KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG Erasmiaans gymnasium VWO Plaats : Rotterdam BRIN nummer : 15SC C1 BRIN nummer : 15SC 00 VWO Onderzoeksnummer : 281888 Datum onderzoek : 17 februari 2015 Datum vaststelling : 23 april 2015
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 17 en 18 februari 2015 een onderzoek uitgevoerd op het Erasmiaans gymnasium in Rotterdam, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Daarmee geldt dit onderzoek ook als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor voortgezet onderwijs ten minste eens in de vier jaar aflegt. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De afdeling is betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor het Onderwijsverslag 2015. In dit onderzoek verzamelen wij informatie over een aantal aspecten. Deze aspecten hebben naast de kernindicatoren betrekking op aspecten van het schoolklimaat, de loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) en de maatschappelijke stage. Dit onderzoek leidt tot een kwaliteitsprofiel voor uw school en een bepaling van het toezichtarrangement. De verzamelde informatie gebruiken wij bovendien voor rapportage over de kwaliteit van het stelsel in het Onderwijsverslag 2015. Ook gebruiken we dit onderzoek om informatie te verzamelen over een aantal thema s waarover we in het Onderwijsverslag 2015 zullen rapporteren, te weten de loopbaanoriëntatie en loopbaanbegeleiding (LOB) en de positie van de maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs (onderdeel van burgerschapsvorming). Het Erasmiaans gymnasium is een openbaar stedelijk gymnasium en telt zo'n 1200 leerlingen. Onderzoeksopzet De inspectie baseert haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. In het onderzoek is ook een aantal indicatoren uit het aanvullende kader onderzocht waarmee we de sociale kwaliteit in beeld brengen. Pagina 3 van 11
Vanwege de aard en de ambities van de school hebben we er bovendien voor gekozen om aanvullend onderzoek te doen naar het stimuleren van talent (indicator 6.1) en het leveren van intellectuele prestaties (indicator 6.2). Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd; Het leerlingvolgsysteem is ingezien en in aansluiting daarop is een aantal dossiers van leerlingen bestudeerd; De incidentenregistratie is ingezien; Onder de leerlingen is een digitale vragenlijst uitgezet, waarin leerlingen bevraagd zijn naar hun oordeel over het schoolklimaat en de schoolveiligheid; Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd; Wij hebben gesprekken gevoerd met de schoolleiding, leraren, zorgcoördinatoren, mentoren, decanen, leerlingen; Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 11
2. CONCLUSIE EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij op het Erasmiaans gymnasium hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor het Erasmiaans gymnasium is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan het Erasmiaans gymnasium het basisarrangement toe omdat zowel de opbrengsten alsook de kwaliteit van het onderwijsproces op het Erasmiaans gymnasium op de onderzochte onderdelen van voldoende niveau is. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. Er is sprake van een tekortkoming in de naleving van wettelijke vereisten. Er is namelijk momenteel geen geldig schoolplan. Om deze reden hebben wij de volgende afspraken gemaakt met het bevoegd gezag: In het schooljaar 2015/2016 heeft de school een schoolplan die voldoet aan de wettelijk vereisten. Pagina 5 van 11
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op het Erasmiaans gymnasium. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen Beeld Het Erasmiaans gymnasium is een school met uitstraling en karakter. De ontwikkeling van leerlingen tot kritische en zelfstandige denkers staat er centraal. Daartoe probeert de school een ieder uit te dagen het beste uit zichzelf te halen en grenzen te verleggen. Niets is in principe onmogelijk en de intellectuele lat ligt hoog. Dat maakt dat in alle geledingen van de school voelbaar is dat men er trots op is Erasmiaan te zijn en dat de tevredenheid van ouders en leerlingen consequent groter is dan landelijk gemiddeld. Misschien dat de klap van de examenresultaten van het afgelopen schooljaar juist daardoor extra hard aankwam. Voor het eerst sinds lange tijd presteerden de leerlingen niet bovengemiddeld. Dat had men niet zien aankomen en dat strookt ook niet met het zelfbeeld van de school. Een grondige analyse van de resultaten volgde, door de leerlingpopulatie en de ontwikkeling van de leerlingen door de jaren heen onder de loep te nemen, door met alle gezakte leerlingen te reflecteren en door met alle betrokken docenten de toetsen, de cijfers en de leerlingen te evalueren. Een allesomvattende verklaring leverde dit niet op, maar wel concludeerde men dat iedereen onder invloed van het predicaat Excellente School en de jarenlange positieve uitslagen net iets te makkelijk over het centraal examen was gaan denken. Uiteraard zijn alle zeilen bijgezet om dit jaar weer als vanouds te presteren. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke oordelen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. Pagina 6 van 11
De oordelen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.1 De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.5 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vwo. 1.3.5 De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.5 Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau 1 2 3 4 5 2.1 De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming 1 2 3 4 5.1 De leraren bevorderen door hun handelen de verwerving van sociale en maatschappelijke competenties van leerlingen. 5.2 De school en haar omgeving vormen een gezamenlijke pedagogische gemeenschap. 5.3 De school vormt een sociaal veilige gemeenschap. 5.4 De school ondersteunt de leerlingen en de ouders/verzorgers bij de keuzes tijdens de schoolloopbaan. Pagina 7 van 11
Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming 1 2 3 4 5.5 De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur. Het schoolklimaat is stimulerend en ambitieus 1 2 3 4 6.1 De school is gericht op het stimuleren van talent. 6.2 De school is gericht op het leveren van (intellectuele) prestaties. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen 1 2 3 4 8.2 De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen. 8.3 De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben (basisondersteuning). (De school bestrijdt effectief achterstanden) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. Pagina 8 van 11
De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. Nalevingsindicatoren 2013 ja nee N1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). N2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). N4 Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). 3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daar zal eerst aan bod komen wat goed gaat op het Erasmiaans en daarna wat beter kan. Wat gaat goed? Om te beginnen profileert het Erasmiaans gymnasium zich succesvol als een school die midden in de Rotterdamse gemeenschap staat en zich daarmee verbindt. Zo zet de school zich ervoor in om, via een talentenklas, potentieel goede gymnasiasten die niet uit een milieu komen waarin een gymnasiumopleiding vanzelfsprekend is, in groep acht eens per week voor te bereiden op het gymnasium door bijvoorbeeld extra aandacht te schenken aan begrijpend lezen. Deze leerlingen krijgen vooralsnog voorrang bij de toelating en worden waar nodig ook in de brugklas extra ondersteund. Als onderdeel van het Honours Programme in de bovenbouw, waarmee excellente leerlingen de mogelijkheid krijgen uitdagingen buiten het reguliere onderwijs op te pakken en vorm te geven, is bovendien het buddylezen opgezet. Dat houdt in dat leerlingen op basisscholen in de omgeving op gezette tijden leesondersteuning bieden aan leerlingen met een taalachterstand. Tegelijkertijd ontwikkelen en geven bovenbouwers lessenseries aan bassischoolleerlingen die extra uitdaging nodig hebben. Ook met de sponsorloop Pagina 9 van 11
voor het Ronald McDonald huis aan de overkant van de straat en met de maatschappelijke stage in de tweede klas, maakt de school zich nadrukkelijk dienstbaar aan de omgeving. De school ondersteunt daarmee niet alleen de gemeenschap, maar brengt haar leerlingen maatschappelijk bewustzijn en maatschappelijke betrokkenheid bij. Een tweede positief punt is dat de schoolleiding, leraren, ondersteunend personeel en leerlingen met elkaar een bovengemiddeld goed schoolklimaat weten te realiseren. Dat het gebouw aan de kleine en benauwde kant is voor de hoeveelheid leerlingen die het herbergt, is geen probleem. Integendeel: leerlingen vinden het wel prettig om zo dicht op elkaar te moeten bewegen en geven aan dat je elkaar daardoor snel goed leert kennen. De school spant zich zowel in preventieve als in curatieve zin in om de veiligheid van leerlingen te waarborgen door systematisch aandacht te schenken aan thema s als pesten, omgaan met groepsdruk, verslaving en het gebruik van sociale media. Ook reageert de school direct en adequaat als zich problemen voordoen. In de voorlichting richt ze zich bovendien niet enkel op de leerlingen, maar worden ook ouders actief betrokken. Ten derde weet het Erasmiaans een rijk programma neer te zetten aan activiteiten voor leerlingen die dat willen of daar behoefte aan hebben. Het betreft hier zowel mogelijkheden tot verrijking en verdieping voor leerlingen die meer uitdaging zoeken als ondersteuningsmogelijkheden voor leerlingen die een duwtje in de rug kunnen gebruiken. Wat betreft de verrijking is er bijvoorbeeld het Honours Programme in de bovenbouw. Op uitnodiging volgen leerlingen een extra programma op cognitief, sociaal en creatief gebied. Dit leidt tot een certificaat bij het diploma. Daarnaast zijn er verrijkingsprojecten in de onderbouw, zijn er projecten met Nijenrode, het Erasmus MC en de TU in Delft, biedt het Curatorium twee leerlingen de mogelijkheid om een Summer-course te volgen in Oxford, volgen veel leerlingen extra vakken, kunnen voor de moderne vreemde talen Cambridge-, Goethe- en Delfexamens worden afgelegd en is er met het Erasmiaans Europees Parlement (en de internationale equivalenten daarvan) een rijke traditie ontstaan waarbinnen het opstellen en verdedigen van een resolutie bij een Europees probleem, centraal staan. Wat betreft de ondersteuningsmogelijkheden participeert de school in het Rotterdams taaleffect en opereert men wat rekenbeleid betreft in bestuurlijk Pagina 10 van 11
verband. Aan het begin en einde van de eerste klas en aan het eind van de tweede klas, worden bij alle leerlingen genormeerde toetsen afgenomen. Op basis van de resultaten in de brugklas worden leerlingen in niveaugroepen ingedeeld. In deze clusters krijgen zij een extra uur Nederlands en wiskunde. Wat kan beter? De lessen op het Erasmiaans zijn voldoende, maar een verbeterslag is mogelijk en wenselijk. We zien bevlogen docenten, met kennis van zaken, die een goede relatie met de leerlingen weten te onderhouden. Tegelijkertijd roept het grootste deel van de lessen die we hebben gezien vragen op over de gekozen aanpak van de docent bij (onderdelen van) de les. Eigenlijk vallen steeds andere dingen op, maar een tweetal zaken met betrekking tot de lessen zijn meer algemeen. In de eerste plaats constateren we dat het de school goed lukt om leerlingen buiten de les voldoende uitdaging te bieden, maar dat dit in de lessen nog niet vanzelfsprekend is. In de tweede plaats missen we een sterke professionele cultuur waarin het voor docenten normaal is om individueel, maar vooral ook in het gesprek met anderen, te reflecteren op de eigen lessen. Voor beide punten geldt dat de inspecteurs menen dat de school schatplichtig is aan haar visie en missie om dit verder te ontplooien. Voor de schoolleiding Van het Erasmiaans gymnasium tellen, bij het vaststellen van de kwaliteit van het onderwijs, vooral twee factoren: de leerling tevredenheid en de resultaten. Een mogelijk derde factor zou de mate van uitdaging kunnen zijn. Vooral buiten de reguliere lessen is de school zeer goed in staat om leerlingen te bieden waar ze behoefte aan hebben. Binnen de lessen valt er echter op dit punt nog wel winst te behalen. Pagina 11 van 11