Preventie van Infectieziekten in de regio West-Brabant

Transcriptie

1 Preventie van Infectieziekten in de regio West-Brabant Als het gaat om infectieziekten kan men bij de GGD West-Brabant terecht met vragen over infectieziekten en kan men gebruik maken van het soa spreekuur, het spreekuur voor tuberculosebestrijding en het spreekuur voor reizigersvaccinaties. Verder voert de afdeling Jeugdgezondheidszorg van de GGD West-Brabant samen met de thuiszorgorganisatie het Rijksvaccinatieprogramma uit. Burgers kunnen op verschillende manieren te maken krijgen met een infectieziekte. Een besmetting kan ontstaan door direct of indirect contact. Bij direct contact moet u bijvoorbeeld denken aan niezen en hoesten (griep, tuberculose), huidcontact (schurft, krentenbaard), seksueel contact (soa), of van moeder op kind (hepatitis B). Besmetting via indirect contact vindt plaats door bijvoorbeeld: toiletten (hepatitis A), rauw of slecht bereid voedsel (salmonella), bloedtransfusies met bloed van besmette mensen (HIV), insectensteken en -beten (ziekte van Lyme). In deze factsheet wordt u geïnformeerd over de gemelde infectieziekten per gemeente, jaarcijfers rondom SOA en tuberculosecijfers over het jaar Meldingsplichtige infectieziekten De GGD West-Brabant probeert uitbraken van infectieziekten zoveel mogelijk te voorkomen. Volgens de Wet publieke gezondheid (2008) zijn artsen, laboratoria en instellingen verplicht bepaalde infectieziekten en uitbraken te melden. Daardoor hebben we zicht op wat er speelt in de regio (surveillance). Er kan dan gericht actie worden ondernomen. Ondanks een goede bestrijding is een uitbraak niet altijd te voorkomen en verloopt dit telkens weer anders. Bij een uitbraak doen wij er alles aan om het aantal besmette mensen zo klein mogelijk te houden en een epidemie te voorkomen. Wij maken daarbij gebruik van landelijke protocollen en richtlijnen. Burgers kunnen zelf ook bij GGD terecht voor allerlei zaken gerelateerd aan infectieziekten. Naast opsporing van infectieziekten, middels bron- en controleonderzoek neemt de GGD ook de coördinatie van regionale partners op zich en doet de GGD ook aan voorlichting en onderzoek. Hieronder worden voor het jaar 2012 de meldingscijfers infectieziekten per gemeente getoond en worden trends van infectieziekten beschreven. Ook worden de meldingen door instellingen (art.26) getoond.

2 Aalburg Alphen-Chaam Baarle- Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen Steenbergen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert Totaal Meldingsplichtige infectieziekten In Nederland zijn 42 infectieziekten meldingsplichtig. Zij zijn verdeeld over vier groepen, namelijk de groepen A, B1, B2 en C. Door deze indeling staat voor elke groep vast welke maatregelen kunnen worden afgedwongen om de bevolking te beschermen. Meer informatie over deze indeling kunt u vinden op de website van het RIVM ( rpen/m/meldingsplicht_infectieziekten/welk e_infectieziekten_zijn_meldingsplichtig) In tabel 1 is te zien dat er 814 infectieziekten gemeld zijn bij de GGD West-Brabant. Er zijn met name veel kinkhoest meldingen geregistreerd. Het aantal kinkhoestmeldingen is fors gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Dit is echter conform de landelijke trend waar om de twee à drie jaar een verheffing wordt gezien. Tabel 1: meldingsplichtige infectieziekten naar gemeente (2012) in de regio GGD West-Brabant Gemeente Infectie B1 Tuberculose B2 Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C Kinkhoest Paratyphus 1 1 Shigellose Voedselinfectie C Bof Creutzfeldt-Jacob 1 1 Haemophilus influenzae type B 1 1 Hantavirus infectie 1 1 Invasieve gr. A streptokokken Invasieve Pneumokokken 1 1 Legionella Listeriose Malaria Meningokokken Psittacose 1 1 Q-koorts E-coli Totaal

3 Trends in infectieziekten In tabel 2 zijn trends weergegeven voor acht infectieziekten over de jaren 2009, 2010, 2011 en De keuze voor deze ziekten is gemaakt op basis van een risicoinventarisatie van infectieziekten. Hierbij wordt gekeken naar criteria als ernst van de ziekte, gevolgen voor het dagelijkse functioneren en het risico op uitbraak van de ziekte. In de tabel is te zien dat over de jaren heen minder meldingen van Hepatitis A, Q-koorts en tuberculose zijn gedaan. Het aantal meldingen kinkhoest is relatief toegenomen over de jaren. Hantavirus in het nieuws De GGD West-Brabant is het afgelopen jaar betrokken geweest bij uitbraken van Hantavirus. Ziekte als gevolg van besmetting met het hantavirus wordt maar zelden gemeld. In de afgelopen drie jaar gaat het om twee gevallen in West-Brabant. In heel Nederland zijn in die periode 44 gevallen als gevolg van besmetting met hantavirus gemeld. Besmetting vindt plaats door inademing van stof met daarin gedroogde resten van urine en ontlasting van besmette knaagdieren. Dit gebeurt onder andere door schoonmaakwerkzaamheden (met stoffer en blik muizenkeutels opvegen) of ventileren van een voordien afgesloten ruimte (zomerhuis, schuur of zolder) waardoor virusdeeltjes in stof opwaaien. Tabel 2: trend van infectieziekten Hepatitis A Hepatitis B Kinkhoest Legionella Meningokokken Q-koorts Scabiës Tuberculose *door het verwerkingssysteem kunnen cijfers afwijken van de jaarfactsheet In Nederland speelt de rosse woelmuis een was waardoor deze infectie werd belangrijke rol, want dit dier zoekt veroorzaakt en daarom start het RIVM een s winters graag een beschutte plek in onderzoek, waar ook de GGD aan schuurtjes en woonhuizen. meewerkt. Dit leidde tot de bron: gerookte zalm van de firma Foppen. De zalm werd op Bij de laatste melding moest de patiënt aanwijzing van de Nederlandse Voedsel- en opgenomen worden op de Intensive Care Warenautoriteit (NVWA) uit de schappen van het ziekenhuis. Het slecht functioneren gehaald. Ook de zalm uit de koelkast of van de nieren is kenmerkend voor het type diepvries werd geadviseerd niet meer te hantavirus, dat in Nederland de ziekte nuttigen. veroorzaakt. De meest patiënten genezen Aan het einde van 2012 stond de teller op zonder symptomen van in het laboratorium vastgestelde ziektegevallen door het eten van besmette In de Verenigde Staten komt een type voor, zalm. Het werkelijke aantal besmettingen dat een ernstige longaandoening ligt vermoedelijk hoger. Twee patiënten veroorzaakt. Dit type heeft in het najaar (beide ouder dan 80 jaar) zijn overleden, van 2012 een aantal dodelijke slachtoffers waarvan één uit West-Brabant. De snelle veroorzaakt onder bezoekers van een actie vanuit het RIVM en de noodzakelijke tentenkamp in Yosemite National Park in medewerking vanuit de GGD waren Californië. De bezoekers van dit essentieel om de bron en de bedreiging tentenkamp zijn met terugwerkende kracht voor de volksgezondheid te achterhalen. gewaarschuwd door het park. In onze regio ging het om vijf personen, die vervolgens door de GGD West-Brabant zijn benaderd voor informatie. Daarnaast heeft de GGD West-Brabant verontruste bezoekers van het Yosemite National Park telefonisch te woord gestaan. Uitbraak Salmonella Thompson door gerookte zalm In 2012 naam het aantal ziektegevallen door Salmonella Thompson toe. Onduidelijk

4 Tabel 3: aantal artikel 26 meldingen per gemeente naar soort instelling Gemeente Kinderopvang/ peuterspeelzaal Verzorgings huis/ woonzorgcentrum Basisschool Overig Totaal Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Meldingen vanuit instellingen Artikel 26 van de Wet Publieke Gezondheid bepaalt dat het hoofd van een instelling, waar voor infectieziekten kwetsbare personen verblijven, een meldingsplicht heeft aan de GGD. Dit artikel maakt het voor de GGD mogelijk om in een vroeg stadium maatregelen te nemen om verdere verspreiding van infectieziekten tegen te gaan, zowel binnen de betreffende instelling als daarbuiten. In 2012 zijn 73 meldingen vanuit instellingen bij de GGD West-Brabant geregistreerd (tabel 3). Etten-Leur 1 1 Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen 1 1 Steenbergen Werkendam 1 1 Woensdrecht Woudrichem Zundert 1 1 Totaal Preventie van seksueel overdraagbare aandoeningen Wanneer je niet veilig vrijt loop je risico op een seksueel overdraagbare aandoening (soa). De GGD West-Brabant behandelt soa, spoort ze op en voorkomt de verspreiding ervan. Cliënten kunnen met vragen over seksualiteit, seksuele gezondheid en klachten terecht op de spreekuren in Breda, Bergen op Zoom en Roosendaal. Op deze locaties worden bij risicogroepen ook vaccinaties uitgevoerd tegen Hepatitis B. Speciaal voor jongeren tot 25 zijn er Sense-spreekuren op de GGD, waar ze met vragen over seksualiteit terecht kunnen. Hieronder leest u meer over de uitgevoerde soa-consulten door de GGD, de vindpercentages soa en preventiemaatregelen in Uitgevoerde soa-consulten In 2012 is het aantal consulten op de soa poli van de GGD West-Brabant toegenomen met 6% (2011; n=3414 en 2012; n=3624). Er kwamen meer vrouwen (57%) dan mannen op spreekuur (tabel 4). De GGD richt zich vooral op de hoogrisicogroepen, want ook huisartsen en ziekenhuizen zien cliënten met soa klachten. Cliënten kunnen bij de GGD terecht als ze soa klachten hebben, als ze een waarschuwing voor een soa hebben gekregen van een (ex)-partner, voor periodieke controles in verband met seksueel risicogedrag (bv. prostituees, mannen die seks hebben met mannen - MSM, cliënten met veel wisselende partners), als men afkomstig is uit een soa endemisch gebied of als men een partner heeft uit de doelgroep. Voor sommige mensen is ook anonimiteit een belangrijke reden. Hoewel het aantal mensen dat anoniem getest wil worden afneemt, vindt 1 op de 10 bezoekers dit nog steeds belangrijk. Een belangrijke doelgroep voor de GGD zijn jongeren tot 25 jaar. Met name jonge vrouwen onder de 25 jaar wisten het afgelopen jaar de soa poli goed te vinden. De stijging in aantal consulten was het hoogst onder de jongeren.

5 Tabel 4: aantal uitgevoerde soa-consulten naar geslacht, leeftijd en risicogroep (2012) Aantal % Geslacht Man Vrouw Totaal Leeftijd <25 jaar Man Vrouw Totaal Risicogroep* Prostituant Prostituee Swinger Waarschuwing Klachten Anoniem Partner doelgroep * meerdere redenen mogelijk Noot: soa cijfers die worden genoemd, geven geen compleet beeld van het voorkomen van soa in West-Brabant. Daarvoor moeten de gegevens naast de registraties van huisartsen en de ziekenhuislaboratoria gelegd worden. Diagnoses In een standaard soa onderzoek wordt getest op gonorroe, syfilis, chlamydia en hiv. Bij jongeren <25 jaar zonder risicofactoren wordt alleen getest op chlamydia. Hepatitis B wordt alleen bij bepaalde risicogroepen onderzocht. Het percentage cliënten waarbij minimaal één van voorgenoemde soa is gevonden was in % (n=524). Dit is vergelijkbaar met het percentage in In tabel 5 worden de vindpercentages per soa getoond. Tabel 5: aantal positieve testen en vindpercentage bij soa s (2012) Aantal Vindpercentage positieve testen % Chlamydia ,4 Gonorroe 66 2,4 Syfilis 9 0,4 Hepatitis B 0 0 Hiv 11 0,4 Totaal aantal ,4 testen Risicogroepen Onder jongeren tot 25 jaar is er een toename in aantal soa consulten. De vindpercentages voor zowel chlamydia en gonorroe zijn gestegen. Chlamydia komt erg veel voor bij jongeren. Bij MSM is er een toename van 3,7% in het aantal consulten in 2012 (446) t.o.v (430). Bij MSM komen gonorroe, syfilis en hiv relatief vaker voor dan bij heteroseksuelen. Prostituees vallen ook onder risicogroepen. In 2012 zien wel een daling van het aantal soa s t.o.v en is het vindpercentage nu 6,3%. Dit ongeveer op hetzelfde niveau als 2010 (5,5%). Onder seropositieve cliënten zien we ook zeer hoge vindpercentages soa, vooral chlamydia en gonorroe. Het aantal soaconsulten onder swingers is iets toegenomen, waarbij de vindpercentages soa licht zijn gedaald. Preventiemaatregelen De MSM en seropositieve cliënten blijven een hoog risicogroep voor soa. Preventieve activiteiten gericht op deze risicogroepen blijven belangrijk. Daarbij gaat het niet alleen om het overdragen van kennis over soa, maar vooral ook om het stimuleren van gedragsverandering, onder andere door motivational interviewing. Vanwege de vele wisselende contacten bij swingers en het risicogedrag dat zij vertonen, soms ook onder invloed van drugs, kan een soa zich razendsnel in deze groep verspreiden. In deze groep is snelle en adequate partnerwaarschuwing van groot belang om de transmissie te verminderen. Verder bezoekt de GGD, in het kader van preventie, prostituees op locatie. Ook worden risicogroepen voor Hepatitis B door de GGD gevaccineerd. Speciaal voor jongeren onder de 25 jaar is er Sense. Er is een landelijke Sense-website met informatie over seksualiteit, verliefdheid, relaties etc. Voor jongeren in West-Brabant is er tevens een Sensespreekuur op de GGD locaties, waar ze vragen kunnen stellen en advies kunnen krijgen. Verder is er sinds 2011 een project Sense@school genaamd. Aan scholen worden interactieve voorlichtingsactiviteiten aangeboden waarin jongeren in spelvorm leren over weerbaarheid en seksuele grenzen. Ook komen onderwerpen als anticonceptie, veilig vrijen en soa aan bod. Het gaat hierbij om voorlichting VOOR jongeren DOOR jongeren, waarbij studenten speciaal hiervoor getraind worden en begeleid worden door een medewerker van de GGD.

6 Tuberculosebestrijding Tuberculose is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de tbc-bacterie (Mycobacterium tuberculosis). Deze bacterie veroorzaakt in het lichaam ontstekingen. De meest voorkomende vorm van tuberculose is longtuberculose. Behalve in de longen kan tuberculose ook voorkomen in andere delen van het lichaam, zoals gewrichten, botten, de hersenen of in de lymfeklieren. Alleen open longtuberculose is besmettelijk voor anderen. Wereldwijd krijgen jaarlijks ruim 9 miljoen mensen tuberculose, waarvan er bijna 2 miljoen overlijden. Tuberculose is wereldwijd nog steeds nummer 2 op de lijst van meest dodelijke infectieziekten. Het aantal nieuwe tbc-patiënten in Nederland is circa duizend patiënten per jaar. De helft van deze patiënten heeft open longtuberculose en is dus besmettelijk. Gemiddeld sterft in Nederland 1 op de 70 tuberculosepatiënten aan deze ziekte. Met de juiste medicatie is de ziekte of de infectie goed te behandelen. Deze is echter intensief en moet onder deskundig toezicht plaatsvinden. Bestrijding De bestrijding van de ziekte tuberculose (tbc) is een wettelijke taak (Wet publieke gezondheid, 2008) die uitgevoerd wordt door de GGD West-Brabant. Hierin wordt intensief samengewerkt met longartsen en andere specialisten. Ook in de regio West- Brabant komt tbc nog steeds voor. In 2012 zijn er 26 nieuwe gevallen van de ziekte bij de afdeling tuberculosebestrijding gemeld, zie tabel 6. Controles De controles worden verricht door de sociaal verpleegkundigen en de tbc-arts die bij het onderzoek ondersteund worden door medisch technische medewerkers. Diagnoses kunnen gesteld worden met behulp van een mantouxtest plus en indien nodig, een aanvullend bloedonderzoek en/of het maken van een röntgenfoto van de longen (in een mobiele röntgenbus). Soms verwijst de tbc-arts iemand door naar het ziekenhuis voor verder onderzoek. Mensen die regelmatig of voor langere tijd naar een risicoland gaan kunnen worden gevaccineerd door middel van een BCG-vaccinatie. Bij zowel nieuwe gevallen van tbc, een deel van de cliënten met een tbc-infectie als bij patiënten met open tuberculose wordt een bron- en/of contactonderzoek gestart. Er wordt dan nagegaan of er een eerdere besmettingsbron kan worden ontdekt en ook wordt gekeken of de patiënt mogelijk besmettingen in zijn (directe) omgeving heeft veroorzaakt. Behandeling De behandeling van patiënten met tbc of met een infectie vindt ook plaats vanuit de GGD. Dit houdt in dat de patiënt thuis en/of op de GGD wordt begeleid door de sociaal verpleegkundige in het medicatietraject voor de duur van minimaal 6 maanden. Regelmatig werkt de sociaalverpleegkundige hierin samen met de Thuiszorg. De focus in de begeleiding ligt op inname en voltooiing van de kuur, met als doel genezing van de patiënt en ter voorkoming van een resistente tuberculosebacterie. De intensiteit van de begeleiding hangt af van de complexiteit van de casus, bijvoorbeeld in het geval van bijkomende ziekten. De tbcarts blijft eindverantwoordelijk voor de behandeling. Preventie Naast opsporing, behandeling en begeleiding is ook preventie een belangrijke taak van de afdeling tuberculosebestrijding. Niet alleen wordt tbc door vroegtijdig screenen en contactonderzoek opgespoord, ook worden risicogroepen voor tbc gecontroleerd. Risicogroepen zijn onder andere mensen die naar landen zijn geweest waar tbc veel voorkomt, immigranten en asielzoekers*, drugs- en alcoholverslaafden, dak- en thuislozen, gedetineerden en bepaalde groepen werkers in de gezondheidszorg en hulpverlening. Ook het geven van voorlichting en advies zijn maatregelen om tbc te voorkomen. Een voorbeeld is een geval van tbc op een school voor het voortgezet onderwijs, waar risico was op maatschappelijke onrust. Door de tbc afdeling van de GGD West-Brabant is direct actie ondernomen om de betrokkenen te informeren, begeleiden en te adviseren. Dit heeft de ongerustheid doen wegnemen. Tabel 6: aantal tuberculose per gemeente Gemeente Aantal Bergen op Zoom 6 Breda 13 Etten-Leur 1 Geertruidenberg 1 Moerdijk 1 Oosterhout 1 Roosendaal 2 Woensdrecht 1 Totaal 26 * Er is momenteel een duidelijke toename van de ziekte TBC en het aantal infecties onder mensen uit Polen en Somalië waar te nemen.

7 Rijksvaccinatieprogramma Het Rijksvaccinatieprogramma beschermt alle kinderen in Nederland tegen de twaalf ernstige infectieziekten. Deze infectieziekten waren vroeger een belangrijke doodsoorzaken bij kinderen, maar dankzij de vaccinaties komen deze infectieziekten in Nederland niet of nauwelijks meer voor. Ouders zijn niet verplicht om deel te nemen aan het Rijksvaccinatieprogramma. Echter de meeste ouders laten hun kind inenten, namelijk 95%. In opdracht van het ministerie van VWS coördineert het RIVM het Rijksvaccinatieprogramma en in de uitvoering wordt er samengewerkt met de GDD en CJG. Het programma Het rijksvaccinatieprogramma bestaat uit 4 fasen en bij iedere fase worden kinderen uitgenodigd om deel te nemen. Wanneer kinderen het hele programma af maken kan volledige bescherming worden bereikt. Binnen het vaccinatieprogramma krijgen kinderen prikken tegen 12 infectieziekten: difterie, kinkhoest, tetanus, polio, bof, mazelen, rodehond, hib-ziekten, pneumokokken, meningokokken C, hepatitis B en baarmoederhalskanker (HPV). Kinderen wordt ingeënt als ze 0 tot 14 maanden en als ze 4 tot 9 jaar oud zijn. Meisjes worden daarna nog ingeënt voor HPV in het jaar dat zij 13 jaar worden, zie tabel 7. Ouders hoeven voor deze vaccinaties niet te betalen op voorwaarde dat het consultatiebureau of de GGD de vaccinaties uitvoert. Uitbreiding met Hepatitis Alle baby s die op of na 1 augustus 2011 zijn geboren krijgen een inenting tegen hepatitis B aangeboden. Deze vaccinatie voorkomt dat het hepatitis B-virus zich (op latere leeftijd) in het lichaam kan nestelen in de levercellen. Er is geen extra prik of extra bezoek aan het consultatiebureau nodig, omdat er gebruik wordt gemaakt van de combinatieprik (DKTP-Hib-HepB) die baby s na 2, 3, 4 en 11 maanden krijgen toegediend. Het vaccin is veilig en beschermt langdurig. Tabel 7: Opkomst percentage BMR, DTP en HPV vaccinaties per gemeente Gemeente Opkomst % BMR Opkomst % DTP Opkomst % HPV Aalburg 88,6 88,8 39,7 Alphen-Chaam 98,8 98,3 85,4 Baarle-Nassau 88,6 86,2 86,8 Bergen op Zoom 97,1 97,3 85,5 Breda 92,6 93,2 72,7 Drimmelen 94,5 94,7 82,7 Etten-Leur 91,7 92,3 78,6 Geertruidenberg 95,2 93,8 75,3 Halderberge 94,6 95,1 86,5 Moerdijk 96,6 96,5 81,3 Oosterhout 96,8 96,8 78,1 Roosendaal 93,4 95,0 91,5 Rucphen 95,6 97,7 73,9 Steenbergen 97,3 97,4 74,8 Werkendam 85,7 85,7 62,1 Woensdrecht 92,5 93,4 65,1 Woudrichem 94,9 94,7 72,7 Zundert 90,4 91,0 78,4 Totaal 92,9 93,2 73,5 * Cijfers afkomstig van het RIVM

8 Colofon Als u vragen heeft of meer informatie zoekt, dan kunt u contact opnemen met: Infectieziekten Dhr. G. van Dijk, arts infectieziektebestrijding (076) SOA Mevr. H. Driessens, arts m&g (076) Tuberculose Mevr. M. Visser, arts tbc (076) Uitgever: GGD West-Brabant, 2012 Redactie: Geert van Dijk, Hélène Driessen, Addie van der Zande, Ingrid Bahroun, Joyce Theeuwes, Eline Heppe Vormgeving: Karin de Vries, GGD West-Brabant GGD West-Brabant Postbus DA Tilburg T (076) F (076) I