Vrouw, 75 jaar, blanco voorgeschiedenis. Uit bed gevallen, hoofd tegen nachtkastje. Fors bloedende hoofdwond. Werd wakker van de val. Amnesie-, misselijkheid-, braken-, hoofdpijn thv hoofdwond.
Sinds 10 jaar weduwe, slaapt alleen. Droomt regelmatig zeer levendig. Bed is altijd omgewoeld. 6 maanden geleden ook uit bed gevallen, toen geen letsel. Nooit geslaapwandeld.
Neurologisch onderzoek: - Heldere dame - Georiënteerd in triplo - Bloedende hoofdwond links occipitaal - Gering maskergelaat en enige bradykinesie - Verminderde armswing rechts zonder rigiditeit - Overig neurologisch onderzoek normaal CT cerebrum: geen afwijkingen.
1) Licht traumatisch hersenletsel. 2) REM sleep behaviour disorder (RBD), bij hypokinetisch rigide syndroom (bv ziekte van Parkinson).
Steenhoven Hexham 2014
1/3 e deel van het leven burden of society Basis voor wakkere periode Restoratieve functie Psychologische aspecten
Slaap-waakcyclus Circadiaan mechanisme Kwaliteit slaap vs. kwaliteit waak Spectrum: te weinig Beïnvloedende factoren regulatie te veel
Beïnvloedende factoren Circadiaan RLS Ademhalingsgerelateerd Begeleidende verschijnselen andere symptomen angst/ depressie
Te weinig slaap, niet per sé slechte slaap Belangrijkste oorzaken: Primair: Psychofysiologische insomnie (Too stressed to sleep) Secundair: Medicatie: o.a. antidepressiva (Too medicated to meet Morpheus)
Huidig: (Slaapmedicatie) Slaaptherapie Toekomstperspectief: Medicamenteus: versterking flip-flop -mechanisme
An Unpleasant Urge to Move RESTLESS LEGS SYNDROME Late 17th century Opioid responsiveness 1945 First modern term and description 1968 Association with PLMS 1982 L-Dopa and Dopaminergic 2000 Central Iron Deficiency (MRI & CSF)
Caucasische populaties : ± 10% Intensiteit gemeten m.b.v. frequentie iedere nacht 8% paar dagen week 15% paar dagen maand 25% leeftijd < 30 : 3% 30 65 : 10% > 65 : 20% geslacht V ± 6 14% Zwangerschap 23 % M: 4 10% Familie: 1e graads verwante : kans is 3-5 maal groter. Etniciteit ± Aziatische en Afrikaanse afkomst minder.
A sensori-motor aandoening - intense drang om de benen te bewegen - duidelijk gevoel van discomfort /pijn Uitgelokt door inactiviteit, onderdrukt door beweging, circadiaan patroon: avond en begin nacht Slaap: Verstoring Periodic Limb Movements (PLMs).
A.Essentiële criteria 1. onaangenaam gevoel m.n.benen bewegingsdrang 2. begin of verergering tijdens rust of inactiviteit (liggen, zitten) 3. (gedeeltelijke) verlichting door beweging 4. begin of verergering in avond of nacht (>overdag)
B. ondersteunende klinische kenmerken ( oplossen diagnostische onzekerheid) 1.Periodic limb movements (tijdens waak en/óf slaap) 2.Family anamnese met RLS 3.Respons to dopaminerge therapie
C. Geassocieerde klinische kenmerken (additionele informatie). 1.Natuurlijk beloop 2. Verstoring slaap 3. Medische evaluation: VG/ Medicatie ALO/ NO
Periodic Limb Movements (PLMs) Predominant in onderste extremiteiten. niet altijd aanwezig bij RLS Kunnen andere oorzaak hebben. kunnen per dag verschillen. Predominant in the 1e slaapcyclus (circadiaan optreden)
Betrokkenheid van dopamine en opioïdepathways Dopamine pathway dysfunctie L-dopa/ dopa-agonisten Effect metoclopramide Opioïde pathway dysfunctie Opioïden Effect naloxon
Dopamine-agonisten En dan
Dopamine-agonisten En dan 3 scenario s: Goed effect Goed effect, na verloop van tijd toch meer last Geen effect
Augmentatie :
Augmentatie: rebound klachten na aanvankelijk succesvolle behandeling RLS
Augmentatie: rebound klachten na aanvankelijk succesvolle behandeling RLS 2 e en 3 e lijnsbehandeling: Opioïden Nieuwe(re) generatie AEDs
Diagnostiek: Onvoldoende criteria Atypische anamnese Onbegrepen pijn avond/ nacht Behandeling: Onvoldoende effect medicatie augmentatie
REM sleep behaviour disorder
Abnormaal gedrag gedurende REM slaap. Patiënt of bedpartner kan gewond raken. Geassocieerd met EMG afwijkingen met overmaat aan spiertonus tijdens REM slaap.
Meestal mannen. Niet bewust van omgeving, gebruiken geen objecten, ogen meestal gesloten. Personen komen zelden uit bed, gaan niet kamer uit. Kortdurende, explosieve bewegingen. Geweld is ongepland. Makkelijk patiënten te wekken. Patiënten kunnen zich vervelende, gewelddadige dromen herinneren.
Indicatie Polysomnografie: -klinische twijfel -slechte respons op medicatie -mogelijk slaapapneu
Acute RBD: -Meestal medicatie-gerelateerd. -Meeste antidepressiva (venlafaxine, mirtazepine). -Betablokkers? -Onttrekken chronisch alcohol of hypnotics (??) -Excessief chocola of koffie gebruik?
Chronisch RBD: -neurodegeneratieve ziekten (vooral parkinsonisme) -narcolepsie (>30% vd narcolepsie) -hersenstamlaesies, vooral inflammatoir -limbische encefalitis -Ziekte van Tourette, autisme, erfelijke ataxieen
Vermijdt bepaalde medicijnen, bv antidepressiva. Veilige slaapomgeving. Medicamenteus is voor lange termijn (geen RCT bewijs). Melatonine (langdurig preparaat?), circardian ritme (2-8mg) Clonazepam effectief. -0.25-3mg -let op bij slaap gerelateerde ademhalingsaandoeningen -onbekend of andere medicijnen werken, bv zoplicon.
Vermijdt bepaalde medicijnen, bv antidepressiva. Veilige slaapomgeving. Medicamenteus is voor lange termijn (geen RCT bewijs). Melatonine (langdurig preparaat?), circardian ritme (2-8mg) Clonazepam effectief. -0.25-3mg -let op bij slaap gerelateerde ademhalingsaandoeningen -onbekend of andere medicijnen werken, bv zoplicon.