Leegstand & transformatie Trends & ontwikkelingen Frank Strolenberg Nationaal Programma Herbestemming/Rijksdienst Cultureel Erfgoed 5 december 2013
Herbestemming is van alle tijden
Grote kerk van Veere 1500/1600 16 e eeuw 1809 1839 1865 1890 1953 2013 Kerk voor één geloof 4 Kerkgenootschappen & begraafplaats Frans Hospitaal Bedelaarsgesticht Hospitaal Opslagplaats Boerenstal Voetbalveld Houthandel Feestzaal Vee opslag tijdens watersnoodramp Culturele bestemming
Kraanspoor Amsterdam 2007 Westergasfabriek Amsterdam 1996-2008 Van Nellefabriek Rotterdam 2000 Dominicanerkerk Maastricht 2006
De realiteit van 2013 is stilstand Rijkswerf Willemsoord Den Helder Zonnestraal Hilversum De Toekomst Scheemda Het Arsenaal Doesburg De Timmerfabriek Vlissingen Lambertuskerk Maastricht
De realiteit van 2013 is leegstand Brandweerkazerne Station Maastricht Frontenpark Sfinx complex Maastricht Lab Tapijnkazerne Neem Maastricht
Omstandigheden na 2010
Omstandigheden na 2010 Groeiend aanbod 7,8 miljoen m2 kantorenleegstand (=15%, wordt 30% agv verborgen leegstand & planvoorraad?) 25% bedrijven op bedrijventerreinen staan leeg (67.500/270.000) 3.1 miljoen m2 winkels staan leeg (wordt 30-50%) 40.000 woningen boven winkels 10.000 monumentale gebouwen oftewel 2 mln m2
Omstandigheden na 2010 Groeiend aanbod 7,8 miljoen m2 kantorenleegstand (=15%, wordt 30% agv verborgen leegstand & planvoorraad?) 25% bedrijven op bedrijventerreinen staan leeg (67.500/270.000) 3.1 miljoen m2 winkels staan leeg (wordt 30-50%) 40.000 woningen boven winkels 10.000 monumentale gebouwen oftewel 2 mln m2 & de aantallen groeien: elke dag 1 boerderij leeg elke week 2 kerken leeg elke maand 1 klooster leeg plus Maatschappelijk Vastgoed (GGZ-instellingen, scholen, Jeugdzorg, WSW-bedrijven), postkantoren, musea plus groeiende leegstand in het landelijk gebied (30 mln m2)
Omstandigheden na 2010 Groeiend aanbod 7,8 miljoen m2 kantorenleegstand (=15%, wordt 30% agv verborgen leegstand & planvoorraad?) 25% bedrijven op bedrijventerreinen staan leeg (67.500/270.000) 3.1 miljoen m2 winkels staan leeg (wordt 30-50%) 40.000 woningen boven winkels 10.000 monumentale gebouwen oftewel 2 mln m2 & de aantallen groeien: elke dag 1 boerderij leeg elke week 2 kerken leeg elke maand 1 klooster leeg plus Maatschappelijk Vastgoed (GGZ-instellingen, scholen, Jeugdzorg, WSW-bedrijven), postkantoren, musea plus groeiende leegstand in het landelijk gebied (30 mln m2) & de Rijksoverheid stoot zelf de komende tijd vastgoed af ter grootte van de Provincie Utrecht. Frits van Dongen, Rijksbouwmeester, april 2012
Omstandigheden na 2010 Groeiend aanbod 7,8 miljoen m2 kantorenleegstand (=15%, wordt 30% agv verborgen leegstand & planvoorraad?) 25% bedrijven op bedrijventerreinen staan leeg (67.500/270.000) 3.1 miljoen m2 winkels staan leeg (wordt 30-50%) 40.000 woningen boven winkels 10.000 monumentale gebouwen oftewel 2 mln m2 Stagnerende vraag Werken: minder vraag naar m2 kantoorruimte Winkels: gemak, beleving & internet Wonen: woningmarkt is vervangingsmarkt (nieuwbouw op niveau van 1953) & de aantallen groeien: elke dag 1 boerderij leeg elke week 2 kerken leeg elke maand 1 klooster leeg plus Maatschappelijk Vastgoed (GGZ-instellingen, scholen, Jeugdzorg, WSW-bedrijven), postkantoren, musea plus groeiende leegstand in het landelijk gebied (30 mln m2) & de Rijksoverheid stoot zelf de komende tijd vastgoed af ter grootte van de Provincie Utrecht. Frits van Dongen, Rijksbouwmeester, april 2012
Trend: Demografie afgelopen 50 jaar is de bevolking gegroeid met 8 mln; komende 50 jaar nog maar met circa 1 mln steden trekken mensen aan; met name hoog opgeleide vrouwen (130 vrouwen op 100 mannen) de periferie krimpt en houdt laag opgeleide mannen groeiend aantal eensgezinhuishoudens
Trend: Klassieke opdrachtgevers vallen stil Overheden: bezuinigen, kerntaken, grondbedrijf negatief Corporaties: regelgeving vanuit Brussel beperkt ontwikkelkracht, financiële problemen (oa Vestia), slechte reputatie zorgt voor aan banden leggen rol corporaties als opdrachtgever Ontwikkelaars: nog slechts 1/3 aan capaciteit over, risicomijdend en risicospreidend
Trend: financiering valt stil Banken: investeringsvolume van: 2007 27 miljard 2011 7 miljard 2012 3-4 miljard & steeds hogere eisen tav eigen vermogen (Basel III) Subsidies/fondsen: Nemen af in aantal & volume Er worden hogere eisen gesteld aan aanvrager Revolverende fondsen: Businesscase & rendement wordt belangrijker
Digitalisering
Er is geen sprake van een tijdelijke crisis Er is sprake van een nieuwe werkelijkheid
ONTWIKKELEN vóór 2010 Uitgetekende eindvisie Top down planning Grootschalig ontwikkelen Geld zorgt voor beweging Snel & veel geld (lawinekapitaal) Complex; gestapelde belangen Aanbod gestuurd Organisaties die het doen Vooraf bepaalde PPS Overheid als ontwikkelaar Denken vanuit groei Vooral (sloop)/nieuwbouw Standaard ontwikkeling
ONTWIKKELEN vóór 2010 ONTWIKKELEN na 2010 Uitgetekende eindvisie Startbeeld; flexibele invulling Top down planning Adaptief, aangroeiend handelen Grootschalig ontwikkelen Kleinschalig entrepeneurship Geld zorgt voor beweging Energie zorgt voor beweging Snel & veel geld (lawinekapitaal) Langzame waardecreatie Complex; gestapelde belangen Overzichtelijk houden Aanbod gestuurd Vraag ontwikkelend/volgend Organisaties die het doen Mensen die het doen Vooraf bepaalde PPS Coalitie zoekende samenwerking Overheid als ontwikkelaar Overheid als facilitator Denken vanuit groei Zoeken naar mogelijkheden Vooral (sloop)/nieuwbouw Meer hergebruik Standaard ontwikkeling Vakmanschap & maatwerk
Behoefte aan authenticiteit
Behoefte aan identiteit
Behoefte aan onderscheid
Kansen voor karakteristiek vastgoed = authenticiteit & identiteit & onderscheid Lege fabrieken, kerken, winkels en kantoren
Powered by RCE De Nationale Agenda Herbestemming Praktijk bevorderen Financiën Wet- en regelgeving Kennis & innovatie Dossiers & voorbeeldprojecten Instrumenten & scholing Herbestemming agenderen H(erbestemmings)-team Bijeenkomsten oa Biënnale Leegstand & Herbestemming
Financiële regelingen Subsidieregeling Herbestemming Alle beschermde & niet-beschermde karakteristieke gebouwen Geen woonhuizen 3,4 mln beschikbaar Uitgangspunten Haalbaarheidsstudies min 7 max 17.500 bijdrage Restauratiefonds-plus Hypotheek Rijksmonumenten Geen woonhuizen 17 mln pj (oplopend tot 100 mln in 2018 Uitgangspunten Revolverend fonds (rente en aflossing vloeien terug) Wind en waterdicht Laagrentende leningen voor 30 jaar min 7 max 35.000 bijdrage max 2.500.000 lenen Tijdelijke maatregelen; geen restauratie Indienen: 1 oktober 30 november Indienen: altijd
www.herbestemming.nu