Jaargang 8, november 2008, nr. 5 Thema: Veiligheid Hibin Personeel & Zorg krijgt vorm Meer aandacht voor hout Lector Frens Pries: Ik heb veel vertrouwen in de toelevering als katalysator voor veranderingen.
Jubilarissen De heer F.J.W. Verwijs vierde op 15 augustus 2008 zijn 25-jarig dienstverband bij Imabo Esselink Bouwmaterialen B.V. Middelharnis. De heer M. Bos vierde op 1 september 2008 zijn 12,5-jarig dienstverband bij Raab Karcher. De heer O. Modderman vierde op 3 september 2008 zijn 40-jarig dienstverband bij Raab Karcher. De heer L.J. Buring vierde op 4 september 2008 zijn 12,5-jarig dienstverband bij Raab Karcher. De heer W. Faasse vierde op 16 september 2008 zijn 40-jarig dienstverband bij Imabo Esselink Bouwmaterialen B.V. Middelharnis. Mevrouw C.E. Voerman vierde op 26 september 2008 haar 12,5-jarig dienstverband bij Raab Karcher. De heer R.M.H. Visschedijk van Raab Karcher Vriezenveen vierde in de maand september zijn 12,5-jarig dienstverband. Mevrouw S.B. Kip-Vaartjes vierde in de maand september haar 25-jarig dienstverband bij Raab Karcher Vriezenveen. De heer J.P. Bos vierde op 17 oktober 2008 zijn 25-jarig dienstverband bij De Boo Bouwmaterialen b.v. Utrecht. Mevrouw M.J. Kruijer vierde op 20 november 2008 haar 12,5-jarig dienstverband bij Raab Karcher. Mevrouw J.H. Welmer vierde in de maand november haar 12,5-jarig dienstverband bij Raab Karcher Vriezenveen. De heer C.P. Schenk van Raab Karcher Vriezenveen was in de maand november 12,5 jaar in dienst. De heer J.A.J. Grob was in de maand november 25 jaar in dienst bij Raab Karcher Goor. De heer R. Gerritsjans van Raab Karcher Vriezenveen is in de maand december 12,5 jaar in dienst. Rond de crisis De slechtnieuwsberichten buitelen over elkaar heen. Het bericht dat de woningbouwproductie in 2009 naar 60.000 daalt is nog niet verwerkt, of er komt al een bericht overheen dat 50.000 waarschijnlijker is. Voorspellingen doen is moeilijk. Zeker is dat we een moeilijke tijd tegemoet gaan. Koninklijke Hibin zal uiteraard doen wat in zijn vermogen ligt om op te komen voor de belangen van de leden in deze situatie. Tegelijkertijd werken we door aan de grote thema s die we samen met u op de agenda hebben gezet. Die splitsing ziet u op 19 januari ook terug in de Algemene Ledenvergadering (ALV). Tijdens het leden deel buigen we ons onder meer over de arbeidsvoorwaarden problematiek. In het plenaire deel daarna, samen met de buitengewone leden, discussiëren we over de actuele situatie met vertegenwoordigers van Atradius, Rabobank Bouw, de toeleverende industrie en projectontwikkeling. In een dynamisch keuzemenu met stands en presentaties kijken we voorts naar de uitdagingen van de toekomst. Een aansprekend nieuw concept voor deze bijeenkomst, waarover u nog nadere informatie ontvangt. De afgelopen jaren hebben we in, ALV s en tijdens Branchedagen verschillende thema s op de agenda gezet en voorzien van werkbare oplossingen. In 2009 willen we die thema s met elkaar verbinden met het thema Duurzaamheid. Ook een onderwerp dat in het licht van de kredietcrisis even op de achtergrond lijkt te raken, maar bij nadere beschouwing juist nieuwe commerciële kansen biedt. Ik noem een rijksoverheid die in 2010 over wil gaan tot duurzame inkoop, maar ook de in aantal toenemende initiatieven van lokale overheden om duurzaamheidseisen te stellen aan zo n beetje alles dat je je op het gebied van ruimtelijke ordening kunt voorstellen. Kortom, het bouwbedrijf van morgen heeft behoefte aan een partner die naast kennis over productkenmerken een onderbouwd advies uit kan brengen ten aanzien van duurzaamheidaspecten, toepassing en mogelijk hergebruik van bouwmaterialen. Koninklijke Hibin wil leden helpen hierin een koplopersrol te vervullen. Zo staan we in de startblokken voor de periode na de crisis. Want dat ook die tijd weer aanbreekt, is een van de weinige zekerheden van deze tijd. Gert Smit Voorzitter
Kort nieuws Mondiale crisis remt utiliteitsbouw in 2009 en 2010 De utiliteitsbouwproductie zal in 2008 nog met 2,6% stijgen ten opzichte van 2007. Daarna zal de utiliteitsbouw in Nederland een daling laten zien. Dit gebeurt mede onder invloed van de huidige mondiale financiële crisis. Financieringsproblemen en de grote aarzeling van bedrijven om te investeren zullen de marktsector in 2009 en 2010 parten gaan spelen. In 2010 daalt de utiliteitsbouwproductie voor de marktsector naar 3,2 miljard. Dit blijkt uit de meest recente utiliteitsbouwprognoses van BouwKennis. In 2008 zal de totale waarde van de utiliteitsbouwproductie nog uitkomen op ongeveer 6 miljard. Dit is een stijging van 2,6% ten opzichte van 2007. Hiermee vlakt de groei van de productie sterk af ten opzichte van de stijging van 15% die in 2007 is genoteerd. De utiliteitsbouwsector zal in 2008 nog niet gebukt gaan onder de financiële crisis. In 2009 en 2010 zal dit wel het geval zijn. BouwKennis publiceert twee keer per jaar prognosecijfers voor de utiliteitsbouwproductie. Begin september werd al een daling voorspeld voor 2009 en 2010. De huidige crisis zorgt ervoor dat het scenario voor 2009 en 2010 negatiever zal zijn dan begin september werd voorzien. Hierdoor zijn na een grondige analyse de utiliteitsbouwcijfers voor 2009 en 2010 naar beneden bijgesteld. Naar verwachting komt de utiliteitsbouwproductie in 2009 op 5,7 miljard uit. In 2010 daalt de utiliteitsbouwproductie naar ruim 5,3 miljard. Sterke daling in marktsector De komende jaren zal vooral de productie voor de marktsector dalen. In vergelijking met 2008 zal de productie voor de marktsector in 2010 met iets meer dan 15% gedaald zijn. Alle deelsectoren laten een daling zien. De zakelijke dienstverlening krijgt het de komende jaren zwaar te verduren. De utiliteitsbouwproductie voor deze sector daalt van 1,2 miljard in 2008 naar 950 miljoen in 2010. Budgetsector daalt minder sterk De budgetsector is minder conjunctuurgevoelig dan de marktsector en blijft redelijk stabiel in 2009 en 2010. Toch zal er voor de budgetsector minder gebouwd worden de komende jaren. In 2010 wordt waarschijnlijk een productieniveau van iets meer dan 2,1 miljard behaald. Alleen de bouwproductie van ziekenhuizen en scholen blijft constant. De gezondheidszorg noteert in 2010 zelfs een kleine stijging in de productie. 13
Kort nieuws Handel wil documentatie en opleiding Goede en duidelijke documentatie, een klantgerichte, snelle helpdesk en goede scholing zijn de hulpmiddelen die handelaren verwachten van hun leveranciers. Onder steuning van het verkoopapparaat door middel van marketingcommunicatiemiddelen acht de handel in eerste instantie minder belangrijk. Dit blijkt uit het BouwKennis Jaarrapport 2008/2009. Ten behoeve van het BouwKennis Jaarrapport 2008/2009 is de handelaren gevraagd hoe fabrikanten hen het beste kunnen ondersteunen bij de verkoop van hun producten. Hieruit blijkt dat goede documentatie, zoals catalogi en productinformatie, wordt gezien als een belangrijk middel. Maar liefst driekwart van de handelaren geeft aan dat dit een van de meest welkome hulpmiddelen is om de verkoop te vergemakkelijken. Bijna twee derde ziet het snel beantwoorden van vragen als vereiste. Ongeveer een even groot deel noemt goede scholing of opleiding voor handelaren als middel om de handel te ondersteunen. 4 Nieuwe ontslagvergoeding Het rekenmodel dat kantonrechters hanteren voor vergoedingen bij de ontbinding van arbeidsovereenkomsten, wordt aangepast. Dit heeft de De kantonrechters willen dit voor de toekomst verfijnen, waarbij de dienstjaren tot 35 jaar tellen voor een half maandsalaris, van 35 tot 45 Kring van Kantonrechters in jaar voor één, van 45 tot 55 jaar oktober besloten. Volgens de kantonrechters was de uit 1996 stammende formule toe aan een update. voor anderhalf en vanaf 55 jaar voor twee maandsalarissen. Daarmee willen ze aansluiting zoeken bij de verbeterde arbeidsmarktpositie van De belangrijkste wijziging: een andere berekening van dienstjaren, meer aandacht voor de arbeidsmarktpositie jongeren, maar met behoud van bescherming van de oudere werknemer. van werknemers en de financiële positie van de werkgever, en maatwerk voor werknemers die in het zicht van pensionering zijn. In de Verder willen de kantonrechters meer aandacht geven aan bijzondere omstandigheden die nu soms onderbelicht huidige kantonrechtersformule blijven, zoals de arbeids- wordt de vergoeding berekend door het aantal dienstjaren maal het marktpositie van werknemers en de financiële positie van de werkgever. brutomaandsalaris en met een Zo heeft een werknemer die door factor voor bijzondere omstandigheden. Daarbij tellen de dienstjaren tot de leeftijd van 40 jaar voor één maandsalaris, van 40 tot 50 jaar voor anderhalf en vanaf 50 jaar voor zijn werkgever in staat is gesteld door cursussen zijn kennis bij te houden een steviger positie op de arbeidsmarkt en dus minder financiële bescherming nodig. twee maandsalarissen. Hogeschool constateert tekort bouwkosten deskundigen De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Nederlandse Vereniging van Bouwkosten deskundigen (NVBK) ontwikkelen gezamenlijk een nieuwe hbo-opleiding voor bouwkostendeskundigen. De NVBK vindt dat er een groot tekort aan deze deskundigen bestaat. Zij voert daarbij aan dat er in Nederland slechts 1.000 van deze deskundigen zijn, tegen 18.000 in het Verenigd Koninkrijk. Bouwkostendeskundigen zijn volgens de NVBK nodig om beter grip te krijgen op bouwkosten en om kostenoverschrijdingen vroeg tijdig te kunnen constateren.
Geen gedonder met SCHÖNOX SK Al meer dan 30 jaar kunt u zelfs onder zware omstandigheden met SCHÖNOX SK rustig in zee steken. Deze tegellijm is zeer flexibel, vervormbaar en biedt grote zekerheid. Extra ondergrondvoorbehandeling is meestal overbodig. I I I Let s stick together www.schoenox.nl 6.114.11nl-10/08 SK_1/2.indd 1 10.10.2008 9:13:11 Uhr Advertentie Regels willekeurig afschrijven Het kabinet heeft begin december de voorwaarden bekendgemaakt van de tijdelijke regeling voor ver vroegde of willekeurige fiscale afschrijving van investeringen. Dit betekent voor het bedrijfsleven een liquiditeitsimpuls van 1,75 miljard euro in de komende twee jaar. De regeling vormt onderdeel van een breder pakket aan maatregelen om de reële economie te ondersteunen, waartoe het kabinet eerder in nauw overleg met de ondernemersorganisaties heeft besloten. Bedrijven kunnen investeringen die tussen 1 januari 2009 en 31 december 2009 plaatsvinden, in twee jaar afschrijven, dus maximaal 50 procent in 2009 en 50 procent in 2010. De willekeurige of vervroegde afschrijving is van toepassing voor ondernemers die vpb-plichtig zijn én voor ondernemers die onder de inkomstenbelasting vallen. De regeling geldt voor alle bedrijfsmiddelen, met uitzondering van woningen, bedrijfsgebouwen, grond-, weg- en waterbouwkundige werken, personenauto s, immateriële vaste activa (waaronder software) en in cultuur gebrachte activa (bijvoorbeeld bomen en vee). De regeling geldt dus wél voor bestelauto s, vrachtauto s, computers, machines en installaties. Actuele ontwikkelingen met betrekking tot deze regeling vindt u op www.vno-ncw.nl 5
Opleidingen Enthousiaste reacties van zowel cursisten als cursusleiders en ook uit de praktijk zelf: de fabrikanten. Het blended learning (een uitgekiende combinatie van leren per computer in de klas en in de praktijk) dat Hibin Opleidingen dit najaar initieerde in het cursusprogramma, lijkt een blijvertje. Blended learning valt in goede aarde De zeven cursisten die zich deze middag op het Kenniscentrum in Soesterberg melden voor het praktijkgedeelte van de bouwdeelcursus Buitenwanden, zijn er duidelijk over. Eerst thuis, achter de eigen pc, een basisgedeelte volgen. Om daarna als groep het praktijkgedeelte op hetzelfde niveau te kunnen starten. Dit stuk voorbereiding levert een prima basis op, waarmee ik goed verder kan, vindt Harrie Veldman (Vihamij Emmen). Zijn collega Bert Kremer beaamt dit. Een goede voorbereiding op wat we hier gaan doen. Dat hier doen bestaat uit twee delen. Allereerst een theoretische inleiding van docent Johan Felix. Hij loopt daarin de stof door die de deelnemers als het goed is vooraf thuis hebben doorgenomen. Van Wat is de functie van een buitenwand? tot Een anderhalf steensmuur van Waalformaat, hoe dik is die? Niet alle antwoorden komen even vlot, maar niettemin is Johan Felix achteraf tevreden. 16 Praktijkgedeelte Vervolgens verhuist de groep naar de bovenverdieping van het Kenniscentrum. Daar volgt verdeeld over een aantal blokken het echte praktijkgedeelte. De groep oefent met het aanmaken van lijm, het lijmen van kalkzandstenen, het isoleren van een spouwconstructie, metselen met gevelstenen en het voegen van metselwerk. Enthousiast, en ook wat onwennig, storten de zeven zich op de praktijkopdrachten. Na voltooiing van elke opdracht volgt steeds een evaluatie. Docent Felix is best tevreden. Er gaat wel wat fout, maar dat is ook niet vreemd. Deze groep mensen werkt in de bouwmaterialenhandel en heeft nog nooit op een bouwplaats gestaan. Was dat wel zo geweest, dan is deze cursus niet nodig. Daarom is het een nuttig iets. Doordat de groep thuis, via e-learning, zich heeft kunnen voorbereiden, merk ik wel degelijk dat iedereen aardig op dezelfde golflengte zit. Dat was in het
Opleidingen verleden nog weleens anders. Wat dat betreft lijkt het me een goede zaak dat deze vorm van leren, waar mogelijk, algemeen wordt ingevoerd door Hibin Opleidingen. Mengvormen Die kans is er absoluut, geeft Ghislaine Hoenderboom (Manager Hibin Opleidingen) aan. Naast de positieve reacties merken we dat blended learning zorgt voor een beter startniveau van de cursus en uiteindelijk een beter rendement. En daar gaat het uiteindelijk toch om. Bovendien: het is niet slim om niets te doen met het gegeven dat bijna iedere Nederlander nu een pc thuis heeft met een internetverbinding. Dat schept mogelijkheden. Onderzoeken laten zien dat alleen klassikaal onderwijs niet altijd ideaal is. Verschillende mengvormen kunnen juist een uitkomst zijn. Zoals ook het blended learning. Zeer geschikt ook voor medewerkers in de bouwmaterialenhandel. Dat zijn over het algemeen geen boekenwurmen. Die kun je dus heel goed met deze vorm van leren bedienen. Begin 2009 volgt een evaluatie. Daarna wordt besloten of en hoe het initiatief een vervolg krijgt. 17
Marktinformatie Advertenties nog steeds belangrijkste promotievorm Hoe ontwikkelen de marketingbudgetten zich in 2008 en wat kunnen we verwachten voor 2009? In dit artikel leest u waar de bouwmaterialenhandel in 2008 meer geld aan uitgaf en welke marketingactiviteiten het met minder moesten doen. Bovendien spreken handelaren hun verwachtingen uit over hoe groot de marketingbudgetten volgend jaar zullen zijn en hoe ze gespendeerd worden. Uit onderzoek van BouwKennis blijkt dat een groot percentage van het marketingbudget naar marketingcommunicatie gaat. Waar het de nabije toekomst betreft, wordt een lichte stijging van het marketingbudget verwacht. Er is de komende jaren vooral een toenemende interesse voor de mogelijkheden van het internet. Communicatie is voor veel bedrijven een belangrijk onderdeel van het marketingplan. Gemiddeld geeft iets meer dan 62% van de bedrijven aan dat marketingcommunicatie uit het marketingbudget betaald wordt. Daarnaast wordt marktonderzoek door bijna 40% van de handelaren uit het marketingbudget gefinancierd. Aan productontwikkeling wordt door bouwmaterialenhandelaren 18% besteed. Verdeling marketingbudget: grote rol voor marketingcommunicatie Bij bouwmaterialenhandelaren gaat de helft van het marketingbudget naar marketingcommunicatie. Aan marktonderzoek wordt door handelaren 17% van het marketingbudget gespendeerd. Aan verkooppersoneel wordt door handelaren 13% van het marketingbudget uitgegeven. Belang verkooppersoneel toegenomen In het onderzoek is tevens gevraagd welke marketingactiviteiten belangrijker zijn geworden. Verkooppersoneel is voor 55% van de handelaren belangrijker geworden. Daarna volgen marketingcommunicatie met 49% en productontwikkeling met 39%. Van de bouwmaterialenhandelaren noemt 12% marktonderzoek als marketingactiviteit die belangrijker is geworden. Grootste deel marketingcommunicatie naar advertenties Omdat marketingcommunicatie een grote post is binnen het marketingbudget, is gevraagd hoe bedrijven hun communicatiebudget precies uitgeven. Onder 8 Advertenties in bladen Folders en brochures Beurzen/bijeenkomsten Eigen internetsite Documentatiemap Direct mail Adverteren op internet (banners) Corporate magazine Personeelsblad Audiovisuele producties Radio-/tv-reclame Anders
Marktinformatie handelaren gaat een kwart naar advertenties in bladen, een vijfde naar folders en brochures en 16% naar beurzen en bijeenkomsten. Handelaren besteden 43% van hun budget aan business-to-consumeractiviteiten. Besparing op communicatie en onderzoek Bij veel handelaren is het marketingbudget in 2008 de helft hoger dan in 2007. Ruim een derde van de bedrijven geeft aan dat de marketingbudgetten in 2007 en 2008 gelijk zijn. Een minderheid van 6% van de handelaren geeft aan dat het marketingbudget in 2008 kleiner is geworden. Bij bedrijven waar bespaard is op het marketingbudget, gaat dit vooral ten koste van de posten marketingcommunicatie en marktonderzoek. Bij circa de helft van de bedrijven waar dit jaar minder budget is, wordt geld bespaard op deze posten. Ook aan productontwikkeling wordt regelmatig minder geld uitgegeven. Lichte stijging budget verwacht, meer belangstelling voor internet De algemene verwachting is dat het marketingbudget als percentage van de omzet in 2009 licht zal stijgen. Van de handelaren verwacht 38% een stijging van het budget, en slechts 8% verwacht een daling. Het grootste gedeelte (41%) gaat er echter vanuit dat het marketingbudget in 2009 gelijk zal zijn aan dat van 2008. Er is vooral een toenemende interesse voor de mogelijkheden van het internet. De eigen internetsite zal door 62% in toenemende mate als communicatiemiddel ingezet worden, tegen slechts 1% dat een afname voorziet. Ook zal het adverteren op internet vaker ingezet worden. Daarnaast verwachten de marktpartijen dat direct mail meer aandacht krijgt en dat folders en brochures belangrijk zullen blijven. (Bron: BouwKennis, onderzoek juli 2008) Deel van het communicatiebudget dat naar de volgende aspecten gaat (in %) 9
Personeel & Zorg Met een beknopt rapport, waarin 22 aanbevelingen zijn gedaan voor een nieuwe service op het gebied van personeelsbeleid, gaat Hibin aan de slag om meer maatwerk te leveren aan de leden. Rapportage met 22 aanbevelingen voor betere sociale structuren Hibin Personeel & Zorg krijgt vorm 10 1 Er valt in sociaal opzicht nog veel te winnen in de bouwmaterialenbranche, meent Trudie Scherpenzeel. Zij is een van de personeelsadviseurs die onlangs in opdracht van Hibin via een enquête onder dertig leden heeft geïnventariseerd waar de P&O-wensen liggen. In andere sectoren is men gewoon wat verder. Vooral bij wat grotere bedrijven zie je daar ondersteunende afdelingen die de in lijn op HR-gebied de nodige ondersteuning geven. Uit de vraaggesprekken met de bezochte ondernemingen, verspreid over heel Nederland, bleek dat ieder bedrijf zo zijn eigen P&O-wensen heeft. Daar zou met het oog op een verdere professionalisering van de bedrijfstak op ingespeeld moeten worden, al stelt
Personeel & Zorg Scherpenzeel ook vast dat een aantal zaken door meerdere leden nuttig wordt gevonden. In ieder geval het afsluiten van raamcontracten voor het plaatsen van personeelsadvertenties en werving van personeel via internet en voor contracten met uitzendbureaus en vacaturebanken. Niet zo gek want zo kunnen de leden korting krijgen. Maar ik merk toch ook dat nogal wat bedrijven bijvoorbeeld ondersteuning willen bij het voeren van functioneringsgesprekken. De enquête is afgenomen tijdens gesprekken met ondernemers en P&O ers. Doordat de P&O-wensen verschillen, is het belangrijk dat brede ondersteuning mogelijk is. Een branche- of P&O-loket kan die ondersteuning prima bieden. Groot voordeel is dat door de Hibin en het P&O-loket instrumenten kunnen worden ontwikkeld die bedrijven en de P&O-adviseurs bij hun ondersteuning kunnen gebruiken. Waar nodig of gewenst kan ook nog een koppeling worden gemaakt met een training of opleiding via Hibin-opleidingen. Dan tikt het branchevoordeel dubbel aan. Andere onderwerpen waar bedrijven aan denken bij een P&Oloket zijn arbeidsconflicten en de CAO, bijvoorbeeld functiebeschrijvingen en bedrijfsregelingen. Met name ten aanzien van dit laatste onderwerp denkt Trudy Scherpenzeel dat het P&O-loket van betekenis kan zijn voor de leden. Veel bedrijven worstelen met hun vakantie- en verlofafspraken. Hetzelfde geldt voor overwerk. Een heldere op de CAO aansluitende bedrijfsregeling voorkomt veel onduidelijkheden. Hibin heeft met Hibin Zorg een eigen zorgloket. Het P&O-loket zal onderdeel gaan uitmaken van dit zorgloket. De nieuwe naam wordt Hibin Personeel & Zorg (HPZ). Tijdens de gesprekken met de ondernemers bleek dat niet alle ondernemers van het bestaan van Hibin Zorg af weten. Dat verbaast me want Hibin Zorg bestaat al vanaf 2001 en heeft een goede naam in de markt. Wel wordt het ziekteverzuim overal nauwkeurig in de gaten gehouden. Wat me verder opviel is dat arbeidsovereenkomsten lang niet altijd even up-to-date zijn, en dat gaat ook op voor de veiligheidsplannen. Wat volgens mij telt, is dat je naar behoefte professionaliseert, zo oordeelt Scherpenzeel. Je moet ondernemingen niet opzadelen met een gigagesprekkencyclus die geen doel heeft. Er is een mooie Engelse uitdrukking voor, die hier heel erg van toepassing is: if it ain t broke, don t fix it. Niet repareren zolang dat niet nodig is. Dat neemt niet weg dat vernieuwen geen kwaad kan. Scherpenzeel en haar collega Joris Wassink menen verder dat er winst valt te boeken als de handel zich meer profileert in de bouwsector. De branche heeft geen smoel in de opleidingswereld. Dat is gelijk een van de redenen om bepaalde P&O-activiteiten landelijk te bundelen. Heb je iets gezamenlijk te vertellen, dan komt een boodschap beter over. Kortom, er liggen veel kansen om Personeel en Organisatie op te waarderen. 11
Pensioenfonds Bestuurslid Henk Aberson neemt kredietcrisis serieus, maar: Hibin heeft een degelijk pensioenfonds 121 Dat de boodschap op deze 29ste oktober luid en duidelijk overkomt bij de achterban. Henk Aberson wil het nog maar eens gezegd hebben. Kredietcrisis of niet, de financiële grootmachten mogen wereldwijd met hun rug tegen de muur staan, maar de pensioenen van álle werknemers in de bouwmaterialenbranche die zijn aangesloten bij Hibin, lopen geen gevaar. Ieders oudedagvoorziening is gegarandeerd. Aberson, op wie de tijd ondanks zijn 82 jaar geen grip lijkt te krijgen, weet waarover hij praat. Al sinds 1971 is de geboren Zwollenaar als tegenwoordig plaatsvervangend bestuurslid zeer nauw betrokken bij het sociale verhaal van Hibin, dat dit jaar het 50-jarig bestaan viert van het eigen bedrijfspensioenfonds. Hij rolde erin, omdat hij ontdekte dat sociale omstandigheden van een werknemer bepalend kunnen zijn voor de inzet op het dagelijkse werk. Wanneer mensen weten dat allerlei zaken goed zijn geregeld, hoeven zij zich geen zorgen te maken, aldus Aberson. En dus heeft dat een positieve invloed op de productiviteit. Vandaar dat de bevlogen bestuurder in de terugblik op een halve eeuw pensioenfonds graag nog even schakelt naar het heden. Van groeiende onrust onder de Hibin-leden heeft hij de jongste weken niets gemerkt. Ach, de gemiddelde werknemer is redelijk nuchter. Uiteraard voelt onze organisatie ook de gevolgen van, laat ik het een economische dip noemen. Ik verwacht ook dat de bouwsector de komende tijd nog meer last krijgt. De voorfinanciering van nieuwe projecten en het verkrijgen van hypotheken worden ongetwijfeld moeilijker, en dat zal zijn weerslag hebben op de branche. Maar laat ik duidelijk stellen dat het pensioenfonds van Hibin er niet onder hoeft te lijden. Een voorbeeld: in 2007 kwam er 25 miljoen euro aan premie binnen, terwijl er 12 miljoen aan pensioenen werd uitgekeerd. We hebben gewoon een heel degelijk fonds, dat met het nu opgebouwde vermogen nog wel dertig jaar de pensioenen kan uitkeren.
Pensioenfonds De verklaring is simpel. Een pensioenfonds is geen bank of een verzekeringsinstelling die vooral met contant geld heeft te maken. De reguliere inning van premies stelt een fonds in staat een vermogen op te bouwen waarmee pensioenen in de toekomst worden betaald. Door, pakweg, een derde van het vermogen te beleggen in aandelen (en dat gebeurt onder strenge voorwaarden), genereert een pensioenfonds reserves die van pas kunnen komen op momenten dat de economie onder druk staat, zoals momenteel het geval is, en die reserves worden ook gebruikt voor de indexering van de ingegane en opgebouwde pensioenen. Twee derde van het vermogen wordt in vastrentende waarden en vastgoed belegd. De huidige kredietcrisis pleegt een aanslag op die buffer, het deel van het vermogen dat dekking voor de toekomst veiligstelt. In vakjargon heet dat de dekkingsgraad. Die moet minimaal 105 procent zijn, ofwel: voor elke euro die aan pensioen wordt uitgekeerd, moet het fonds 1,05 euro achter de hand hebben. En om geheel of gedeeltelijk te kunnen Indexeren, moet je toch wel 120 procent hebben. Door de enorme duikvlucht van de beurskoersen zijn de reserves flink geslonken. Was in augustus van dit jaar de dekkingsgraad van het Hibinfonds nog ca.131 procent, per 1 oktober was die gedaald tot 115. En onlangs stond de peilstok rond de kritische grens van 105. De deskundigen verwachten echter dat het dieptepunt van de crisis is bereikt en dat de handel in aandelen weer zal toenemen, hetgeen de positie van de vijf- tot zeshonderd pensioenfondsen in ons land weer op peil zal brengen, al zal dit misschien enkele jaren duren. Dan kan ook eventueel de achtergebleven indexering weer ingehaald worden, want het ziet er momenteel wel naar uit dat voor 2009 niet geïndexeerd kan worden. Aberson: Dat pensioenfondsen onder andere in aandelen beleggen, is deels het gevolg van de pensioenwet uit 1970 en 2007. Die bracht zoveel nieuwe regels en eisen met zich mee, dat daardoor de vaste kosten flink stegen. Vandaag de dag bedragen die zes tot acht procent van de premie, waarvan een groot deel uitvoeringskosten. Omdat die uit de premieopbrengst moesten worden betaald, werd je als bestuur min of meer gedwongen te zoeken naar andere mogelijkheden om extra inkomsten te verkrijgen. De oplossing waren en zijn nog altijd aandelen, want die gaven over een langere termijn betere resultaten dan de spaarrekeningen van banken. Het inventieve en tegelijkertijd zakelijk nadenken over de knopen in het pensioenstelsel zit ondertussen 33 jaar in zijn systeem. Waar anderen terugdeinzen voor de complexe materie of na een eerste kennismaking afhaken, spendeert Aberson bijna wekelijks de nodige uurtjes aan dit werk. Het zijn zaken waar je goed je verstand bij moet gebruiken. Misschien helpt me dat wel om nog steeds met de tijd mee te gaan, merkt hij glimlachend op. Ik had ook als 63-jarige, toen ik in 1988 met de VUT ging, achter de geraniums kunnen kruipen. In het verleden heeft Aberson tal van functies bekleed, variërend van een lidmaatschap van het hoofdbestuur van Hibin tot onderhandelaar bij cao-besprekingen van de werkgevers in de bouwmaterialenwereld. De meeste zijn afgebouwd, maar momenteel ben ik nog plaatsvervangend bestuurslid van het pensioenfonds, een soort persoonlijke assistent van voorzitter Gerard Mantel. In die hoedanigheid is hij ook de stuwende kracht geweest achter de jubileumuitgave van Pensioenflits, de nieuwsbrief over het Hibin-pensioenfonds, die enkele malen per jaar verschijnt. In de speciale publicatie wordt teruggekeken op de 50-jarige geschiedenis. Aberson dook ervoor in de notulen en stuitte op lezenswaardige feitjes en weetjes. Mijlpalen zijn er genoeg geweest; de meest bijzondere voor hemzelf, als medebestuurder, vindt hij de totstandkoming van de VUT-regeling in 1980. Dat paste prima in het tijdsbeeld van toen. De jongeren moesten aan het werk, de ouderen moesten uit het arbeidsproces. Nou, daar kwam een gouden regeling uit tevoorschijn. Vroegtijdig uit dienst met behoud van tachtig procent van het laatstgenoten salaris. Goed initiatief, ja. Tot juli 2001, want toen schakelden we over naar een normaal pensioen. Zo zijn er veel meer opmerkelijke veranderingen en aanpassingen geweest, maar die houden we voor het jubileumnummer van Pensioenflits, dat in december verschijnt. Wel verwijst Aberson nog even naar de nieuwe website van het Hibin-bedrijfstak-pen sioen fonds (www.bpfhibin.nl), die inmiddels online is en waarop veel informatie staat voor zowel werkgever en werknemer als gepensioneerde. Ook bij de totstandkoming hiervan is hij nauw betrokken geweest. 13
Commissie Meer aandacht voor hout 14 Met de oprichting van de zogenoemde Hibin Commissie Hout, op 1 oktober jl., wil Hibin in de nabije toekomst de leden gerichter te adviseren op het gebied van hout. Het initiatief sluit aan bij de verschillende ontwikkelingen in de houthandel waarbij het gaat om de aanschaf en het gebruik van illegaal hout te voorkomen. Omdat milieubewegingen regelmatig acties voeren en de Nederlandse overheid zich ook inspant om illegale activiteiten in de houtsector te bestrijden, vindt Hibin het belangrijk de leden nog beter voor te lichten. Waar leidt dat dan toe? De Hibin Commissie Hout streeft naar imagoverbetering door een duidelijk standpunt uit te dragen omtrent het verhandelen en gebruiken van duurzaam geproduceerd hout. Daarbij is het nuttig dat de branche zelf al informatie verzamelt over beschikbaarheid, verwerking en toepassing van legaal hout. Verder onderzoekt de commissie op welke manier er projectmatig kan worden samengewerkt met de Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH). Deze organisatie is immers hét aanspreekpunt voor overheden, milieuorganisaties en andere belangengroepen in de discussie over herkomst en gebruik van hout. De commissie acht het voorts zinvol dat Hibin in overleg met VVNH inventariseert welke houtopleidingen interessant genoeg zijn om op te nemen in het totaalpakket waarmee bedrijven hun werknemers kunnen (bij)scholen. De commissie wordt voorgezeten door J. van der Werf (Van der Werf s Bouwstoffen BV). De overige commissieleden zijn D. Sanders (BouwCenter Veghel BV), J. Voet (Raab Karcher Bouwstoffen BV), H. Vries (Veris Bouwmaterialengroep BV), en B. Vissers (4+ Bouwmaterialengroep BV).
Logistiek De bouwmaterialenhandel als ultieme dienstverlener Frens Pries is ontwikkelingsmanager van TOPBOUW. Deze vanuit de toelevering geïnitieerde groep ondernemers wil op een praktische wijze een omslag binnen de bouwsector bewerkstelligen. Volgens Pries is de bouwmaterialenhandel in de ideale positie om die mentaliteitsverandering gestalte te geven. Hij ziet ook een grote rol weggelegd voor het onderwijs. Daarom is Pries sinds kort lector Nieuwe Cultuur In De Bouwketen bij Hogeschool Utrecht. Ik heb veel vertrouwen in de toelevering als katalysator voor veranderingen. Maar er moet nog veel gebeuren, want in de bouwsector voeren conservatieve krachten de boventoon. 15
Logistiek Pries ondervindt dagelijks aan den lijve dat er nogal wat voor verbetering vatbaar is in de bouw. De kern van het probleem in de bouwsector zit m in de fragmentatie. De bouw steekt grofweg als volgt in elkaar: binnen een project heb je ongeveer veertig specialisten die elk hun eigen kunstje doen. Je kunt het zien als een kaartenhuis; wanneer één schakel wegvalt, stort de hele boel in. Als al die partijen beter leren samenwerken, nemen de productiviteit en kwaliteit, die in de bouw veel te laag zijn, vanzelf toe. Brugfunctie De logistiek coördinator kan een brugfunctie vervullen in de snel veranderende (bouw)wereld. De omgeving verandert snel, maar de sector verandert niet mee. Tot voor kort werd zeventig procent van de woningen in de wei gebouwd, zoals Leidsche Rijn in Utrecht. De bouwprojecten van nu vinden echter hoofdzakelijk plaats in de stad. In tegenstelling tot vroeger bouw je nu ineens in een heel complexe omgeving. Hoe organiseer je de com municatie met bewoners bij binnenstadsprojecten? Het is niet meer een paar hekken eromheen, een keet en gáán. Soms heb je geen bouwplaats, zoals bij de verbouwing van Rotterdam CS. Dan moeten de vervoersstromen van de bouwmaterialen goed worden gestroomlijnd. Nu houdt de toelevering op bij de poorten van de bouwplaats. Mijn advies is: kijk even een paar meter verder, die bouwplaats op. Nou het toch over vervoersstromen gaat: De logistiek in de bouwsector is over het algemeen slecht geregeld. Het bouwverkeer zorgt voor de helft van de files in Nederland. Vrachtwagens rijden halfleeg rond, omdat er veel te vaak sprake is van paniekbestellingen door een slechte procesbeheersing. Ook wordt veel energie verspild aan bonnetjes, facturen en offertes. Bouwen is een ongelooflijke papierwinkel geworden. Dat kan in deze digitale tijd toch veel efficiënter? 16 Regisseur gezocht! Veel bouwprojecten zijn volgens Pries als een slecht orkest. Iedereen toetert op zijn eigen instrument en het geheel klinkt nergens naar, want er is geen dirigent die de boel in het gareel houdt. De bouwmaterialenhandel kan die coördinatie- of dirigentenrol voor een deel op zich nemen. Daarvoor moeten partijen in de toelevering wel uit hun schulp kruipen. Creëer bijvoorbeeld de functie van logistiek coördinator. De bouwmaterialenhandel is ook de aangewezen partij om tijdens bouwprojecten met bijvoorbeeld een wethouder of brandweercommandant afspraken te maken over logistiek en overlast. Al de energie die nu verloren gaat door miscommunicatie tussen de vele bouwpartijen en de overheden, kan zo ergens anders voor gebruikt worden. Gedragsverandering Er ligt voor de toelevering dus een rol om een voorloper te worden in het managen van de bouwplaats in al zijn facetten. Daarnaast wil de toelevering graag een meer industriële benadering van bouwen invoeren. Dat is volgens Pries hard nodig, willen de faalkosten dalen en de productiviteit stijgen: Bouwen moet veel meer assembleren worden. We bouwen in Nederland 70.000 woningen per jaar, en 50.000 daarvan lijken op elkaar. Waarom wordt dan steeds op alle niveaus het wiel opnieuw uitgevonden? Uiterlijk kun je best verschillende huizen bouwen, maar zorg dan wel voor bijvoorbeeld een standaardvloerdikte. Het gevolg is dat leveranciers van binnenwanden hun producten verreweg kunnen versimpelen. Dat is veel efficiënter. De traditionele werkvoorbereiding en inkoop zijn grote bottlenecks in de bouwsector, stelt Pries. Niet
Logistiek een beperkte technische vooruitgang, maar de behoudende cultuur belemmert innovatie. Een belangrijke uitdaging van de bouw is de zachte kant van de zaak, ofwel het gedrag, te veranderen. Ook hier kan de toelevering een sleutelrol spelen. Hiervoor zijn wél structurele gedragsveranderingen nodig. Dat kan m in kleine dingen zitten. Begin vóór een grootschalig project bijvoorbeeld eens met een behoorlijke kennismaking. Een goede samenwerking begint met onderling vertrouwen. En vertrouwen begint met elkaar kennen, niet alleen als functionaris, maar ook als mens. Een goed team kan elk project aan; een slecht team zal elk project verprutsen. Ingebakken gedrag is echter moeilijk te veranderen. Bouwers hebben aan de voordeur met opdrachtgevers allerlei nieuwe samenwerkingsvormen opgesteld (bouwteam, D&C), maar aan de achterdeur wordt de toelevering nog steeds ouderwets op prijs geselecteerd. Ook voor de samenwerking tussen bouw en toelevering moeten we andere businessmodellen opstellen. Beter onderwijs Om al die (structurele) veranderingen mogelijk te maken, moet je ergens beginnen. Pries ziet het onderwijs als een goed startpunt. Mede daarom is hij sinds dit jaar lector Nieuwe Cultuur In De Bouwketen bij Hogeschool Utrecht. Managers hebben veel te veel te zeggen in het onderwijs. Zorg ervoor dat niet de managers, maar de docenten weer de kern voor vernieuwing worden. De crux daarbij is een betere relatie met de bouwpraktijk. We moeten ervoor zorgen dat het onderwijs meer naar buiten gaat en dat de bedrijven dichter bij het onderwijs komen te staan. Structuur versus cultuur Bij vernieuwing is cultuur erg belangrijk. In de bouw is sprake van een technisch paradigma. Bouwers zijn techneuten, en je maakt pas carrière als je gedrag lijkt op het gedrag van je baas; daardoor verandert er niks. Techneuten zijn typische structuurdenkers. En als je alleen in termen van structuur denkt, verandert er niks. Je moet ook aandacht besteden aan cultuur. Hoe werk je beter met elkaar samen? Hoe krijg je vertrouwen? Hoe word je een beter team? Wat willen klanten eigenlijk? De toelevering heeft veel te bieden bij de oplossing van deze vraagstukken. Daar is kennis over marketing en direct klantencontact namelijk in ruime mate aanwezig. TOPBOUW, een samenwerkings verband TOPBOUW is een ondernemersclub van tien grote partijen uit de toelevering, industrie en handel, zoals CRH en Raab Karcher. Deze club is in het leven geroepen om de toelevering beter te organiseren én om een tegenwicht te bieden tegen conservatieve krachten in de bouwketen. Pries: Met TOPBOUW gaan we zaken doen en aanpakken en er niet eindeloos over vergaderen. Ik heb veel vertrouwen in deze club. Er zitten namelijk een enorme macht en drive in de toelevering. Zo n 75% van de vernieuwing in de bouw komt vanuit de toelevering. De toelevering moet leren dat meer te gelde te maken. 17
Veiligheid Zes goed bezochte afdelingsvergaderingen in oktober en november met als thema Bedrijfsveiligheid maakten het écht duidelijk: het onderwerp veiligheid op de werkvloer staat op de agenda in de branche. Dit is echter nog maar het begin, als het aan Veiligheidskundige Hans Clemenkowff ligt. Hij was verantwoordelijk voor de invulling van de vergaderingen en is dagelijks bezig met het optimaliseren van de veiligheid op de werkvloer van afzonderlijke bedrijven. Zijn conclusie: de bouwmaterialenbranche ziet het belang ervan, maar kan nog meer concrete actie ondernemen. Branche aan de slag met veiligheid op de werkvloer Bedrijfsongeval? Dat is reclame die je niet wilt Onlangs nog kwam Clemenkowff bij een bedrijf over de vloer, waar de eigenaar hem trots vertelde dat er al 40 jaar geen ongeval meer had plaatsgevonden. Prima uiteraard. Maar zo n instelling is eigenlijk des te gevaarlijker, legt hij uit. Dan ga je berusten en word je minder alert. En ja, dan wordt de kans op een bedrijfsongeval juist groter. Voor alle duidelijkheid: een ongeval voorkomen kan nooit, legt Clemenkowff uit. Uitstellen en beheersen, daar gaat het om, vertelt hij. Ik help bedrijven hun eventuele risico s in beeld te brengen. Daar kunnen ze dan meteen verder mee aan de slag. Want als er een bedrijfsongeval plaatsvindt en je gaat je dan bedenken wat je moet doen, ben je te laat! Gevolgen De gevolgen kunnen groot zijn, weet Clemenkowff. En nog lang niet alle bedrijven in de branche beseffen dat voldoende. Welke eigenaar zit er op te wachten om de pers te woord te staan wanneer er een ongeluk plaatsvindt op je werkvloer? Niemand volgens mij, maar daar krijg je dan wel mee te maken. In het geval van een dodelijk ongeluk binnen je bedrijf hoef je absoluut geen reclame meer te maken, iedereen kent je bedrijf. Maar dat is de reclame die je natuurlijk niet wilt. Hoe meer mensen er in een bedrijf rondlopen, hoe groter het risico dat er ooit iets gebeurt. Volgens de meest recente cijfers kende de bouwmaterialenbranche vorig jaar ongeveer dertig ongevallen, waarbij één dode viel. Clemenkowff Al jarenlang kent deze branche een betrekkelijk laag aantal ongevallen. Da s mooi, maar waarschijnlijk ook de reden waarom men vergeleken
Veiligheid met andere branches minder met het onderwerp bezig is. Elk bedrijf zoekt het een beetje zelf uit en er wordt weinig onderling over gesproken. Daarin komt nu overigens wel verandering. En dat is alleen maar goed. Want tijdens de afdelingsvergaderingen werd wel duidelijk dat zaken als een goed Bedrijfhulp verleningsbeleid en een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) voor nog lang niet alle aanwezigen duidelijk zijn. HIBRIE Toch hoeft het allemaal niet zo ingewikkeld te zijn. Als bedrijf je zaakjes wat dat betreft goed op orde hebben, hoeft helemaal niet veel tijd en geld te kosten. Allereerst: er zullen altijd risico s blijven, benadrukt Clemenkowff. Wat je kunt doen is proberen die te beheersen. Je eventuele risico s in kaart brengen. Daar zijn diverse instrumenten voor. De HIBRIE bijvoorbeeld, de branchegerichte RIE die door Hibin is ontwikkeld. Aan de hand van dit digitale hulpmiddel scan je het bedrijf op eventuele pijnpunten. Vervolgens kun je daar zelf mee verder aan de slag, maar je kunt er ook voor kiezen om een Veiligheidskundige in te huren. Wil je er het meeste voordeel uit halen, dan is dat laatste de beste optie. Want ga je zelf aan de slag en wil je het écht goed doen, dan ben je toch al snel een dag of vier bezig. Terwijl een Veiligheidskundige het in één dag voor je op orde heeft. En het kostenplaatje? Dat is moeilijk in één bedrag te vangen, verduidelijkt Clemenkowff. Dat hangt ook af van de grootte van de onderneming en de activiteiten die je uitvoert. Heb je bijvoorbeeld een werkplaats? Heb je geïnvesteerd in de opleiding van je mensen? Hoe kleiner het bedrijf en hoe beter je organisatie, des te sneller ik klaar ben. Wanneer je als klein bedrijf gemiddeld één dag per jaar besteedt aan bedrijfsveiligheid ben je een heel eind. Stel: je hebt er tien jaar geen aandacht aan besteed, dan heb ik gemiddeld ook tien dagen nodig om de zaak op orde te krijgen. Je zult als bedrijf nooit kunnen zeggen: nu heb ik alles perfect voor elkaar. Dat zeg ik niet om mijn portemonnee te spekken. Maar denk ook eens aan zaken als wetgeving. Die kan bij wijze van spreken volgende week worden aangepast en het kan je als werkgever volledig ontgaan. Een Veiligheidskundige houdt het voor je bij. Uiteindelijk levert het je vooral voordelen op waarvan je pas beseft dat ze belangrijk zijn wanneer je te maken zou krijgen met een ongeluk. En geloof me: dat wil je echt niet. Waar kun je op letten? Wat zijn concrete zaken om te checken als het gaat om bedrijfsveiligheid? Stellingen borgen Oude stellingen afbreken Lege pallets veilig opslaan en op tijd afvoeren Zorg dat iemand die ervoor verantwoordelijk is regelmatig rondjes loopt over de bedrijfsvloer Let ook op klanten op de werkvloer. Spreek ze aan wanneer ze zich niet aan de veiligheidsregels houden Zorg dat het laden en lossen zo veilig mogelijk verloopt Creëer looppaden in het magazijn Zorg dat de Bedrijfshulpverlener op tijd wordt bijgeschoold Hibin Zorg biedt ondersteuning! Wat zijn concrete zaken om te checken als het gaat om bedrijfsveiligheid? Hibin Zorg biedt alle benodigde informatie over bedrijfsveiligheid en concrete hulp voor diegene die met het onderwerp aan de slag wil. Op www.hibinzorg.nl is alles te vinden over het opstellen van een eigen standaardrisico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) en een goed Bedrijfhulpverleningsplan. Ook is hier de HIBRIE te downloaden. Wie meer wil weten, of concrete ondersteuning wil kan ook direct contact opnemen met Hibin Zorg (026 363 35 10). 19
Veiligheid Dodelijke bedrijfsongevallen Het aantal bedrijfsongevallen in Nederland wordt geschat op 140.000 per jaar. Elke week valt wel ergens een dode te betreuren als gevolg van een bedrijfsongeval. De afgelopen tien jaar schommelde het aantal doden als gevolg van een bedrijfsongeval tussen 64 en 126 per jaar. Bij een derde van deze ongevallen blijkt een transportmiddel betrokken, zoals vrachtwagens, heftrucks, kranen of shovels. Het risico op een arbeidsongeval is in de bouw ruim twee keer zo hoog als het landelijk gemiddelde. Van alle werkenden kreeg in 2005 1,8% een bedrijfsongeval. In de bouw was dat 4%. Alhoewel er over het algemeen meer aandacht is voor veiligheid, zijn er ook factoren die de risico s doen toenemen. Ten behoeve van een Risk Management Seminar brachten deskundigen van ABN AMRO die ontwikkelingen in beeld. Ten aanzien van de bouw als geheel kwamen zij tot de volgende top 4: snelheid bouwen neemt toe/(te) veel mensen op de werkplaats; hoger bouwen; lastige werkomstandigheden; toename extreme weersomstandigheden. Vanuit riskmanagement ziet ABN AMRO vooral een toename van het risico op vervolgschade als gevolg van een hogere claimbewustheid bij werknemers en opdrachtgevers. 20