Het beroep LERAAR Over leraren, loopbanen en leiderschap Marco Snoek 1
INHOUD Een complex beroep? Over de carrièremogelijkheden van de leraar Een meer dynamisch beeld van het beroep Naar erkende ongelijkheid en leiderschap van leraren Waar komt de aandacht voor teacher leadership vandaan? Verschillende soorten van teacher leadership Wat is eigenlijk de meerwaarde van het begrip teacher leadership? Van teacher leadership naar gedeeld leiderschap 2
LERAAR: EEN COMPLEX BEROEP? 5
HIGH POLICY EXPECTATIONS Education and Equal opportunities Inclusion Parents involvement Better learning outcomes Sustainablility Special needs Radicalism and intolerance Fact-free politics Analfabetism Citizenship 6
EEN COMPLEX BEROEP? 7 https://www.careersinhealthcare.com/
8
9
11
HET BELANG VAN CARRIÈREPERSPECTIEF Bahlmann, Eustatia, Pillen-Warmerdam (2018). Optimale Inrichting van de lerarenopleidingen.
Hoe houden leraren hun passie vast gedurende hun loopbaan als leraar? 13
Variatie Uitdaging Groei Erkenning 15
MENTALE MODELLEN OVER LOOPBANEN Bestuurder Directeur Teamleider Leraar LC LD LB Verticaal, formeel, positioneel
LOOPBANEN ALS VOORTDUREND KEUZEPROCES Horizontaal en verticaal
MOGELIJKE LOOPBAANPADEN 18
EEN MEER DYNAMISCH BEELD Wat na 4 jaar opleiding En 3 jaar inductie? Nog 40 jaar te gaan! Bron: Snoek, M.; de Wit, B.; Dengerink, J.; van der Wolk, W.; van Eldik, S.; & Wirtz, N. (2017). Een beroepsbeeld voor de leraar. Over ontwikkelrichtingen en groei van leraren in het onderwijs. www.beroepsbeeldvoordeleraar.nl 19 19
DE KERN VAN HET BEROEP: HET LEREN VAN LEERLINGEN Het ontwikkelen van onderwijs (Vak)Didactisch Zorg-coördinator Leerlingbegeleider LOB docent Vakexpert Vz vakvereniging Vakdidacticus Het leren van leerlingen Expert activerende did. Expert did nieuwe media Expert werkplekleren Het leren van leerlingen Het organiseren van onderwijs Het ondersteunen van collega s
VERBREDING: HET ONTWIKKELEN VAN ONDERWIJS Het ontwikkelen van onderwijs (Vak)Didactisch Zorg-coördinator Leerlingbegeleider LOB docent Vakexpert Vz vakvereniging Vakdidacticus Het leren van leerlingen Expert activerende did. Expert did nieuwe media Expert werkplekleren Lid van DOT Ontwerper doorgaande leerlijnen Auteur lesmethode Lid werkgroep Curriculum.nu Toetsexpert Praktijkonderzoeker Lid onderzoeksgroep Promovendus Het leren van leerlingen Het ondersteunen van collega s Het organiseren van onderwijs
VERBREDING: HET ORGANISEREN VAN ONDERWIJS Het ontwikkelen van onderwijs (Vak)Didactisch Zorg-coördinator Leerlingbegeleider LOB docent Vakexpert Vz vakvereniging Vakdidacticus Het leren van leerlingen Expert activerende did. Expert did nieuwe media Expert werkplekleren Team Sectiehoofd ICT coördinator Lid van DOT Ontwerper doorgaande leerlijnen Auteur lesmethode Lid werkgroep Curriculum.nu Toetsexpert Praktijkonderzoeker Lid onderzoeksgroep Promovendus Het leren van leerlingen Het ondersteunen van collega s Het organiseren van onderwijs School Lid MR Bestuur Lid GMR Lid bovenschoolse beleidsgroep Regionaal Lid regionale beleidsgroep Landelijk Lid Ledenraad Lerarenregister of vakbond Lid Onderwijsraad Lid bestuur LmL Jurylid LOF Leraar-ambtenaar Internationaal
VERBREDING: HET ONDER- STEUNEN VAN COLLEGA S Het ontwikkelen van onderwijs (Vak)Didactisch Zorg-coördinator Leerlingbegeleider LOB docent Vakexpert Vz vakvereniging Vakdidacticus Het leren van leerlingen Expert activerende did. Expert did nieuwe media Expert werkplekleren Lid van DOT Ontwerper doorgaande leerlijnen Auteur lesmethode Lid werkgroep Curriculum.nu Toetsexpert Praktijkonderzoeker Lid onderzoeksgroep Promovendus Het leren van leerlingen Het ondersteunen van collega s Het organiseren van onderwijs Team Sectiehoofd ICT coördinator School Lid MR Bestuur Lid GMR Lid bovenschoolse beleidsgroep Regionaal Lid regionale beleidsgroep Landelijk Lid Ledenraad Lerarenregister of vakbond Lid Onderwijsraad Lid bestuur LmL Jurylid LOF Leraar-ambtenaar Internationaal Coach startende leraren Schoolopleider Trainer interne academie Coach LOF
Het ontwikkelen van onderwijs BEWEGINGEN BINNEN HET BEROEPSBEELD Verdieping In opleiding Starter Ervaren Meester Het leren van leerlingen Verbreding Het leren van leerlingen Het ontwikkelen van onderwijs Het organiseren van onderwijs Het ondersteunen van collega s Vraagstukken Selectie/toelating Ondersteuning Facilitering Erkenning Het leren van leerlingen Het ondersteunen van collega s Het organiseren van onderwijs
BEDOELD ALS INSPIRATIEBRON Pas het aan! Neem regie! Maak beleid! Ondersteun! Ga in gesprek! 25
ERKENDE ONGELIJKHEID? Van in-opleiding naar expert/meester Specialisatie op verschillende domeinen Veronderstelt erkenning van elkaars expertise Leidt tot minder gelijkheid in het onderwijs En daarmee tot leiderschap van leraren : het proces waarbij leraren op basis van expertise en affiniteit invloed uitoefenen op collega s, schoolleiders en andere actoren binnen en buiten de school. Deze invloed overstijgt het eigen klaslokaal. 26
LEIDERSCHAP VAN DOCENTEN?
LEIDERSCHAP: EEN TAALPROBLEEM Leidinggevende Leidinggeven Leiderschap Schoolleiderschap = schoolleider-schap of school-leiderschap? In hoeverre is dat gekoppeld aan bepaalde personen? En wat betekent dat voor de rol van andere personen? 28
GEWORTELD IN MENTALE MODELLEN LEIDERS: Bovengeschikten die over leiderschapscapaciteiten beschikken en er voor zorgen dat de ondergeschikten in de juiste (actie)stand staan zodat de doelen van de organisatie behaald worden. UITGANGSPUNT: Management staat centraal Mijn organisatie Strategie en omgeving Helicopterview Controle: Rationaliteit, meetbaarheid en maakbaarheid De manager als biljarter en medewerkers als biljartballen Maakbaarheid als onderligende illusie 29
MENTALE MODELLEN MBT LEIDERSCHAP
MENTALE MODELLEN MBT ORGANISATIES College van Bestuur Leraren Directeuren Teamleiders Leraren LD LC LB LA Formeel, positioneel CvB
TEACHER LEADERSHIP IS NIKS NIEUWS Leraren die hun trekkers zijn van onderwijsvernieuwing in hun school Leraren die invloed uitoefenen via vakbonden Leraren die kennisontwikkeling en kennisdeling stimuleren via vakverenigingen Leraren die auteur zijn van lesmethodes Leraren die collega s na- en bijscholen zijn van alle tijden! 32
DE ROEP OM TEACHER LEADERSHIP is een roep om herstel en erkenning van de professionele rol, het agency en professionele handelingsvermogen van de leraar Omdat het tijd is voor een herwaardering van de rol en positie van leraren de leraar de spil is in de kwaliteit èn de ontwikkeling van onderwijs Centrale thema s: eigenaarschap & zeggenschap. Teacher leadership als emancipatoire beweging 33
STEEDS MEER ERKENNING Erkend door Functies/rollen (bijv. gekoppeld aan de LD-schaal) Opleidingen (zoals masters Leren & Innoveren, Pedagogiek, Professioneel Meesterschap, ) 34
TEACHER LEADERSHIP IN NL 35
VORMEN VAN TEACHER LEADERSHIP
FOCUS EN REIKWIJDTE VAN TEACHER LEADERSHIP Het ontwikkelen van onderwijs Het organiseren van onderwijs Het ondersteunen van collega s Team School Buiten de school lokale community, vakcommunity, system leadership 37
EEN AFWIJKENDE INSTEEK Transformatief leiderschap Onderwijskundig leiderschap Democratisch leiderschap Sustainable leadership Teacher leadership Bijzonder: één actor staat centraal! Vanuit de emancipatoire agenda om de leraar weer meer op de kaart te zetten! 38
RISICO S VAN FORMEEL TL Leraren tegenover schoolleiders? In plaats van samen Kiezen voor positie: ten opzichte van collega s? Bevestiging van het traditionele heldenparadigma? Risico voor spanningen tussen collega s: jij wel en ik niet. 39
VAN INDIVIDUEEL NAAR COLLECTIEF Maatschappelijke opdracht en innovatie: De vraagstukken die op scholen afkomen (t.a.v. ontwikkeling van leerlingen, sociale samenhang, inclusiviteit, duurzaamheid, ) vragen om een collectieve inzet van alle energie die er binnen de school is. Teacher leaderschip niet als een keuze of carrièrestap, maar als een opdracht en eis voor elke leraar en daarmee een kenmerkend element van het leraarschap
IEDERE LERAAR LEADER 41
NAAR MEER COMMUNITY-BASED TEACHER LEADERSHIP
KWALITEITEN VAN LERAREN EN SCHOOLLEIDERS Kennis over goed onderwijs Kennis van veranderprocessen Strategische handigheid 43
44
AANDACHTSPUNTEN VOOR SCHOLEN Een gedeeld beeld over het waartoe een moreel perspectief Consistentie tussen cultuur, structuur, onderwijsvisie en fysieke omgeving Waken om terug te vallen naar oude patronen vraagt om geduld en lange adem
WWW.BEROEPSBEELDVOORDELERAAR.NL WWW.HVA.NL/TEACHER-LEADERSHIP M.Snoek@hva.nl 46