Aan: de wethouder Veiligheid, Handhaving en Buitenruimte van de gemeente Rotterdam, drs. B.J. Eerdmans, Coolsingel 40, 3011 AD Rotterdam. Van: ing. L.W. Vreugdenhil, Nieuw-Oranjekanaal 20, 3151 XL Hoek van Holland. Betreft: competentie projectleider Oranjebonnen Hoek van Holland, 1 september 2014 Geachte heer Eerdmans, Als er een projectleider wordt aangesteld mag worden verwacht dat deze over een zekere competentie beschikt om de afgesproken maatschappelijke resultaten en publieke doelen te behalen. Er mag voorts worden verwacht dat een dergelijke projectleider inventariseert welke bestuurlijke besluiten zijn genomen en waarom deze al dan niet tot uitvoering zijn gekomen. Inzake het integrale gebiedsontwikkelingsproces in de Bonnenpolders is er onder druk van de Erven van Rijckevorsel een bestuurlijk besluit genomen om landgoedontwikkeling in onze polder toe te staan (bijlage 1a): Het belang van de ontwikkeling van landgoederen in dit scenario is dat op deze wijze financiële middelen ter beschikking kunnen komen voor de benodigde herstructurering van de Bonnen. De erven van Rijckevorsel zijn bereid daarin te investeren en de pachtsituatie te optimaliseren voor de resterende agrarische bedrijven en hebben dit ook meermalen uitgesproken. Het door de Stichting de Bonnen voorgestelde scenario werd toen unaniem verworpen: Het scenario van Stichting de Bonnen is voor de meeste andere partijen niet principieel onaanvaardbaar, maar heeft als groot probleem dat geen financiële dekking aanwezig is voor de benodigde herstructurering van de polder wegens het ontbreken van de landgoederen. De financiering voor de realisatie van dit scenario zal of uit publieke middelen moeten komen, of de rentabiliteit van de bedrijven moet zodanig zijn dat benodigde investeringen daaruit kunnen worden betaald. Het scoort iets lager (+ i.p.v. ++) dan op de punten ecologische waarden, draagvlak bij omgeving, recreatieve mogelijkheden, duurzaamheid, financiële dekking en publieke kosten. Bij keuze voor dit scenario zal de verpachter echter niet meewerken aan de benodigde herstructurering van de agrarische situatie omdat tegenover de kosten daarvan geen opbrengsten zullen staan. Daarmee wordt dit scenario feitelijk praktisch en financieel onuitvoerbaar.
Met geld van de overheid zijn er een tweetal bedrijfsplannen opgesteld (bijlage 1b). Voorts is er een bestuurlijk besluit genomen een tweetal extra landgoederen toe te staan (bijlage 1c): Voor de 2e Ontsluitingsweg moet grond verworven worden van de heer N.J. van Heijst om de aanleg mogelijk te maken. Het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam is al enige tijd bezig om deze gronden aan te kopen. Naar het laat aanzien zal dit niet op korte termijn kunnen plaatsvinden zonder een onteigeningsprocedure, met een mogelijke vertraging van 2 jaar voor de verdere aanleg van de 2e Ontsluitingsweg. Gezocht is naar alternatieven om aankoop van de gronden voor de 2e Ontsluitingsweg mogelijk te maken. Aan de zaakwaarnemer van de heer Van Heijst is voorgesteld om bij de uitwerking van de gebiedsvisie De Bonnen een tweetal landgoederen toe te voegen op de percelen in de Korte Bonnen, die eigendom zijn van de heer Van Heijst In de als bijlage toegevoegde brief met kenmerk uit/2006/0420 van 12 april 2006 wordt gevraagd aan de heer Van Heijst om vooruitlopend op het besluit van de deelraad en vooruitlopend op de definitieve overeenstemming over de aankoopvoorwaarden van de grond medewerking te verlenen per 1 mei 2006. Bij de uitwerking van het gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen die in juli 2006 ter besluitvorming wordt aangeboden zal de uitbreiding van 5 naar 7 landgoederen worden opgenomen. Uiteindelijk werd het gebiedsontwikkelingsplan pas op 21 september 2006 vastgesteld (bijlage 1d): Conform uw opdracht biedt ik u het Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen aan. Het rapport is als bijlage toegevoegd In dit ontwikkelingsplan is als doelstelling opgenomen het maken van een integraal en uitvoeringsgericht gebiedsontwikkelingsplan voor de Bonnen waarin de functies natuur, waterhuishouding, landbouw, landschappelijke kwaliteit en recreatie optimaal op elkaar zijn afgestemd of zijn gecombineerd. Het gebiedsontwikkelingsplan is een gemeenschappelijke visie gekoppeld aan een uitvoeringsplan. Het vormt en toetsingskader voor andere plannen in het gebied en is de basis voor verdere afspraken over de ontwikkeling van De Bonnen. Aansluitend op het bovengenoemde gebiedsontwikkelingsplan is een intentieverklaring toegevoegd waarin de verschillende betrokkenen zich verbinden aan de uitvoering van het plan. Voor de uitvoering van het plan is een conceptplanning als bijlage toegevoegd die pas na ondertekening met alle betrokken partijen definitief gemaakt kan worden met de in de intentie overeengekomen verklaring. Na de besluitvorming van het Gebiedsontwikkelingsplan wordt de intentieovereenkomst door alle betrokken partijen ondertekend. De ondertekening van de intentieovereenkomst is gepland op 3 oktober 2006. Een competent projectleider zal zich moeten verdiepen in deze besluitvormingsprocedure en zal lering moeten trekken uit de mogelijke valkuilen. Een competent projectleider zal inzicht proberen te krijgen in de oorzaak van het stagneren van de integrale gebiedsontwikkeling.
Het is immers duidelijk dat het in december 2005 nog unaniem verworpen nulscenario alsnog werkelijkheid is geworden: In dit nulscenario worden geen gecoördineerde acties ondernomen om duurzame ontwikkeling van de Bonnen mogelijk te maken. De huidige situatie met agrarische bedrijven die het hoofd met moeite boven water kunnen houden, onduidelijke onderpachtconstructies en vormen van grondgebruik, die niet altijd passen bij het gebied, blijft in stand. Ook het door de Stichting de Bonnen voorgestelde scenario is geen werkelijkheid geworden: De Lange Bonnen en het zuidelijk deel van de Korte Bonnen worden ingericht als landbouwgebied met graslanden en akkers voor de teelt van ruwvoer en krachtvoer, graan en producten voor de regio. Dit landbouwgebied is complementair aan het natuurgebied in het natuurgebiedplan. Daarnaast wordt voldaan aan de minimale eisen die in het natuurgebiedplan worden gesteld aan natuurontwikkeling. Zo zal er een reservaatgebied komen tegen het Staelduinse bos aan en wordt de Rel ingericht als ecologische verbindingszone. Voorts zijn er voor de recreatieve ontsluiting ruiter- en wandelpaden. Een competent projectleider zal kennis nemen van de geschiedenis van het gebied en de rol die de diverse actoren hebben gespeeld. Een competent projectleider zal zich realiseren dat er al sprake was van biologisch gecertificeerde landbouw en teelt van producten voor de regio. Een competent projectleider zal beseffen dat mensen het verschil kunnen maken en dat er dus een positieve -, constructieve en coöperatieve houding was van de toen aanwezige agrarische ondernemers met een langdurig pachtcontract. De Bonnenweg was al opengesteld voor recreatief verkeer en er was al een wandel- en ruiterpad tussen de Bonnenweg en het Bonnenpad. Er was al sprake van lessen natuur- en milieueducatie, er werden stageplaatsen aangeboden en er was een kleinschalige en anonieme zorgfunctie op het bedrijf in de Korte Bonnen. Tevens was daar ook een paardenpension en een natuurcamping gevestigd. Voorts was er sprake van de organisatie van kleinschalige evenementen welke pasten in het landschap zoals een Historische Oogstdag, een Varende Fanfare en een Proza- en Poëziefestival. Met deze nevenactiviteiten werd voldaan aan een maatschappelijke vraag. Een competent projectleider zal de faalkansen in beeld brengen en zicht proberen te krijgen op de mogelijke succesfactoren. Een competent projectleider zal ook kennis nemen van de SWOT-analyse welke reeds in december 2000 op de website van de Stichting de Bonnen werd geplaatst 1. Een competent projectleider zal überhaupt kennis nemen van het traject dat op de website van de Stichting de Bonnen is beschreven om te komen tot een integrale oplossing voor de problematiek van deze polder en zal ook kennis nemen van het conceptevalutatierapport van de Stichting de Bonnen inzake het integrale gebiedsonwikkelingsproces dat heeft plaatsgevonden in dit deel van het buitengebied van Hoek van Holland 2. 1 http://www.debonnen.nl/html/gebiedsvisie.html 2 http://www.ris.rotterdam.nl/cgi-bin/postin.cgi/action=view/id=9379
Het is dan ook nogal teleurstellend om te constateren dat er in het verslag van de Gebruikersavond Oranjebonnen d.d. 25 september 2013 (bijlage 2) het volgende staat vermeld: In oktober gaat projectleider Maarten de Gaaij met de drie rentmeesters van de Bonnenpolder in gesprek over welke belangen zij voor ogen hebben. Maarten nodigt hen dan ook uit mee te denken over het vergroten van de economische waarde van de rond. Het gaat hierbij om ontwikkelingen die passen bij de visie in het ambitiedocument zoals agrarische en recreatieve mogelijkheden. Eind 2013 koppelt de projectleider de resultaten van dit gesprek terug aan de pachters en bewoners van de Bonnenpolder. Een competent projectleider Oranjebonnen had immers aan het begin van het traject al met deze belangrijke stakeholders om de tafel moeten gaan zitten om te vernemen of inmiddels hun opstelling was gewijzigd voor wat betreft hun participatie bij de uitvoering van de onder hun invloed genomen bestuurlijke besluiten. Er was immers sprake van een koude sanering. Oplossingen waren niet dichterbij gekomen, maar juist verderweg komen te liggen doordat men de grootgrondbezitters in de Bonnen had laten ontsnappen aan het afsprakenkader dat behoort tot het Gebiedsontwikkelingsplan de Bonnen. Door dit bestuurlijk toe te staan was er impliciet sprake van een autonome ontwikkeling. Bestuurlijk was er dus geen uitvoering gegeven aan het unaniem genomen besluit van de deelgemeenteraad van Hoek van Holland. In het verslag van de Gebruikersavond Oranjebonnen d.d. 7 juli 2014 (bijlage 3) ruim 9 maanden na de vorige gebruikersavond - staat het volgende: Anderzijds hebben we de 3 eigenaren en de betrokken 3 rentmeesters van de Bonnenpolder apart gesproken; zij hebben beperkte interesse om nu de initiatieven voor gemengd agrarische/recreatieve ontwikkelingen te nemen. Het gaat hierbij om ontwikkelingen die passen bij de visie in het Ambitiedocument Bonnenpolder zoals agrarische en recreatieve mogelijkheden. Donderdagavond 3 juli heeft de projectleider, Maarten de Gaaij, de resulaten van deze 3 gesprekken terug aan de 5 pachters en bewoners van de Bonnenpolder. Grondeigenaren hebben toegezegd in september te gaan deelnemen aan een gezamelijke bijeenkomst met de andere grondeigenaren en de gemeente om een gezamenlijke lange termijn visie te ontwikkelen. Wellicht is het behulpzaam als de pachters ook gezamenlijk hun visie laten horen bij de grondeigenaren en/of de rentmeesters. Het is schokkend om te merken dat de projectleider Oranjebonnen 2 jaar verloren laat gaan om een strategie te ontwikkelen in het bereiken van de afgesproken publieke doelen en maatschappelijke resultaten. Het is immers een illusie om te denken dat de eigenaren van de gronden in de Bonnenpolders de warme bestemming zullen opgeven die men heeft verkregen met de toestemming landgoederen te kunnen ontwikkelen. Natuurlijk zal men wachten totdat de vastgoedmarkt daarvoor ruimte biedt en ondertussen zal men van de pachters met een langlopend contract verlost proberen te raken.
Het is beledigend om te vernemen dat er een oproep aan de pachters wordt gedaan om hun visie te laten horen bij de grondeigenaren en/of de rentmeesters. Een competent projectleider zal zich niet tot dit niveau verlagen. Deze weet immers dat er 2 bedrijfsplannen liggen te wachten op uitvoering en dat de oorspronkelijke gebruikers van de Bonnen hun visie reeds bij de keuze voor een scenario in 2005 hebben kenbaar gemaakt. Door te kiezen voor deze werkwijze wordt impliciet de strategie van de grootgrondbezitters in de Bonnenpolders ondersteund. Vanzelfsprekend is deze manier van werken in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Een competent projectleider behoort hier kennis van te hebben. Een competente projectleider behoort ook te beseffen wie de juiste partners zijn van de overheid om bepaalde publieke doelen te bereiken. Als wethouder Buitenruimte bent u momenteel bestuurlijk verantwoordelijk voor het gedrag van de projectleider Oranjebonnen. Van een wethouder mag worden verwacht dat deze over voldoende intellectueel overzicht beschikt om te overzien of met een bepaalde werkwijze de gestelde publieke doelen en maatschappelijke resultaten zullen worden bereikt. Van een wethouder mag tevens worden verwacht dat deze over voldoende moreel overwicht beschikt om bepaalde bedenkelijke spelletjes te doorzien en daarbij een juiste loyaliteit zal bewaren. Het is onverstandig om bestuurlijk een blind vertrouwen te stellen in de voorgewende ambtelijke deskundigheid en het is naïef om bestuurlijk een blind vertrouwen te hebben in de voorgewende ambtelijke zuiverheid. Er kan ambtelijk sturing worden gegeven aan bestuurlijke besluiten door informatie selectief aan te bieden, d.w.z. niet tijdig, niet volledig en/of niet correct. U behoort te weten dat bestuurlijke besluitvorming in een ambtelijk gewenste richting kan worden gemanoeuvreerd c.q. gemanipuleerd. U dient zich dan ook altijd af te vragen of hier sprake van kan zijn. Waarom wordt het spel van misleiding en bedrog door de Erven van Rijckevorsel getolereerd? Waarom wordt het verouderde bestemmingsplan niet tijdig aangepast om ongewenste ontwikkelingen te voorkomen? Waarom wordt er een oogje dichtgeknepen t.a.v. de illegale bouwsels op het perceel Bonnenweg 50? Waarom wenst de projectleider Oranjebonnen niet met ondergetekende te praten over de uitvoering van het bedrijfsplan De Hof van Vreugde? Waarop is de ambtelijke keuze gebaseerd op bepaalde gemeentelijke agrarische gronden aan iemand in gebruik te geven of tijdelijk te verpachten? Welk voordeel heeft de gemeente met een ambtelijk voorstel iets toe te staan, iets te gedogen of juist iets te verbieden? De actuele situatie in de Bonnenpolders laat zien wat het resultaat kan zijn van een overheid die wegkijkt en vrij spel biedt aan lieden die zich niet storen aan wetten, regels, bepalingen en voorschriften. De actuele situatie in de Bonnenpolders laat zien hoe cynisch en calculerend gedrag jegens de overheid wordt beloond. Op cruciale momenten bij het integrale gebiedsontwikkelingsproces in de Bonnenpolders ontbrak het niet aan de goede bestuurlijke instrumenten noch aan voldoende financiële middelen, maar aan normbesef en competentie.
Ik verzoek u specifiek aandacht te hebben voor de rol die de projectleider Oranjebonnen speelt. Er bestaat niet de indruk dat er veel waarde kan worden toegekend aan de beoordelings- en functioneringsgesprekken welke in het verleden hebben plaatsgevonden. Deze overheidsfunctionaris had immers ook al gefaald bij de uitvoering van het Masterplan Oranjebuitenpolder (bijlage 4). Besturen is ook anticiperen op toekomstige situaties. Het is bestuurlijk verstandig de samenleving te beschermen tegen een overheidsfunctionaris waarbij het ontbreekt aan voldoende competentie om de afgesproken publieke doelen te behalen. Het is bestuurlijk verstandig om de samenleving te beschermen tegen een overheidsfunctionaris waarbij het ontbreekt aan voldoende fatsoen om met een ieder te communiceren. Het totale dossier inzake de Bonnenpolders laat zien dat er onder regie van de overheid al veel maatschappelijke -, zakelijke - en persoonlijke schade is ontstaan in de Bonnenpolders. Het zal op prijs worden gesteld als u bestuurlijk die maatregelen wilt nemen die noodzakelijk zijn om verdere schade te voorkomen. Het zal voorts op prijs worden gesteld als u ruimte laat om uitvoering te geven aan de conclusies en aanbevelingen van het onderzoek 3 door de Rekenkamer Rotterdam naar de gebeurtenissen in het buitengebied van Hoek van Holland. met vriendelijke groet, ing. L.W. Vreugdenhil Bijlagen: 1a. bestuurlijk besluit scenario Bonnenpolder, 1b. bestuurlijk besluit budget bedrijfsplannen, 1c. bestuurlijk besluit toevoegen 2 landgoederen, 1d. bestuurlijk besluit Gebiedsontwikkelingsplan De Bonnen, 2. verslag gebruikersavond Oranjebonnen september 2013, 3. verslag gebruikersavond Oranjebonnen juli 2014, 4. Uitvoering Masterplan Oranjebuitenpolder, december 2009. c.c.: - bestuur Stichting de Bonnen, - gebiedscommissie Hoek van Holland, - raad gemeente Rotterdam, - Provinciale Staten van Zuid-Holland, - Verenigde Vergadering van het Hoogheemraadschap van Delfland, - Algemene Vergadering Stadsregio Rotterdam, - directeur Zuidhollands Landschap, - Algemeen Bestuur Hof van Delfland, - bestuur LTO-Noord, - Rekenkamer Rotterdam. 3 http://www.rekenkamer.rotterdam.nl/files_content/onderzoeksopzetten/r.o.13.11%20opzet%20bonnepolder %20en%20Oranjebonnen.pdf