Vitaal werknemerschap in kwalificatiedossiers? Verslag interviews Karen Hitters Robby Aldenkamp Pieter Iedema Adviseur NISB Adviseur NISB Adviseur MBO-raad Datum: 07/02/2012 Versie 2.0 2
Inhoudsopgave Achtergrond & Doelstellingen 4 Lijst geïnterviewden 6 Highlights interviews 7 Conclusie interviews 15 Conclusie 30/1/2012 19 3
Achtergrond Algemeen: In het nieuwe document (feb 2011) Loopbaan & Burgerschap (L&B) staat de dimensie vitaal burgerschap goed beschreven. Dit geeft meer handvatten voor het maken van onderwijs op dit thema. Overigens is er geen minimale onderwijstijd of specifieke leerinhoud afgesproken. Het wat wordt beschreven en vastgesteld en het hoe is aan de school. Verankering van leerdoelen (kerntaak/werkproces) in de kwalificatiedossiers zou de meest geëigende plek zijn om dit te bereiken. Kunnen de sociale partners in de paritaire commissies prioriteit geven aan vitaal werknemer schap terwijl allerlei onderwerpen strijden om meer aandacht? 4
Doelstellingen Doel: bespreken of vitaal werknemer schap in de kwalificatie dossiers een betere plek is dan document (feb 2011) Loopbaan & Burgerschap (L&B) Hoofdvragen: Delen de aanwezigen analyse dat door ontgroening en vergrijzing, langer door werken en de zware beroepen discussie, het belang van vitaliteit en gezondheid toeneemt Zijn de aanwezigen van mening dat aandacht voor de vitale werknemer belangrijk is in het MBO zowel in de BOL als de BBL Zijn de aanwezigen van mening dat de plek voor vitaal werknemer schap in de kwalificatiedossiers moet worden opgenomen mits het geen extra lestijd kost en gekoppeld is aan het specifieke beroep Door middel van interviews is aandacht besteed aan bovenstaande vragen. Op de volgende slide staat een overzicht van de geïnterviewden. 5
Lijst geïnterviewden. Gertrud van Erp, secretaris, MKB Nederland VNO-NCW Isabel Coenen, FNV-beleidsadviseur Helma Hoebink, directeur onderwijs Koning Willem 1 Geke Buwalda, directeur Sport, ROC MN Rini Romme MBO raad, beleidsadviseur strategie en onderwijs Erwin Pierik, MBO raad, manager afdeling Btg&I Jeanette Noordijk, Ministerie van Onderwijs, directeur BVE Ben Rijgersberg, SBB, directeur Janneke Voltman, SBB, senior beleidsmedewerker Alien Cnossen, directeur Kenniscentrum Kenwerk Michelle Buitenhuis, senior beleidsadviseur Kenwerk Lammert Folkerts en Gerald Oude Alink ROC van Twente John van Rijn, Kenniscentrum VTL 6
Highlights interviews Leeswijzer Per geïnterviewde staan de belangrijkste bevindingen samengevat. De volgorde van het verslag van de interviews is willekeurig. Per interview staat het antwoord op de vraag of vitaal werknemerschap in het kwalificatiedossier hoort gearceerd. Op slide 17 staat het antwoord op de drie hoofdvragen welke leidt tot een tussenconclusie. Op 30 januari kwamen we tot een gezamenlijke conclusie. Op slide 18 schetsen we de actuele ontwikkelingen 7
MKB-Nederland Mw. Gertrude van Erp Vitaal werknemerschap moet in het kwalificatiedossier komen te staan want het is op dat moment niet meer vrijblijvend. Dat is belangrijk vanwege het economisch belang dat vitaal werknemerschap heeft voor werkgevers. Een voorwaarde voor het opnemen in het kwalificatiedossier is dat er geen extra lessen en uren voor nodig zijn. Het onderwijs moet al zoveel. Het onderwerp moet in het curriculum verweven zijn, waarbij aandacht voor de toon en manier waarop het thema aan bod komt erg belangrijk is. De BBL is de beste plek om het onderwerp aan de orde te stellen. Hier kan de koppeling plaatsvinden van het onderwijs aan de uitoefening van het beroep. 8
FNV Mw. Isabel Coenen De FNV vindt gezonde leefstijl van werknemers belangrijk, echter vindt dat het Nederlandse bedrijfsleven eerst moet zorgen dat het qua arbeidsomstandigheden op orde is. De FNV heeft bezwaar tegen de bezuinigingen van de overheid op de controle door arbeidsinspectie op de arbeidsomstandigheden. Op dit moment komt gezonde leefstijl nauwelijks aan de orde in de verschillende paritaire commissies. De focus ligt op vakmanschap en de vaardigheden die daarvoor nodig zijn. Vitaal werknemerschap hoort in de kwalificatiedossiers. De voorwaarde is wel dat er geen extra lessen komen en dat de voorlichting aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen in het MBO. Daarnaast ziet FNV mogelijkheden om de thema s veiligheid (veilig leren werken) en gezondheid (gezond leren werken) aan elkaar te koppelen in het onderwijsprogramma. 9
Colo (per 1 januari in SBB) Dhr. Ben Rijgersberg en Mw. Janneke Voltman Gezondheid en vitaliteit is een onderwerp waar niemand tegen kan zijn. Het is logisch om het kwalificatiedossier als instrument te gebruiken om deze onderwerpen in het onderwijsprogramma te krijgen. Aandachtspunt is de uitvoerbaarheid; er ligt grote druk op het onderwijs vanuit de kwalificatiedossiers en op de kwalificatiedossiers vanuit de wens om allerlei nieuwe thema s in het onderwijsprogramma op te nemen. In het geval gezondheid en vitaliteit een plek krijgt in kwalificatiedossiers, moet het aansluiten bij de beroepsvaardigheden en ingepast worden in de 20% vrije ruimte (geen extra uren). Accreditatie van leerbedrijven kan een interessant mechanisme zijn om te toetsen of deze bedrijven zich ook op het terrein van veiligheid en gezondheid houden aan het wettelijk kader. Het Colo (huidig SBB) ziet een rol weggelegd voor de kenniscentra om te helpen bij de implementatie van het thema in het onderwijs. Het is een voordeel dat vitaal werknemerschap een financieel en economisch belang dient. Tegelijkertijd is er wel verschil tussen de verschillende kenniscentra wat betreft het belang dat zij hechten aan vitaliteit. Dit heeft te maken met de mate waarin het thema leeft binnen de branche. 10
Ministerie OCW Mw. Jeanette Noordijk Op dit moment staat vitaal werknemerschap als inspanningsverplichting in het brondocument. Daar is na veel discussie toe besloten. Voor het benodigde maatwerk is dit positief. Tegelijkertijd levert dit wellicht te weinig verplichting op en wil het bedrijfsleven graag gezonde medewerkers vanuit het MBO. Deze verplichting kan niet alleen bij het MBO liggen. In de leerbedrijven moet ook aandacht zijn voor vitaliteit en gezondheid. Vitaliteit en gezondheid kan in de kwalificatiedossiers op het moment dat het direct gekoppeld is aan de uitoefening van het beroep. Er mag geen sprake zijn van extra lessen en het onderwerp moet op een aansprekende dynamische manier gebracht worden, aansluitend bij de belevingswereld van de leerlingen. 11
Kenniscentrum VTL Dhr. John van Rijn Het onderwerp vitaliteit en gezondheid is op zich niet meteen aanleiding om het kwalificatiedossier aan te passen. Scholen hebben vaak uitvoeringsbezwaren. Om dit voor te zijn/ tegen te gaan is opname in kwalificatiedossiers zinvol. Zeker wanneer dit gepaard gaat met het aanbieden van al ontwikkelde lessen en methodiek. 12
Kennis centrum Kenwerk mw Alien Cnossen De vraag is: is het kwalificatiedossier het juiste middel om vitaal werknemerschap te bevorderen? In de Paritaire Commissie Horeca is op verzoek van Koninklijke Horeca Nederland al eens gesproken over het opnemen van het aspect gezonde voeding in de kwalificatiedossiers. De PC heeft toen besloten dat dit onderwerp voldoende geborgd werd in het hoofdstuk trends en ontwikkelingen en door het brondocument Loopbaan en Burgerschap. Een van de meest logische plekken voor het borgen van vitaal werknemerschap is de kerntaken die over leidinggeven en ondernemen gaan. Werkgevers en leidinggevenden moeten tenslotte de mogelijkheden scheppen om werknemers hier bewust van te maken en hier invulling aan te laten geven. Nu SBB met nieuwe richtlijnen voor kwalificatiedossiers komt en de koppeling met het brondocument LB anders wordt gelegd biedt dit mogelijkheden voor een betere verankering van vitaal werknemerschap in de dossiers. 13
ROC van Twente Dhr. Lammert Folkerts en dhr. Gerald Oude Alink Het ROC Twente heeft een centrale stafdienst die de verschillende onderwijsinstellingen helpt bij de implementatie van de kwalificatiedossiers. De ervaring is dat aansluiten bij de regionale praktijk (o.a. wensen uit het bedrijfsleven) cruciaal is voor het slagen van de implementatie. Het is van belang dat het thema vitaal werknemerschap er niet bij hangt in het onderwijs (zoals nu bij Loopbaan & Burgerschap) maar dat het gekoppeld is aan beroepsspecifieke situaties. Vitaal werknemerschap zou niet als apart onderwerp in het onderwijs moeten komen, maar geïntegreerd moeten zijn met bv. het thema veiligheid en beroepsrisico s per branche. 14
Koning Willem 1 en Kenniscentrum Calibris Mw. Helma Hoebink Vitaal werknemerschap in het brondocument Leren Loopbaan & Burgerschap is te vrijblijvend. Het thema moet geborgd zijn in het beroepsgerichte deel van de kwalificatiedossiers. In elk MBO-beroep zijn aanknopingspunten te vinden voor vitaal werknemerschap. Het gaat ook om de psychosociale kant en voorbereiding op duurzame inzetbaarheid (werken tot na 67 jaar). 15
ROC Midden-Nederland Mw. Geke Buwalda Vitaliteit moet in het kwalificatiedossier worden opgenomen. Dan krijgt het een verplicht karakter. ROC Midden-Nederland heeft zelf al stappen gezet om een vertaalslag te maken van vitaal burgerschap en werknemerschap naar de opleidingen. ROC Midden-Nederland verbindt deze thema s door middel van sport & bewegen aan competenties die leerlingen moeten ontwikkelen (zoals veiligheid, weerbaarheid, ruimtelijk inzicht). De focus in het MBO is op dit moment vooral op het wegwerken van de achterstanden op het gebied van taal, rekenen en Engels. Het MBO voelt druk dit te doen, mede omdat de overheid extra financiering beschikbaar heeft gesteld om deze achterstanden weg te werken. Dit verdringt de aandacht voor vitaal burgerschap en vitaal werknemerschap. Wil het MBO stappen zetten, dan moet dit thema ook urgentie meekrijgen. 16
Conclusie interviews Vitaliteit is een actueel maatschappelijk thema en vertegenwoordigt een economisch belang. Er lijkt consensus over het belang van het opnemen van vitaal werknemerschap in de kwalificatiedossiers, echter pas dan als aan een aantal duidelijke voorwaarden is voldaan. De voorwaarden voor opname in de kwalificatiedossiers zijn: Geen extra lessen/ extra uren, eventuele uren moeten uit de 20% vrije ruimte komen; Koppeling aan beroepsspecifieke vakken/ de beroepsuitoefening; Zo mogelijk koppelen aan het onderwerp veiligheid; Aansluiten bij belevingswereld leerlingen; Uitvoeringsbezwaren onderwijs zoveel mogelijk ondervangen door:» Helpen bij implementatie door voorleggen van reeds ontwikkelde lespakketten (voor opleiding Transport & Logistiek is inmiddels lesmateriaal ontwikkeld);» Delen van ervaring die sommige MBO-onderwijsinstellingen al hebben met het vertalen van vitaal burgerschap en vitaal werknemer schap naar het onderwijsaanbod. 17
Ontwikkelingen in het MBO dhr Rini Romme en dhr Erwin Pierik Aandacht voor de vitale werknemers is opgenomen in het document (feb 2011) Loopbaan & Burgerschap (L&B) en dat is een goede plek Vitaal werknemerschap opnemen in de kwalificatiedossiers is geen goed besluit. Het gaat in tegen de recente ontwikkeling in het MBO om zo min mogelijk in de dossiers op te nemen. De dossiers krijgen een ander format, op een hoger abstractieniveau en het gaat alleen over het beroepsdeel. MBO instellingen gaan terug van 4 naar 3 jaar en er is meer aandacht voor taal en rekenen. Relatief kleine aanpassingen zal men snel over het hoofd zien. Vitaal werknemerschap heeft niet het niveau van een kerntaak of werkproces en is dus relatief klein. Het is nu niet haalbaar er nog meer nieuwe onderwerpen aan toe te voegen. Ook nu vitaal werknemerschap in het document Loopbaan & Burgerschap (L&B) (feb 2011) staat horen MBO instellingen aandacht te besteden aan dit onderwerp en controleert de onderwijsinspectie dat ook. Het is beter om te zorgen voor goede lessen en zorg te dragen dat het onderwerp in de lesboeken wordt opgenomen. 18
Conclusie van de expert meeting 30-01-2012 Er komt in het beschrijvende deel van het kwalificatiedossier een passage over vitaal werknemerschap. Het document Loopbaan & Burgerschap 2011 is een onlosmakelijk onderdeel van het kwalificatiedossier. Er komt een opdracht van de SBB aan de paritaire commissies om servicedocumenten te maken per beroepsgroep waarin opgenomen de voor deze beroepsgroep noodzakelijke inhoud om vorm te geven aan vitaal werknemerschap. In dit service document is aan de orde welke kennis, houding en vaardigheden nodig zijn bij vitaal werknemerschap en hoe MBO instellingen dat kunnen vormgeven. De MBO instellingen zijn vrij om te kiezen voor deze service documenten om invulling te geven aan het begrip vitaal werknemerschap. Concreet materiaal te ontwikkelen door het platform bewegen sport, binnen MBO Diensten (afhankelijk van doorgaande projectsubsidie vanuit VWS ) om het voor scholen eenvoudig en aantrekkelijk te maken een goed invulling te geven aan vitaal werknemerschap. In vitaal werknemerschap ook aandacht besteden aan zicht krijgen op veiligheid (arbeidsrisico s) op de werkplek. Hierin ook aandacht voor de veiligheid in de leerwerkbedrijven. Wellicht zelfs meenemen in de accreditatie van de leerbedrijven. 19
Tijdslijn vitaal werknemerschap en de kwalificatie dossiers Half februari: beschrijvend document klaar met daarin aandacht voor vitaal werknemerschap. 1 april: nieuw format voor de kwalificatie dossiers klaar Kwalificatiedossiers maken en daarin verwijzen naar geschikte servicedocument Kwalificatiedossiers in de paritaire commissies bespreken Werkconferentie Vitaal werknemerschap organiseren waar de servicedocumenten worden gepresenteerd en samen met de MBO instellingen en leerbedrijven een implementatietraject kan worden afgesproken De planning is dat vanaf 2013-2014 kan worden gewerkt met de nieuwe kwalificatiedossiers. Vanaf 1 augustus 2014 is de nieuwe kwalificatiestructuur verplicht voor iedere opleiding die dan start. 20
(Eind)redactie van dit verslag Karen Hitters (NISB) Robby Aldenkamp (NISB) Pieter Iedema (MBO raad) Contact over dit verslag Pieter Iedema 061186000 pieter.iedema@bewegenwerkt.nl 21