De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden



Vergelijkbare documenten
klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk

9:45 Overzicht van de KNMI 06 klimaatscenario s. neerslag en potentiele verdamping. Aad van Ulden en Geert Lenderink

KNVWS Delft. Overzicht

De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen

Scenario s voor zeespiegelstijging. Caroline Katsman TU Delft / Vloeistofmechanica

Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.

tijdreeksen voor de toekomst

klimaatscenarios klimaatscenarios De KNMI 06

Klimaatscenario s, bandbreedtes en gebruik daarvan. Janette Bessembinder e.v.a.

Klimaat in de 21 e eeuw

Klimaatverandering in internationaal perspectief

Van klimaatscenario's naar klimaatverwachtingen: hoe betrouwbaar zijn klimaatmodellen? Geert Jan van Oldenborgh

Op weg naar de volgende generatie KNMI klimaatscenario s Albert Klein Tank et al.

KNMI 06 klimaatscenario s

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw

Klimaatscenario s. Bart van den Hurk (KNMI/IMAU) HOVO klimaatscenario s

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Albert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Het klimaat verandert, wat nu?

Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger

KNMI 06 klimaatscenario s

Scenario s voor zeespiegelstijging Hoe komen ze tot stand en hoe (on-)zeker zijn ze?

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Wind en regen in de toekomst - wat zeggen de KNMI'14 scenario's?

De klimaatverandering: fabel of pure ernst?

Klimaat Services. Opzet presentatie

Zeespiegelmonitor 2018

Weer en water in de 21 e eeuw

-Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer-

KNMI 14. klimaatscenario s. voor Nederland

Gevolgen IJsafsmelting Poolgebieden voor Zeespiegelrijzing. Bert Vermeersen

Klimaatverandering in Nederland

De IPCC-emissiescenario s

Klimaatprojecties voor de Benelux

KNMI 14. klimaatscenario s. voor Nederland

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

Kunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien?

KNMI next klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver

Klimaat in de 21 e eeuw vier scenario s voor Nederland

Prof. Gerbrand Komen. (ex-) Directeur Klimaatonderzoek KNMI. 12 Maart 2009 NNV Sectie Energie en Klimaat

Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen

KNMI next klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver

23/11/2018. Hoelang is Hol-(Zee)land nog houdbaar?

NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik

De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater

1. Waarnemingen van klimaatverandering

Klimaat, -verandering en -scenario s

ENQUETE. Inventarisatie van wensen m.b.t. gegevens over klimaatverandering. Retourneer deze enquête a.u.b. aan:

Literatuur. Eerste uitgave:

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014

Bepaling primaire impacten van klimaatsveranderingen

Den Haag aan zee of in zee?

De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater

Aardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.

Inventarisatie van wensen voor klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6

De relatie tussen klimaatverandering en weersextremen

Het klimaat, broeikasgassen en wij...!

De klimaatverandering

Klimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat

Effecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016

Klimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN

Klimaatscenario s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding

Xplorelab. hotspot zuidplaspolder. Klimaatverandering ACHTERGRONDSTUDIE

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.

Klimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen

Hiatus: is de mondiale opwarming aan het vertragen?

Is er een point of no return in klimaatverandering? Henk A. Dijkstra, IMAU, Departement Natuuren Sterrenkunde, Universiteit Utrecht

DE MENSELIJKE INVLOED OP HET KLIMAAT IS ONMISKENBAAR

Werkstuk Aardrijkskunde Opwarming van de aarde

KLIMAATEFFECTSCHETSBOEK. Tabel 2.1 Schematisch overzicht van de trends in klimaatvariabelen, behandeld in dit hoofdstuk 16A

Antarctisch alarm. Michiel van den Broeke. Woudschotenconferentie, 17 december 2005

Signalen van klimaatveranderingen

Oceaancirculatie en klimaat

Klimaatverandering in de 21 ste eeuw

KNMI: weer, klimaat en wateroverlast in bebouwd gebied

Zoet is goed maar een beetje zout smaakt beter door Pier Vellinga *) Spaarwater eindsymposium Schouwburg de Harmonie, Leeuwarden, 12 maart 2019

MaxXfan Klimaatsontwikkelingen van de afgelopen decennia

Leren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5

Klimaateffectschetsboek Gelderland. Alterra DHV B.V. KNMI VU

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.

Klimaatschetsboek Nederland


Klimaateffectschetsboek West- en Oost-Vlaanderen. In opdracht van: Provincies West- en Oost Vlaanderen Februari 2012

KLIMAATVERANDERING Samenvatting van het vijfde IPCC-assessment en een vertaling naar Nederland

Nederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl

RISICOSIGNALERING Extreme kou

RISICOSIGNALERING Droogte

Het integreren van ijsbergvariabiliteit in het klimaatsysteem met behulp van het iloveclim klimaatmodel

Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8

SAMENVATTING. Waargenomen klimaatverandering. MIRA Klimaatrapport 2015

Een academisch perspectief op de droogte van de zomer 2018

De oorzaken en gevolgen van de opwarming van het klimaat

3 november Inleiding

Samenvatting Klimaatsverandering en gletsjers

Klimaatverandering: Angst voor de Apocalyps? Feiten en verwachtingen

Klimaateffectschetsboek West- en Oost-Vlaanderen

Transcriptie:

De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden Bart van den Hurk KNMI

2006 2009 2011 2014 KNMI 06 8 jaar verder

IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007 IPCC, 2013

IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007 IPCC, 2013

Neerslag: waarnemingen boven land IPCC, 2013

Nederland warmt sneller op dan de wereld Temperatuur in Nederland en wereldgemiddeld

Temperatuurstijging tov gemiddelde 1901-2010

Modelleren van het klimaatsysteem

Klimaatmodellen: ontwikkeling: ruimtelijke resolutie

Feedbacks in het klimaatsysteem Radiation Climate system ~ 1.2 K Surface temperature albedo water vapor lapse rate carbon dioxide

Albedo & wolkenfeedback hoge wolken lage wolken opwarmend afkoelend

Waterdamp & Lapse rate feedback

Carbon cycle feedback no C-feedback C-feedback

Reconstructie verleden klimaat met modellen IPCC, 2007 Menselijk ingrijpen nodig om waargenomen trends te verklaren IPCC, 2013

Opwarming 1951-2010: de oorzaken GHG = Greenhouse Gas ANT = all Anthropogene OA = Other Anthropogene (e.g. land use) NAT = natural forcings (e.g. volcanos) IPCC, 2013

Nieuwe emissie-scenario s: Representative Concentration Pathways (RCPs) IPCC, 2013

Projecties met de RCPs IPCC, 2013

Waarnemingen en RCP projecties

De opwarming zet door in de toekomst Warm scenario businessas-usual IPCC, 2007 2 graden doelstelling Gematigd scenario sterke emissiereductie IPCC, 2013

Temperatuur en neerslagverandering in Europa Zomer Winter ENSEMBLES projecties incl KNMI-RACMO

KNMI 14 klimaatscenario s Temperatuurverandering met natuurlijke variabiliteit verzameling 2030 projecties Tijd

Structuur van KNMI 14 KNMI 06

De nieuwe klimaatprojecties CMIP5 (4 emissiescenario s) RACMO ensemble EC-Earth ensemble

Methode KNMInext Constructie van nieuwe tijdseries uit EC-Earth/RACMO ensemble 30-jaars klimaatperiode opdelen in 5-jaars periodes Per periode 1 van de 8 leden kiezen: 262.000 combinaties Per scenario een top 10 kiezen die modelrange opspant Verandering in neerslag Natuurlijke variabiliteit omvat al veel van de CMIP5-spreiding EC-Earth RCP4.5 EC-Earth RCP8.5 CMIP5 Verandering in temperatuur

Resultaat: neerslagverandering in zomer RACMO2-tijdseries consistent met de scenarios Grote voordelen Makkelijk om de andere variabelen te genereren (extreme neerslag, verdamping, straling,...) Makkelijk om ruimtelijke gradienten te genereren oorspronkelijk natte scenario droge scenario

Zeespiegelscenario s Volgens IPCC Gletsjermodellen f(tglob) Groenland en Antarctica f(smb) + snelle dynamica Zoveel mogelijk uitgedrukt in aangenomen verandering in Tglob + bandbreedte opspannen via ijskap dynamica CMIP5 f(tglob)

Meegenomen processen Oceanen: CMIP5. Expansie and circulatie verandering Gletsjers en (kleine) ijskappen: parameterizatie gebaseerd op Tglob, geijkt met 4 verschillende global glacier modellen Groenland : verandering in Surface Mass Balance (SMB) in termen van Tglob en snelle dynamica. Fingerprint voor NL klein. Antarctica Ice Sheet: SMB (vooral meer accumul, in termen van Tglob en lokale neerslag) en snelle dynamica. Landwater gebruik: volgens IPCC AR5. Inverse barometer: Marginal.

Voorbeeld: Uitzetting door opwarming Scenario Tglob Modellen

Global mean sea-level verandering

Noordzee

Regionaal beeld High-scenario for 2085 (2071-2100)

Stormklimaat Noordzee 12 CMIP5-modellen 2 RCPs Jaarlijks maximale wind in Noordzeegebied Statistisch ge-extrapoleerd naar 1/100jr wind Windsnelheid en windrichting bekeken Huidig klimaat Scenario 1 Scenario 2 Jaarlijks maximale windsnelheid

Windrichtingsafhankelijkheid Weinig verandering Enige verandering

De grote scenario-tabel 4 seizoenen Veel variabelen Normalen en trends Natuurlijke variabiliteit: - 30jr gem. - jaar-jaar.

Wintertemperatuur blijft stijgen grijs: natuurlijke variaties in het klimaat (grilligheid) normaal-temperatuur volgens Bosatlas v.h. klimaat

Temperatuursom <17 daalt winter 2014

Ruimtelijke patronen (temperatuur W H 2050)

Winters rond 2050: Amsterdam in W H vergelijkbaar met Bordeaux anno 2014

Neerslagveranderingen >10mm Kans op zomerdroogte neemt in G H en W H toe zonnestraling >20mm ecad.knmi.nl

Tempo van zeespiegelstijging aan de Nederlandse kust neemt toe

Windrichting langs de kust (2085)

KNMI 14 en de RCPs in 2050

Weer van de toekomst Presentatie KNMI 14 op 26 mei 2014 NRCnext 27 mei 2014

Meer extreme buien door opwarming (+2 C)

Verschillen tov KNMI 06

KNMI klimaatscenario s: voor wie?

Landbouw en natuur Gezondheid Luchtvaart Zoetwater Energie Spoorvervoer Watermanagement Industrie Wegvervoer

in samenwerking met: www.klimaatscenarios.nl