TAVI Informatiebundel Thuisbegeleiding en Ambulante onderwijsbegeleiding voor personen met een VIsuele beperking deel van de afdeling WEG-WIJS, zorg en onderwijs voor personen met een visuele beperking in het KONINKLIJK INSTITUUT SPERMALIE In deze bundel geven we informatie over Ambulante onderwijsondersteuning GON - type 6 Basisschool Ambulante onderwijsondersteuning GON - type 6 Secundaire School Thuisbegeleidingsdienst Accent 1
TAVI Ambulante onderwijsondersteuning GON Voor jongeren met een visuele beperking - Type 6 BASISSCHOOL SECUNDAIRE SCHOOL 2
Geïntegreerd/inclusief onderwijs voor kinderen met een visuele beperking BASISSCHOOL Wat? Ondersteuning van het schoolse gebeuren in overleg met de verschillende partijen: GON-begeleider, ouders, gastschool en CLB. Voor Wie? - kinderen van de basisschool met een visuele beperking uit de regio Oost- en West- Vlaanderen. - hun leerkrachten en begeleiders - hun ouders Door Wie? Een team van leerkrachten en paramedici vanuit de basisschool voor buitengewoon onderwijs Spermalie, ondersteund door een low-vision verpleegkundige en orthopedagoog. Met wie? - Samen met de ouders, de gastschool en het CLB wordt het integratieplan opgemaakt voor de leerling in het kleuter of lager onderwijs. - Er is wekelijks overleg met het zorgteam van de gewone school. - Er is een nauwe samenwerking met thuisbegeleiding ACCENT en de gespecialiseerde diensten van het K.I. Spermalie. 3
Kerntaken leerling-gericht - optimaal stimuleren van de functionele visus en/of de tactiele vaardigheden - begeleiden van het kind in het omgaan met zijn beperking - advies over en leren omgaan met hulpmiddelen - bevorderen van mobiliteit en zelfredzaamheid - aandacht voor bewegingsopvoeding - leerstofondersteuning in functie van de visuele beperking - aanleren van sociaal-emotionele vaardigheden schoolgericht: - informeren en begeleiden van het schoolteam in verband met de visuele beperking van de leerling - zoeken naar aanpassingen en onderwijsstrategieën - aanvraag bijzondere onderwijsleermiddelen oudergericht: - informeren over de GON begeleiding - het functioneren van de leerling op school opvolgen en bespreken - advies geven bij oriëntering Hoe? - op wekelijkse basis begeleiding op school - tussentijdse en eindevaluatie met alle partijen - regelmatig contact met ouders - overleg en ondersteuning vanuit het eigen team Contact GON type 6 Basisschool voor Buitengewoon Onderwijs Snaggaardstraat 9 8000 Brugge 050/471984 directeur: Hendrik Broucke rik.broucke@basisschool-spermalie.be coördinator: Jo Degrande jo.degrande@basisschool-spermalie.be 4
Geïntegreerd/inclusief onderwijs voor kinderen met een visuele beperking SECUNDAIRE SCHOOL Wat? Ondersteuning van het schoolse gebeuren in overleg met de verschillende partijen: de leerling, de ouders, de gastschool, het CLB, de GON-begeleider en eventueel externe betrokkenen. Voor Wie? - voor leerlingen van de secundaire school of HOBU (hoger onderwijs buiten de universiteit) met een visuele beperking uit Oost- en West-Vlaanderen. - voor hun leerkrachten en begeleiders. - voor hun ouders Door Wie? Door een team van leerkrachten en paramedici vanuit de Secundaire School KI Spermalie, een school voor buitengewoon onderwijs, en ondersteund door een lowvisionverpleegkundige. Met wie? - Samen met de ouders (of de meerderjarige leerling), de gastschool en het CLB wordt het integratieplan opgemaakt voor de leerling in het secundair onderwijs of HOBU. - Er is wekelijks overleg met de leerling en de gewone school. - Er is een nauwe samenwerking met thuisbegeleiding ACCENT en de gespecialiseerde diensten van KI Spermalie. 5
Kerntaken leerling-gericht - optimaal stimuleren van de functionele visus en/of de tactiele vaardigheden - begeleiden van de leerling in het omgaan met zijn beperking - advies over en leren omgaan met hulpmiddelen - stimuleren zelfontplooiing: bevorderen van mobiliteit en zelfredzaamheid - leerstofondersteuning in functie van de visuele beperking - aandacht voor niet-theoretische vakken, voor stages - aanleren van sociaal-emotionele vaardigheden - aandacht voor studiekeuze schoolgericht: - informeren en begeleiden van het schoolteam en de klasgenoten in verband met de visuele beperking van de leerling - zoeken naar aanpassingen en onderwijsstrategieën: aandacht voor tempoproblemen - aanpassing lesinhouden en- materiaal - aanvraag bijzondere onderwijsleermiddelen oudergericht: - informeren over de inhoud en aanpak van de GON-begeleiding - opvolgen en bespreken van het functioneren van de leerling op school - advies geven bij oriëntering (in afspraak met school en CLB) Hoe? - op wekelijkse basis begeleiding op school - tussentijdse en eindevaluatie met alle partijen - geregeld contact met ouders - overleg en ondersteuning vanuit het eigen team Contact Secundaire School KI Spermalie Potterierei 46 8000 Brugge 050/47 19 85 directeur: Kathleen Deweerdt kathleen.deweerdt@mpi-spermalie.be coördinator: Rita Patteeuw rita.patteeuw@skynet.be 6
Contact GON type 6 Basisschool Basisschool voor Buitengewoon Onderwijs Snaggaardstraat 9 8000 Brugge 050/471984 directeur: Hendrik Broucke rik.broucke@basisschool-spermalie.be coördinator: Jo Degrande jo.degrande@basisschool-spermalie.be Contact GON type 6 Secundaire School Secundaire School KI Spermalie Potterierei 46 8000 Brugge 050/47 19 85 directeur: Kathleen Deweerdt kathleen.deweerdt@mpi-spermalie.be coördinator: Rita Patteeuw rita.patteeuw@skynet.be Wil je meer weten over Spermalie en de andere afdelingen, neem een kijkje op: www.ki-spermalie.be : LAVI :Lagere Afdeling voor kinderen met een Visuele beperking SAVI : Secundaire Afdeling voor jongeren met een Visuele beperking De HAVEN : enkele kinderen met visuele en ernstige communicatiebeperkingen Ben je nieuwsgierig naar de positie van de jongere in de hulpverlening, surf naar: www.kinderrechtswinkel.be 7
TAVI THUISGEBELEIDINGSDIENST ACCENT In deze bundel geven we informatie over visie door wie? met wie? wat? hoe? Administratie 8
Welkom De thuisbegeleidingsdienst Accent biedt opvoedingsbijstand en ondersteuning aan huis aan personen met een visuele beperking en hun gezin en/of ruimere omgeving,wonend in de provincie West- Vlaanderen of Oost- Vlaanderen. De dienst is erkend door het Ministerie van Gezin en Welzijn van de Vlaamse Gemeenschap en valt onder de bevoegdheid van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. 9
Visie De thuisbegeleidingsdienst biedt vraaggestuurde zorg binnen een samenwerkingsverband en in samenspraak met andere betrokken diensten. Het zorgtraject beoogt een zo inclusief mogelijk levensproject in functie van de levenskwaliteit en het welbevinden van de cliënt. We willen de persoon met een beperking in staat stellen om als volwaardig burger deel te nemen aan het maatschappelijke leven in de voor hem/haar meest aangepaste omgeving. We kiezen voor handicapspecifieke begeleiding en willen deze ook delen met cliënten en andere professionelen. De begeleiding is orthopedagogisch en wordt aangevuld met systeemtheoretische en communicatie-inzichten, psycho- educatieve en therapeutische accenten uit verschillende hedendaagse kaders en inzichten. Deze integreren we met de potentiële krachten van de cliënt en het cliëntsysteem. In het begeleidingsproces baseren we ons op een christelijk- ethische grondhouding en werken we in een partnerschapsmodel met de gezinnen met respect voor betrokkenheid, integriteit en privacy. Belangrijke domeinen in de begeleiding van slechtziende en blinde kinderen, jongeren en volwassenen zijn: - aanspreken en opbouwen van (zelf) vertrouwen, initiatiefname en durf - zoeken naar uitdagingen tot handelen, bewegen en exploreren - stimuleren of revalideren van de visuele en/of tactiele waarneming met bijzondere aandacht voor de auditieve (compensatorische) waarneming - mobiliteit en zelfredzaamheidsvaardigheden - sociale vaardigheden en het ontwikkelen van een netwerk in het kader van maatschappelijke ontplooiing - cognitieve en professionele vorming - integreren van hedendaagse technologie en omgevingsaanpassingen Voor Wie? We onderscheiden: De vroegtijdige thuisbegeleidingsdienst (VTB) voor baby s, peuters en niet schoolgaande kleuters met een visuele (meervoudige) beperking en hun gezin De thuisbegeleidingsdienst voor schoolgaande (TBS) kinderen en jongeren tussen 3 en 18/21 jaar met een visuele (meervoudige) beperking en hun gezin De thuisbegeleidingsdienst voor volwassenen (TBV) met een visuele (meervoudige) beperking, al dan niet zelfstandig wonend 10
Door Wie? De teams Drie teams gekoppeld aan drie leeftijdsgroepen:.team -6 jarigen (VTB en TBSkleuters).team +6 jarigen tot 18/21 jarigen (TBS lager en secundair).team voor volwassenen (TBV) De teams van thuisbegeleiders zijn multidisciplinair samengesteld: orthopedagoog, psycholoog, maatschappelijk werker, ergotherapeut, opvoeder,... allen met ervaring in het specifieke werkveld. De coördinatie van de dienst wordt waargenomen door een orthopedagoog. De teams worden ondersteund door consulenten van KMPI Spermalie: oogarts, low-vision deskundige, kinderarts, kinesitherapeut,... Met wie? Er is samenwerking met het sociale netwerk van reguliere en gespecialiseerde diensten die het gezin begeleiden: huisarts, onthaalmoeder, school en medewerker van de dienst geïntegreerd onderwijs, CLB, privé-therapeut, verwijzer, andere thuisbegeleidingsdienst,... 11
Wat? Begeleiding van ouders en verwanten We bieden waar nodig en gewenst: vraagverduidelijking en samen zoeken naar een optimaal antwoord informatie over de mogelijkheden en beperkingen van de visuele beperking en eventueel bijkomende problemen informatie over de ontwikkeling van het kind/jongere en hoe die te stimuleren informatie omtrent de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind/jongere (omgaan met de beperkingen, vrijetijdsbesteding, contact met lotgenoten,...) advies bij opvoedingsvragen emotionele ondersteuning en begeleiding bij het verwerkingsproces advies over aangepast spelmateriaal en specifieke hulpmiddelen voor thuis en op school informatie en daadwerkelijke hulp rond de sociale administratie informatie over ouderverenigingen, gebruikersverenigingen medische ondersteuning aandacht voor broers en zussen in het gezin aandacht voor de verruiming van het sociale netwerk trajectbegeleiding,kijken naar de toekomst 12
Begeleiding van de jonge kinderen (VTB) We zoeken samen met de ouders naar antwoorden bij volgende specifieke ontwikkelingsaspecten: stimuleren van de zintuiglijke en motorische ontwikkeling: stimulatie van de visuele en/of tactiele waarneming stimulatie van het gebruik van alle zintuigen stimulatie van bewegen en handelen aandacht hebben voor emotioneel welzijn, sociaal contact en communicatieve vaardigheden advies omtrent het gebruik van aangepast speelgoed en ontwikkelingsmateriaal en omtrent de uitbouw van de omgeving zelfredzaamheids- en premobiliteitstraining hulp bij oriëntatie naar aangepaste opvang en onderwijs Begeleiding van schoolgaande kinderen en jongeren (TBS) We zoeken samen met de ouders en het kind/ de jongere naar antwoorden voor de volgende aspecten: emotionele ondersteuning bij het leren omgaan met de visuele beperking aanleren van sociale vaardigheden zelfredzaamheids- en mobiliteitstraining informatie en advies over het gebruik van hulpmiddelen begeleiding bij school- en beroepskeuze ondersteuning van integratie in de buurt, de school, jeugdbeweging,... overleg met externe diensten zoals de school,het GON- team en het CLB, nemen een bijzondere plaats in 13
Begeleiding van volwassenen (TBV) We ondersteunen de volwassene en eventuele partner in zijn/haar wens tot een zelfstandig leven, wonen, leren, werken, vrije tijdsbesteding,... met bijzondere aandacht voor de uitbouw van netwerken. Zorgconsulentschap (ZC) Zorgconsulentschap richt zich tot gezinnen en/of volwassenen met een Persoonlijk Assistentie Budget (PAB).De zorgconsulent maakt met de budgethouder een assistentieplan op en ondersteunt de betrokkene bij het opstarten en opvolgen van dit plan. Voor zorgconsulentschap worden een individueel contract en een prijsofferte gemaakt. 14
Hoe? Opstart- en Begeleidingsverloop De aanmelding kan op vele manieren gebeuren: telefonisch, per brief, per mail, De melder kan een ouder zijn, een betrokkene, een kandidaat gebruiker, een arts, De medewerker die een melding ontvangt, deelt deze (zo snel mogelijk) mee aan het thuisbegeleidingsteam waar de melding besproken wordt en beslist wordt welke thuisbegeleider de verdere contacten opneemt. De vraagverheldering heeft tot doel een beter zicht te hebben in de aard van de vragen en de mogelijke oplossingsperspectieven: de aanmeldingsvraag wordt omgezet in een hulpvraag, het verhaal van de cliënt wordt actief beluisterd en de aanbodzijde wordt verduidelijkt. Om dit te realiseren gebeurt binnen de maand na aanmelding een kennismakingsgesprek met de ouders, de betrokkenen. Meestal gebeurt dit aan huis. Een belangrijke taak is na te gaan of de kandidaat cliënt voldoet aan de minimale criteria wat betreft doelgroep en regio. Daartoe worden gegevens opgevraagd bij de verwijzer en/of andere betrokken deskundigen na toestemming (mondeling) van de cliënt; wordt informatie gevraagd aan de cliënt; worden (ambulante en mobiele) observaties gestart en/of een multidisciplinair onderzoek (aan huis of op de dienst). Deze fase resulteert in een geïntegreerde beeldvorming en een advies vanuit een specifieke deskundigheid. Indien blijkt dat de thuisbegeleidingsdienst een adequaat antwoord kan bieden op de zorgvraag en indien de cliënt kiest voor thuisbegeleiding vanuit Accent, wordt samen overlegd over de vorm en inhoud van de begeleiding. De begeleiding wordt vastgelegd in een begeleidingsovereenkomst, die door beide partijen wordt ondertekend, en in een individueel ondersteuningsplan. Voor volwassenen is er een interne wachtlijst voor thuisbegeleiding. De uitvoering van elk ondersteuningsplan wordt ook permanent opgevolgd. Dit gebeurt doorheen het begeleidingsproces met de cliënt en via geregeld teamoverleg, werkbegeleiding en ad hoc besprekingen. Ongeveer jaarlijks wordt het ondersteuningsplan met de cliënt geëvalueerd en bijgestuurd. Indien thuisbegeleiding niet het geschikte antwoord is op de vragen of indien de cliënt niet op het voorstel wenst in te gaan,dan worden de contacten afgerond, eventueel na verwijzing. Bij overgang naar een andere zorgvorm bewaakt de thuisbegeleider een goede overdracht. In verband met de opstart- en het begeleidingsproces zijn een aantal procedures omschreven in het kwaliteitshandboek 15
Administratie Inschrijving in thuisbegeleiding gebeurt via de procedure van inschrijving in het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. Er wordt een begeleidingsovereenkomst, een ondersteuningsplan en een begeleidingsfiche opgemaakt door de dienst en ter bespreking en/of handtekening aangeboden aan de cliënt. Jaarlijks wordt een werkingsverslag van de dienst doorgestuurd naar het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Per begeleiding van minimum één uur wordt een geïndexeerde wettelijke bijdrage gevraagd (2008: 4,50 Euro). Ouders getuigen Tien maanden is Hanne. Twee weken na de geboorte merkte haar moeder dat er iets met Hanne iets mis was. Haar oogjes pendelden voortdurend heen en weer. De oogarts constateerde albinisme. Een beperkt zicht is daarvan een symptoom. Enkele weken na de diagnose, kwam er voor het eerst iemand van de thuisbegeleidingsdienst Accent (Spermalie) bij het gezin over de vloer. Zowel voor Hanne als voor haar ouders, betekent de begeleiding een hele stap vooruit. De ouders: Onmiddellijk nadat we de diagnose te horen kregen, werden we met uiteenlopende vragen en gevoelens geconfronteerd. Zo hadden we het er moeilijk mee dat we met Hanne amper contact konden maken. Bovendien waren we niet goed op de hoogte van de gevolgen van haar aandoening. Dat er al snel iemand van Accent langskwam, deed ons veel deugd. De thuisbegeleider zoekt samen met ons een antwoord op al onze vragen en helpt onze gevoelens te plaatsen. Hij heeft veel ervaring met slechtziende kindjes. Hij geeft realistische perspectieven over de ontwikkeling van Hanne maar vestigt ook voortdurend onze aandacht op de positieve aspecten. Wat minder goed lukt, kan worden gestimuleerd. Zo bracht hij al snel speciaal aangepast speelgoed mee om Hanne haar visus te trainen en haar algemene ontwikkeling te bevorderen. Hoewel de thuisbegeleider de zorg voor Hanne centraal stelt, heeft hij ook aandacht voor haar ruime omgeving: de onthaalmoeder, de grootouders, het broertje. Infoavonden en ontmoetingsmomenten met andere gezinnen en grootouders dragen daartoe bij. De wetenschap dat we ook in de toekomst een aanspreekpunt zullen hebben, is voor ons erg belangrijk. Als Hanne naar school gaat bijvoorbeeld, zullen wij en haar leerkrachten met specifieke problemen worden geconfronteerd. Ook dan kunnen we bij Accent terecht. 16
Contact: Accent, KMPI Spermalie, Snaggaardstraat 9, 8000 Brugge Tel. : 050/47.19.60 Fax : 050/33.73.06 accent@mpi-spermalie.be eliane.bonamie@mpi-spermalie.be Medewerkers ALGEMENE COÖRDINATIE: Eliane Bonamie MINDERJARIGEN Myriam Callemeyn, Debbie Claus, Leen Deseyn (interim door Griet Pattyn), Ellen Lapeirre, Kim Maeseele, Hilde Marichal, Danny Phlypo, Jeanine Van Caillie, Mieke Vandorpe, Lisa Van Hove Ergotherapeuten voor mobiliteit: Jan Defauw, Myriam De Queecker, Claudine De Smet VOLWASSENEN - West-Vlaanderen: Hilde Vanderbeke, Nina Van Hulle, Lieve Willems - Oost-Vlaanderen: Pol Seynnaeve, Nina Van Hulle Consulent visueel functioneren: Mieke De Pourcq Ontwikkelingsonderzoekers: Eliane Bonamie, Debbie Claus, Kim Maeseele, Lisa Vanhove. Consulenten die voornamelijk aan/tijdens individuele observatie-momenten meewerken: Oogarts: dr. Sofie Walraedt Low vision - deskundige: Anne-Leen Vandamme Visueel functioneren: Mieke De Pourcq Kinderarts: Dr. Lieve Standaert Kinesitherapeute/practognoste: Lieve Dewerchin En niet te vergeten, zij die achter de schermen werken: Sociale administratie voor het Vlaams Agentschap: Sophie Dursin Secretariaat: Dominique Herman 17