekeurd en is een projectmedewerker (psycholoog) aangesteld. Deze zal de bovenregionale activiteiten, coaching, werving en netwerken gaan uitvoeren. De inhoud van MindSpring Om het trainingsprogramma voor de eerste groep intermediairen vast te kunnen stellen, hebben we allereerst het raamwerk / programma voor de groepen psychosociale support (Psycho-educatie) vastgesteld. Het raamwerk van de groepen psychosociale support: het raamwerk voor de training voor de groepen werkt vanuit een theoretisch kader met vier concepten: - het concept van trauma - de dagelijkse beslommeringen - coping het omgaan met de problemen - Counseling, het helpen van mensen met psychosociale problemen. (niet therapeutisch) Ad1- Het concept van trauma, bijvoorbeeld, is belangrijke in de westerse literatuur over counseling in oorlog en een vluchteling situaties. In de Afrikaanse cultuur bestaat het begrip te trauma niet eens. Wel blijkt dat 6
meer awareness, begrijpen van de psychische processen rond trauma steun geeft. (Psycho-educatie) Ad2- Voor veel vluchtelingen is in eerste instantie de dagelijkse strijd om te overleven veel belangrijker dan het verwerken van een trauma uit het verleden. Iedereen die in een vluchtelingenkamp of centrum heeft de rondgekeken, weet dat de dagelijkse beslommeringen veel tijd en energie kosten. Veel vluchtelingen willen helemaal niet herinnerd worden aan hun trauma was. Het verwerken komt later pas als er duidelijkheid is over de toekomst. Daarom is dagelijkse beslommeringen, en wat je zelf kan doen om dat te verlichten, een belangrijk thema in de groepen. Ad3- De concepten van trauma en dagelijkse beslommeringen zouden kunnen suggereren dat bewoners van een centrum niet meer dan een slachtoffer zijn. Zoniet veroorzaakt door de oorlog in het verleden, dan misschien door de huidige situatie. Echter iedereen moet in elke situatie proberen een weg te vinden om ermee om te gaan: het concept coping refereert aan de kracht van een persoon. Ad4- Counseling in deze training zou ik wil definiëren als: helpen mensen zichzelf te helpen. Het is niet bedoeld om afhankelijkheid te creëren, het is bedoeld om mensen bewust te maken van de aard van de problemen en de keuzes en oplossingen die voor hen beschikbaar zijn. Het raamwerk voor de training van deelnemers aan het project MindSpring moet dan ook aandacht besteden aan de volgende aspecten: De onderdelen van de training: - luisteren en vragen, vaardigheden aanleren - individuele en groep processen - realiteit en eigen kracht (empowerment) - trauma theorie - de normale verwerkingsprocessen, stress, depressie, rouw - De planning van een training, supportgroep - herkennen wanneer iemand verwezen moet worden 7
Procesbeschrijving uitvoer eerste groep In dit hoofdstuk beschrijf ik de eerste werkwijze zoals wij het project bedacht, ontwikkeld, gestart maar vooral ook bijgesteld hebben. Zoveel mogelijk zijn ook de overwegingen en argumentatie voor bepaalde keuzes beschreven. Werving van deelnemers Door de COA en MOA werden belangrijke intermediairen gescreend en benaderd met de vraag of ze interesse zouden hebben dit project mede gestalte te geven. Onze eerste screening betrof mensen met een medisch dan wel paramedische achtergrond of een sociaal maatschappelijk werk ervaring in hun thuisland. Bijkomende voorwaarden was dat men de Engelse taal machtig is. In eerste instantie vonden wij negen kandidaten die wij geïnterviewd hebben. Twee zijn zelf afgehaakt na het eerste interview omdat zij de belasting voor zichzelf te groot vonden. Twee zijn in de eerste periode uitgeplaatst naar een ander AZC. Met de groep van vijf hebben we een paar keer overleg gehad en het conceptprogramma samengesteld. De groep intermediairen gaf aan de meerdere mensen te kennen die aangaven ook geïnteresseerd te zijn om deel te nemen aan de training, waarvan zij dachten dat deze zeker een taak in de psychosociale ondersteunende van medebewoners zouden kunnen uitvoeren. Wij hebben toen de oorspronkelijke doelstelling (het opleiden van mensen die een groep konden leiden) nader gedefinieerd en uitgebreid: Het opleiden tot mentor psychosociale zorg. D.w.z. mensen coachen in het ondersteunen van bewoners van het asielzoekerscentrum die psychosociale ondersteuning willen. De personen die bedoeld werden zijn benaderd en geïnterviewd. Na het interview met de nieuwe kandidaten, blijft een groep van zeven mannen over. De vrouwen die zich aangemeld hadden gaven aan zelf te veel problemen te hebben, of sprake onvoldoende Engels. Enquête onder bewoners Als eerste activiteit en op initiatief van de groep is een enquête gehouden onder de bewoners van het AZC. 400 formulieren werden uitgedeeld, 198 formulieren zijn ingevuld terug gekomen. Deze enquête had tot doel de behoefte aan psychosociale steun onderzocht onder de bewoners van het AZC te peilen. De enquête werd in vijf talen vertaald: engels, Nederlands, Frans, Farsi, Arabisch en Portugees. De hoge (50%) respons op de enquête, wordt verklaard door de manier van aanpak waarin met name huismeesters en de groep intermediaire bewoners een belangrijke rol hebben gespeeld. (Een proces beschrijving en uitslag volgt door een van de MOA medewerksters) Samenstelling eerste groep De achtergrond van de zeven deelnemers aan de eerste groep intermediairen is divers: twee artsen, een verpleegkundige, een pastor, een ingenieur/politicoloog, een huismeester en een persoon die aangeeft maatschappelijk werk achtergrond te hebben. De meeste spreken Engels én Frans, verder zijn de volgende talen vertegenwoordigt: Russisch, Farsi, en vijf lokale dialecten uit onder meer Sierra Leone, Kongo, Burundi, Guinee en Liberia. Tijdens de werving van deelnemers aan de training was lang onzeker of mensen wel deel konden nemen omdat men niet zeker wist of men nog in het centrum zou verblijven na oktober 2002. Oktober was een maand waarin veel uitplaatsingen plaatsvonden wegens inkrimping van het centrum. De COA heeft vervolgens gezorgd dat de mensen die aan deze training meededen gedurende deze training niet uitgeplaatst zouden worden. Er blijkt een regeling te bestaan dat mensen die in een training keuzes of opleiding zitten niet worden uit geplaatste gedurende deze periode. (Dit om te garanderen dat men geen kosten maakt die niet benut worden) inderdaad zijn er twee mensen geweest die van deze regeling profijt hebben gehad. In oktober (27-10-02) is dan ook een eerste groep van 7 trainees gestart. 8
Pilot draaiboek In samenspraak met de deelnemers is een draaiboek samengesteld om de pilot vorm te geven en aan te laten sluiten de behoefte van de deelnemers en de inschatting van de projectleiders zijn de inhoud zou moeten zijn. In eerste instantie zijn acht bijeenkomsten geweest met de volgende onderwerpen: - kennis over trauma en de normale reactie op de abnormale situatie - verschijnselen van stress, depressie, verlies en rouw aandacht voor de culturele specifieke reacties - Coping mechanisme en effectieve en niet effectieve reacties - de helpers attitude en gesprekstechniek, - preventieve interventie methodieken ontspanning oefeningen, empowerment - veranderende identiteit (de positie van het vluchteling zijn) - voor artsen bestaat de mogelijkheid in een vervolgbijeenkomst meer verdieping te krijgen in het herkennen en verwijzen van mensen met post traumatische stress verschijnselen. In de hele opzet is gepland dat na afloop van training men actief bezig zal gaan met geleerde. Het kan zijn dat een stagiair met een lopende Psycho-educatie groep gaat meedraaien, dan wel zelf een gespreksgroep gaat leiden waarbij men supervisie krijgt van een supervisor/coach. Het eerste draaiboek bestaat uit een verzameling van artikelen sheets van de lezingen en delen uit het boek van artsen zonder grenzen. De verwachting was dat deze aansluiting zou moeten hebben bij het niveau van de deelnemers. Al snel bleek dat veel leerstof te ingewikkeld was omdat ook het niveau van deelnemers zeer divers was, en het taalprobleem groter Stand van zak en maart 03: Twee deelnemers hebben een groep psychoeducatie als co-trainer meegedraaid. Een deelnemer is overgeplaatst naar Amsterdam Zeeburg en zou graag een cursus starten. Een deelnemer is een studie begonnen en heeft pas in september tijd om te starten. Een deelnemer heeft een (vrijwilligers) baantje als bibliothekaris en is begeleider bij een jongeren-steun-groep. bleek dan verwacht. De thema's zijn in tweede instantie wat simpeler uitgewerkt en de training werd meer een interactieve samenkomst. Vanaf het begin was duidelijk dat de training een uitwisseling van ervaringen en deskundigheden zou moeten zijn. De "westerse psychologische benadering" is slechts een benadering van de westerse traditionele geneeskunde gesprekstechnieken. De culturele gebruiken en verschillen zijn vooral de deskundigheid van de deelnemers. De combinatie van deze twee zal mede de kracht van de training moeten zijn. We hebben er bewust voor gekozen de training in het gebouw van de RIAGG te geven, mooie readers samen te stellen en de presentaties ook altijd goed verzorgd, met PowerPoint gemaakt, te laten zijn. Het bleek inderdaad dat de deelnemers dit erg waarderen en daarom ook het gevoel hadden dat zij een waardevolle training kregen die kwalitatief iets bracht. Het certificaat welk uitgereikt is na afloop van de training geeft ook veel status. Door de interactieve stijl van training geven ontstaan vanzelf de voorbeelden; wat de kracht van een gespreksgroep kan zijn en hoe, op het oog simpele, oefeningen veel gespreksstof en openheid over emoties teweeg kan brengen. Er wordt gebruik gemaakt van invuloefeningen zoals het benoemen van emoties in meerdere woorden; als metafoor beschrijven; een gebeurtenis beschrijven die de emotie oproepen et cetera. Telkens geven één of twee deelnemers een onderdeel van de behandelde stof aan de rest van de groep. Dit mag ook in eigen taal, wat een belangrijk is omdat ze daar ook in moeten trainen. Met de deelnemers worden persoonlijke doelstellingen geformuleerd. Men kan worden opgeleid op drie verschillende niveaus: - opleiden tot groepsgespreksleider (Psycho-educatie of sociale steun groepen) - opleiden tot psychosociale mentor (tijdens uitvoeren eigen werk of vanuit een belangrijke positie die men in de eigen gemeenschap heeft mensen beter leren ondersteunen) 9
- opleiden tot meer deskundigheid in het voeren van het helpend gesprek op individueel niveau. Na afloop van de training wordt met de trainers besproken wat je het best bij je past en wat je het best kan gaan doen binnen de gemeenschap van het AZC of eigen cultuur. (zie schema werkveld volgende bladzijde) Voorwaarden binnen een AZC Voor een optimale werving is de medewerking van de COA en MOA nodig, dit zijn de instanties die het meest direct betrokken zijn bij de bewoners en de makkelijkste ingang hebben. De MOA verpleegkundigen hebben met veel inzet samen met de huismeesters van de paviljoens vrijwel alle bewoners benaderd, geïnformeerd en uitgenodigd om deel te nemen aan informatiebijeenkomsten over Psycho-educatie. Ook het zoeken van de intermediairen was nooit gelukt zonder de inzet van de MOA verpleegkundigen. De MOA binnen het AZC Assendelft heeft veel energie gestopt in het laten slagen van dit project. Ook de COA heeft alle medewerking verleend en heeft actief mee gezocht naar geschikte kandidaten. Voor de deskundigheid van de training heb je RIAGG medewerkers en medewerkers van het bureau alcohol en drugs nodig. We hebben gekozen voor de opzet dat één iemand de training geeft. Deze wordt per keer aangevuld met een "specialist" op diverse gebieden. Zoals trauma, stress, ontspanningsoefeningen RET en cultuurverschillen. Gaande de training zal het draaiboek verder worden aangepast. Het werkveld van de deelnemers. Na afloop van de eerste training zijn er in het AZC -Psycho-educatie groepen gestart waar binnen enkele van deelnemers stage hebben gelopen. Een paar deelnemers aan de eerste groep hebben de opleiding, capaciteit en ervaring om eventueel gespreksgroepen te leiden, deze zullen wel coaching nodig hebben. Mogelijk zijn deelnemers in te zetten in andere centra. Belangrijk is echter dat het uitgangspunt dat mensen binnen de eigen cultuurgroep waarbinnen zij wonen en functioneren worden ingezet zodat zij een vertrouwenspositie kunnen verwerven. Zie schema werkveld pagina 4. Taken binnen het project De taak van de projectmedewerker de subsidie voor project medewerker is inmiddels (december 2002) toegekend, de projectmedewerker is gestart per 1 maart 2003 (Bart Uitterhaegen Het takenpakket van de project medewerker bestaat uit het volgende: - uitvoeren en evaluatie van het project - mede geven van de training aan, en coaching van de doelgroep, - begeleiden van deelnemers in de uitvoering van hun groepen - uitbreiden van het project naar andere regio s in noord holland - mede ontwikkelen van methodiek van de training - mede ontwikkelen van handboek psychosociaal support voor de deelnemers De taken van de projectleider de projectleider (Paul Sterk) is hoofdverantwoordelijke voor het ontwikkelen van de diverse draaiboeken. Daarnaast is hij uitvoerder van de volgende training van trainers. Hij bewaakt de voortgang van het proces en rapporteert aan subsidiegever omtrent resultaten. Klankbordgroep Het klankbord groep heeft als belangrijkste taak het evalueren van de ontwikkelingen en bijsturen van de 10
richting van het project. De klankbordgroep moet bestaan uit deskundigen op het gebied van vluchtelingen en asielzoekers. Van de klankbordgroep leden wordt verwacht dat ze hun eigen netwerk gebruiken om het project vaart mee te geven. In de klankbordgroep nemen momenteel de volgende personen deel: - Maarten Hoekstra namens GGZnederland - Marjan Mensinga namens Pharos - Paulien Tiochelman namens de MOA - COA vacature - Paul Sterk en Bart Uitterhaegen Draaiboeken ontwikkeling De volgende draaiboeken worden verder ontwikkeld 1- Draaiboek train de trainers MindSpring Bestaande uit de opzet en acht ergrond informatie. Dit is het draaiboek voor de trainers die deze training gaan geven. Een eerste aangepast concept is klaar en moet besproken in de klankbordgroep. Aangepast, aangevuld en bewaakpunten moeten worden geformuleerd. 2- Reader behorende bij deze training Deze is in concept klaar en bevat het programma met voor alle onderdelen een samenvatting, leesvoer en verdieping bijlagen. 3- Een handboek MindSpring voor groepsleiders Een eerste aanzet voor het handboek voor groepsleiders is inmiddels klaar. Het bestaat uit zes bijeenkomsten, beschrijving en theorie, oefeningen en concept tijdsindeling. Het is het resultaat van de eerste psycho- educatie groep zoals op het AZC Assendelft is gegeven. Dit draaiboek zal in de klankbordgroep besproken moeten worden, aangepast, en gebruikt worden voor een volgende groep. Als bijlagen ook een aantal oefeningen die uitgevoerd kunnen worden rondom thema s 4- Een reader voor deelnemers van de MindSpring groepen Bestaat uit sheets en leesstof rond het programma. Website www.mind-spring.org Als informatiebron en medium om informatie uit te wisselen onafhankelijk van waar je bent, is een website ingericht. Paul Sterk Bart Uitterhaegen RIAGG Zaanstreek/Waterland Westzijde 120 1506 AE Zaandam 075-6814450 fax 075-6814490 11
12