Gezondheid telt! Infectieziektebestrijding

Gezondheid telt! Infectieziektebestrijding Feiten en cijfers 21

Infectieziektebestrijding: Taak van de GGD Meldingsplichtige infectieziekten Nu al hebben gemeenten een belangrijke rol in het bevorderen van de gezondheid van hun inwoners. De verantwoordelijkheid van gemeenten op dit terrein is de laatste jaren uitgebreid door de invoering van Wet Publieke Gezondheid (28). Deze wet beschrijft onder andere de taken die de gemeente heeft bij de bestrijding van infectieziekten zoals soa, legionella en tuberculose. De GGD heeft hierbij een uitvoerende en adviserende rol. Bij een uitbraak, zoals diarree in een verpleeghuis of schurft in een ziekenhuis, gaan we op zoek naar de bron. We doen onderzoek, geven advies en zo nodig vaccinaties. Als een uitbraak of epidemie nationale of internationale gevolgen krijgt, neemt de minister van VWS de regie van de infectieziektebestrijding over. Een voorbeeld hiervan is de uitbraak van de Mexicaanse griep in 29-21. In de afgelopen jaren steeg in onze regio het aantal meldingen van infectieziekten. De dichte bevolking van mens en dier in onze regio zal de kans op besmetting tussen dieren en mensen in de komende jaren vergroten. De Q-koorts kan een voorbode zijn van andere ziekten die overgaan van dier op mens (zoönosen). In Brabant zijn en blijven landbouw en veeteelt economisch van groot belang. De risico s blijven bestaan. We moeten soms accepteren dat we ziek kunnen worden van een dier, maar we moeten er ons dan ook op voorbereiden. de ontwikkelingen van het landelijk gebied in de gaten en werken ook intensief samen met de provincie en onderzoeksinstituten zoals de academische werkplaats in Nijmegen. Het gaat erom contact te houden met alle betrokkenen zoals veehouders, huisartsen, dierenartsen, regionale instanties en ziekenhuizen. Zo kunnen we met elkaar tijdig signalen herkennen van een mogelijke ziekte. Als er aanleiding toe is kunnen we direct preventieve maatregelen nemen en als het echt moet sturen we aan op meer drastische maatregelen. In dit verslag leest u wat de GGD Hart voor Brabant in 21 heeft gedaan op het gebied van infectieziektebestrijding. Het afwegen van risico s voor de gezondheid tegen de effectiviteit en de gevolgen van de bestrijding is een complex proces. De GGD is bij uitstek de organisatie die deze afweging kan aanreiken aan zijn gemeenten, integraal én lokaal. J.C.A.M. van de Sande, arts Maatschappij en Gezondheid Manager Algemene Gezondheidszorg Een van de taken van de GGD is het beschermen van de bevolking tegen infectieziekten. Dit kan alleen optimaal als bekend is dat iemand een infectieziekte heeft. Er zijn 43 ziekten die het laboratorium en/of de behandelend arts na vaststelling moeten melden aan de GGD. Deze ziekten zijn vastgelegd in de Wet Publieke Gezondheid. Bij iedere melding bekijkt de GGD welke preventieve maatregelen, zoals vaccinatie, profylaxe of voorlichting, zinvol zijn. De meldingen die voldoen aan laboratoriumvoorwaarden en een passend klinisch beeld geeft de GGD anoniem door aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Voor professionals is een arts infectieziektebestrijding ook buiten kantoortijden bereikbaar. Meldingen per infectieziekte In 21 kreeg de GGD 783 meldingen en gaf deze door aan het RIVM. Door de sterke afname van het aantal Q-koortspatiënten en kinkhoestgevallen zijn dit er veel minder dan in 29 (2558). Ook nieuwe Influenza A (H1N1) kwam in 21 minder vaak voor. Aantal meldingsplichtige ziekten in 21 en 29 Ziekte 21 (29) Bof 4 (3) Hantavirus 1 (-) Hepatitis A 21 (9) Hepatitis B 79 (84) Hepatitis C, acuut 3 (2) Kinkhoest 372 (743) Legionellose 37 (13) Leptospirose 1 (-) Listeriose 4 (2) Malaria 8 (11) Mazelen 2 (-) Meningokokkose 4 (11) Nieuwe Influenza A 9 (271) Pneumokokkose invasief, kind 4 (3) Psittacose 9 (5) Q-koorts 176 (1338) Shigellose 28 (22) STEC/Enterohaemorragische E.coli-infectie 14 (7) Hoe voorkomen we dat zich hier nieuwe zoönosen ontwikkelen? Zolang we nog onvoldoende kennis hebben om de gezondheidsrisico s goed in te schatten, moeten we in de eerste plaats alert zijn. We dragen veel bij aan het bewustzijn van deze ziekten bij de overheid en bij de medische sector. We adviseren over maatregelen en communiceren Streptokokken A invasief 5 (24) Tetanus 1 (-) Tuberculose 59 (55) Voedselinfectie, cluster 1 (2) Totaal 783 (2558) met de gemeente, ook als er geen maatregelen nodig zijn. We houden 2 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 3

Q-koorts: minder meldingen, wel veel informatie In 29 kreeg de GGD ruim 13 Q-koortsmeldingen, in 21 waren dat er nog maar 178. Wel ontving de GGD ongeveer 5 laboratoriummeldingen die niet aan de klinische criteria voldeden en daarom niet aan het RIVM werden doorgegeven. Het ging om mensen die geen koorts of longontsteking hadden of langer dan drie maanden geleden ziek waren. De GGD kreeg in 21 veel vragen over Q-koorts van particulieren, gemeenten, huisartsen en andere GGD en. Gemeenten ontvingen regelmatig een update over Q-koorts. Huisartsen ontvingen hierover tweemaal een brief. In het voorjaar organiseerde de GGD acht voorlichtingsbijeenkomsten over Q-koorts voor burgers en twee voor patiënten. Daarnaast werden presentaties gegeven over dit onderwerp aan verloskundigen, arts-microbiologen, huisartsen en andere professionals. Ook werkte de GGD mee aan negen wetenschappelijke publicaties, waarvan vier als eerste auteur. Tien keer ontvingen gemeenten een GGD-advies over evenementen met dieren. aantallen telefonische vragen over Q-koorts 27 113 28 4 29 11 21 761 Hepatitis B: blijvende aandacht In 21 kreeg de GGD 79 meldingen van Hepatitis B: zeven personen hadden een acute infectie, 72 waarschijnlijk een chronische infectie (47 mannen en 25 vrouwen). Deze aantallen zijn vergelijkbaar met de jaren ervoor. Alle acute hepatitis B-patiënten waren mannen tussen 3 en 4 jaar. Acute Hepatitis B komt het meest voor na seksueel risicogedrag, terwijl chronische Hepatitis B voorkomt bij mensen met een niet-nederlandse oorsprong. De GGD heeft deze personen zo veel mogelijk voorgelicht. Ook zijn alle contacten geïnventariseerd; zij kregen advies over preventieve vaccinatie. De screening en vaccinatie van de contacten vond grotendeels plaats bij de eigen huisarts. De ziektekostenverzekering vergoedt deze vaccinatie. Leeftijdsverdeling chronische hepatitis B 18 16 14 12 1 8 6 4 2 <1 jaar <1-2 jaar <2-3 jaar <3-4 jaar <4-5 jaar <5-6 jaar <7-7 jaar >7 jaar vrouw man Hepatitis C Drie mannen met acute Hepatitis C werden gemeld. Zij zijn hiv-positief en hebben de infectie waarschijnlijk opgelopen door onveilig seksueel contact. Ook meldde het laboratorium 37 personen (vijf vrouwen en 32 mannen tussen 18 tot 85 jaar) met chronische Hepatitis C. De GGD adviseerde de behandelaars om deze patiënten bij een positieve Hepatitis C-RNA te verwijzen naar een MDL-arts. Dit om na te gaan of behandeling mogelijk is. De GGD gaf patiënten die dit wilden voorlichting over hun ziekte. Hepatitis A Er waren in 21 opvallend veel patiënten met Hepatitis A. Een aantal patiënten liep het virus in de zomer op tijdens een reis in een van de landen rond de Middellandse zee. Daarnaast waren er twee clusters: in het voorjaar drie patiënten die besmet waren in een restaurant; in het najaar elf patiënten die een infectie opliepen in de familie- en vriendenkring. De GGD bezocht alle patiënten met hepatitis A om voorlichting te geven over besmettelijkheid en hygiëne. Om de verspreiding van dit virus te voorkomen, zette de GGD 19 vaccinaties of vergoedde deze als de huisarts de vaccinatie toediende. Mazelen: import uit Frankrijk Aantal meldingen hepatitis A Legionellose Er waren in 21 bijna drie keer zoveel meldingen van patiënten met legionellose als in 29. In totaal ging het om 14 vrouwen en 23 mannen van 44 tot 86 jaar. Het grootste deel (25) had geen recente reis naar het buitenland gemaakt. Ook in 28 waren er veel meldingen van legionellose bij mensen die in Nederland besmet zijn. Een warme maand juli, gevolgd door een natte periode in augustus kan hiermee te maken hebben. Bij alle patiënten zijn mogelijke bronnen in kaart gebracht. Het RIVM geeft locaties in het buitenland door aan de Europese databank In de zomer kreeg de GGD te maken met een opvallende melding: een man die in Frankrijk mazelen had opgelopen. Direct zijn alle contacten in kaart gebracht en gevraagd of zij tweemaal gevaccineerd waren of mazelen doorgemaakt hadden. De GGD heeft zes mensen voor wie dit niet gold, zo snel mogelijk gevaccineerd met BMR. 6 4 2 januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december 4 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 5

(ESDLnet). Locaties in Nederland worden geregistreerd, geïnventariseerd en bij clustering onderzocht. Een aantal patiënten behoorde tot een cluster: op een cruiseschip, op een camping in Frankrijk en in een wellnesscentrum. Aantal legionellose meldingen 4 3 2 1 Informatie aan burgers De GGD organiseerde in 21 grote voorlichtingscampagnes: over Q-koorts en over teken en de ziekte van Lyme. Zo waren medewerkers van de GGD aanwezig op Tuinidee, een tuinevenement in s-hertogenbosch, om bezoekers te informeren over de risico s en preventie van tekenbeten. Uitbraken in instellingen Het is verplicht een infectieziekte-uitbraak in een instelling (zoals kinderopvang, basisschool, verpleeg- of verzorgingshuis) te melden: artikel 26 melding. In 21 werden bij de GGD 133 uitbraken gemeld. Verpleeg- of verzorgingshuizen meldden 48 uitbraken van gastro-enteritis; bij minimaal 26 was het norovirus de verwekker. Kinderopvang meldde 51 uitbraken van vlekjesziekten (24), krentenbaard (5) en gastro-enteritis (17). Van de basisscholen ontving de GGD 24 meldingen van uitbraken: vooral vlekjes (11) en krentenbaard (9). Zoals verwacht komt gastro-enteritis vooral in de wintermaanden voor, krentenbaard vooral in de zomermaanden. Rol van de GGD Bij een uitbraak adviseert de GGD de instelling over te nemen maatregelen en diagnostiek. Ook zijn informatiematerialen (folders, flyers, conceptpersbericht) beschikbaar die de instelling kan gebruiken. Sinds 21 stuurt de GGD een digitale nieuwsbrief over infectieziekten naar verpleeg- en verzorgingshuizen. 23 24 25 26 27 28 29 21 Veel vragen over infectieziekten 1 8 6 4 2 Verdeling legionellose patiënten 21 januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december In 21 kreeg de GGD ruim 21 vragen over infectieziekten, bijna de helft van particulieren (972). Organisaties in de kinderopvang stelden 253 vragen, scholen 175 en huisartsen 17. Top 1 Onderwerpen Vragen Q-koorts 762 Gastro-enteritis 112 Hepatitis B 98 Impetigo (krentenbaard) 95 Kinkhoest 82 Vijfde ziekte (parvovirus) 78 Bof 75 MRSA 57 Waterpokken 54 25 2 15 1 5 Infectieziekte-uitbraken in 21 januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Gastro-enteritis Krentenbaard Pneunomie Nederland Buitenland Scabiës (schurft) 46 Vlekjesziekte Influenza Overig 6 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 7

BESTRIJDING VAN SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN Aantal consulten De laatste jaren stijgt het aantal soa-consulten. In 21 waren dit er 6153 (9,6% hoger dan in 29). De man-vrouwverdeling 7 Aantal consulten was nagenoeg gelijk. 525 Vindpercentage 35 Het vindpercentage is het percentage consulten waarbij minimaal één soa wordt aangetoond uit de zogenaamde Big Five : chlamydia, gonorroe, recent opgelopen syfilis (< 1 jaar geleden), hepatitis B en hiv. In 213 was het vindpercentage 175 27 28 29 21 13,2%. Dit is een sterke stijging ten opzichte van 29 (1,4%). Een mogelijke verklaring hiervoor is het verscherpte Consulten naar leeftijd en geslacht toelatingsbeleid. 2 Seksuele voorkeur Mannen die seks hebben met mannen (MSM) In 21 zijn 89 consulten (13,2%) geregistreerd met MSM 15 1 (29: 617). Het vindpercentage onder MSM was 22,%. 5 Heteroseksuelen 5132 consulten (83,4%) waren met heteroseksuele mannen <=14 15-19 2-24 25-29 3-34 35-39 4-44 45-49 5-54 >=55 en vrouwen. Het vindpercentage betrof in deze groep 12,1% (heteroman 12,9%, heterovrouw 11,5%). man vrouw De GGD houdt zich van oudsher bezig met de preventie en curatie van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). Cliënten kunnen terecht in de GGD-vestigingen in Tilburg, s-hertogenbosch en Oss, maar ook op locatie organiseert de GGD spreekuren en preventieactiviteiten. Per 1 januari 21 zijn de eisen voor toelating op het soa-spreekuur van de GGD verscherpt: alleen mensen die behoren tot een risicogroep of per se anoniem willen blijven, kunnen naar het spreekuur. Anderen worden verwezen naar de huisarts. Voor de bevordering van de seksuele gezondheid heeft de GGD speciaal voor jongeren tot 25 jaar Sense-spreekuren. Risicogroepen mannen die seks hebben met mannen (MSM) jongeren tot 25 jaar prostituees en hun klanten (partners van) personen afkomstig uit een soaendemisch gebied 8 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 9

Risicogroepen Jongeren tot 25 jaar In 21 registreerde de GGD 386 consulten met cliënten tot 25 jaar (5,2%): vergeleken met 29 een stijging van 8%. Er Allochtonen Tijdens het consult vragen we tot welke etnische origine de cliënt zichzelf rekent. In 21 gaf 95% van zowel de mannen als vrouwen aan van Nederlandse komaf te zijn. In 29 was dit 96%. Niet-Nederlandse cliënten kwamen met name uit de 11, 9,6 Percentage positieve testen gonorroe naar seksuele voorkeur Gonorroe In 21 is 617 keer op gonorroe getest, waarvan 123 positieve testen (2,%). Dit aantal is opnieuw gestegen (29: 86 (1,6%); 28: 1,3%). Gonorroe kwam het meest voor bij MSM: 1,1% van de afgenomen testen was positief (idem 29). Bij hetero- kwamen beduidend meer vrouwen dan mannen: 62,7%. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Bij de jongeren trof de GGD 443 soa uit The Big Five aan. Het vindpercentage binnen deze groep is 13,7%. Gesplitst naar seksuele voorkeur Nederlandse Antillen en Sub-Saharisch Afrika. Eerder doorgemaakte soa De GGD vond opnieuw een soa bij 18% van de mensen die de 8,3 6,9 5,5 seksuele mannen is dit percentage sterk gestegen naar,9% (29:,4%, 28:,9%). Bij vrouwen was,8% van de testen positief (29:,7%, 28:,5%). In 28 gevallen ging het om anale gonorroe, 29 keer om orale gonorroe. Vaginale/urethrale en afgezet tegen volwassenen is het vindpercentage: afgelopen twee jaar chlamydia, gonorroe en/of syfilis heeft 4,1 gonorroe kwam het meest voor: 38 keer. In 28 gevallen betrof Heteroseksuele man: 14,1% (> 25 jaar 12,%) Heteroseksuele vrouw: 13,1% (>25 jaar 8,6%) MSM: 21,1% (> 25 jaar 22,2%) Prostituees gehad. Waarschijnlijk komt dit door seksueel risicogedrag. Seropositieve cliënten De GGD registreerde 84 consulten met al bekende hiv-positieve cliënten. Dit aantal is bijna verdubbeld ten opzichte van 29 2,8 1,4 MSM Man-hetero vrouw het een combinatie. GRAS-project (Gonococcen Resistentie tegen Antibiotica Surveillance) Er zijn 57 gonorroekweken gedaan waarvan 19 (33,3%) positief. In 21 hield de GGD 159 consulten waarbij de cliënt aangaf seks te hebben voor geld en/of goederen. Het (jaarlijks (45). Het vindpercentage binnen deze groep is zeer hoog: 58,3% (29: 42%). 28 29 21 Bij 18 kweken is een resistentiebepaling uitgevoerd in het kader van het GRAS-project. wisselende) vindpercentage was 13,2%. Prostituanten Diagnosen In 186 consulten gaf de klant aan dat hij/zij in het half jaar voorafgaande aan het consult één of meerdere prostituees had bezocht. Vindpercentage: 11,8%. Ook dit wisselt per jaar. Swingers Dit zijn meestal man-vrouwstellen die andere stellen ontmoeten voor seks of blijvende intieme vriendschappen, vaak met partnerruil. Het afgelopen jaar registreerde de GGD 352 consulten met een swinger. Het vindpercentage Chlamydia In 21 testte de GGD 619 keer op chlamydia; in 698 consulten werd deze soa vastgesteld. Dit is een percentage positieve testen van 11,6%, een stijging ten opzichte van 29 (9,4%) en 28 (1,3%). Dit percentage opgesplitst naar seksuele voorkeur, levert het volgende beeld op: MSM: 12,9% (29: 12,1%, 28: 8,1%) Heterovrouwen: 1,5% (29: 9,6%, 28: 1,7%) 6 45 3 15 Percentage positieve testen chlamydia naar leeftijd 13, 1,4 7,8 5,2 2,6 Percentage positieve testen chlamydia naar seksuele voorkeur in deze groep was 8,%. Zowel het aantal consulten als het vindpercentage stijgt ten opzichte van voorgaande jaren. Heteromannen: 12,7% (29: 8,3%, 28 8,3%) Vooral bij vrouwen tot 25 jaar komt veel chlamydia voor. Van alle chlamydiadiagnoses bij vrouwen is 73,8% jonger dan 25 jaar. Eenmaal is de diagnose lymfogranuloma venerum (LGV) gesteld. <15 15-19 2-24 25-29 3-34 35-39 4-44 45-49 5-54 >=55 man vrouw MSM Man-hetero vrouw 28 29 21 1 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 11

HIV penitentiaire inrichtingen waren verantwoordelijk voor 18 Per 1 januari 21 is het landelijke hiv-test beleid gewijzigd. vaccinaties. Waar voorheen hiv op indicatie getest werd, is het vanaf 21 verplicht deze test uit te voeren. Alleen op basis van Sense zwaarwegende bezwaren of een reeds bekende hiv-besmetting Tijdens het Sense-spreekuur kunnen jongeren tot 25 jaar vragen kan hiervan worden afgeweken. In 21 deed de GGD 636 hiv- stellen over seksualiteit, soa en anticonceptie. Als het nodig testen. Er zijn 13 nieuwe besmettingen aangetroffen (,2%). In is, verwijst de GGD door, bijvoorbeeld naar een seksuoloog, 29 werd slechts 433 keer op hiv getest. Ook toen werden of wordt medicatie voorgeschreven. In 21 registreerde de er 13 nieuwe besmettingen geconstateerd (,3%). In 28 was GGD 387 Sense-consulten. Dit is een forse stijging ten opzichte het vindpercentage,4%. Bij de GGD Hart voor Brabant lijkt het van 29 (137 consulten). Het zijn vooral vrouwen die naar dit gewijzigde testbeleid dus niet te leiden tot een hoger aantal spreekuur komen (77%), net zoals in 29. Een groot deel van de hiv-positieven. Tevens lijkt het aantal cliënten waarbij hiv wordt vragen gaat over anticonceptie (42%). vastgesteld de laatste jaren te dalen. Ook opvallend is dat we in voorgaande jaren vooral bij MSM een nieuwe hiv-infectie Spiraaltjes en Implanon aantroffen, en nu meer bij bi- en heteroseksuelen. In juli 21 is gestart met het plaatsen van spiraaltjes en het inbrengen van het anticonceptiestaafje Implanon. Dit project Hepatitis B is gestart om in het kader van Sense een zo compleet mogelijk De volgende resistenties werden gevonden: steeg het aantal positieve testen naar,4% (in 29 en 28 In 21 werden zes gevallen van infectieuze hepatitis B aanbod te hebben, in aanvulling op de huisarts. Van de start driemaal tegen penicilline (17%) was dat,3%). Vroege syfilis wordt vrijwel alleen bij MSM vastgesteld (29: 1) bij bezoekers van het soa-spreekuur. in juli tot eind 21 zijn 17 spiraaltjes en 11 Implanonstaafjes achtmaal tegen tetracycline (44%) aangetroffen. 26 mannen en vijf vrouwen hadden hepatitis B doorgemaakt. geplaatst. Zowel cliënten als medewerkers zijn positief over deze achtmaal tegen ciprofloxacine (44%) Deze getallen zijn echter niet representatief. Hepatitis B wordt aanvullende vorm van dienstverlening. tweemaal tegen cefotaxim (11%) Ten opzichte van 29 nemen alle resistenties toe, behalve voor ciprofloxacine. Het gaat om een zeer beperkt aantal kweken; hieraan kunnen geen harde conclusies verbonden worden. Eerstekeusbehandeling voor gonorroe is ceftriaxon, een anti- 3 24 18 Aantal diagnosen syfilis namelijk alleen bepaald bij personen die mogelijk voor (gratis) vaccinatie in aanmerking komen, of die zelf (of (één van) hun ouders) uit een hepatitis B-endemisch land komen. Hepatitis B is een meldingsplichtige ziekte. De GGD verzorgt ook vaccinaties hepatitis B voor risicogroepen: 2 Hulpvraag tijdens Sense spreekuur bioticum uit de derde generatie cephalosporines (waaronder cefotaxim). Syfilis Opnieuw steeg het aantal syfilisgevallen ten opzichte van voorgaande jaren. In 21 werden 27 gevallen van recent opgelopen syfilis vastgesteld (29: 16, 28: 12). Procentueel 12 6 28 29 21 in 21 waren dat 671 vaccinaties (29: 682). Het opvolgpercentage voor de tweede vaccinatie was 6%, voor de derde vaccinatie 93%. Zoals verwacht worden de meeste vaccinaties aan MSM gegeven (83,9%). Voor deze groep, maar ook voor prostituees, drugsverslaafden en mensen uit justitiële inrichtingen, zijn de vaccinaties gratis. Novadic-Kentron, centrum voor verslavingszorg, biedt ook hepatitis B-vaccinaties aan; hier is afgelopen jaar 159 keer gebruik van gemaakt. De 15 1 5 seksualiteit man anticonceptie seksueel geweld vrouw soa (ongeplande) zwangerschap anders 12 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 13

INFECTIEZIEKTEN EN HYGIENE Peuterspeelzalen worden ook onderzocht Sinds augustus 21 vallen ook peuterspeelzalen onder de wet Kinderopvang. Er zijn in 21 142 peuterspeelzalen geïnspecteerd op verzoek van de gemeente, op basis van een gemeentelijke verordening. Vanaf 211 worden de peuterspeelzalen op basis van de Wet onderzocht. Tatoeëren en piercen heeft risico s Sinds vier jaar is wettelijk vastgelegd dat ondernemers een vergunning nodig hebben voor tatoeëren, piercen en/of het aanbrengen van permanente make-up. Deze vergunning moet elke twee tot drie jaar verlengd worden. Voor de vergunning is een onderzoek van de GGD noodzakelijk, mede ter voorkoming van infecties als Hepatitis B en hiv. In het werkgebied van de GGD zijn 19 shops die deze handelingen uitvoeren. In 21 heeft de GGD 43 onderzoeken uitgevoerd vanwege een aanvraag of verlenging van de vergunning. Bij de inspecties is vier keer een tekortkoming geconstateerd, zoals onvoldoende reiniging van steriele producten en inkt of pigment dat over de datum is. Na verbetering kregen de shops alsnog een vergunning. Preventie bij evenementen Bij de vergunningsaanvraag voor evenementen wordt bekeken of een risico-inschatting door de GGD noodzakelijk is. De GHOR en de gemeente kunnen aangeven dat een beoordeling op hygiënische aspecten nodig is. Dit geldt vooral voor meerdaagse evenementen met overnachtingfaciliteiten (zoals kamperen). In 21 beoordeelde de GGD zeven evenementen: muziekfeesten, motorcross en een kermis. De hygiëne-inspecteur trof diverse mankementen aan, zoals slechte afvalwaterlozing, vies sanitair en slecht uitgevoerde schoonmaakwerkzaamheden. Maar ook een slecht geregelde aanvoer van drinkwater door het gebruik van verkeerde slangen of ongezuiverd grondwater. De organisatoren hebben dit na de inspectie verbeterd. Hygiënewerkzaamheden voor instellingen Onze hygiënisten zijn ook op contractbasis verbonden aan een aantal instellingen. Aan deze instellingen brachten zij 74 bezoeken voor advies over algemene hygiëne, legionellabeheersing en keukenhygiëne. Daarnaast gaf de GGD cursussen over hygiëne aan hygiënecontactpersonen (drie maal 1-15 personen) en voedingsmedewerkers (12 cursussen). Inspecties in de kinderopvang In de kinderopvang is een veilige omgeving belangrijk. De GGD voert jaarlijks inspecties uit op basis van de Wet Kinderopvang. Dit gebeurt bij kindercentra en gastouders. Er wordt gekeken naar veel verschillende aspecten, waaronder hygiëne en veiligheid. In 21 voerde de GGD 797 inspecties uit. Het ging om 599 reguliere inspecties en 94 inspecties na een melding. In 14 gevallen deed de GGD nader onderzoek. Ondanks dat de Wet kinderopvang al ruim 6 jaar bestaat, zijn er nog overtredingen. Er zijn helaas nog niet veel locaties die voldoen aan alle door de wet gestelde eisen. Sinds 21 vindt een deel van de inspecties onaangekondigd plaats. Deze onaangekondigde bezoeken geven in sommige gevallen een beter beeld van de werkelijkheid. De organisatie kan dan niet zorgen dat op de dag van de inspectie alles spic en span is en dat er voldoende beroepskrachten zijn ingezet. De GGD publiceert alle inspectierapporten op: www.ggdhvb.nl. Shops en controles 21 Soort shop Totaal in regio Controle in 21 Permanente make-up 61 27 Tatoeages 25 7 Piercings 6 5 Combinatie 17 4 Totaal 19 43 14 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 15

TUBERCULOSEBESTRIJDING Werkwijze tuberculosebestrijding De verpleegkundigen en artsen van de GGD hebben het afgelopen jaar veel tuberculosescreeningen verricht. De verpleegkundige neemt contact op met een patiënt zodra deze bij de GGD is aangemeld. De patiënt wordt tijdens de behandeling intensief begeleid om te controleren of de behandeling op de juiste wijze verloopt. Dit om resistentie te voorkomen. De verpleegkundige voert ook het bron- en contactonderzoek uit. De arts behandelt de tuberculosepatiënten die gevonden worden tijdens een screening, contactonderzoek of verwijzing vanwege klachten. Deze behandeling duurt minimaal zes maanden. De arts geeft profylaxe aan patiënten met een positieve mantoux en/of een Quantiferon TB Gold test. De GGD behandelt ook een nieuwe risicogroep, gebruikers van TNF-alfablokkers, preventief vanwege een hoog risico op tuberculose. Tenslotte krijgen ook reizigers naar landen met tuberculose een individueel advies. Of maatregelen nodig zijn, is afhankelijk van reisduur, bestemming, reisdoel en de (medische) achtergrond van de reiziger. Aangiften In 21 zijn 59 nieuwe gevallen van tuberculose gemeld. Acht tbc-gevallen zijn overgenomen uit andere regio s, met name uit regio Groningen. Tweederde had een niet-nederlandse nationaliteit; het aandeel mannen en vrouwen was gelijk. De diagnose tuberculose werd negen keer (15%) door de GGD gesteld, 37 keer door een longarts (64%), zeven keer door een internist (12%) en vijf keer door een andere klinisch specialist (8%). Tuberculose werd het meest aangetroffen bij de bekende risicogroep van mensen afkomstig uit hoog prevalente landen. OVERZICHT Verrichtingen 21 Nieuwe patiënten met tuberculose 59 Overname patiënten uit andere regio s 8 Nieuwe patiënten met recente besmetting 6 Preventie door BCG-vaccinaties 85 X-thorax Risicogroepen 458 Immigranten 1412 Patiënten 276 Bron- en contactonderzoek 794 Reizigers 1 Overig 73 Emigranten 73 Röntgenfoto's totaal 3186 Mantoux Risicogroepen 161 Immigranten 285 Bron- en contactonderzoek 664 Reizigers 654 Overig 13 Mantoux totaal 1867 Quantiferon TB Gold test 14 Consulten Arts 566 Verpleegkundige 865 Verpleegkundige reizigers 387 16 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 17

Door het screenen van asielzoekers werd 7% van alle patiënten gevonden. De klinisch longarts/specialist diagnosticeert vooral tuberculose bij immigranten die al langer in Nederland wonen en bij oudere Nederlanders. Het betreft veel extrapulmonale vormen van tuberculose. De incidentie is vergelijkbaar met de rest van Nederland. Specificatie herkomst aangiften tuberculose Herkomst /risicogroep aantal % Asielzoeker screening 4 7 Gedetineerden screening 2 3 N.a.v. klachten 44 74.5 Contactonderzoeken 4 7 TNF remmer gebruik 1 1.6 Overige/geen risico 4 7 Totaal patiënten 21 59 1% Testen op tuberculose In 21 voerde de GGD 1867 Mantouxtesten uit. Hierbij hadden 6 mensen een uitslag die paste bij een recente infectie (een latente tuberculose-infectie, LTBI). Zij zijn profylactisch behandeld (25 met INH, 17 met alternatieve medicatie) of blijven onder controle (18). Veertig van deze patiënten met LTBI werden gevonden bij contactonderzoek rondom besmettelijke patiënten, twintig bij overige screeningen. positief reageert op atypische bacteriën of bij BCG-status. De Quantiferon-bloedtest is wel specifiek en geeft aan of iemand besmet is met de tuberkelbacil. De bloedtest is geschikt als aanvulling op de Mantouxtest om bij positieve uitslag een besmetting te bevestigen of uit te sluiten. Van de 14 Quantiferon TB Gold testen in 21 waren er 38 positief. Hierdoor kon de GGD de onnodige behandeling van 12 patiënten met een vals-positieve uitslag voorkomen. De contacten van besmettelijke tuberculose met BCG-status konden ook beter getest worden met de nieuwe test. Latente tuberculose-infectie (LTBI) en profylaxe Door de introductie van een nieuwe profylaxekuur gedurende drie maanden is de therapieduur gehalveerd. Zowel de patiënt als de GGD worden hierdoor minder belast. Bij 28% van de LTBI is een alternatieve profylaxekuur aangeboden. Leeftijd/nationaliteit TB-patienten 21 14 12 1 8 6 4 2-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75-84 Nederlands Niet-Nederlands In 28 introduceerde de GGD de Quantiferon TB Gold Test. Om tuberculose vast te stellen wordt in Nederland standaard de Mantouxtest gebruikt, maar die is niet specifiek. De kans op een vals-positieve uitslag is groot omdat de test ook De drie mobiele röntgenunits van de GGD hebben in 21 893 screeningen gedaan bij diverse risicogroepen door heel Nederland op aanvraag of contractbasis. 18 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 19

REIZIGERSZORG: voorkomen van infectieziekten voor, tijdens en na de reis Reizigerszorg heeft als doel klanten te beschermen door hen voor te lichten over hygiëne en gezond gedrag en door het toedienen van vaccinaties en/of medicijnen immuun te maken voor de meest voorkomende risicovolle infectieziekten. Reizigersspreekuur De GGD heeft reizigersspreekuren in s-hertogenbosch, Tilburg, Oss, Veghel en Boxtel. Afspraken kunnen telefonisch gemaakt worden met het afsprakenbureau of via de website: www.ggdreizigerszorg.nl. In 21 werden 6682 afspraken via internet gemaakt. Aantal consulten In 21 vonden 25.964 reizigersconsulten plaats. Tijdens het consult staat de beoordeling van de gezondheidsrisico s van de geplande reis centraal aan de hand van het intakeformulier. De risico s voor verschillende soorten reizen lopen erg uiteen. Daarnaast gaan ook personen met een verhoogd risico steeds vaker op reis, zoals personen met een verminderde afweer, zwangere vrouwen, kleine kinderen en bejaarden. Bij gezondheidsproblemen beoordeelt de GGD in de eerste plaats de geschiktheid voor de geplande reis. Daarna worden met de klant de belangrijkste gezondheidsrisico s voor de reis besproken. Deze zijn afhankelijk van de bestemming, de soort reis, de duur, de ervaring van de reiziger, de leeftijd enzovoorts. Daarna worden de geadviseerde vaccins toegediend. In 21 ging het om 4.713 vaccins. Tijdens de spreekuren worden tegen marktcomforme prijzen gezondheidsbeschermende producten verkocht zoals DEET, geïmpregneerde muskietennetten, ORS en loperamide. Vraagbaak en informatie Via de website kunnen (potentiële) reizigers vragen stellen: in 21 gebeurde dat 887 keer. Elke zomer en winter ontvangen de reisbureaus en huisartsen in de regio een nieuwsbrief over de belangrijkste risico s en uitbraken. Aantal toegediende vaccins aan reizigers in 21 Hepatitis A 16.426 dtp 9.676 Hepatitis B 5.3 Typhus 5.12 Gele koorts 2.784 Rabiës 1232 Meningitis ACWY 317 Tekenencephalitis 129 Hepatitis A gammaglobuline 75 Japanse encephalitis 32 Totaal 4.713 overige adviezen en recepten in 21 Tuberculoseadvies 795 Recepten malaria Malarone 4437 Lariam 352 Doxycycline 8 Paludrine 259 Totaal 556 Recepten antibiotica voor noodbehandeling van diarree bij risicogroepen Recepten acetazolamide voor preventie of behandeling van hoogteziekte 152 384 Via www.ggdhvb.nl wordt het publiek op de hoogte gehouden van de meest recente uitbraken en eventuele gevolgen daarvan voor het reisadvies. 2 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 21

Vaccinatie beroepsgroepen De GGD voert ook niet-reisgebonden vaccinaties uit, vooral voor een aantal risicoberoepsgroepen. De GGD doet dit zowel op verzoek van individuen, zoals een tandartsassistente, als van bedrijven. Het gaat voornamelijk om de vaccinatie tegen hepatitis B; indien nodig wordt ook tegen andere beroepsrisico s gevaccineerd zoals influenza, tetanus of hepatitis A. In 21 diende de GGD 731 hepatitis B-, 8 hepatitis A- en 461 influenza-vaccins toe aan beroepsgroepen. Vaccinatie intradermale rabiës Veel reizigers die in aanmerking komen voor de preventieve rabiës-vaccinatie, bijvoorbeeld omdat ze meerdere maanden gaan rondtrekken in Azië, kiezen hier door de hoge kosten toch niet voor. Door de vaccinatie niet in de spier maar in de huid te spuiten, kan een lagere dosis (,1 ml) gebruikt worden. Dit biedt tóch een goede bescherming maar is aanzienlijk goedkoper. Omdat de geopende vaccins niet bewaard kunnen worden, startte de GGD eind 21 in s-hertogenbosch met een wekelijks spreekuur intradermale rabiësvaccinatie. Dit spreekuur is een groot succes, in een paar maanden tijd werden 158 vaccins intradermaal toegediend. Spreekuur Mekkagangers Elk jaar organiseert de GGD op woensdagochtend na het Suikerfeest een speciaal inloopspreekuur voor moslims die op bedevaart naar Mekka gaan. De meningitis ACWY-vaccinatie is verplicht; zonder deze vaccinatie wordt geen visum verleend. Daarnaast krijgen deze Hadjgangers, afhankelijk van de gezondheidstoestand en duur van verblijf, advies over andere vaccinaties. Omdat er vaak sprake is van een taalbarrière zet de GGD tijdens deze spreekuren Voorlichters Eigen Taal en Cultuur (VETC) in. In 21 bezochten 256 moslims het inloopspreekuur in s-hertogenbosch. Hadjgangers die niet naar dit spreekuur kunnen komen, kunnen terecht op het reguliere reizigersspreekuur. Wetenschappelijk onderzoek De wetenschappelijke kennis binnen de reizigersgeneeskunde is de laatste twintig jaar enorm toegenomen en is dan ook uitgegroeid tot een apart kennisgebied. De GGD doet daarom sinds 25 in samenwerking met het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen onderzoek op het gebied van reizigersadvisering. Afgelopen jaren werd een onderzoek uitgevoerd naar het seksueel risicogedrag van reizigers die een reisadvies kregen en het effect van dit advies op het risicogedrag 1. In 21 rondde de GGD het onderzoek af naar het voorkomen en de risicofactoren van Acute Hoogteziekte bij reizigers die een reisadvies kregen. 1 Sexual risk behavior of travelers who consulted a pretravel clinic. Croughs M, Van Gompel A, de Boer E, Van Den Ende J. Journal of Travel Med. 28 Jan- Feb;15(1):6-12. 22 Infectieziektebestrijding - 21 Infectieziektebestrijding - 21 23

Gezondheid telt! Colofon Uitgave: juni 211 Organisatie: GGD Hart voor Brabant Teksten: Ariëne Rietveld, Masja van de Pas, Mieke Croughs, Trudie van der Staak Eindredactie: Linda Toet Vormgeving: De Code, s-hertogenbosch Oplage: 45 GGD Hart voor Brabant Postbus 3166, 523 DD s-hertogenbosch T 9 463 64 43 (lokaal tarief) F (73) 641 86 53 I www.ggdhvb.nl E info@ggdhvb.nl