SBZW 10-4-2016 1
Talig rekenen Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2
Onderwerpen Inschatten van beginniveau Taal binnen de rekenles - structureel aanbieden van rekenbegrippen Het werken met rekenkisten SBZW 10-4-2016 3
SBZW 10-4-2016 4
Rekenen Getalbegrip Optellen en aftrekken Vermenigvuldigen en delen Kommagetallen Breuken, procenten en verhoudingen Meten: tijd, geld, lengte (omtrek en oppervlakte), inhoud, gewicht, temperatuur Meetkunde (oriënteren, lokaliseren, construeren) Verbanden (tabellen en grafieken) Rekenmachine SBZW 10-4-2016 5
nu.nl SBZW 10-4-2016 6
Functioneel rekenen / gecijferdheid Basisbewerkingen rekenen cijferen Rekenen in contexten uit het dagelijks leven realistisch rekenen Rekenen is geïntegreerd in het culturele, maatschappelijke, persoonlijke en emotionele handelen gecijferdheid SBZW 10-4-2016 7
Inschatten van beginniveau Gebruik NTR geeft eenzijdig en onvolledig beeld Toevoegen: Getalbegrip (vanuit de methode) Signaleringsspelletjes (voor toetsen rekenvoorwaarden) SBZW 10-4-2016 8
Inschatten Toetsen getalbegrip van beginniveau Voorbeeld getalbegrip vanuit methode Zo min mogelijk taal erbij Geeft een betere inschatting over wat er beheerst wordt SBZW 10-4-2016 9
Voor 3B Voor 4A Voor 4A Voor 4B SBZW 10-4-2016 10
11 Om rekenvoorwaarden (voor groep 3) na te gaan: Signaleringsspelletjes Muizenrace Wie het meest gooit (a en b) Ik kan toveren Memoryspel Op een rijtje Als kleuters leren tellen, CPS rekenspel.slo.nl SBZW 10-4-2016 11
Wat beheerst Halima? SBZW 10-4-2016 12
Als kleuters leren tellen, CPS SBZW 10-4-2016 13
Basisvoorwaarden SLO doelen jonge kind SBZW 10-4-2016 14
Taal in de rekenles Docenten zijn geneigd taal te versimpelen of te vermijden (Van den Boer, 2003) Docenten besteden weinig aandacht aan vaktalige kernbegrippen (Prenger, 2005) Docenten missen vaak kansen voor feedback op taal (Van Eerde, Hajer, & Prenger, 2008; Van Eerde & Hajer, 2009) MAAR: Vakspecifieke taal is nodig om toegang te krijgen tot hogere wiskundige kennis (Morgan, 2007) SBZW 10-4-2016 15 14
Welke taal? Vaktaal Teller, deelgetal, verhouding, tabel Schooltaal Toename, patroon, aflezen Andere begrippen uit de dagelijkse taal Ingrediënten, fietstocht Bij rekenen/wiskunde: Drie symboolsystemen Tekst Wiskundige symbolen Modellen en grafieken SBZW 10-4-2016 16
Leraar als bepalende factor Rekentaalaanbod verzorgen Rekentaalproductie door leerling Feedback door leraar op rekentaal van de leerling Smit (2013), Dokter (2016) SBZW 10-4-2016 17 16
Rekentaalaanbod verzorgen Keuze van begrippen Materialen Modeling hardop denken Bewust het goede voorbeeld geven Richten op begrip en productie Ik doe er van die vijf die hier in mijn mandje zitten, doe ik er al twee in de doos en dan is die doos al vol he Dokter (2016) SBZW 10-4-2016 18
Foto: S. vd Voort SBZW 10-4-2016 19
Rekentaalproductie Gesprek biedt meeste kans. Leerlingen gebruiken zelf rekentaal, en dan zo actief mogelijk Begrip controleren vs denkontwikkeling stimuleren Damhuis en Litjens (2001), Dokter (2016) SBZW 10-4-2016 20
taal leren door interactie: geldt dat ook voor rekentaal? p i e t l i t j e n s t a a l o n d e r w i j s k u n d i g a d v i e s
taalverwerving taalleermechanisme de leerling produceert uitgebreid en op eigen initiatief: de leerling gebruikt zo creatief en actief mogelijk zijn kennis van de taal hij merkt dat hij iets nog niet precies weet hij gaat op de taalelementen letten in de taal die hij om zich heen hoort en zo ontdekt hij wat hij nog niet wist en krijgt dus nieuwe kennis van de taal
spelen met de moeilijkheid van taaltaken afwisseling mondeling en schriftelijk taalgebruik afwisseling taalbegrip en taalproductie lage of hoge cognitieve inspanning afwisseling dagelijks en schools taalgebruik veel of weinig contextuele ondersteuning geen of juist veel metacognitief taalgebruik p i e t l i t j e n s t a a l o n d e r w i j s k u n d i g a d v i e s
sociale taalfuncties benoemen: eenvoudige cognitieve functie beschrijven: complexe cognitieve functie vergelijken: complexe cognitieve functie p i e t l i t j e n s t a a l o n d e r w i j s k u n d i g a d v i e s
cognitieve taalfuncties rapporteren benoemen (etiketteren) beschrijven (details)! eenvoudige cognitieve functies - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - vergelijken: trappen van vergelijking. redeneren chronologisch ordenen: toen, als/wanneer uitleggen: want, maar. concluderen: want, dus verwoorden van middel-doelrelatie: met, om te. verwoorden van oorzaak-gevolgrelatie: omdat, daarom. probleem oplossen: als dan. " complexe cognitieve functies p i e t l i t j e n s t a a l o n d e r w i j s k u n d i g a d v i e s
bijdragen van de leerkracht aan rekentaalverwerving uitleggen (met voortdurende controle op begrip) vragen doorvragen duidelijk formuleren en articuleren voldoende herhaling en redundantie bij uitleg rekenbegrippen herformuleren herverwoorden (met de juiste rekenbegrippen) hard-op denken en redeneren moduleren ruimte bieden stimulerende feedback: uitbreiden en correcte herhaling p i e t l i t j e n s t a a l o n d e r w i j s k u n d i g a d v i e s
Feedback: Scaffolding Het ondersteunen van de benodigde taalontwikkeling Smit (2013) SBZW 10-4-2016 27
Repertoire scaffolding-strategieën voor de docent Herformuleren van leerlinguitingen (gesproken of geschreven) Verwijzen naar of herinneren aan benodigde denkstappen Verwijzen naar of herinneren aan specifieke woorden en formuleringen Vragen om gesproken of geschreven taal te verbeteren Correcte, voorbeeldmatige taaluitingen van leerlingen herhalen De kwaliteit van taaluitingen benoemen Leerlingen vragen of aanmoedigen om zelfstandig de talige denkstappen te verwoorden SBZW 10-4-2016 28 21
Talige rekenles Ga na welke taal nodig is voor het begrip/beheersen van het doel. Introductie van de context Interactief gesprek (met materialen) In duo s vraag maken Klassikale bespreking opgaven Oplossingen op bord Scaffolding Relevante woorden noteren (rekentaal / schooltaal) Individueel werken Oplossingen daarna op het bord Schrijfopdrachten (reflectie) Smit (2013) SBZW 10-4-2016 29
8 themakisten 8 thema s 1: getalbegrip 2: meten: tijd 3: meten: geld 4: meten: lengte, omtrek, oppervlakte 5: meten: temperatuur, gewicht, inhoud 6: breuken, procenten (bovenbouw) getalbegrip (splitsen) ------------------------------------------------------------------------------- 7: meetkunde 8: verbanden (bovenbouw) matrix/verhoudingstabel SBZW 10-4-2016 30
Taal binnen de rekenlessen Alles Telt en CITO SBZW 10-4-2016 31
Leerdoelendocument SBZW 10-4-2016 32
Inzet themakisten 4 keer in de week 10 minuten: start van de rekenles Gezamenlijke instructie Gedifferentieerd gebruik Ook als hulpmiddel bij de rekenlessen SBZW 10-4-2016 33
Voorbeelden van rekenkisten SBZW 10-4-2016 34
SBZW 10-4-2016 35
Inhoud getalbegrip Inhoudsopgave Rekenwoorden en begrippen Leerdoelendocument Beschrijvingen van activiteiten Met de bal Burenbingo Geld afronden Kaartspel Memory: samen 10 of 20 Gok een hok SBZW 10-4-2016 36
SBZW 10-4-2016 37
Inhoud temperatuur, gewicht, inhoud Inhoudsopgave Rekenwoorden en begrippen Leerdoelendocument Beschrijvingen van activiteiten Ordenen van klein naar groot en dat uitzoeken Omrekenen Schatten van gewicht en daarna wegen SBZW 10-4-2016 38