Inhoud. deel i spoedeisende zorg 33. Redactie en lijst van auteurs 26. Voorwoord 31

Inhoud Redactie en lijst van auteurs 26 Voorwoord 31 deel i spoedeisende zorg 33 1 Het acuut zieke kind 35 C.M.P. Buysse, E.N. de Jager, M. de Hoog 1.1 Inleiding 3 5 1.2 A = airway (luchtwegen) 35 1.3 B = breathing (ademhaling) 35 1.3.1 Ademarbeid 3 5 1.3.2 Effectiviteit van de ademarbeid: gaat er lucht in en uit de longen? Hoe goed is de gaswisseling? 36 1.3.3 Systemische effecten van een insufficiënte ademhaling 36 1.4 C = circulatie 37 1.4.1 Systemische effecten van circulatoire insufficiëntie 37 1.5 D = disability 38 1.5.1 Bewustzijnsniveau 3 8 1.6 E = exposure 3 8 1.7 G = glucose 3 9 1.8 Samenvatting 39 2 Resuscitatie van een pasgeborene 40 A.H.L.C. van Kaam 2.1 Richtlijnen voor resuscitatie van een pasgeborene 40 3 Basic life support bij kinderen en advanced pediatric life support 42 J.K.W. Kieboom, N.M. Turner 3.1 Inleiding 42 3.2 Advanced pediatric life support (apls) 42 3.3 Opheffen van een luchtwegobstructie 45 3.4 Volgorde van handelen bij circulatiestilstand 45 3.4.1 Niet-schokbaar ritme: circulatiestilstand met asystolie of Polsloze Electrische Activiteit 45 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 005

6 Compendium kindergeneeskunde 3.4.2 Schokbaar ritme: circulatiestilstand met ventrikelfibrilleren of ventrikeltachycardie 4 7 4 Shock 49 J.A. Hazelzet 4.1 Definitie 4 9 4.2 Symptomen 49 4.3 Pathofysiologie 4 9 4.3.1 Hart 49 4.3.2 Weerstandscircuit 50 4.3.3 Capillair bed 50 4.3.4 Veneus stelsel 50 4.3.5 Bloedvolume 5 0 4.4 Classificatie 50 4.5 Monitoring 5 0 4.6 Behandeling 5 1 4.6.1 Optimaal circulerend bloedvolume 5 1 4.6.2 Optimale pompfunctie van het hart 52 4.6.3 Optimale ventilatie en oxygenatie 52 4.6.4 Ondersteunende behandeling 54 4.7 Anafylactische shock 54 4.7.1 Belangrijkste allergenen 54 4.7.2 Symptomen 54 4.7.3 Behandeling 55 5 Acute hartritmestoornissen 57 M. van Osch-Gevers, M. de Hoog 5.1 Tachycardieën 57 5.1.1 Sinustachycardie 5 7 5.1.2 Supraventriculaire tachycardie 57 5.1.3 Breedcomplextachycardie 5 9 5.1.4 Ventrikelfibrilleren (vf) 60 5.2 Bradycardieën 60 5.2.1 Sinusbradycardie 6 1 5.2.2 Sicksinussyndroom 63 5.2.3 av-blok 6 3 6 Ademhalingsinsufficiëntie 64 K.F.M. Joosten, A.P.M. Duyndam 6.1 Definitie 6 4 6.2 Etiologie 6 4 6.3 Symptomen 64 6.4 Gaswisseling: begrippen 6 4 6.5 Diagnostiek 6 5 6.6 Behandeling 65 6.7 Beademing 66 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 006

Inhoud 7 7 Inspiratoire stridor 68 K.F.M. Joosten 7.1 Laryngitis subglottica en laryngotracheobronchitis 68 7.2 Epiglottitis 69 7.3 Aspiratie van corpus alienum 69 8 Acute astma-aanval 70 M. de Hoog, C.M.P. Buysse 9 Status epilepticus 72 M. de Hoog, K.F.M. Joosten 10 Coma en intracraniële drukverhoging 74 M. de Hoog 10.1 Coma 7 4 10.1.1 Acute maatregelen 74 10.1.2 Etiologie 7 4 10.1.3 Symptomen 7 4 10.1.4 Diagnostiek 7 6 10.1.5 Prognose 7 6 10.2 Intracraniële drukverhoging 77 10.2.1 Etiologie 7 7 10.2.2 Symptomatologie 7 7 10.2.3 Behandeling 7 7 11 Verdrinking 7 8 J.K.W. Kieboom 11.1 Definitie 7 8 11.2 Pathofysiologie 7 8 11.3 Risicofactoren 7 8 11.4 Symptomen 7 8 11.5 Behandeling 7 9 12 Vergiftiging 8 3 C.M.P. Buysse, H.A. Moll 12.1 Inleiding 8 3 12.2 Vragen bij eerste screening 83 12.3 Lichamelijk onderzoek 83 12.4 Verdere evaluatie 83 12.5 Aanvullend onderzoek (mag niet onnodig vertragend werken!) 83 12.6 Behandeling 8 4 12.7 Alcoholintoxicatie 8 5 13 Hypo- en hyperthermie 89 J.A. Hazelzet 13.1 Hypothermie 8 9 13.1.1 Lokale bevriezing 89 13.1.2 Algemene hypothermie 89 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 007

8 Compendium kindergeneeskunde 13.2 Hyperthermie 8 9 13.2.1 Ernstige hyperthermie 89 13.2.2 Maligne hyperthermie 90 14 Apparent life threatening event 92 K.F.M. Joosten 14.1 Inleiding 9 2 14.2 Etiologie 9 2 14.3 Anamnese 9 3 14.4 Lichamelijk onderzoek 94 14.5 Diagnostiek 9 4 14.6 Behandeling 9 4 deel ii algemene onderwerpen 97 15 Verrichtingen 9 9 P.C.J. de Laat, G. Derksen-Lubsen, R.R. de Krijger 15.1 Maten 9 9 15.2 Pijnstilling en sedatie 99 15.3 Richtlijnen voor desinfectie 99 15.4 Lumbaalpunctie 9 9 15.5 Liquorpunctie uit ventrikelreservoir 1 0 1 15.6 Arteriaradialiskatheter 1 0 1 15.7 Arteria-umbilicaliskatheter 1 02 15.8 Vena-umbilicaliskatheter 1 02 15.9 Pleurapunctie 1 05 15.10 Pneumothoraxdrainage 1 05 15.10.1 Spoedbehandeling van een spanningspneumothorax 1 05 15.10.2 Plaatsen van definitieve thoraxdrain 1 05 15.11 Arteriepunctie 1 06 15.12 Maagsonde, duodenumsonde, maagspoelen, percutane enteroscopische gastrostomie, MicKey-button 1 06 15.12.1 Maagsonde, duodenumsonde 1 06 15.12.2 Maagspoelen 1 06 15.12.3 peg-katheter (percutane endoscopische gastrostomie) 1 06 15.12.4 Wisselen MicKey-ballonkatheter 1 07 15.13 Blaaspunctie bij kinderen jonger dan 3 jaar 1 07 15.14 Blaaskatheterisatie 1 08 15.15 Beenmergpunctie 1 08 15.16 Botnaald 1 09 15.17 Beenmergbiopsie 1 09 15.18 Implanteerbaar intraveneus toedieningssysteem (Port-a-cath 1, pac) 109 15.18.1 Algemeen 1 09 15.18.2 Aanprikken 1 1 0 15.18.3 Onderhoud 1 1 0 15.18.4 Bloed afnemen 1 1 0 15.18.5 Bolusinjectie 1 1 0 15.18.6 Infuus 1 1 1 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 008

Inhoud 9 15.18.7 Obstructie 1 1 1 15.19 Huidbiopsie 1 1 1 15.20 Intubatie 1 1 2 15.21 Weefselonderzoek 1 1 2 15.21.1 Inleiding 1 1 2 15.21.2 Cytologie 1 1 2 15.21.3 Histologie 1 1 2 15.21.4 Speciale technieken 1 1 3 16 Voeding en diëtetiek 1 1 4 H.S.A. Heymans, M.E. Dijsselhof 16.1 Inleiding 1 1 4 16.2 Voeding van de gezonde zuigeling 1 1 4 16.2.1 Borstvoeding/kunstmatige zuigelingenvoeding 1 1 4 16.2.2 Voordelen van moedermelk 1 1 5 16.2.3 Samenstelling van moedermelk 1 1 6 16.2.4 Uitscheiding van geneesmiddelen in moedermelk 1 1 6 16.2.5 Besmetting van moedermelk 1 1 6 16.2.6 Verontreiniging van moedermelk 1 1 6 16.2.7 Suppletie bij borstvoeding 1 1 7 16.3 Volledige kunstmatige zuigelingenvoeding 1 1 7 16.4 Bijvoeding 1 1 7 16.5 Bijzondere kunstmatige zuigelingenvoeding 1 1 8 16.5.1 Voeding met een laag lactosegehalte/sojavoeding 1 1 9 16.5.2 Voeding op basis van eiwithydrolysaat 1 1 9 16.5.3 Alternatieve voeding 1 1 9 16.6 Voeding voor te vroeg geborenen 1 2 1 16.7 Richtlijnen goede voeding 1 2 1 16.8 (Semi-)elementaire voeding 1 22 16.9 Sondevoeding 1 22 16.10 Parenterale voeding 1 25 16.11 Nutritional assessment 1 27 16.11.1 Acute ondervoeding 1 29 16.11.2 Chronische ondervoeding 1 29 17 Dehydratie en water- en zouthuishouding 1 30 P.C.J. de Laat, J.E. Kist-van Holthe tot Echten 17.1 Inleiding 1 30 17.2 Behandeling van dehydratie 1 30 17.2.1 Algemene uitgangspunten 1 30 17.2.2 Algemene strategie 1 30 17.2.3 Orale behandeling 1 3 1 17.2.4 Parenterale behandeling 1 33 17.3 Metabole acidose 1 35 17.4 Algemene opmerkingen 1 36 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 009

10 Compendium kindergeneeskunde 18 Beeldvormende diagnostiek 1 4 1 H.C. Holscher 18.1 Inleiding 1 4 1 18.2 Voorbereiding 1 4 1 18.2.1 Conventioneel onderzoek 1 4 1 18.2.2 Echografie 1 4 1 18.2.3 Computertomografie (ct) 142 18.2.4 Magnetic resonance imaging (mri) 142 18.3 Systematische beoordeling 1 42 18.3.1 Thorax 1 42 18.3.2 Buikoverzichtsfoto (boz) 142 18.3.3 Skelet 1 43 18.4 Indicaties 1 43 19 Evidence-based medicine 1 46 H.A. Moll, G. Derksen-Lubsen 19.1 Frequentie van ziekten 1 46 19.2 Parameters 1 46 19.3 Voorbeelden 1 47 19.3.1 Voorbeeld risicofactor 1 47 19.3.2 Voorbeeld behandelingsresultaat 1 48 19.3.3 Voorbeeld diagnostische test 1 49 19.4 Evidence-based medicine in de praktijk 1 49 19.4.1 Stellen van een beantwoordbare klinische vraag 1 49 19.4.2 Critical appraisal van een studie naar een interventie of diagnostische test 150 20 Handelen bij overlijden 1 52 D.M.C.B. van Zeben-van der Aa, R.R. de Krijger, B.A. Semmekrot, H.M. Oudesluys-Murphy 20.1 De Wet op de lijkbezorging en de nodo-procedure 1 52 20.1.1 Natuurlijk en niet-natuurlijk 1 52 20.1.2 Onverwacht en onverklaard 1 52 20.1.3 Vaststellen doodsoorzaak 1 52 20.2 Procedure obductie 1 53 20.2.1 Verklaring van natuurlijke dood 1 53 20.2.2 Toestemming van de nabestaanden 1 53 20.2.3 Uitvoering 1 53 20.3 Bijzondere situaties 1 54 20.4 Onderzoek en veiligstellen van materiaal bij plotseling onverwacht overlijden 1 54 20.4.1 Schouwing 1 54 20.4.2 Postmortale anamnese, (speciële) anamnese, postmortaal pediatrisch, laboratorium- en beeldvormend onderzoek door de kinderarts 1 55 20.4.3 Postmortaal pathologisch onderzoek/obductie door de patholoog 1 57 20.5 Beleid rond begeleiding ouders 1 57 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 010

Inhoud 11 deel iii infectieziekten en immunologie 159 21 Vaccinatie 1 6 1 R.J.F. Burgmeijer 21.1 Organisatie van vaccinaties bij kinderen in Nederland 1 6 1 21.2 Vaccinbeheer 1 6 1 21.3 Vaccinatieschema van het rvp 162 21.4 Simultaan vaccineren, intervallen en uitwisselbaarheid van vaccins 1 62 21.5 Inhaalschema s 1 64 21.6 Vaccineren van zieke kinderen 1 64 21.7 Contra-indicaties 1 66 21.8 Bijwerkingen 1 69 21.9 In Nederland geregistreerde vaccins 1 70 21.10 Informatie over vaccins en vaccinaties 1 70 22 Virale diagnostiek 1 7 1 A.C.T.M. Vossen 22.1 Virale diagnostiek algemeen 1 7 1 22.2 Materiaal 1 7 1 22.3 Methoden 1 72 23 Koorts en koortssyndromen 1 77 R. Oostenbrink, J. Frenkel 23.1 Definitie koorts 1 77 23.2 Acute koorts 1 77 23.2.1 Epidemiologie en differentiaaldiagnose 1 77 23.2.2 Symptoom/klacht 1 78 23.2.3 Laboratoriumonderzoek 1 78 23.2.4 Beleid 1 79 23.2.5 Complicaties 1 79 23.3 Chronische koorts 1 79 23.3.1 Symptoom/klacht 1 79 23.3.2 Differentiaaldiagnose 1 80 23.3.3 Aanvullend onderzoek 1 80 23.3.4 Diagnose 1 83 23.3.5 Therapie 1 83 23.3.6 Complicaties 1 83 23.4 Ziekte van Kawasaki (mucocutaan lymfekliersyndroom) 1 85 23.4.1 Etiologie 1 85 23.4.2 Symptomen 1 85 23.4.3 Diagnostiek 1 86 23.4.4 Differentiaaldiagnose 1 86 23.4.5 Complicaties 1 86 23.4.6 Behandeling 1 86 24 Infectieziekten 1 88 N.G. Hartwig, Th.F.W. Wolfs 24.1 Infecties van het centrale zenuwstelsel (czs) 188 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 011

12 Compendium kindergeneeskunde 24.1.1 Meningitis 1 88 24.1.2 (Meningo-)encefalitis 1 88 24.2 Ooginfecties 1 89 24.2.1 Conjunctivitis 1 89 24.2.2 Hordeolum 1 89 24.2.3 Oogverwonding of post-ok 189 24.3 Bovenste luchtweginfecties 1 90 24.3.1 Rinitis 1 90 24.3.2 Sinusitis 1 90 24.3.3 Adenoïditis/tonsillitis 1 90 24.3.4 Otitis media acuta 1 9 1 24.3.5 Mastoïditis 1 9 1 24.3.6 Epiglottitis 1 9 1 24.3.7 Faryngitis 1 92 24.3.8 Roodvonk (scarlatina) 1 92 24.3.9 Laryngitis subglottica 1 92 24.3.10 Lymphadenitis colli 1 93 24.4 Onderste luchtweginfecties 1 93 24.4.1 Pneumonie 1 93 24.4.2 Kinkhoest (pertussis) 1 94 24.5 Infecties van het maag-darmkanaal 1 94 24.5.1 Stomatitis 1 94 24.5.2 Gastritis 1 94 24.5.3 Enteritis 1 95 24.6 Infecties van de tractus urogenitalis 1 95 24.6.1 Vulvovaginitis en fluor vaginalis 1 95 24.6.2 Urineweginfectie 1 96 24.7 Infecties van het skelet 1 96 24.7.1 Bacteriële artritis 1 96 24.7.2 Osteomyelitis 1 97 24.8 Infecties van het hart 1 97 24.8.1 Endocarditis 1 97 24.8.2 Pericarditis 1 98 24.8.3 Myocarditis 1 98 24.8.4 Koorts en neutropenie 1 99 24.9 Specifieke bacteriële infecties 200 24.9.1 Lyme-ziekte 200 24.10 Specifieke parasitaire infecties 20 1 24.10.1 Toxoplasmose 20 1 24.11 Specifieke virale infecties 20 1 24.11.1 Waterpokken (varicella) en gordelroos ( herpes zoster) 20 1 24.11.2 Rodehond (rubella) 202 24.11.3 Mazelen 203 24.11.4 Exanthema subitum (zesde ziekte) 203 24.11.5 Bof (parotitis epidemica) 203 24.11.6 Epstein-barr-virus (mononucleosis infectiosa/ziekte van Pfeiffer) 204 24.11.7 Humaan immunodeficiëntievirus (hiv/aids) 204 24.12 Aangifte van infectieziekten 208 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 012

Inhoud 13 25 Immunodeficiëntie 2 1 1 E. de Vries, J.J.M.van Dongen 25.1 Inleiding 2 1 1 25.2 Recidiverendeinfectiesvandeluchtwegenenhetkno-gebied 2 1 1 25.3 Failure to thrive 2 1 2 25.4 Recidiverende pusvormende infecties 2 1 5 25.5 Ongewone of ongewoon ernstig verlopende infecties 2 1 5 25.6 Recidiverende infecties met eenzelfde soort pathogeen 2 1 6 25.7 Auto-immuunziekte of chronisch inflammatoire ziekte; lymfoproliferatie 2 1 6 25.8 Karakteristieke combinaties van klinische verschijnselen bij bepaalde syndromen 2 1 7 25.9 Angioneurotisch oedeem 2 1 7 deel iv specifieke aandoeningen 219 26 Longziekten 22 1 J.C. de Jongste 26.1 Longinfecties 22 1 26.1.1 Bronchiolitis 22 1 26.1.2 Pneumonie 222 26.1.3 Longtuberculose 223 26.2 Pleuravocht 225 26.3 Pneumothorax 2 2 7 26.4 Astma 228 26.4.1 Algemeen 2 2 8 26.4.2 Acuut ernstig astma 232 26.5 Longfunctieonderzoek 2 3 3 26.5.1 Indicaties 2 3 3 26.5.2 Piekstroommeter 234 26.5.3 Spirometer, pneumotachograaf ( elektronische spirometer ) 234 26.5.4 Inflammometrie met no-bepaling in expiratielucht (feno) 234 26.5.5 Bepaling van de bronchiale prikkelbaarheid 234 26.5.6 Overige methoden 235 27 Cystische fibrose 236 H.A.W.M. Tiddens, J.C. Escher, J.C. de Jongste 27.1 Basisdefect 2 3 6 27.2 Symptomen 236 27.3 Differentiaaldiagnose 2 3 6 27.4 Laboratoriumonderzoek 237 27.5 Behandeling 2 3 7 27.5.1 Behandeling van de longinfectie 237 27.5.2 Behandeling van de gastro-intestinale verschijnselen 240 27.6 Monitoring 240 27.7 Complicaties 24 1 27.7.1 Pneumothorax 24 1 27.7.2 Hemoptoë 242 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 013

14 Compendium kindergeneeskunde 27.7.3 Allergische bronchopulmonale aspergillose 242 27.7.4 Cor pulmonale 242 27.7.5 Distaal intestinaal obstructiesyndroom (dios) 242 27.7.6 cf-gerelateerde leverziekte 243 27.7.7 cf-gerelateerde diabetes mellitus 244 28 Maag-darm-leverziekten 2 4 5 C.M.F. Kneepkens, C.F.M. Gijsbers 28.1 Leverpathologie: ziektebeelden 2 4 5 28.1.1 Cholestatische ziekte in de neonatale periode 245 28.1.2 Leverziekten bij oudere zuigelingen en kinderen 246 28.1.3 Acute leverinsufficiëntie 248 28.1.4 Portale hypertensie 250 28.2 Leverpathologie: diagnostiek 25 1 28.2.1 Parameters 25 1 28.2.2 Diagnostische procedures 25 1 28.3 Maag-darmpathologie: ziektebeelden 253 28.3.1 Malabsorptie 2 5 3 28.3.2 Voedselallergie 2 5 5 28.3.3 Eosinofiele gastro-intestinale aandoeningen 256 28.3.4 Chronische (geprotraheerde) diarree 257 28.3.5 Buikpijn en functionele gastro-intestinale aandoeningen 258 28.3.6 Obstipatie 2 5 9 28.3.7 Chronische inflammatoire darmziekten 26 1 28.3.8 Gastro-oesofageale refluxziekte en refluxoesofagitis 263 28.3.9 Ulcera van maag en duodenum 264 28.4 Maag-darmpathologie: diagnostiek 264 28.4.1 Fecesonderzoek 2 6 4 28.4.2 Maagfunctie 266 28.4.3 Exocriene pancreasfunctie 266 28.4.4 Koolhydraat-waterstofademtests 2 6 6 28.4.5 Dunnedarmbiopsie 2 6 7 28.4.6 Endoscopisch onderzoek 267 28.4.7 Slokdarmonderzoek 269 28.4.8 Rectumonderzoek 27 1 29 Allergologie 2 7 3 P.L.P. Brand 29.1 Achtergronden 273 29.1.1 Typen allergie 273 29.1.2 Diagnostiek van allergie 274 29.1.3 Preventie van allergie 274 29.2 Ziektebeelden 275 29.2.1 Voedselallergie 2 7 5 29.2.2 Urticaria en angio-oedeem 277 29.3 Allergische rinitis 278 29.4 Geneesmiddelenallergie 2 8 0 29.5 Insectenallergie 2 8 0 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 014

Inhoud 15 30 Cardiologie 2 8 2 I.M.E. Frohn-Mulder, M. Witsenburg 30.1 Inleiding 2 8 2 30.2 Evaluatie van het kind met hartgeruis zonder klachten 282 30.2.1 Beleid bij hartgeruis zonder klachten 282 30.3 Ecg-interpretatie bij kinderen 283 30.4 Hartritme 2 8 3 30.4.1 Normaal hartritme 283 30.4.2 Ritme- en geleidingsstoornissen 283 30.5 Pathofysiologie 2 9 0 30.5.1 Hartfalen 2 9 0 30.5.2 Cyanose 292 30.6 Aangeboren hartafwijkingen 293 30.6.1 Diagnostiek 2 9 3 30.6.2 Behandeling: algemene principes 294 30.6.3 Specifieke behandeling 294 30.7 Postoperatieve problemen 296 30.8 Verworven hartafwijkingen 296 31 Nefrologie 2 9 7 K. Cransberg, J. van den Hoek 31.1 Glomerulaire filtratiesnelheid 297 31.2 Acute nierziekte 297 31.2.1 Prerenale acute nierinsufficiëntie 298 31.2.2 Renale acute nierinsufficiëntie 298 31.2.3 Postrenale acute nierziekte 300 31.3 Chronische nierziekte 30 1 31.4 Hypertensie 303 31.4.1 Acute situaties 303 31.4.2 Niet-acute situaties 304 31.4.3 Hypertensie bij pasgeborenen 304 31.5 Proteïnurie en nefrotisch syndroom 305 31.5.1 Proteïnurie 3 0 5 31.5.2 Nefrotisch syndroom 306 31.6 Hematurie en glomerulonefritis 307 31.7 Hemolytisch-uremisch syndroom (hus) 308 31.8 Tubulusfunctiestoornissen 3 0 9 31.9 Nefrolithiasis/nefrocalcinose 3 1 1 31.10 Antenatale pathologie van de urinewegen 3 1 2 31.11 Urineweginfecties 3 1 3 32 Oncologie 3 1 6 M.M. van den Heuvel-Eibrink, W.J.E. Tissing 32.1 Epidemiologie 3 1 6 32.2 Beschrijving van verschillende vormen van kinderkanker 3 1 6 32.2.1 Leukemie 3 1 6 32.2.2 Maligne lymfomen 3 1 9 32.2.3 Hersentumoren 32 1 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 015

16 Compendium kindergeneeskunde 32.2.4 Solide tumoren 322 32.3 Diagnostiek bij een kind met kanker 326 32.3.1 Vaststellen en classificatie van het type kanker 326 32.3.2 Stageren 3 2 7 32.3.3 Voorbereiding op de behandeling 327 32.4 Organisatie van zorg, behandeling en registratie van kinderen met kanker in Nederland 328 32.5 Supportive care 328 32.6 Langetermijneffecten 3 2 8 33 Hematologie 330 I.M. Appel, A. de Goede-Bolder 33.1 Anemie 3 3 0 33.1.1 Anemie met verlaagd aantal reticulocyten: aanmaakstoornis 330 33.1.2 Anemie met verhoogd aantal reticulocyten: acuut bloedverlies/sequestratie in de milt/hemolyse 33 1 33.2 Leukocytose 332 33.2.1 Toename van het aantal neutrofielen: neutrofilie 332 33.2.2 Monocytose 332 33.2.3 Eosinofilie 332 33.2.4 Lymfocytose 3 3 2 33.3 Leukopenie 3 3 2 33.4 Trombocytose 3 3 3 33.5 Trombopenie 3 3 3 33.5.1 Idiopathische trombocytopenische purpura (itp) 333 33.6 Pancytopenie 333 33.6.1 Aplastische anemie 333 33.7 Hemostase 334 33.8 Verhoogde bloedingsneiging 335 33.8.1 Stoornissen in de primaire hemostase 335 33.8.2 Stoornissen in de secundaire hemostase: factordeficiënties 336 33.9 Veneuze trombose: profylaxe, diagnostiek en behandeling bij kinderen 340 34 Endocrinologie 344 S.L.S. Drop, D. Mul, A.M. Boot, E.L.T. van den Akker 34.1 Groei 3 4 4 34.1.1 Kleine lichaamslengte 344 34.1.2 Grote lichaamslengte 348 34.1.3 Predictie van de volwassen lengte 349 34.2 Hypofyseaandoeningen 35 1 34.2.1 (Pan)hypopituïtarisme 35 1 34.2.2 Hypofysehyperfunctie 3 5 3 34.3 Diabetes insipidus 354 34.4 Syndrome of inappropriate adh (siadh) 354 34.4.1 Cerebral salt wasting -syndroom 355 34.5 Schildklier 357 34.5.1 Hypothyreoïdie 357 34.5.2 Hyperthyreoïdie 358 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 016

Inhoud 17 34.5.3 Thyreotoxische storm of crisis 358 34.5.4 De pasgeborene met een moeder met een auto-immuunziekte van de schildklier 359 34.5.6 Solitaire schildkliernodus 359 34.6 Stoornissen in de puberteitsontwikkeling 359 34.6.1 Vroege puberteit (pubertas praecox) 359 34.6.2 Vertraagde puberteit (pubertas tarda) 36 1 34.7 Gonaden 3 6 2 34.7.1 Stoornissen in de seksuele differentiatie (ambigue genitaliën) 363 34.7.2 Testis 3 6 6 34.7.3 Ovarium 368 34.8 Bijnier 372 34.8.1 Bijnierschorsinsufficiëntie 3 7 2 34.8.2 Acute bijnierinsufficiëntie 374 34.8.3 Bijnierinsufficiëntie in samenhang met glucocorticoïdbehandeling 376 34.8.4 Bijnierschorshyperfunctie (hyperadrenalisme) 377 34.8.5 Bijniermerghyperfunctie (feochromocytoom) 377 34.9 Parathyroïd, vitamine D en calcium 379 34.9.1 Hypoparathyreoïdie 379 34.9.2 Hypocalciëmie 382 34.9.3 Hyperparathyreoïdie 382 34.9.4 Hypercalciëmie 383 34.9.5 Rachitis 3 8 3 34.9.6 Osteoporose 384 34.10 Referentiewaarden 3 8 6 34.11 Endocriene functietests 386 34.11.1 Hypofysevoorkwab 386 34.11.2 Hypofyseachterkwab 3 9 0 34.11.3 Schildklier 39 1 34.11.4 Bijschildklier 39 1 34.11.5 Bijnier 39 1 34.11.6 Testes 392 34.11.7 Ovaria en uterus 392 35 Diabetes mellitus 394 H.J. Aanstoot, D. Mul, H.J. Veeze 35.1 Definitie 394 35.2 Diagnose en classificatie 394 35.3 Presentatie en symptomen 396 35.4 Lichamelijk onderzoek en laboratoriumdiagnostiek 397 35.5 Diabetische ketoacidose (dka) 397 35.5.1 Pathofysiologie 3 9 7 35.5.2 Behandeling 3 9 8 35.5.3 Algemene complicaties en hersenoedeem 402 35.6 Subcutane insulinebehandeling 403 35.6.1 Insulineresorptie en -werking 403 35.6.2 Soorten insuline 404 35.6.3 Toediening van insuline 405 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 017

18 Compendium kindergeneeskunde 35.7 Principe van insulinebehandeling 405 35.7.1 Insuline-injecties 4 0 6 35.7.2 Dagelijkse insulinedosering 406 35.7.3 Insulinebehandeling met subcutane pomp 406 35.8 Continue glucosesensor 407 35.9 Overwegingen ten aanzien van diagnose, opname en verdere beleid 408 35.10 Hypoglykemie 4 0 9 35.11 Operaties, ingrepen en diabetes 4 1 0 35.11.1 Algemene adviezen 4 1 0 35.11.2 Kleine ingrepen 4 1 1 35.11.3 Grote ingrepen 4 1 1 35.12 Type-2-diabetes mellitus 4 1 2 35.12.1 Definitie, classificatie 4 1 2 35.12.2 Diagnostiek 4 1 2 35.12.3 Behandeling 4 1 3 36 Metabole ziekten 4 1 6 J.B.C. de Klerk, A.T. van der Ploeg 36.1 Inleiding 4 1 6 36.2 Symptomen 4 1 6 36.3 Diagnostiek (laboratorium) 42 1 36.3.1 Neonatale screening 42 1 36.3.2 Routine laboratoriumdiagnostiek bij verdenking metabole ziekten 422 36.3.3 Specifieke metabole diagnostiek 423 36.4 Acute metabole ontregeling 425 36.4.1 Hypoglykemie 4 2 5 36.4.2 Hyperammoniëmie 427 36.4.3 Metabole acidose 428 36.5 Behandeling 4 2 8 36.5.1 Hypoglykemie 4 2 8 36.5.2 Hyperammoniëmie 429 36.5.3 Metabole acidose 430 36.5.4 Lactaatacidose 430 36.5.5 Dieet 4 3 0 36.5.6 Substitutie en suppletie 430 36.5.7 Behandelbare lysosomale stapelingsziekten 43 1 37 Reumatologie 4 3 3 L.W.A. van Suijlekom-Smit, R. ten Cate 37.1 Dik en/of pijnlijk gewricht 433 37.1.1 Inleiding 4 3 3 37.1.2 Diagnostiek 4 3 3 37.1.3 Differentiaaldiagnose gewrichtsklachten 433 37.2 Juveniele idiopathische artritis 434 37.2.1 Inleiding 4 3 4 37.2.2 Diagnostiek 4 3 6 37.2.3 Behandeling 4 3 7 37.3 Systemische lupus erythematodes 439 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 018

Inhoud 19 37.3.1 Inleiding 4 3 9 37.3.2 Symptomen 440 37.3.3 Diagnostiek 44 1 37.3.4 Behandeling 44 1 37.4 Juveniele dermatomyositis 44 1 37.4.1 Inleiding 44 1 37.4.2 Symptomen 442 37.4.3 Diagnostiek 4 4 3 37.4.4 Differentiaaldiagnose 4 4 3 37.4.5 Behandeling 4 4 3 38 Neurologie 4 4 5 E.A.J. Peeters, O.F. Brouwer 38.1 Ontwikkelingsachterstand 4 4 5 38.2 Koortsconvulsies 4 4 7 38.3 Epilepsie 4 5 0 38.4 Hoofdpijn 453 38.4.1 Algemeen 4 5 3 38.4.2 Migraine 453 38.5 Afwijkende grootte en vorm van het hoofd 455 38.6 Trauma capitis 458 39 Neurofibromatose type 1 464 A. de Goede-Bolder, R. Oostenbrink, C.E. Catsman-Berrevoets 39.1 Inleiding 4 6 4 39.2 Klinische diagnostiek 464 39.3 Erfelijkheidsonderzoek/moleculairgenetisch onderzoek 464 39.4 Beeldvorming 4 6 5 39.5 Complicaties 4 6 5 39.5.1 Plexiform neurofibroom 465 39.5.2 Optic pathway glioma (opg) 465 39.5.3 Orthopedische afwijkingen 466 39.5.4 Neurologische verschijnselen 466 39.5.5 Endocriene afwijkingen 467 39.5.6 Vasculaire problemen 467 39.5.7 Maligniteiten 4 6 7 40 Dermatologie 4 6 9 A.P. Oranje 40.1 Acne vulgaris 469 40.2 Atopisch eczeem 470 40.3 Luierdermatitis 47 1 40.4 Impetigo 4 7 2 40.5 Verruca vulgaris en verruca plana 472 40.6 Molluscum contagiosum 473 40.7 Hemangioom (hemangioma of infancy) 474 40.8 Scabiës 475 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 019

20 Compendium kindergeneeskunde 41 Neonatologie 4 7 7 A.H.L.C. van Kaam, R.C.J. de Jonge, A.J. Sprij 41.1 Perinatologie 477 41.1.1 Perinatale anamnese 477 41.1.2 Indeling pasgeborenen 477 41.1.3 Opvang van de neonaat 478 41.2 Ademhalingsproblemen van de pasgeborene 479 41.2.1 Algemeen 4 7 9 41.2.2 Apneus 4 8 3 41.2.3 Luchtwegobstructies 4 8 4 41.2.4 Respiratory distress syndrome (rds) 485 41.2.5 Transiënte tachypneu van de neonaat (ttn) 485 41.2.6 Meconiumaspiratiesyndroom 4 8 5 41.2.7 Airleaksyndroom 4 8 6 41.2.8 Pneumonie 487 41.2.9 Longhypoplasie 4 8 7 41.2.10 Congenitale hernia diaphragmatica (chd) 488 41.2.11 Longbloeding 4 8 9 41.2.12 Congenitale cysteuze longafwijkingen 489 41.2.13 Bronchopulmonale dysplasie (bpd) 489 41.3 Cardiovasculaire problemen 49 1 41.3.1 Algemeen 49 1 41.3.2 Circulatoir falen 49 1 41.3.3 Neonatale hypertensie 493 41.3.4 Persisterende pulmonale hypertensie van de neonaat (pphn) 493 41.3.5 Open ductus Botalli 493 41.3.6 Neonatale ritmestoornissen 494 41.3.7 Congenitale (structurele) hartafwijkingen 495 41.4 Infectieziekten van de pasgeborene 496 41.4.1 Congenitale infecties 496 41.4.2 Neonatale sepsis 500 41.4.3 Neonatale meningitis 500 41.4.4 Groep-B-streptokokken 5 0 0 41.5 Neonatale neurologie 50 1 41.5.1 Perinatale asfyxie en gecontroleerde therapeutische hypothermie 50 1 41.5.2 Neonatale convulsies 503 41.5.3 Intraventriculaire hemorragie (ivh) 503 41.5.4 Periventriculaire leukomalacie (pvl) 504 41.5.5 Hydrocefalus 5 0 5 41.6 Vocht, voeding en vitaminen 505 41.6.1 Vochtbeleid 5 0 5 41.6.2 Voedingsbeleid 5 0 5 41.6.3 Intraveneuze voeding 508 41.6.4 Necrotiserende enterocolitis (nec) 508 41.6.5 Vitaminen en ijzer 5 1 0 41.7 Stoornissen interne milieu bij de pasgeborene 5 1 1 41.7.1 Hypo- en hyperglykemie 5 1 1 41.7.2 Hypo- en hypernatriëmie 5 1 2 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 020

Inhoud 21 41.7.3 Hypo- en hypercalciëmie 5 1 3 41.7.4 Hypo- en hyperkaliëmie 5 1 3 41.7.5 Hyperbilirubinemie 5 1 4 41.7.6 Zuur-basenevenwicht 5 1 6 41.7.7 Alarmsignalen stofwisselingsziekten 5 1 7 41.8 Hematologische problemen bij de pasgeborene 5 1 8 41.8.1 Anemie 5 1 8 41.8.2 Polycytemie 520 41.8.3 Trombocytopenie 5 2 0 41.8.4 Leukocytopenie 52 1 41.8.5 Bloedgroepantagonisme 52 1 41.8.6 Praktische aspecten van antenataal bekende hematologische aandoeningen 52 1 41.9 Screening en follow-up 522 41.9.1 Gehoorscreening 5 2 2 41.9.2 Retinopathie van de prematuur 523 41.9.3 Rachitisscreening 5 2 3 41.9.4 Langetermijnfollow-up van prematuriteit 524 41.10 Pijnmanagement bij pasgeborenen 524 41.10.1 Algemeen 5 2 4 41.10.2 Meten van pijn bij pasgeborenen 524 41.10.3 Niet-farmacologische behandeling van pijn bij pasgeborenen 524 41.10.4 Farmacologische behandeling van pijn bij pasgeborenen 526 41.11 Veelvoorkomende algemene neonatale problematiek 527 41.11.1 Maternale diabetes 527 41.11.2 ssri-gebruik moeder 527 41.11.3 Drugsgebruik moeder 528 41.11.4 Medicatie en borstvoeding 530 41.11.5 Maternale schildklieraandoeningen 530 41.11.6 Koortslip bij moeder of anderen betrokkenen 530 41.11.7 Waterpokken moeder (vzv) 531 41.11.8 Pyelumdilatatie prenataal 53 1 41.11.9 Irregulaire hartactie prenataal 53 1 41.11.10 Plexusbrachialislaesies 53 1 41.11.11 Enkele navelstrengarterie 532 41.11.12 Bijoortje 5 3 2 41.11.13 Heupcontrole 5 3 2 41.11.14 Klompvoeten (talipes equinovarus) 532 41.11.15 Late meconiumlozing (bij de à terme neonaat) 533 41.11.16 Hielprikscreening 5 3 3 42 Genetische diagnostiek 534 M.H. Breuning, A. van Haeringen 42.1 Inleiding 5 3 4 42.2 Klinisch onderzoek 534 42.2.1 Dysmorfologisch onderzoek 534 42.2.2 Familieanamnese 5 3 4 42.3 Laboratoriumonderzoek en indicaties 534 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 021

22 Compendium kindergeneeskunde 42.3.1 Chromosomenonderzoek 5 3 4 42.3.2 Fluorescentie-insituhybridisatie (fish) 535 42.3.3 pcr 535 42.3.4 Micro-arrayonderzoek 5 3 5 42.3.4 Mutatieonderzoek 5 3 6 42.4 Bijzondere indicaties 537 42.4.1 dna-tests bij kinderen op later in het leven optredende aandoeningen 537 42.4.2 Hemoglobine afwijkingen 537 42.4.3 Acute indicaties voor genetisch onderzoek 538 43 Zorg voor het kind met ernstige meervoudige beperkingen 539 G.C.B. Bindels-de Heus, C.R. Lincke, G. Derksen-Lubsen 43.1 Organisatie van multidisciplinaire zorg 539 43.2 Bijzondere medische aandachtspunten 539 43.2.1 Algemeen 5 3 9 43.2.2 Luchtwegproblematiek 5 3 9 43.2.3 Gastro-intestinale problematiek 540 43.2.4 Zintuigelijke problemen 542 43.2.5 Epilepsie en motorische stoornissen 542 43.2.6 Bewegingsapparaat 5 4 3 43.2.7 Gedragsproblemen 5 4 4 43.2.8 Pijn 544 43.2.9 Slaapproblemen 544 43.2.10 Medicatie en interacties 545 43.2.11 Behandelbeperkingen, reanimatiebeleid 5 4 5 43.2.12 Overige aandachtspunten 546 43.3 Organisatorische aspecten van de zorg 546 deel v psychosociale problemen 549 44 Adoptie 55 1 R.A.A. Pelleboer, H.M. Oudesluys-Murphy 44.1 Onderzoek bij uit derdewereldlanden geadopteerde kinderen 55 1 44.1.1 Inleiding 55 1 44.1.2 Evaluatie 552 44.1.3 Begeleiding 553 45 Kindermishandeling 5 5 4 E.A. Landsmeer-Beker, M.J.M. Smit, M.J. Affourtit 45.1 Inleiding 5 5 4 45.2 Risicofactoren en risicogezinnen 554 45.3 Vormen van kindermishandeling 554 45.4 Signaleren 5 5 6 45.4.1 Problemen bij het signaleren 556 45.4.2 Anamnese 5 5 6 45.4.3 Lichamelijk onderzoek 557 45.4.4 Gedrag 5 5 7 45.4.5 Interactie ouder-kind 559 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 022

Inhoud 23 45.4.6 Differentiaaldiagnose en diagnostiek 559 45.5 Beleid 559 45.6 amk/raad voor de Kinderbescherming 563 45.7 Juridische aspecten 566 45.8 Hulpverlening 566 45.9 Ten slotte 566 46 Overgewicht 5 6 8 O.H. van der Baan-Slootweg, E.C.A.M. Houdijk 46.1 Inleiding 5 6 8 46.2 Overgewicht en obesitas 569 46.2.1 Definitie 569 46.2.2 Etiologie 569 46.2.3 Diagnostiek 5 7 0 46.2.4 Preventie en behandeling 572 46.3 Ten slotte 574 47 Eetstoornissen bij oudere kinderen en adolescenten 576 A.H. Teeuw, M.J. Affourtit, F. Verheij 47.1 Inleiding 5 7 6 47.2 Definities en classificatie 576 47.2.1 Anorexia nervosa 576 47.2.2 Boulimia nervosa (bn) 577 47.2.3 Eating disorder not otherwise specified 578 47.3 Epidemiologie 5 7 8 47.4 Symptomen/ klachten 5 7 8 47.5 Anamnese patiënt en ouder(s) 579 47.6 Lichamelijk onderzoek 582 47.7 Aanvullend onderzoek 582 47.8 Differentiaaldiagnose 5 8 3 47.9 Het behandelaanbod 584 48 adhd, autisme en depressie 588 N.H. Bouman, R.F. Ferdinand, R. Rodrigues Pereira 48.1 adhd 588 48.2 Autismespectrumstoornissen 5 9 0 48.3 Depressie 5 9 2 49 Onverklaarde lichamelijke klachten 593 E.M. van de Putte 49.1 Symptoom/klacht 5 9 3 49.2 Differentiaaldiagnose 5 9 4 49.3 Biopsychosociaal model 596 49.4 Therapie 5 9 6 49.5 Complicaties 5 9 8 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 023

24 Compendium kindergeneeskunde deel vi geneesmiddelen en bloedproducten 601 50 Bloed en bloedproducten 603 I.M. Appel, Y.B. de Rijke, A.J. Willemze 50.1 Welke verschillende bloedproducten zijn er beschikbaar? 603 50.1.1 Erytrocytenconcentraten 6 0 3 50.1.2 Trombocytenconcentraten 6 0 3 50.1.3 Quarantaineplasma of fresh frozen plasma (ffp) 604 50.2 Transfusiebeleid en dosering 605 50.2.1 Richtlijn voor transfusie van erytrocyten bij neonaten 605 50.2.2 Richtlijn voor transfusie van erytrocyten bij kinderen 605 50.2.3 Richtlijn voor transfusie van trombocyten bij neonaten 605 50.2.4 Richtlijn voor transfusie van trombocyten bij kinderen 606 50.2.5 Richtlijn voor transfusie van plasma 607 50.2.6 Richtlijn voor transfusie van granulocytensuspensies 607 50.3 Tranfusiereacties en hemovigilantie 607 51 Pijn 609 R.A. van Lingen 51.1 Inleiding 6 0 9 51.2 Analgetica 6 0 9 51.2.1 Fase-1-middelen 609 51.2.2 Fase-2-middelen 6 1 1 51.2.3 Fase-3-middelen 6 1 1 51.3 Coanalgetica 6 1 2 51.4 Pijnbestrijding rond kleine invasieve ingrepen 6 1 2 51.5 Niet-farmacologische pijnbestrijding 6 1 2 51.6 Voorzorgen bij sedatie en analgesie 6 1 3 52 Antimicrobiële therapie 6 1 4 N.G. Hartwig 52.1 Inleiding 6 1 4 52.2 Antibacteriële middelen 6 1 5 52.2.1 Empirische antibacteriële therapie 6 1 5 52.2.2 Antibacteriële therapie op basis van diagnose 6 1 5 52.2.3 Switchtherapie 62 1 52.3 Antivirale therapie 635 52.3.1 Empirische antivirale therapie op basis van vermoedelijke diagnose 635 52.3.2 Antivirale therapie op basis van micro-organisme 635 52.4 Antimycotische therapie 635 52.4.1 Empirische antimycotische therapie 635 52.4.2 Antimycotische therapie op basis van micro-organisme en lokalisatie 639 52.5 Antiparasitaire therapie 639 52.5.1 Antiparasitaire therapie op basis van micro-organisme 639 52.6 Antimicrobiële profylaxe van infectieziekten 639 52.6.1 Inleiding 6 3 9 52.6.2 Antimicrobiële profylaxe op basis van micro-organisme 642 52.6.3 Antimicrobiële profylaxe op basis van gastheerfactoren 642 BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 024