NALEVING HANDHYGIËNE OP NAAR BETER Kennis- en netwerkdag infectiebestrijding en antibioticaresistentie Gwen Teesing, promovendus GGD Rotterdam en Erasmus MC Manon van Dijk, promovendus Erasmus MC 19 maart 2019
DISCLOSURE BELANGEN GWEN TEESING & MANON VAN DIJK (potentiele) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk ZonMW (HANDSOME), CZ (HUM) nee nee nee
OPBOUW WORKSHOP 1. Wat is handhygiëne? 2. HANDSOME 3. Handen uit de Mouwen 4. Verpleeghuizen versus ziekenhuizen 5. Zelf aan de slag
WAT IS HANDHYGIËNE? Ignaz Semmelweis, 1846 Gebruik van handalcohol OF water/zeep/papierenhanddoek 5 momenten van handhygiëne (World Health Organization) Handhygiëne levert een belangrijke bijdrage aan het verminderen van healthcareassociated infections (HAI)
HANDHYGIËNE IN VERPLEEGHUIZEN Onderzoek Cijfers handhygiëne naleving in verpleeghuizen onbekend, maar vermoedelijk laag Naleving gemeten, een interventie ontwikkeld en geëvalueerd Steekproef >80 verpleeghuizen door Nederland 3 verzorgenden/verpleegkundigen werden geobserveerd
HANDHYGIËNE IN VERPLEEGHUIZEN De interventie Gesprek manager randvoorwaarden Twee lessen voor verpleegkundigen, verzorgenden en helpende 1. Motiveren, leren wat handhygiëne is en wanneer je handhygiëne toepast (25 min.) 2A. Belemmeringen in kaart brengen (30 min.) 2B. Leren hoe je handhygiëne toepast (20 min.) Overige interventies: posters, e-learning, knutselproject, fotowedstrijd >1600 unieke deelnemers (exclusief Train-de-Trainer)
TIJDLIJN Observatie 1 (nulmeting) Observatie 2 Observatie 3 Observatie 4 (lange termijn) Randomisatie Gesprek met manager verpleeghuis 1 e les / e-learning / posters 2 e les Achtergrond- Informatie verzamelen 7
HANDHYGIËNE IN VERPLEEGHUIZEN Wat is vóór bewonerscontact? Wat is de omgeving van de bewoner? HANDSOME WHO Kamer In Moment 1 Kamer Uit Moment 4 & Moment 5 Voor Schoon Moment 2 Na Vies Moment 3
HANDHYGIËNE IN VERPLEEGHUIZEN 50% Handhygiëne naleving per studiearm 40% 30% 20% Gemiddeld controle huis Gemiddeld interv.huis Train de Trainers 10% 0% Nulmeting Na 1e scholing Na 2e scholing Lange termijn oktober 2016 januari 2017 mei 2017 oktober 2017
PROCESEVALUATIE 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 8,2 7,7 7,8 7,8 Cijfers aparte onderdelen 8,3 8,4 8,2 8 Gemiddelde cijfer voor alle onderdelen: 8 96% van de 488 respondenten raadt HANDSOME aan voor andere verpleeghuizen.
HANDHYGIËNE IN ZIEKENHUIZEN HUM 1: 2014-2016 11 ziekenhuizen 5 meetmomenten; handhygiëne en dienstkleding Verschillende interventies 43,4% [21,5%-69,5%] 52,1% [40,1%-71,3%] HUM 2: 2017 - heden 9 ziekenhuizen 3 meetmomenten; handhygiëne en observaties openbare ruimte Interventies: feedback & rapportage Nieuw: infrastructurele audit, nurse-to-patient ratio 60,3% [51,2%-63,9%] 60,5% [55,6%-73,7%]
HANDHYGIËNE IN ZIEKENHUIZEN Plannen tot eind 2019 Handhygiëne observatie najaar Verduidelijken 5 WHO momenten klinische afdelingen Determinanten handhygiëne naleving Toekomstplannen OK en poliklinieken Interventies
VERPLEEGHUIZEN VERSUS ZIEKENHUIZEN 100% Compliance per WHO moment interventiegroepen verpleeghuizen 80% 60% 40% 20% 0% Baseline Na 1e scholing Na 2e scholing Lange termijn oktober 2016 januari 2017 mei 2017 oktober 2017 Moment 1: voor bewonercontact Moment 2: voor schoon Moment 3: na vies Moment 4: na bewonercontact Moment 5: na omgevingcontact Gemiddeld
VERPLEEGHUIZEN VERSUS ZIEKENHUIZEN 100% Compliance per WHO moment gemiddelde ziekenhuizen 80% 60% 1 - Voor patiëntencontact 2 - Voor procedure 40% 20% 3 - Na mogelijke blootstelling lichaamsvloeistoffen 4 - Na patiëntencontact 0% HUM 1.1: voorjaar 2014 HUM 1.2: voorjaar 2015 HUM 1.3: najaar 2015 HUM 1.4: voorjaar 2016 HUM 1.5: najaar 2016 HUM 2.1: Najaar 2017 HUM 2.2: Voorjaar 2018 HUM 2.3: Najaar 2018 5 - Na contact patiëntenomgeving Gemiddelde naleving per meting
MOMENT 2 / VOOR SCHOON: HANDHYGIËNE VOOR EEN SCHONE/INVASIEVE HANDELING Openen systeem van een invasief medisch hulpmiddel
MOMENT 2 IN VERPLEEGHUIZEN 30% Handhygiëne compliance voor invasieve handelingen 25% 20% 15% Baseline Na 1 scholing 10% 5% 0% 11/ 82 23/ 118 5/ 41 10/ 53 1/ 27 Oogdruppelen Injecteren Katheterzorg Wondzorg Overig 4/ 25 5/ 79 6/ 51 3/ 33 2/ 22
MOMENT 3 / NA VIES: HANDHYGIËNE NA MOGELIJKE BLOOTSTELLING AAN LICHAAMSVLOEISTOFFEN Openen systeem van een invasief medisch hulpmiddel
CONCLUSIE Handhygiëne interventies zijn succesvol Verpleeghuizen en ziekenhuizen laten stijging zien Op handhygiëne momenten 1, 2 en 3 is nog veel winst te behalen Vooral momenten 2 en 3 zijn belangrijke momenten om op te focussen Welke barrières moeten er overwonnen worden om de handhygiëne naleving nog verder te verbeteren?
HANDHYGIËNE: WAT ALS JE BACTERIËN KON ZIEN?
HANDHYGIËNE EN HANDSCHOENEN: RICHTLIJNEN EN PROTOCOLLEN World Health Organization (WHO) Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Werkgroep Infectieprefentie (WIP) Hand Hygiene Australia (HHA) Zorg voor beter
VERPLEEGHUIZEN: HANDHYGIËNE EN HANDSCHOENEN 100% Handhygiëne compliance beleving in verpleeghuizen 80% 60% 40% 20% Handschoenen door blijven dragen (fout) Geen HH, wel HS (fout) Wel HH, wel HS (goed) Wel HH, geen HS (goed) 0% Baseline Interventie Baseline Interventie Baseline Interventie Moment 2 Moment 3 Totaal
ZIEKENHUIZEN: HANDHYGIËNE EN HANDSCHOENEN 100% Handhygiëne en handschoenen gebruik - gemiddelde naleving van 9 ziekenhuizen 80% 60% 40% 20% Handschoenen door blijven dragen (fout) Geen HH, wel HS (fout) Wel HH, wel HS (goed) Wel HH, geen HS (goed) 0% HUM 2.1 (najaar 2017) HUM 2.2 (voorjaar 2018) HUM 2.3 (najaar 2018)
BARRIÈRES HANDHYGIËNE : BRAINSTORM DEELNEMERS In groepen Barrières handhygiëne aangeven met stickers Oplossingen bedenken voor meest voorkomende barrières Plenair Barrières en oplossingen vergelijken en bespreken
BARRIÈRES HANDHYGIËNE : ERVARINGEN HANDSOME Dacht er niet aan Telefoon rinkelt Geen dispenser* Bewuste keus: geen HH** Lege dispensers Iets anders/"ik doe het toch Vergeet flesje handalcohol Wastafel niet op een Moment 2 (n=769) 0% 5% 10% 15% 20% 25% Telefoon rinkelt Lege dispensers Iets anders/"ik doe het toch Geen dispenser* Wastafel niet op een Vergeet flesje handalcohol Bewuste keus: geen HH** Dacht er niet aan Moment 3 (n=752) 0% 5% 10% 15% 20% 25% * Geen dispenser voor zeep/handalcohol/papieren handdoeken of geen handcrème ** Doet pijn, Niet huiselijk, Kost te veel tijd, Droge handen
BARRIÈRES HANDHYGIËNE : OBSERVATIES TIJDENS HUM Gordijn worden aangeraakt net vóór moment 2 Handhygiëne wordt toegepast, maar niet op het juiste moment Telefoon wordt opgenomen tijdens patiëntenzorg, zonder daarvoor of daarna handhygiëne toe te passen Handschoenen worden kapot getrokken, omdat handen nog vochtig zijn Handhygiëne wordt vergeten als er handschoenen worden gedragen Er worden nog last-minute dingen gepakt buiten de patiëntzone Handhygiëne tussen verschillende patiënten wordt vaak vergeten Op de gang is het soms lastig om een alcohol dispenser te vinden Net voor het bloedprikken wordt er nog een krukje gepakt
VOOR VERDERE INFORMATIE: Manon van Dijk, MSc Erasmus MC, afdeling Medische Microbiologie en Infectieziekten m.d.vandijk@erasmusmc.nl tel. 010 703 4188 Gwen Teesing, MSc GGD Rotterdam-Rijnmond, Erasmus MC, afd. MGZ g.teesing@rotterdam.nl tel. 06 1216 0912