De organisatiestructuur van de lerende schoolorganisatie. 10 november 2017

Transcriptie

1 De organisatiestructuur van de lerende schoolorganisatie 10 november 2017 Ben van der Hilst HetLerenOrganiseren.nl

2 Onderzoek teamgecentreerde organisatiestructuur Het onderzoek onderbouwt de claim dat het inrichten van een teamgecentreerde organisatiestructuur, die voldoet aan bepaalde specificaties, de waarschijnlijkheid verhoogt dat het professioneel handelen van docenten versterkt wordt en het innovatie-gemak toeneemt.

3 De meeste onderwijsorganisaties worden gekenmerkt door een combinatie van onmachtige verticale sturing en vrijblijvende horizontale sturing

4 Voorbeeld van een misfit in het organogram

5 De probleemstelling Korte en lange feedbackloops (in de klas, in de school, in de omgeving) Meer maatwerk verhoudt zich niet met meer standaardisatie (vereist flexibiliteit) Maatwerk via systemen of via de leerling Hoe lever ik momentane kwaliteit en zorg ik tegelijkertijd voor kwaliteit in de toekomst?

6 Wat is een lerende organisatie? Een organisatie die snel en adequaat kan reageren op interne en externe veranderingen Voorbeelden van interne veranderingen: resultaten blijven achter, verandering leerlingpopulatie, veranderende leerwensen Voorbeelden van externe veranderingen: social media, concurrentie andere scholen, andere eisen vervolgopleiding

7 De oplossing Een klein, multidisciplinaire team rondom een leerling neemt de (collectieve) verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de leerling gedurende een bepaalde leerweg (van enkele jaren lang).

8 Ondersteunende theorieën Professionele Leergemeenschappen Gedeeld leiderschap Lerende organisatie Sociotechniek Complex adaptieve systemen

9 7 redenen die teamvorming onontkoombaar maken Kwaliteit (ontwikkelen, uitvoeren) Maatwerk bieden via de relatie ipv via het systeem Krachtige leeromgeving: collectief leren rond de werkplek Verantwoordingsplatform voor professionals Niet vrijblijvende horizontale sturing Innovatie (emergentie) Onmisbaar voor een Lerende Organisatie (wendbaar en veerkrachtig)

10 BOUWSTENEN VOOR DE TEAMGECENTREERDE ARBEIDSORGANISATIE ONDERSTEUNENDE DIENSTEN EXPERTTEAMS VISIE OP ONDERWIJS EN ARBEIDSORGANISATIE ONDERWIJSTEAMS - Collectieve verantwoordelijkheid - Ruime bevoegdheden -Aantal 3-7 -sterke processturing HELDER ORGANOGRAM CONGRUENTIE IN HELE ORGANISATIE Schoolleider die: ontwerpt ondersteunt onderhoudt congruent handelt Leraar is professional Autonomie van het team

11 BOUWSTENEN VOOR DE TEAMGECENTREERDE ARBEIDSORGANISATIE ONDERSTEUNENDE DIENSTEN EXPERTTEAMS VISIE OP ONDERWIJS EN ARBEIDSORGANISATIE ONDERWIJSTEAMS - Collectieve verantwoordelijkheid - Ruime bevoegdheden -Aantal 3-7 -sterke processturing HELDER ORGANOGRAM CONGRUENTIE IN HELE ORGANISATIE Schoolleider die: ontwerpt ondersteunt onderhoudt congruent handelt Leraar is professional Autonomie van het team

12 Professioneel handelen van de docent In de klas: beroepsprofessionaliteit 1. Didactisch 2. Pedagogisch 3. Inhoudsdeskundig Buiten de klas: organisatieprofessionaliteit 4. Steeds gericht op verbetering via reflectie, onderzoek, scholing 5. Graag en vaardig samenwerken, kennisdelen 6. Organisatiebewust 7. Bijdragen aan organisatieontwikkeling 8. Zelfstandige, initiatiefrijke, innovatieve beroepsuitoefening

13 Trends sinds de jaren tachtig Onderwijs, als groot onderdeel van de collectieve lastendruk moet goedkoper: HOS. New Public Management: de publieke sector moet gerund worden als een bedrijf. Overheid: scholen moeten ondernemender worden, concurreren met elkaar. Overheid: scholen moeten fuseren vanuit oogpunt van efficiëntie, kwaliteit en doorstroommogelijkheden. Grotere autonomie van besturen (niet van leraren) en tegelijkertijd toenemende verantwoordingsplicht Wettelijke regeling van medezeggenschap (gemodelleerd naar ondernemingsraden) Lager opleidingsniveau leraren Bestuurders in de school ipv erbuiten Overheid: scholen moeten lerende organisaties zijn om aan te passen aan nieuwe

14 Enkele gevolgen Bedrijfsmatige benadering (en structurering) van scholen. Versterking verticale sturing. Meer arbeidsdeling (uit elkaar halen van lesgeven, begeleiding, ontwikkeling, onderzoek, evaluatie, visie-ontwikkeling en besluitvorming). Grotere tegenstellingen tussen management en leraren (werkgever-werknemer). Veranderingen via projectmanagement, staande organisatie gericht op productieproces Vermenging sturing bureaucratisch deel en professioneel deel van de organisatie Verdergaande standaardisering (toetsen, etc)

15

16 Er zijn twee soorten teams waarin leraren functioneren, met ieder een eigen plek in het organogram REKENEN TATAAL AL In een onderwijsteam leren leraren van elkaar rond de ontwikkeling van leerlingen LEERLINGEN 2hjh In een expertteam leren leraren van elkaar rond een thema

17 Spraakverwarring rond het begrip team Meestal gebruikt voor de verzameling van leraren in de school Zelden is het team een actor in het organogram van de organisatie Meestal is het team verantwoordelijk voor het samen vormgeven van onderwijs, niet collectief verantwoordelijk voor het leren van leerlingen. Vaak zwak gedefinieerde (collectieve) verantwoordelijkheden en vooral zwak gedefinieerde bevoegdheden Vrijwel altijd te groot om collectieve verantwoordelijkheid te dragen en om samen te leren en te ontwikkelen

18 team als overlegorgaan TL teamoverleg D D D D D G

19 Team als actor in organogram team als overlegorgaan TL TL team teamoverleg G D D D D D D D D D D G

20 voorbeeld organogram

21

22 bevoegdheden Een bevoegdheidskader kan niet limitatief zijn en hoeft dat ook niet te zijn

23