Medicamenteuze behandeling van moeheid bij MS Jop Mostert Neuroloog Inhoud Hoe deed ik het tot nu toe? Richtlijn Aanpak nazoeken medicamenteuze behandelingen MS Amantadine Modafinil Overige medicijnen Conclusies Hoe ga ik het nu doen? Hoe deed ik het tot nu toe Veel mensen met MS komen met moeheid als klacht Wat bedoelen ze met moeheid? Aanwijzingen voor onderliggende verklaring (bv slaapstoornis, schub, schildklier, stemmingsstoornis) 1
Hoe deed ik het tot nu toe Als moeheid ten gevolge van MS Consult revalidatie arts danwel ergotherapeut Amantandine 2 dd 100 mg, 4 weken proberen en bij geen effect weer stoppen. Richtlijn 2
Richtlijn Pubmed search fatigue multiple sclerosis treatment 897 hits treatment [ti] fatigue multiple sclerosis 115 hits Relevante referenties nazoeken Amantadine Anti parkinson en antiviraal middel. Werkt op meerdere neurotransmitters. Bijwerkingen: enkeloedeem, duizeligheid, slapeloosheid, angst 3
Amantadine (Can J Neurol Sci. 1987 Aug;14(3):273-8.) 115 ptn; amantadine 2 dd 100 mg; 2 wkn baseline; 3 wkn beh; 2 wkn washout; 3 wkn beh Amantadine produced a small but statistically significant decrease in fatigue. An important placebo effect was noted. Bijwerking: insomnia Amantadine (Arch Neurol. 1988 Oct;45(10):1104-6; Arch Neurol. 1989 Jun;46(6):676-80.) 10 pt we found amantadine hydrochloride therapy to be effective in improving fatigability in six. 29 ptn amantadine produced small but statistically significant improvements in fatigue across four of seven dimensions (overall energy level, concentration, problem solving, and sense of well-being) Amantadine (NEUROLOGY 1995;45: 1956-1961) Amantadine, pemoline, and placebo, 6 wkn behandeling Van de 119 geincludeerde ptn hebben 93 ptn de studie afgemaakt. Amantadine pt toonden een verbetering op the MS-specific fatigue scale (MS-FS) tov placebo (p=0.037). 4
Amantadine (J Neurol Sci. 2004 Mar 15;218(1-2):103-8.) 36 ptn cross over amantadine en acetyl L-carnitine (ALCAR) 1 gr 2 dd, 3 mnd per medicijn significant effects of ALCAR compared with amantadine for the Fatigue Severity Scale (p = 0.039). Amantadine (Neurol Res. 2012 Nov;34(9):854-8.) 52 pt crosover, 4 wkn, 2 wkn washout, 4 wkn, amantadine, acetylsalicylzuur 1 dd 500 mg Bij beiden een significant effect op FSS vergeleken met baseline. Amantadine (Cochrane 2009) 5
Modafinil Wordt gebruikt voor narcolepsie Werkingsmechanisme onduidelijk Bijwerkingen: angst, hoofdpijn, duizeligheid Modafinil (J Neurol (2002) 249 : 983 987) 50 ptn met MS, modafinil 50 tot 300 mg, open label, 3 mnd. Verbetering FSS en ESS. 6
Modafinil (J Neurol Neurosurg Psychiatry 2002;72:179 183) 72 pt, 2wkn placebo, 2 wkn 200 mg, 2 wkn 400 mg, 3 wkn placebo 200 mg gaf verbetering op FSS tov placebo, 400 mg niet Modafinil (NEUROLOGY 2005;64:1139 1143) 115 ptn, placebo gecontroleerd, 5 weken tot max 400 mg modafinil Verbetering in MFIS: Placebo van 63 naar 49; modafinil van 63 naar 52. Geen statistisch significant verschil tussen placebo en modafinil groep. Modafinil (J Neurol (2009) 256:645 650) 21 ptn, 8 wkn, placebo of modafinil 200 mg/dag Verbetering FSS, 9HPT 7
Modafinil (Mult Scler. 2011 Aug;17(8):1002-9.) 121 ptn, 8 wkn placebo gecontroleerd, modafinil tot 200 mg per dag Geen statisch significant verschil in FSS tussen modafinil en placebo Carnitine Cochrane 2012 Acetylsalicylzuur (NEUROLOGY 2005;64:1267 1269) 30 ptn, 6 weken ASA 2 dd 650mg, 2 wkn washout, 6 weken placebo MFIS was in placebo fase 43 en in ASA fase 38 (p=0.043) 8
3,4 DAP/ 4AP Brain (1998), 121, 967 975 6 van de 8 ptn verbetering na 3 weken behandeling (25-60 mg/dag) 3,4 DAP Arch Neurol. 1994 Mar;51(3):292-6. Langdurige verbetering moeheid in 13 ptn Ginseng Mult Scler. 2011 Dec;17(12):1523-6. 56 ptn, 100-400 mg/dag, 6 wkn crossover trial Geen effect op FSS. Int J Neurosci. 2013 Jul;123(7):480-6. 60 vrouwelijke MS ptn, 250 mg Ginseng of placebo 2 dd, 3 mnd Verbetering of MFIS (p 0.046) en MSQOL (P< 0.0001) Conclusie Teleurstellende resultaten naar effect van medicijnen op moeheid bij MS Verschillende meetinstrumenten moeheid Licht effect van amantadine Hoopvolle eerste resultaten van aspirine, acetyl L-carnitine 9
Ga ik mijn beleid aanpassen? Nog beter vragen naar onderliggende oorzaak moeheid. Terughoudend met starten medicatie voor moeheid. Vooralsnog geef ik alleen amantadine. 10