Leerwerktaak (LWT) Taalaanbod thuis. Taalondersteuning thuis. LW-taak 15 Contacten tussen school en ouders LW-taak 26 Gesprekken voeren met ouders LW-taak 27 Taalaanbod thuis Taalondersteuning thuis LW-taak 32 Moeilijke oudergesprekken Leerwerktaak (LWT) uit de leerlijn: Samenwerken met ouders en externen Periode: 3.3 Ontwerper: Coby van Duijvenboden Inleiding De taalomgeving thuis (de manier waarop ouders met hun kind praten, de hoeveelheid en kwaliteit van de taal die ouders bieden) vormt de basis voor de taalontwikkeling van het kind (Kenniscentrum Talentontwikkeling, 2016). Om de taalomgeving van het kind in zijn totaliteit te verrijken, is samenwerking tussen school en ouders van belang. Waarom is deze samenwerking juist voor de taal van belang? Waar moet een leerkracht en een ouder op letten als het gaat om het taalaanbod thuis en de ondersteuning van de taal thuis? Hoe kan een leerkracht zich eigenlijk een beeld vormen van de taalomgeving thuis? Hoe ga je om met de ouders die weinig taal tot hun beschikking hebben en mede daardoor soms weinig vertrouwen hebben in hun eigen kunnen? Het is niet eenvoudig om aan te sluiten bij deze ouders, maar dit is niet onmogelijk. Leerkrachten van meerdere scholen laten dit zien. Wil je inzetten op goede steun vanuit thuis, dan is een goede afstemming een voorwaarde. Hoe kun je dat als leerkracht bewerkstelligen? Deze LWT is de derde in de lijn van samenwerken met ouders, de eerste twee heb je uitgevoerd in jaar 2 en al eerder in jaar 3. Leerdoelen In deze LWT wordt aandacht besteed aan een van de vormen van het samenwerken met ouders: ouders informeren over en ondersteunen bij hun rol thuis op gebied van taal. De student (jij): - Kent het belang van het taalaanbod en de taalomgeving thuis voor de taalontwikkeling van het kind; - Kent het belang van de samenwerking tussen school en ouders op gebied van taalontwikkeling van het kind; - Kent manieren waarop de school zich een beeld kan vormen van de taalomgeving thuis; - Kent signalen van laaggeletterdheid bij ouders; - Kent manieren om af te stemmen met ouders over taalaanbod en taalondersteuning thuis; - Heeft een beeld van hoe de praktijkschool samenwerkt met ouders, speciaal ook op gebied van taalondersteuning thuis; - Kan een gesprek voeren met een ouder over de taalsituatie thuis.
Gekoppeld aan beroepstaken en KBS(en) Beroepstaken: - Samenwerken met collega s, ouders en externen - Omgaan met verschillen KBS-en: - F1 Gesprekken voeren met ouders Opdracht Voor deze LWT voer je opdrachten uit in vijf opeenvolgende stappen. Stap 1 Theorie lezen - Lees onderstaande literatuur - Valkenburg, C. van (2015). Leerlijnen en ouders. Jeugd in School en Wereld,2015, (5), p.38-41. - Pluijm, M.S. van der, Bos, A., Diender, A.(2014). Taal begint thuis. Kenniscentrum Talentontwikkeling, p. 9-30. - Pluijm M.S. van der (2015). Samenwerken met ouders. Bruggen bouwen tussen school en thuis. De Wereld van het Jonge Kind, 2015, (1), p. 18-21. - Kenniscentrum Talentontwikkeling (2016). Omgaan met ouders en taal. Gereedschapskist voor beter samenwerken met ouders. Hogeschool Rotterdam Stap 2 Training volgen - Volg de training Taalaanbod thuis, taalondersteuning thuis op de opleiding Digitale studenten bekijken de presentatie van de training die de docent plaatst. Stap 3 Quickscan ouderbetrokkenheid basisonderwijs Door het invullen van de QuickScan ouderbetrokkenheid basisonderwijs (Lusse, 2015) krijg je een beter beeld van de manier waarop jouw praktijkschool samenwerkt met ouders en welke factoren daarbij succesvol zijn. Uitgangspunt van de QuickScan zijn de tien succesfactoren voor een goede samenwerking met ouders. Een van de onderdelen in de samenwerking met ouders is het stimuleren van de ouders in hun ondersteunende rol van hun kind thuis. - Vul de quickscan in bijlage 1 zo volledig mogelijk in. Je krijgt zo een breed beeld van de samenwerking van jouw praktijkschool met de ouders. Vul met name de (groengemaakte) delen in over de ondersteunende rol van de ouders en hoe de leerkracht/de school hiermee omgaat. - Wanneer je van onderdelen van de QuickScan nog geen goed beeld hebt, ga je verder onderzoek doen binnen de school. Je kan bijvoorbeeld een gesprek voeren met je praktijkbegeleider of met een van de andere leerkrachten van je praktijkschool. - De ingevulde QuickScan voeg je toe aan je praktijkdossier.
Stap 4 De taalachtergrond van het kind in het gezin - Verzamel zoveel mogelijk informatie over de talige achtergrond van vijf kinderen uit je praktijkgroep in het gezin. Gebruik hiervoor, indien van toepassing: De signalen die kunnen wijzen oplaaggeletterdheid (bijlage 2). - Vul van deze vijf kinderen ook de checklist Oudercontact taal in (bijlage 3). - Bespreek met de praktijkbegeleider hoe hij rekening houdt met de verschillende achtergronden bij het taalonderwijs in de groep en/of observeer hoe de verschillende achtergronden van de vijf kinderen van invloed zijn binnen de onderwijspraktijk op gebied van taal en hoe de leerkracht hiermee omgaat. Stel voor de observatie zelf observatiepunten op vanuit de literatuur. - De ingevulde checklist en de gevonden informatie voeg je toe aan je praktijkdossier. Stap 5 Gesprekje voeren met een ouder over de taalsituatie thuis - Voer een informeel gesprekje met een ouder van een van de kinderen uit jouw groep om een beeld te krijgen van de taalsituatie thuis. Voer het gesprekje zo mogelijk met een van de ouders van de vijf bovenstaande kinderen. Overleg hiervoor met je praktijkbegeleider. Bereid het gesprekje goed voor door vooraf een afspraak te maken met de ouder, de ouder te informeren over het doel van het gesprek en door de vragen vooraf uit te schrijven. Door niet alles in één keer te bespreken, voorkom je dat ouders het gesprek ervaren als een overhoring of oordeel. Je kunt ook aangeven dat je het gesprek voert voor een onderzoekje van jouw opleiding. Mogelijke bespreekpunten zijn: - Wat ouder en kinderen leuk vinden om samen te doen en waarvoor taal nodig is (voorlezen, taalspelletjes, televisiekijken). - De schoolervaringen van de ouder met de taal van het kind - Indien er sprake is van meertaligheid, welke taal aan het kind wordt aangeboden en wanneer? In hoeverre wordt er in de eigen of Nederlandse taal gesproken, gelezen of televisiegekeken? - Welke vragen heeft de ouder als het gaat om de taalontwikkeling van zijn/haar kind? - Heeft de ouder behoefte aan ondersteuning van de school als het gaat om de taal? Welke ondersteuning? - Voeg een kort verslagje van het oudergesprek toe aan je praktijkdossier (max 200 woorden). Hierin geef je ook aan wat mogelijkheden zouden kunnen zijn voor de taalondersteuning thuis voor het betreffende kind. Tips voor praktijkbegeleider In deze LWT onderzoekt de student de samenwerking tussen school en ouders en speciaal op gebied van het taalaanbod en de taalondersteuning thuis. De student zal voor een deel zelfstandig aan de opdrachten kunnen werken. De stappen 1 en 2 worden door de student zelfstandig of op de opleiding uitgevoerd. Voor de stappen 3, 4 en 5 heeft de student mogelijk begeleiding nodig van de praktijkschool. Help de student zo nodig bij het invullen van de QuickScan (stap 3), het verzamelen van de taalachtergrond thuis van kinderen, de checklist oudercontact (stap 4) en bij het kiezen en voorbereiden van een oudergesprekje (stap 5).
Reflectie en afronding De uitwerking van deze LWT voeg je toe aan het praktijkdossier. De uitwerking bevat: - De ingevulde QuickScan (stap 3); - De checklist en gevonden informatie (stap 4); - Een verslagje van het oudergesprek met daarin mogelijkheden voor de taalondersteuning thuis in 200 woorden (stap 5); Literatuur Verplicht: - Kenniscentrum Talentontwikkeling (2016). Omgaan met ouders en taal. Gereedschapskist voor beter samenwerken met ouders. Hogeschool Rotterdam. - Lusse, M. (2015). Quickscan ouderbetrokkenheid basisonderwijs. Hogeschool Rotterdam. - Pluijm, M.S. van der, Bos, A., Diender, A.(2014). Taal begint thuis. Kenniscentrum Talentontwikkeling, p. 9-30. - Pluijm M.S. van der (2015). Samenwerken met ouders. Bruggen bouwen tussen school en thuis. De Wereld van het Jonge Kind, 2015, (1), p. 18-21. - Valkenburg, C. van (2015). Leerlijnen en ouders. Jeugd in School en Wereld,2015, (5), p.38-41. Aanbevolen: - Hajer, M., Spee, I. (2017). Ruimte voor nieuwe talenten. PO-Raad, Utrecht. Geraadpleegd op 02-09-2017 via https://www.lowan.nl/wp-content/uploads/2017/03/ruimte_voor_nieuwe_talenten.pdf - Pluijm, M.S. van der, Bos, A., Diender, A.(2014). Taal begint thuis. Kenniscentrum Talentontwikkeling, p. 31-73. - Stichting Aan Zet op basis van onderzoek door Hanneke Pot van Hogeschool InHolland (n.d.). Adviezen over taalontwikkeling en tweetalig opvoeden. Handreikingen voor professionals en ouders van gemeente Vlaardingen. - Vegt, A.L. van der (2016) Wat weten we over de relatie tussen ouderbetrokkenheid en leerprestaties? Geraadpleegd op 02-09-2017 via https://www.nro.nl/wpcontent/uploads/2016/05/013-antwoord-wat-weten-we-over-de-relatie-tussen-ouderbetrokkenheiden-l...-2016.pdf. Bijlage(n) op LNE - Presentatie van de training als de docent van de locatie die plaatst. - Hajer, M., Spee, I. (2017). Ruimte voor nieuwe talenten. PO-Raad, Utrecht. Geraadpleegd op 02-09-2017 via https://www.lowan.nl/wp-content/uploads/2017/03/ruimte_voor_nieuwe_talenten.pdf - Kenniscentrum Talentontwikkeling (2016). Omgaan met ouders en taal. Gereedschapskist voor beter samenwerken met ouders. Hogeschool Rotterdam. - Lusse, M. (2015). Quickscan ouderbetrokkenheid basisonderwijs. Hogeschool Rotterdam. - Pluijm, M.S. van der, Bos, A., Diender, A.(2014). Taal begint thuis. Kenniscentrum Talentontwikkeling. - Pluijm M.S. van der (2015). Samenwerken met ouders. Bruggen bouwen tussen school en thuis. De Wereld van het Jonge Kind, 2015, (1), p. 18-21. - Stichting Aan Zet op basis van onderzoek door Hanneke Pot van Hogeschool InHolland (n.d.). Adviezen over taalontwikkeling en tweetalig opvoeden. Handreikingen voor professionals en ouders van gemeente Vlaardingen. - Valkenburg, C. van (2015). Leerlijnen en ouders. Jeugd in School en Wereld,2015, (5), p.38-41.
- Vegt, A.L. van der (2016) Wat weten we over de relatie tussen ouderbetrokkenheid en leerprestaties? Geraadpleegd op 02-09-2017 via https://www.nro.nl/wpcontent/uploads/2016/05/013-antwoord-wat-weten-we-over-de-relatie-tussen-ouderbetrokkenheiden-l...-2016.pdf.
Bijlage 1: Quickscan ouderbetrokkenheid basisonderwijs QuickScan ouderbetrokkenheid basisonderwijs 1 Bedoeld om de stand van zaken in de samenwerking met ouders op je praktijkschool in beeld te krijgen Mariëtte Lusse, Hogeschool Rotterdam, september 2015 Doel Met deze QuickScan krijg je een beter beeld van de manier waarop jouw praktijkschool samen werkt met ouders. Je kunt de QuickScan gebruiken om te werken aan competentie 6.1 - samenwerken met ouders. Aspecten in de samenwerking met ouders De QuickScan is geordend langs vier aspecten van de samenwerking met ouders (Lusse, 2013); - Een positieve attitude in (de samenwerking met) ouders - De basale organisatie van de contacten met ouders; - De wederkerige relatie tussen ouder en school; - De inhoud van het oudercontact (waar hebben ouders en school het samen over); De redenering hierbij is dat wanneer de school graag wil samenwerken met ouders en de organisatie van het contact met ouders op orde is, er beter gewerkt kan worden aan het uitbouwen van een wederkerige relatie, waarna de inhoud van de boodschap beter kan landen bij ouders en leerkracht. Succesfactoren in de samenwerking met ouders Uitgangspunt onder de QuickScan zijn de tien succesfactoren voor een goede samenwerking met ouders (Lusse, 2013). Succesfactoren voor het leggen van CONTACT tussen school en ouders 1 de leerkracht zorgt dat ouders zich welkom voelen 2 de leerkracht maakt vroegtijdig kennis met alle ouders 3 de leerkracht heeft contact met een ouder en zo nodig ook een andere begeleider van elk kind Succesfactoren voor de SAMENWERKING tussen school, ouders en leerlingen 4 de leerkracht nodigt de leerling standaard uit bij regulier, individueel contact met ouders 5 de leerkracht zorgt voor interactie, dialoog en uitwisseling van informatie met ouders 6 de leerkracht voedt het gesprek tussen ouder en kind thuis 7 de leerkracht besteedt (ook) aandacht aan wat goed gaat Succesfactoren voor het met school, ouders en leerlingen samenwerken aan TOEKOMSTPERSPECTIEF 8 de leerkracht neemt de schoolloopbaanontwikkeling van de leerling als leidraad voor het contact met ouders 9 de leerkracht initieert een concreet plan op ontwikkelpunten bij het kind waarin de rol van leerling, ouder en school duidelijk is 10 de leerkracht bespreekt teleurstellingen in de schoolloopbaan met ouder en kind 1 Gebaseerd op de QuickScan voor voortgezet onderwijs (Lusse, 2011; Lusse & Diender, 2014)
Het invullen van de QuickScan Je kunt de QuickScan zelf invullen voor je praktijkklas. Als je vindt dat de school (vooral bekeken vanuit jouw praktijkklas) het goed doet, vul je een plus in, matig is een plus/min en als je niet positief bent geef je een min. Als je geen antwoord kunt geven, vink dan het vraagteken aan. Geef daarachter de onderwerpen aan waarvan je vindt dat de school hier meer prioriteit aan zou moeten geven. Vraag als het kan ook de leerkracht van jouw praktijkklas om de QuickScan in te vullen. Een beter beeld krijg je als meer mensen in jouw praktijkschool (bijvoorbeeld de directeur, intern begeleider, andere leerkrachten, medewerkeer ouderbetrokkenheid) onafhankelijk van elkaar de QuickScan invullen. Voeg de gegevens van alle ingevulde lijsten op 1 lijst bij elkaar. Dan blijkt al snel waar overeenstemming over is en waar de meningen verdeeld zijn. Ook wordt duidelijk op welke punten men vindt dat het goed gaat en waaraan gewerkt kan worden. Maak een verslag van wat er uit de QuickScan is gekomen en formuleer op basis hiervan verbetersuggesties voor je praktijkschool. Merk ook op van welke zaken in de samenwerking met ouders je (nog) geen beeld hebt. Attitude en organisatie + +/- -? Prioriteit? Attitude Vindt de school het belangrijk om samen te werken met ouders? Praten de leerkrachten respectvol over en tegen ouders? Zijn de leerkrachten geïnteresseerd in de achtergrond van de leerlingen? Vragen de leerkrachten toestemming aan de ouders als zij over de leerling communiceren met derden? Beleid/verwachtingen Is er binnen de school overeenstemming over het doel van het samenwerken met ouders? Wordt met ouders concreet besproken wat school van ouders en ouders van school mogen verwachten? Is duidelijk welke formele en informele contacten de school aanbiedt aan ouders? Krijgen ouders jaarlijks een correcte jaarkalender voor contactmomenten met school? Welkom Heeft het personeel (van directeur tot conciërge) een vriendelijke, uitnodigende houding naar ouders? Houden de leerkrachten bij het plannen van afspraken voldoende rekening met werktijden van ouders? Is het gebouw toegankelijk voor ouders (duidelijke hoofdingang, receptie, wegwijzers) Zijn de leerkrachten goed bereikbaar voor ouders (per telefoon of e-mail)?
Relatie + +/- -? Prioriteit? Bekendheid en wederkerigheid Maken de leerkrachten met alle ouders individueel en persoonlijk kennis voor de herfstvakantie? Hebben de leerkrachten meermalen per jaar contact met de ouders van alle leerlingen? Zijn de leerkrachten in de bovenbouw even bekend met de ouders als de leerkrachten in de onderbouw? Kennen de leerkracht de achtergrond van alle leerlingen? Moedigen de leerkrachten ouders aan om contact op te nemen als zij zorgen hebben over hun kind? Dialoog Is er op collectieve ouderavonden sprake van interactie en dialoog met ouders? Komen tijdens de individuele gesprekken zowel leerkracht, ouder als leerling aan het woord? Is er tijdens individuele gesprekken sprake van uitwisseling van informatie tussen leerkracht en ouder? Kunnen leerkrachten omgaan met ouders met diverse culturele achtergronden, wisselende taalbeheersing en/of een lager opleidingsniveau? Positieve benadering Zijn leerlingen structureel aanwezig bij voortgangsgesprekken? Is er structureel aandacht voor wat goed gaat (goede prestaties en inzet, prettig gedrag)? Brengen de leerkrachten slecht nieuws gedoseerd (in structureel en tussentijds contact)? Vormen leerkrachten een rolmodel voor ouders door de leerling positief en bemoedigend te benaderen?
Inhoud + +/- -? Prioriteit? Ondersteunende rol van ouders Weten de leerkrachten hoe belangrijk de bemoediging van ouder is voor het schoolsucces van kinderen? Lukt het leerkrachten praktische afspraken te maken over hoe leerling, ouders en school bij kunnen dragen aan het verbeteren van prestaties, gedrag en inzet? Is er een specifiek aanbod om ouders te informeren over en te ondersteunen bij hun rol thuis? Agenda Is er bij contactmomenten met ouders een duidelijke gespreksagenda? Kunnen ouders en leerlingen zelf onderwerpen aandragen om te bespreken tijdens contactmomenten? Vormen de talenten, ambities en toekomstplannen van de leerling de leidraad in het gesprek met ouders? Is er tijdens de contactmomenten aandacht voor de ontwikkeling en begeleiding van de leerling zowel op school als thuis? Huiswerk Hebben leerkrachten reële verwachtingen over de hulp die ouders kunnen bieden bij het huiswerk? Biedt de school huiswerkbegeleiding en/of bijles? Gebruikt de school interactieve huiswerkopdrachten om leerling en ouder in gesprek te brengen over de lesstof? Attitude en organisatie Welk cijfer geef je de school voor elk aspect van de samenwerking met ouders? Wat doet de school echt goed in de samenwerking met ouders? Waar zou de school prioriteit aan moeten geven in het verbeteren van de samenwerking met ouders? Relatie Inhoud Totaal
En over welke onderdelen heb je nog geen goed beeld van de school gekregen over hoe de school de samenwerking met ouders vormgeeft?...
Bijlage 2 Herkennen van laaggeletterdheid Laaggeletterdheid is niet altijd gemakkelijk te herkennen, zeker niet als ouders wel goed Nederlands spreken. Signalen die kunnen wijzen op laaggeletterdheid zijn als de ouder: Geen basisschool heeft afgerond of net wel (informatie uit de leerlingadministratie, maar ook relevant om ouders te vragen tijdens bijvoorbeeld een kennismakingsgesprek) Niet reageert op schriftelijke uitnodigingen Nooit aanwezig is bij bijeenkomsten op school Veel vragen stelt over huiswerk of brieven van school Moeite heeft met het helpen van het kind met taal- of Rekenoefeningen De tips van de leerkracht voor taalstimulering niet uitvoert Een kruisje in het rapport zet Lees- en schrijfsituaties vermijdt Ook de volgende uitspraken van ouders kunnen duiden op laaggeletterdheid: Ik dacht dat die afspraak morgen was, (door een ouder die regelmatig niet op komt dagen omdat hij of zij de afspraak niet heeft genoteerd) Ik lees nooit. Daar heb ik de tijd niet voor. Ik houd niet van lezen. Ik kijk liever televisie. Bron: Van der Pluijm (2014); Bersee et al (2005
Bijlage 3 Checklist oudercontact taal thuis Deze checklist hoort bij de Gereedschapskist beter samen werken met ouders van lectoraat Ouders in Rotterdam Zuid, Hogeschool Rotterdam. naam leerling Van deze leerling was een ouder 1 aanwezig Bij het voortgangsgesprek noteer ook wie Op de ouderavond noteer ook wie (Met) de ouder van deze leerling Neemt makkelijk contact met mij op Neem ik makkelijk contact op Werk ik goed samen in de begeleiding van het kind Van deze leerling heb ik Zicht op de gezinsachtergrond (samenstelling, opleiding en werk ouders, bijzonderheden) vertrouwen in leerrijke omgeving en goede begeleiding thuis Van deze ouders weet ik in verband met de taalomgeving thuis Opleidings niveau van ouders 2 Signalen van laaggeletterdheid 3 Bij meertalige opvoeding: de taalstrategie thuis 4 5 1 Ouder of andere volwassene 2 1 = basisschool of lager/(v)so, 2 = lbo/vmbo/eerste jaren mavo, 3 = mavo en hoger 3 éen of meerdere signalen, zoals: ouder heeft zichtbaar moeite met lezen van brieven of rapporten, ouder vraagt om uitleg van schriftelijke informatie, ouder heeft over lees- en schrijfproblemen verteld etc. 4 1 = één ouder-één taal, 2 = één situatie-één taal, 3 = thuis allemaal eigen taal, buiten Nederlands, 4 = talen mixen (gesprekspunt) 5 vul in welke score u hiervoor geeft: 1 = nee, 2 = kan beter, 3 = op de goede weg, 4 = goed