Toelichting op de energievisie gemeente Heusden Meebewegen in de energietransitie 1
Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. De energietransitie 4 3. De gebiedsgerichte benadering 7 4. De bestaande situatie 11 5. Speerpunten 12 6. Conclusies 13 BIJLAGEN 2
1. Inleiding Sinds de industriële revolutie is betaalbare energie dé basisbehoefte van de moderne wereld. De laatste decennia dringt echter het besef door, dat het huidige systeem niet veel langer houdbaar is. Door de exponentiële stijging van de wereldwijde vraag naar energie, raken eenvoudig winbare olieen gasreserves op en neemt de afhankelijkheid van instabiele landen toe. Daarnaast zijn er sterke aanwijzingen dat het klimaat verandert door menselijke invloed. Een afname van de uitstoot van broeikasgassen is nodig om de klimaatverandering te temperen. Langzaam maar zeker koerst de wereld naar een duurzame energievoorziening waarbij fossiele brandstoffen worden ingewisseld voor duurzame energiebronnen. Met energietransitie wordt verstaan het proces om van fossiele brandstoffen naar volledig duurzame energiebronnen zoals zon- en windenergie over te stappen. Energietransitie biedt kansen voor de lokale economie, omdat het zich vertaalt in innovaties, nieuwe markten, synergie tussen bedrijven en verbeterde concurrentieposities. Energietransitie is daardoor zowel belangrijk om ecologische en economische doelstellingen te bereiken en het is de rol van de gemeente om burgers en bedrijven hierbij te ondersteunen. Relatie met de gemeentelijke duurzaamheidsagenda (2008) De Duurzaamheidsagenda (2008) geeft een beschrijving van de gemeentelijke ambitie om een duurzame gemeente te zijn: De ambitie van de gemeente Heusden is om een duurzame gemeente te zijn, waarin niet alleen aandacht is voor het hier en nu maar ook voor het daar en later. De gemeente Heusden wil zorg dragen voor een omgeving waarin het prettig wonen, werken en recreëren is, maar onze huidige welvaart mag niet ten koste gaan van die in andere delen van de wereld of van toekomstige generaties. De gemeente zorgt ervoor dat bij beleidsbeslissingen, projecten en activiteiten gezocht wordt naar een optimale balans tussen people, planet en profit. De nadruk van de bestaande Duurzaamheidsagenda ligt op de ecologische aspecten (planet). De sociale aspecten zijn terug te vinden in de Kadernota s subsidiebeleid en wijk- en buurtgericht werken. De economische aspecten in het Sociaal-Economisch plan. In het coalitieprogramma uit 2010-2014 Een breed en duurzaam perspectief geeft het college aan dat duurzaamheid niet alleen van belang is voor het welzijn van de mensen, maar ook voor het milieu en de economie. Dit is een reden te meer om innovaties te omarmen en door te voeren. Om de gemeentelijke ambities verder te brengen willen we de gemeentelijke mogelijkheden om people, planet en profit met elkaar in balans te brengen vergroten. In een gebiedsgerichte benadering wordt al vroegtijdig middels een integrale planaanpak rekening gehouden met duurzame energiesystemen. Aanhaken bij de provinciale energievisie De uitgangspunten van de gemeentelijke energievisie zijn aangehaakt op de provinciale energievisie 1. Daarin worden voor Brabant zeven speerpunten benoemd: zon PV, elektrisch rijden/slimme netwerken, biomassa, warmte, gebouwde omgeving, wind en decentrale netwerken. Daarmee vormt de energievisie het kader voor het gemeentelijke energiebeleid tot en met 2020 2. Hiermee leveren de gemeente en provincie een positieve bijdrage aan de nationale klimaatdoelstellingen. Voor de eigen agenda wordt steun gegeven aan duurzame ontwikkelingen die anders moeilijk van de grond komen. De gemeente Heusden kiest voor innovatie en duurzaamheid als belangrijk kader voor onze toekomstige samenleving. 1 Startnotitie Masterplan Energie Brabant 2010-2020 2 Daarmee loopt de gemeentelijke visie in de pas met de nationale energievisie 3
2. De energietransitie De nationale energie transitie Op de klimaattop in Kopenhagen (december 2009) hebben regeringsleiders afgesproken de uitstoot van CO2 zodanig te reduceren dat de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 2 C. Dat kan worden bereikt door de emissies van CO2 in 2050 ongeveer te halveren. De ontwikkelde landen produceren per hoofd van bevolking veel meer dan rest van de wereld, terwijl Azië en Zuid-Amerika nog zullen groeien. Daardoor is de reductie die de EU in 2050 moet realiseren in de orde van 80 procent ten opzichte van het niveau in 1990. Voor de periode tot 2020 houdt de EU vast aan de zogenoemde 20-20-20 doelstelling. Voor Nederland betekent dit 20% duurzame energie in 2020, 2% energiebesparing per jaar en 30% CO2-reductie ten opzichte van 1990 (werkprogramma Schoon en Zuinig 3 ). De Brabantse energietransitie Onze provincie ziet voor Noord-Brabant kansen om te groeien tot een internationale topregio op het terrein van zon-pv, de biobased economy, elektrisch rijden. De provincie gaat hier gericht op investeren. Op andere gebieden zal de provincie kansen scheppen door het vergroten van mogelijkheden binnen het ruimtelijke instrumentarium, wet- en regelgeving en het wegnemen van drempels. Het gaat hierbij om windenergie, duurzame warmte, energiebesparing in de gebouwde omgeving en de onderliggende decentrale netwerken. Hieronder worden de genoemde duurzame toepassingen toegelicht. Zon-pv (Fotovoltaïsche zonnecellen) De zon is een onuitputtelijke energiebron, die via zonnecellen kan worden gebruikt voor productie van elektriciteit. De toepassing is op termijn veelbelovend en een essentieel element van een duurzame energievoorziening. De markt voor zon-pv is al enorm in ontwikkeling. Het geïnstalleerde productievermogen groeit wereldwijd explosief, terwijl de prijs sterk daalt. De komende jaren zal elektriciteit uit zonlicht naar verwachting echter nog wel duurder blijven dan grootschalige elektriciteitsopwekking met fossiele brandstoffen. Bij elektriciteitsopwekking achter de meter oftewel op het dak van gebouwen met een terugdraaiende elektriciteitsmeter, komt het moment van gelijke kosten met stroom uit het net al veel eerder in beeld 4. Biobased economy De biobased economy is een economie waarin groene grondstoffen de rol van fossiele brandstoffen hebben overgenomen, zowel als grondstof voor de chemische industrie als voor de opwekking van duurzame energie. De biobased economy geeft invulling aan een duurzaam grondstoffengebruik, waarin hergebruik en zoveel mogelijk hoogwaardig toepassen van grondstoffen voorop staat. Wereldwijd is de biobased economy sterk in opmars. De chemische industrie wil binnen 25 jaar de helft van haar fossiele grondstoffen door biomassa vervangen. Dat schetst hoe omvangrijk deze systeemverandering zal zijn. Elektrisch rijden/slimme netwerken Bij de huidige energiemix is elektrisch rijden al de zuinigste en schoonste oplossing. Tegelijk hiermee ontwikkelen zich slimme netwerken voor distributie van elektriciteit. Beide ontwikkelingen houden verband met elkaar. In de eerste plaats omdat elektrische auto s alleen kunnen rijden wanneer er ook voldoende laadpunten zijn. In de tweede plaats omdat de accu s van elektrische auto s op termijn een buffer kunnen vormen in een stabiele elektriciteitshuishouding. Op dit moment bevinden 3 Werkprogramma van het programma 'Schoon en Zuinig' beschrijft het kabinet de ambities voor onder andere energiebesparing, duurzame energie en CO2-opslag onder de grond. 4 CE-Delft 4
de ontwikkelingen zich in een overgangsfase van onderzoek naar grootschalige proefprojecten. De overstap naar elektrische auto s voor minder verkeerslawaai en een betere luchtkwaliteit in binnensteden. Wanneer de implementatie van elektrisch rijden samenvalt met de ontwikkeling van hernieuwbare energie, gaat de uitstoot naar nul. Duurzame warmte Ongeveer de helft van alle energie die we gebruiken is in de vorm van warmte, bijvoorbeeld ruimteverwarming, productie van heet water en productie van stoom voor industriële processen. Tegelijk komt bij elektriciteitsopwekking en veel industriële processen warmte vrij die vaak ongebruikt wordt afgevoerd. Door koppeling van de productie van warmte en elektriciteit kan warmte nuttig worden gebruikt. Daarnaast kan warmte duurzaam worden verkregen uit de bodem (geothermie) en kan de bodem als opslag dienen voor warmte en koude. Seizoensmatige opslag maakt het mogelijk de tijdkloof tussen vraag en aanbod van warmte en koude te overbruggen. In combinatie met warmtepompen en thermische zonne-energie kan 50 tot 80 % op het energiegebruik voor verwarming en koeling worden bespaard 5. Energiebesparing in de gebouwde omgeving Het Lente-akkoord 6 is een afspraak tussen de Rijksoverheid en marktpartijen om op korte termijn steeds energiezuiniger te gaan bouwen. De ambities van het akkoord zijn: In 2011 zijn nieuwbouwwoningen 25% energiezuiniger dan volgens de bouweisen van 2007 In 2015 zijn nieuwbouwwoningen 50% energiezuiniger dan volgens de bouweisen van 2007 In 2015 is het commercieel vastgoed 50% energiezuiniger dan volgens de bouweisen van 2007. We zetten ons in om vanaf 2020 energieneutrale gebouwen te realiseren. ECN heeft berekend dat 150.000 bestaande woningen tot 2020 geheel energieneutraal moeten worden gemaakt om de klimaatdoelstellingen in Brabant te realiseren 7. Door op grote schaal maatregelen te treffen zou het Brabantse woningbestand in 2040 volledig energieneutraal moeten zijn. Energiebesparing heeft voor de burger belangrijke voordelen: een lagere energierekening en meer wooncomfort. Het grootste potentieel energiebesparing is te halen in de bestaande bouw. Deze is echter moeilijk te mobiliseren. Het gaat om een veelvoud van eigenaren waardoor een eenduidig aanspreekpunt ontbreekt. Windenergie Windenergie is inmiddels een bekende en beproefde vorm van duurzame energie. Qua kosten is het één van de meest effectieve opties. Het Rijk ziet veel mogelijkheden voor windenergie als element in de energietransitie. Het Rijk wil via wetgeving het realiseren van plannen afdwingen. Zij stimuleert de toepassing van windenergie via de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE). De provincie heeft in haar ruimtelijke structuurvisie de mogelijkheden voor windenergie vastgelegd. Gemeenten kunnen door de provincie geholpen worden als zij er in de vergunningverlening niet uitkomen. Er zijn veel marktpartijen die willen investeren in de plaatsing van windturbines. Concrete initiatieven lopen echter vaak vertraging op door weerstand van partijen als omwonenden, milieuorganisaties, lokaal- en provinciaal bestuur. Ruimtelijke inpassing is de grootste uitdaging. In onze gemeente is de kadernotitie windenergie vastgesteld. 5 CE-Delft 6 Minister voor Wonen, Wijken en Integratie; Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu; Bouwend Nederland; NEPROM; NVB; Aedes (2008) 7 Energieagenda van Noord-Brabant 2010-2020 5
Decentrale netwerken (infrastructuur) In het energienetwerk heeft de ontwikkeling van Smart Grids 8 de toekomst. Dit zijn infrastructuren voor elektriciteit, gas en warmte, waaraan ICT-systemen zijn toegevoegd. Hiermee worden energiestromen niet alleen gemeten; er zijn ook mogelijkheden voor het aansturen en regelen van productie en consumptie van energie. Met Smart Grids kunnen decentrale energiebronnen goed worden aangesloten en wordt de totale energieproductie veel constanter en daarmee efficiënter. De elektrische auto zal in deze transitie een belangrijke rol spelen als opslagmedium voor elektriciteit. Decentrale netwerken zijn nodig om de opgewekte energie ook daadwerkelijk bij de eindgebruiker te krijgen. Het doel is daarom flexibele, decentrale netwerken tot stand te brengen, zodanig dat duurzaam opgewekte energie op tijd op de juiste plaats komt, waarbij zo weinig mogelijk energie verloren gaat. Kansrijke ontwikkelingen ECN 9 heeft in opdracht van de provincie berekend welke bijdragen Zon-PV, elektrisch rijden, biomassa, warmte, isolatie gebouwde omgeving, wind en decentrale netwerken aan de klimaatdoelstellingen leveren 10. Het blijkt dat in de periode tot 2020 het meeste resultaat kan worden bereikt door in te zetten op energiebesparing in woningen. Vooral in bestaande woningen is nog heel wat te winnen. Daarnaast is een significante besparing mogelijk door in te zetten op benutting van restwarmte, geothermie en ondergrondse koudewarmteopslag. Ten aanzien van hernieuwbare bronnen is de technische potentie van zon-pv groot, ook al is tot 2020 de grootste bijdrage aan de klimaatdoelstellingen te verwachten van windenergie en biomassa. De energietransitie leidt tot andere vormen van levering en gebruik van energie. Om dat mogelijk te maken, moeten ook de netwerken anders worden ingericht. Een duurzame energiehuishouding vraagt om flexibele, decentrale netwerken. Het ontwikkelen daarvan is ondersteunend en voorwaardenscheppend aan de andere thema s. 8 Een Smart Grid is een energienet waaraan een meet- en regelsysteem is toegevoegd. De toegevoegde waarde van een dergelijk systeem is dat hiermee vraag en aanbod optimaal op elkaar worden afgestemd. Het doel is uiteindelijk om een robuuster, milieuvriendelijker en goedkoper energienet te creëren 9 nationale instituut voor energie-innovatie 10 Masterplan Energie Noord-Brabant in perspectief (ECN 2010) 6
3. Een gebiedsgerichte benadering In de praktijk blijkt het bereiken van hoge energieambities nog niet gemakkelijk. Vaak wordt nog geworsteld met juridische en financiële vraagstukken. Steeds meer blijkt de verwevenheid van energiebeleid met de ruimtelijke ontwikkelingen en het ruimtelijk instrumentarium 11. In een gebiedsgerichte benadering wordt al vroegtijdig middels een integrale planaanpak rekening gehouden met duurzame energiesystemen. Gebiedsontwikkelingen en herstructureringen van de bestaande woonomgeving en bedrijventerreinen lenen zich bij uitstek voor het integreren van zowel energiebeleid als ruimtelijke ordening en het realiseren van nieuwe vormen van energiebesparing en lokale energieopwekking. In de gebiedsgerichte benadering stellen wij voor de volgende onderverdeling te hanteren: 1. De bestaande woonomgeving 2. De bedrijventerreinen 3. De grootschalige projectmatige woningbouw 4. Het buitengebied De bestaande woonomgeving De rijksoverheid zal de komende jaren stevig gaan inzetten op het besparen van energie in de bestaande woonomgeving. Energiebesparing wordt gezien als een belangrijk middel om de problematiek van stijgende woonlasten aan te pakken. Het Rijk wijst ons erop dat een intensieve samenwerking tussen publieke en private organisaties nodig is om de nationale duurzame doelstellingen te halen. Gebiedsgerichte kansen voor de woonomgeving Passieve maatregelen in de bestaande woningen (beter isoleren) actieve zonne-energie: bijvoorbeeld zonneboilers, pv-cellen, koude/warmteopslag in de bodem kleine windmolens op gebouwen Bestaande ontwikkelingen De gemeenten maken in regioverband (Heusden, Waalwijk en Loon op Zand) afspraken met betrekking tot de woningbouwmarkt. Een energieparagraaf kan worden opgenomen in de gezamenlijke woningmarkt visie. SEV 12 (Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting) adviseert burgers, private en publieke partijen over de technische en financiële mogelijkheden om de woning energetisch te verbeteren. SEV heeft onze gemeente adviesuren toegezegd om in te zetten op het gebied van het verbeteren van de energieprestatie van de bestaande woningvoorraad. Energiebesparing bij monumentale gebouwen. In de praktijk blijken de mogelijkheden voor energiezuinige renovatie van monumentale gebouwen (nog) zeer beperkt. Stimuleren groene daken/gevels De lokale energiecorporatie als uitvoeringsorganisatie om de bestaande woonomgeving te verduurzamen. Hoe werkt dat? Een groep inwoners uit de gemeente kunnen zelf een coöperatie opzetten. Deze coöperatie koopt gezamenlijk groene energie in. Door de gezamenlijke inkoop zijn schaalvoordelen te behalen. De corporatie kan de schaalvoordelen investeren in het lokaal opwekken van duurzame energie. De gemeente Heusden wil graag dat er een lokale duurzame 11 Uit de praktijk blijkt dat de ruimtelijke ordening soms belemmerend werkt voor het realiseren van energiedoelen, bijvoorbeeld wanneer procedures vertragend werken. Tegelijkertijd kan de ruimtelijke ordening in sommige situaties ook het realiseren van energiedoelen beter mogelijk maken of versnellen. 12 In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voert SEV het programma Energiesprong uit. De looptijd van het programma is van 2010 tot 2014. De inschrijvingsronden voor verduurzamingprojecten zijn op 31 maart 2012 gesloten. 7
energiecoöperatie actief wordt binnen de gemeente. Deze gaat de gemeente niet zelf oprichten. De energiecoöperatie wordt voor en door de Heusdense inwoners en ondernemers opgericht. De energiecoöperatie moet gedragen worden door de samenleving en van daaruit uitgevoerd worden. De gemeente doet daarbij datgene wat in haar mogelijkheden ligt om de lokale energiecoöperatie te initiëren en te faciliteren 13. De bedrijventerreinen Het coalitieprogramma (2010 2014) zet sterk in op economische structuurversterking. In deze economisch moeilijke tijd is het meer dan ooit van belang bedrijven te faciliteren door het scheppen van een goed ondernemingsklimaat. Het voortzetten van de revitalisering van bedrijventerreinen, het uitrollen van het parkmanagement en het stimuleren van innovaties dragen daaraan bij. Gebiedsgerichte kansen voor bedrijventerreinen uitwisseling van warmte en koude gezamenlijke WKK-installaties en warmtepompen. windmolens, zonne-energie en biomassa bedrijven energievisie koude/warmteopslag in de bodem Bestaande ontwikkelingen Warmte- koude opslag (WKO) is een vorm van collectieve energievoorziening. De gevolgen van het aanleggen van een dergelijk systeem verschillen per plangebied, maar door het opstellen van WKO-kansenkaart zijn de kansen en belemmeringen voor WKO binnen de gemeentegrenzen in kaart gebracht worden. In 2011 is in samenwerking met de gemeente Waalwijk een WKOkansenkaart opgesteld. Vanuit de gemeente hebben verkennende gespreken plaatsgevonden met Essent om te kijken of het interessant is om PV panelen te plaatsen op gemeentelijke braakliggende terreinen. Randvoorwaardelijk is wel dat Essent instaat is een Greendeal 14 met betrekking tot dit onderwerp weet te sluiten. Braakliggende terreinen die hiervoor in aanmerking komen zijn onder meer te vinden op het Hoog II, Groenstrook Groenewoud. In 2010 heeft de gemeente deelgenomen aan het Pego project (Platform Energietransitie Gebouwde Omgeving). In het kader hiervan wordt in 2012 een financiële regeling voor energiescans door de gemeente gefaciliteerd. Alle geïnteresseerde leden van Parkmanagement op Groenewoud worden benaderd. Niet-leden kunnen de scan laten uitvoeren, maar kunnen geen aanspraak maken op de regeling. De uitvoering is uitbesteed aan Stichting Parkmanagement Heusden. Een energiescan is de basis voor een individueel energiebesparingplan. De doorlooptijd van het project bedraagt circa 2 jaar. Randvoorwaarden worden ontwikkelen ten behoeve van het toepassen wind en zonne-energie op het Metal Valley terrein. Ontwikkelen ten behoeve van een duurzame verhuisscan. De provincie Noord-Brabant heeft het instrument Gebiedsscan Energiestromen ontwikkeld. De focus ligt op warmte, water, biomassa, gas en elektriciteit. Een energiespecialist van de provincie kijkt samen met lokale bedrijven naar de mogelijkheden voor het uitwisselen van reststromen en 13 Van de coöperatie kun je lid worden: je neemt dan energie af bij de coöperatie. Naast de lokale variant van de coöperatie is er landelijk een organisatie die alles weet van duurzame energie, van contracten met energiemaatschappijen en van coöperatievormen. Hierop kan de lokale energiecoöperatie steeds terugvallen, als een soort van vraagbaak. 14 De Rijksoverheid helpt burgers, bedrijven, organisaties of andere overheden bij het realiseren van duurzame initiatieven die moeilijk van de grond komen. Bijvoorbeeld projecten voor energie-isolatie of duurzamer omgaan met water. Ze doet dit door een Green Deal af te sluiten. Het kabinet nodigt iedereen uit om met initiatieven voor een Green Deal te komen. Burgers, bedrijven, organisaties en andere overheden kunnen voorstellen indienen. 8
onder welke condities dit zou kunnen plaatsvinden. In gezamenlijkheid met het bedrijfsleven wordt gewerkt aan het leggen van de fysieke verbindingen waardoor uitwisseling mogelijk wordt. Vanuit de Provincie Noord-Brabant is het aanbod gekomen om een energiescan uit te voeren naar de megagebruikers en mega-aanbieders van energie en energiedragers. Heusden en Waalwijk werken gezamenlijk aan een energie kansenkaart voor onze subregio. Energie en materiaalstromen stoppen niet bij de gemeente grenzen. Beide gemeenten kunnen hier samen in optrekken. De provincie is bereid de regionale kansenkaart voor een deel te financiering. Grootschalige projectmatige woningbouw De gemeente staat voor een grote opgave: volledig energieneutrale nieuwbouw in 2020. De overgang naar een structurele duurzame energievoorziening krijgt lokaal gestalte. Hier kan de gemeente samen met bouwers en ontwikkelaars de energieambities omzetten in resultaat. Met name met het project Geerpark heeft de gemeente een uitstekende troef in handen om invulling te geven aan de stevige duurzaamheidambities en hier ervaring mee op doen. Het coalitieprogramma (2010 2014) geeft aan dat we resultaatverplichting zijn aangegaan met betrekking tot het realiseren van duurzame woonwijk Geerpark en een inspanningsverplichting zijn aangegaan met betrekking tot de overige nieuwbouwprojecten. De kennis die wordt opgedaan bij de ontwikkeling van Geerpark tot een van de meest duurzame wijken van Nederland kan worden ingezet bij de ontwikkeling van andere nieuwe bouwlocaties, met name De Grassen. In een vroeg stadium van gebiedsontwikkeling kan integraal worden gekeken naar de energiemogelijkheden. Op deze wijze kan de toekomstige energiebehoefte worden afgestemd met de potentiële voorraad aan lokale duurzame energie. Het slim afstemmen van de energiebehoefte op de lokale energieopwekking is de uitdaging van een smart grid. Toepassingen bevinden zich nog in een experimentele fase. Het is duidelijk dat smart grid een rol gaat spelen in de toekomstige energie infrastructuur. Een actieve betrokkenheid vanuit de gemeente met de implementatie van smart grid lijkt momenteel (nog) niet nodig. Gebiedsgerichte kansen voor nieuwbouwprojecten zongerichte verkaveling beperkte verlichting openbare ruimte zonnecollectoren en PV-cellen uitwisseling van koude en warmte koude/warmteopslag in de bodem Energieneutrale woning Bestaande ontwikkelingen De lessen van Geerpark: Het streven in Geerpark is om te komen tot een energieneutrale woning. Dit houdt in dat er geen fossiele brandstoffen gebruikt worden. Daarom wordt er bij de energieconcepten gekeken naar mogelijkheden die geen gas als brandstof gebruiken. Dit houdt in dat de warmtevoorziening in de woningen met elektriciteit verzorgd zal worden. Om de energieneutrale woning te realiseren leert het project ons om te kiezen voor een luchtwarmtepomp en de benodigde elektriciteit met PV panelen op te wekken. Op deze manier is het systeem volledig in de handen van de bewoner. Dit is ook het systeem waarbij de bewoners de laagste lasten hebben. De gemeente Heusden werkt daarnaast samen met de gemeenten Woudrichem, Sint Oedenrode, Bergen op Zoom, de provincie en vier woningcorporaties aan de Brabant woning. Dit model levert de blauwdruk voor een energiezuinige en ook betaalbare woning, die op meerdere bouwlocaties in Brabant (waaronder Geerpark) gebouwd gaat worden. 9
Bij het ontwerp van een plangebied worden de mogelijkheden van energievoorziening verkend. Voor het ontwerp van het centrumplan Vlijmen is in 2010 een energievisie opgesteld. Deze wordt meegenomen in het definitieve ontwerp van het plan. Verkenning mogelijkheden WKO GPR implementatie voor nieuwbouw 15 Stimuleren groene daken/gevels Het buitengebied Het buitengebied heeft betrekking op de gronden buiten de bebouwde kommen van steden en dorpen. Binnen onze gemeente hebben we het dan over gronden met een agrarische bestemming, natuur en recreatie. Uit het coalitieprogramma (2010 2014): De nota herstructurering glastuinbouw wordt voor de korte en middellange termijn gebruikt om de economische positie van de glastuinbouw in de gemeente te behouden. In het belang van de duurzaamheid van de glastuinbouw zijn schaalvergroting en innovatie noodzakelijk. Dit maakt het onontkoombaar dat samen met de regio en met medewerking van de provincie, nieuwe concentratiegebieden buiten onze gemeente worden ontwikkeld. Nieuwe intensieve veehouderij wordt geweerd. Gebiedsgerichte kansen voor het buitengebied gebruik van duurzame energie zoals windmolens en zonne-energie gebruik van biomassa verlichting met bewegingsdetectoren Specifiek voor de glastuinbouw gebruik van restwarmte uit de industrie gebruik CO2 uit de industrie passieve maatregelen (toepassing schermen, gevelisolatie) koude/warmteopslag in de bodem Overige ontwikkelingen Beleidsontwikkeling ten behoeve van windenergie en WKO 15 GPR is een softwarepakket dat de prestatie van een gebouw op het terrein van energie, milieu en duurzaamheid berekent 10
4. De bestaande situatie De onderstaande tabel geeft de lopende duurzaamheidtrajecten weer (2012) Bestaande woonomgeving Bedrijventerreinen Projectmatige bouw Nieuwbouw > 50 won Buitengebied Zonne-energie Bio based HEMD (collectieve inkoop zonnepanelen via NMV, bij iedere 50 e plaatst gemeente 1 zonnepaneel op gemeentelijk gebouw) Incidentele zonnepanelen en zonneboilers (particulier initiatief) PV panelen (Essent) Randvoorwaarden zonne-energie Metal Valley (mits gebouw niet te hoog wordt irt BP) Geerpark in BP ruimte voor zonne-energie systemen in de openbare ruimte (boven parkeren) Val BV (initiatief tot vergistinginstallatie). Electrisch rijden Koude/warmte (WKO) Windenergie Energie besparing Smart grids Overig Plaatsing laadpalen subsidieregeling voor particulieren met eigen parkeergelegenheid Plaatsing laadpalen subsidieregeling voor particulieren met eigen parkeergelegenheid WKO kansenkaart vastgesteld WKO kansenkaart vastgesteld WKO kansenkaart vastgesteld Luchtwarmtewisselaar (initiatief markt/particulier) Windturbine Jan Hamers Haarsteeg Kadernotitie windenergie Windturbine Saskia Duives Vlijmen Windturbine Van Eijk Scheidingsstraat Elshout Energieparagraaf in regionale woonvisie SEV adviesaanbod Stimulering groene daken/gevels (moet nog opgestart worden) Ombouw naar LED-verlichting energiebesparing in de gebouwde omgeving (PEGO), d.m.v. energiescans (Parkmanagement). grote bedrijven: meerjarenafspraken + imago duurzaamheid (bijv. LDM) Ombouw naar LED-verlichting Brabant woning GPR en DPL implementatie Ombouw naar LED-verlichting In BP Energievisie Geerpark, Grassen, Centrumplan Vlijmen subsidieregeling voor particulieren met eigen parkeergelegenheid WKO kansenkaart vastgesteld Kadernotitie windenergie Ombouw naar LED-verlichting 11
5. Speerpunten Door de gebiedsgerichte kansen af te zetten tegen de bestaande situatie krijgen we zicht op de gemeentelijke speerpunten Bestaande woonomgeving Bedrijventerreinen Projectmatige bouw Nieuwbouw > 50 won Buitengebied Zonne-energie Lokale energiecoöperatie Lokale energiecoöperatie Lokale energiecoöperatie Lokale energiecoöperatie Bio based Electrisch rijden Daar waar het algemeen belang dient faciliteren in openbare ruimte Daar waar het algemeen belang dient faciliteren in openbare ruimte Koude/warmte Info uit WKO kansenkaart benutten Info uit WKO kansenkaart benutten Info uit WKO kansenkaart benutten Windenergie Ruimte creëren voor minimaal 3 hoge windturbines en aansluiten op windpark Waalwijk in BP buitengebied van Heusden Lokale energiecoöperatie Energie besparing Lokale energiecoöperatie Prestatieafspraken (woningbouwcorporaties) PEGO initiatief verbreden, verdiepen en uitrollen PEGO initiatief verbreden, verdiepen en uitrollen PEGO initiatief verbreden, verdiepen en uitrollen PEGO initiatief verbreden, verdiepen en uitrollen Smart grids Rekening houden in BP 12
6. Conclusies Een van de belangrijkste uitdagingen op het gebied van duurzaamheid, is het realiseren van een schone, betaalbare en betrouwbare energievoorziening voor de toekomst. Ook de gemeente Heusden wil een bijdrage leveren aan het realiseren van de rijksdoelstellingen voor 2020 (een CO2- reductie van 30%; duurzame energieproductie van 20%; energiebesparing van 2% per jaar). De gemeente moet partijen stimuleren tot actie, maar tegelijk bewaken dat alle initiatieven volgens de regels en volgens een zeker plan verlopen. De gemeente zal daarbij zorgen voor de juiste bestuurlijke kaders en voor politiek en sociaal draagvlak. Binnen de gemeente liggen er enerzijds mogelijkheden op het terrein van zonne-energie; koude/warmte toepassingen; windenergie en anderzijds op het verduurzamen van het gebruik door in te zetten op besparing door isolatie. Voor de bestaande bouw zal in Nederland de komende jaren worden ingezet op een stapsgewijze reductie van de warmtevraag en op het geschikt maken van de installaties voor lage temperatuur verwarming. Alle nieuwbouw kan technisch gezien al energieneutraal gebouwd worden. Ook hier geldt dat de gemeente dit niet af kan dwingen. Hiermee komen we tot de volgende aanbevelingen. Juist op terrein van sociale volkshuisvesting moeten woningen zo min mogelijk energie gebruiken (sociaal economisch vraagstuk). De lokale energiecorporatie is de motor voor initiatieven die zichtbaar ten goede komen aan de lokale gemeenschap op terrein van energiebesparing, zonneenergie en windenergie. In het Platform Energie Transitie Gebouwde Omgeving (PEGO) werken marktpartijen uit de bouw, kennisinstellingen en adviseurs, gebruikers van gebouwen en de overheid samen aan het terugdringen van het energiegebruik. De best practice van het PEGO initiatief op Groenewoud wordt verbreed en verruimd naar de bestaande woonomgeving en het buitengebied. De Crisis- en herstelwet kan worden ingezet om ervoor te zorgen dat windturbineparken sneller worden gerealiseerd. Gemeenten geven vergunningen uit en passen het bestemmingsplan aan. De locatie bij uitstek voor een grote windcentrale is in de omgeving Doeveren, nabij energiepark Waalwijk. Warmte en koude opslag (WKO) is gebaseerd op het in balans brengen van warmtevraag en koudevraag. Wanneer meerdere projecten dicht bij elkaar een WKO willen hebben, dan is de kans groot dat de ondergrondse systemen elkaar gaan beïnvloeden. Om maximaal gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden van warmte- en koude opslag in de ondergrond, is gemeentelijke regie noodzakelijk. Elektrisch rijden is een maatschappelijke ontwikkeling waar we geen invloed op hebben maar die we als gemeente wel willen faciliteren. 13
BIJLAGE 1 Provinciale experimenteerruimten in Noord-Brabant Door het inrichten van experimenteerruimten gaat de provincie de toepassing van duurzame energietechnologie stimuleren. Het gaat om een gebiedsgerichte aanpak waar ruimere (vergunning)mogelijkheden worden geboden om technologie verder te ontwikkelen. Dit geeft het bedrijfsleven de mogelijkheid om ervaring op te doen en technologie te testen. Het ministerie van I&M heeft als onderdeel van het Lente-akkoord, de regeling Excellente Gebieden opgezet. Tot 1 maart 2010 konden gemeenten plannen voor energiezuinige gebiedsontwikkelingen indienen. Geerpark heeft de status van Excellent Gebied 16 verworven, waarmee de eisen voor de energieprestaties van de te bouwen woningen aanzienlijk scherper zijn dan die in de landelijke standaard worden gesteld. De boer en de natuur worden leveranciers van energie en grondstoffen uit biomassa in de biobased economy. De provincie richt zich op experimenteerruimte voor grootschalige vergisting van biomassa met opwekking van warmte en elektriciteit, gekoppeld aan windenergie, zonneenergie en toepassing van energietechnologieën als algenkweek; Binnen de gebouwde omgeving experimenteren met de integratie van zon-pv in dakpanelen, gekoppeld met een decentraal en slim netwerk. In dit netwerk is ook een laadinfrastructuur voor de elektrische auto opgenomen. 16 De 'Excellente gebieden' zijn twintig innovatieve nieuwbouwprojecten in de woningbouw en de utiliteitsbouw. In deze gebieden loopt de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) een fase voor op de in het Lente-akkoord vastgelegde aanscherpingen in 2011 en 2015. De opgedane kennis en ervaringen worden benut om in 2020 energieneutraal te kunnen bouwen. 14
BIJLAGE 2 Het Activiteitenbesluit In artikel 2.15 van het Activiteitenbesluit 17 is de wettelijke plicht voor een ondernemer vastgelegd om alle energiebesparende maatregelen te realiseren. Deze wettelijke plicht is alleen van toepassing als aan de onderstaande toetsingscriteria wordt voldaan: een minimaal jaarlijks elektriciteitsverbruik van 50 000 kwh; of een minimaal jaarlijks verbruik van 25 000 m 3 aan een terugverdientijd van vijf jaar (of minder) per energiebesparende maatregel. De gemeente Heusden kan winst halen door enerzijds als bevoegd gezag op te treden en anderzijds energiebesparing te stimuleren. Als bevoegd gezag met betrekking tot de Wet milieubeheer is ook de gemeentelijke organisatie zelf (moreel) gehouden aan de eisen ten aanzien van energiebesparing. Het eigen energieverbruik van de gemeente was vorig jaar 4,8 miljoen kwh en 690.000 m3 gas 17 Het merendeel van de bedrijven in Nederland valt direct onder de algemene regels van het Activiteitenbesluit. 15