Dwarsdwarsdwars hhhhhhhhhhhhhhh De waarde van onderwijs oktober 2013 lllllllllllllll dwarsdwarsdwars
Inleiding De tijd dat het onderwijs alleen maar gericht was op het overdragen van kennis en vaardigheden is voorbij. Docenten geven niet alleen les: ze motiveren, voeden op, signaleren problemen en bieden extra begeleiding. Docenten stemmen af met ouders en werken samen met collega s en andere professionals die betrokken zijn bij het onderwijs. Docenten volgen bijscholing om bij te blijven in het vakgebied. Ook moeten ze flexibel zijn. Alleen zo kunnen zij omgaan met de veranderingen in de maatschappij en de veranderingen in onderwijsland. Het onderwijs krijgt met steeds meer en steeds tegenstrijdiger verwachtingen te maken. Dit wordt veroorzaakt door maatschappelijke veranderingen, onderwijsontwikkelingen en nieuwe regels. De nadruk wordt tegenwoordig meer en meer gelegd op de economische functies van onderwijs, waardoor de sociale functies onder druk komen te staan. Verder wordt ook het onderwijs getroffen door bezuinigingen. Daardoor staan de toegankelijkheid en de kwaliteit van het onderwijs op het spel. Het onderwijs wordt hierbij veel te vaak beschouwd als een kostenpost, wat onderwijs tot een probleem maakt. Voor de commissie Onderwijs is dit genoeg reden om de waarde van het onderwijs te onderzoeken. In het eerder opgestelde visiestuk over de maatschappelijke functies van onderwijs staat beschreven wat volgens DWARS het doel is van onderwijs: - Ontplooien: alle leerlingen, scholieren en studenten moeten zich maximaal kunnen ontplooien - Weerbaar maken: iedereen moet weerbaar gemaakt worden en een plaats in de maatschappij kunnen vinden. - Kennis en vaardigheden meegeven: alle scholieren moeten kennis en vaardigheden meekrijgen om in de maatschappij te kunnen functioneren. Maar wat houdt ontplooien nou precies in? Hoe vinden leerlingen door onderwijs hun plek in de maatschappij? En wat zijn naast het overbrengen van kennis en vaardigheden belangrijke taken van het onderwijs? Op de website van DWARS staat een korte visie op onderwijs, waarbij het doel wordt toegelicht: Goed onderwijs is de basis voor een maatschappij waarin iedereen volop kan meedraaien. Via een goede opleiding op maat kan elk mens het beste uit zichzelf halen. Volop ontwikkelen in de richting waar je zelf heen wilt. Tegelijkertijd pikt de samenleving hierdoor haar graantje mee. Door ieders talenten zo goed mogelijk te benutten, kan Nederland zich
ontwikkelen naar de kenniseconomie waar ieders welzijn erop vooruitgaat. Goed onderwijs is hiervoor de bakermat. DWARS investeert dan ook in onderwijs, in plaats van erop te bezuinigen. De waarde van onderwijs is echter niet verder uitgewerkt. De commissie Onderwijs heeft dan ook besloten om een visiestuk over de waarde van onderwijs te schrijven. In drie hoofdstukken worden bovenstaande uitgangspunten van DWARS verder uitgewerkt. Hoofdstuk 1 gaat over onderwijs en zelfontplooiing. In hoofdstuk 2 staat de vraag centraal hoe onderwijs leerlingen kan helpen hun plaats in de maatschappij te vinden. En in het laatste hoofdstuk wordt behandeld hoe onderwijs kan bijdragen aan een gelukkige maatschappij. Onderwijs en zelfontplooiing Door zelfontplooiing kunnen mensen worden wie ze zelf willen zijn. Door zichzelf te blijven ontwikkelen, worden mensen gelukkiger en kunnen ze beter meedoen in de maatschappij. Kennis en vaardigheden zijn belangrijk bij het stimuleren van zelfontplooiing. Het onderwijs dient leerlingen uit te dagen het beste uit zichzelf te halen en leerlingen mogelijkheden te bieden om hun eigen interesses te ontdekken. Het onderwijs kan hierop inspelen door gastdocenten uit verschillende vakgebieden in te zetten. Deze mensen kunnen leerlingen inspireren en aanmoedigen. Ook dient het onderwijs leerlingen te ondersteunen bij hun zelfontplooiing door kennis en vaardigheden aan te bieden. Verder ondersteunt het onderwijs mensen om een eigen en voldoening gevende plaats te vinden in de maatschappij zodat mensen zich kunnen blijven ontplooien. Kernpunten - In het onderwijs moet zelfontplooiing centraal staan. Dit kan bereikt worden door individuele begeleiding van leerlingen. - Leerlingen moeten de mogelijkheid hebben om verschillende dingen uit te proberen en hun eigen interesses te ontdekken. - Het onderwijs moet leerlingen kennis en vaardigheden aanbieden die zelfontplooiing stimuleren. - Er moet meer gebruik gemaakt worden van gastdocenten. Hoe kan onderwijs leerlingen helpen hun plaats in de maatschappij te vinden? Kennis en vaardigheden die mensen opdoen in het onderwijs kunnen hen helpen om hun plaats te vinden in de maatschappij. Daarom moeten mensen in het onderwijs basisvaardigheden, zoals rekenen, lezen en
schrijven, algemene ontwikkeling en sociale omgangsvormen leren. Dit zijn vaardigheden die belangrijk zijn om mee te komen in de maatschappij. Dit betekent niet dat iedereen deze vaardigheden helemaal tot in de puntjes moet beheersen. Kinderen leren in het onderwijs sociale vaardigheden door met elkaar om te gaan. Zo leren ze hoe ze zich verhouden tot andere mensen. Verder draagt het onderwijs bij aan het overdragen van kennis over gebruiken, muziek, literatuur, beeldende kunst en verschillende culturen. De kennis over verschillende culturen helpt leerlingen om zich voor te bereiden op de diverse samenleving in Nederland. Als laatste kan het onderwijs mensen vaardigheden aanbieden om barrières, zoals faalangst, te overwinnen en om voor zichzelf op te kunnen komen. Hiervoor is het van belang dat mensen leren welke rechten en plichten zij als inwoner van Nederland hebben en leren hoe ze kunnen discussiëren en debatteren. Kernpunten: Het onderwijs moet basisvaardigheden aanbieden aan alle leerlingen. Het onderwijs stimuleert algemene ontwikkeling en het vormen van sociale vaardigheden. Het onderwijs moet kennis overdragen over gebruiken, muziek, literatuur, beeldende kunst en verschillende culturen. Het onderwijs moet leerlingen vaardigheden aanbieden om barrières te overwinnen en om voorzichzelf op te kunnen komen. Hoe kan onderwijs bijdragen aan een gelukkige maatschappij? Een klas is een samenleving in het klein. Onderwijs is dan ook de plek bij uitstek om vooroordelen, discriminatie en segregatie te voorkomen en sociale integratie te bevorderen. Leerlingen leren namelijk niet alleen over zichzelf, maar ook over elkaar en over de maatschappij. Leerlingen komen in contact met verschillende culturen, religies en wereldvisiesen ze leren ze om met elkaars verschillen om te gaan. Zo en op andere manieren dient het onderwijs vooroordelen niet alleen rondom afkomst, maar ook rondom geslacht, gender en seksuele voorkeur te ontkrachten. Met als doel de tolerantie te doen toenemen. Bij verschillende vakken krijgen leerlingen les over de grondwet, de rechtsstaat, verkiezingen en de democratie. Het belang van de rechtsstaat en van democratie zal voor hen dan ook duidelijk worden. Een school is geen fabriek en biedt maatwerk. Goed onderwijs haalt het beste uit alle leerlingen en stimuleert hen om hun eigen dromen na te
jagen. Dit resulteert erin dat ze gemotiveerd zijn en hun talenten ten volste weten te benutten. Daarnaast heeft de maatschappij behoefte aan betrokken en kritische individuen. Het is daarom belangrijk dat leerlingen in het onderwijs leren genuanceerd te denken en andere paden te bewandelen. Zo kunnen zij op hun eigen manier de maatschappij veranderen en vernieuwen. In een gelukkige maatschappij krijgt iedereen gelijke kansen, wordt iedereen gelijk behandeld en leeft iedereen in harmonie samen. Hier hoort ook verantwoordelijkheidsgevoel bij: voor natuur en milieu, rekening houdend met iedereen op deze aardbol. Educatie over duurzaamheid en natuur moet dan ook vakoverstijgend in het onderwijs worden geïntegreerd. Rekenen bijvoorbeeld kan heel goed buiten en met behulp van dennenappels plaatsvinden! Kernpunten: - Onderwijs gaat vooroordelen, discriminatie en segregatie tegen. - Het onderwijs geeft brede maatschappelijke vorming, bijvoorbeeld over seksuele diversiteit, duurzaamheid, staatsinrichting en democratie. - Het onderwijs stimuleert leerlingen om hun eigen dromen na te jagen. - De begeleiding en voorzieningen zijn voor alle leerlingen goed. - Scholen worden brede maatschappelijke instellingen: met aandacht voor kunst, muziek en sport. Conclusie DWARS constateert dat de nadruk tegenwoordig meer en meer gelegd wordt op de economische functie van onderwijs. Leerlingen en studenten moeten al snel keuzes maken voor hun toekomst en ze worden geacht zo snel mogelijk hun studie af te ronden. Het doel is om ze snel aan de arbeidsmarkt deel te laten nemen. Onderwijs is geen fabriek. Leerlingen en studenten moeten dezelfde kansen krijgen. Dat wil zeggen dat er maatwerk moet worden geboden zodat iedereen het beste uit zichzelf kan halen. Idealiter sluit het onderwijs aan op de arbeidsmarkt, maar leerlingen zijn geen producten. In onderwijs gaat het vooral om persoonlijke ontwikkeling, het volgen van passies en het inzetten van talenten. Het onderwijs moet leerlingen de ruimte en mogelijkheden bieden voor zelfontplooiing. Leerlingen moeten hun eigen interesses kunnen ontdekken en krijgen kennis en vaardigheden mee. Naast basisvaardigheden, algemene ontwikkeling en sociale omgangsvormen, ook vaardigheden om (persoonlijke) barrières te overwinnen en om voor zichzelf op te kunnen komen. Ook dient onderwijs sociale integratie te bevorderen en voorlichting over verschillende culturen, seksuele diversiteit en gender te
geven. Natuurlijk vindt DWARS ook dat educatie over duurzaamheid van groot belang is. Onderwijs wordt nog veel te vaak gezien als slechts een kostenpost. We moeten het onderwijs niet meer zien als een probleem, maar juist als de oplossing. Onderwijs is een duurzame investering, die onze maatschappij zowel uit de economische als de ecologische crisis kan helpen. Er moeten daarom voldoende (financiële) middelen beschikbaar zijn voor de opleiding van mensen. Docenten dienen voldoende tijd, ondersteuning en scholing te krijgen om aan de vele verwachtingen te voldoen. Zo kunnen zij het beste uit de leerlingen blijven halen en zal onze maatschappij beter voorbereid zijn op de uitdagingen van de toekomst.