Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5.1-5.3: Koude Oorlog Samenvatting door een scholier 1708 woorden 19 juni 2008 6,9 143 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Samenvatting geschiedenis klas 3 Hfd. 5.1 en 5.2 5.1 Conferentie van Jalta (4 februari 1945)- positief. De drie grootmachten, Amerika (Roosevelt), Engeland (Churchill) en de SU (Stalin), kwamen bij elkaar in Jalta om afspraken te maken over Europa. Wat vond/dacht Roosevelt: - bevrijde volken in Europa hadden recht op vrijheid en zelfgekozen, democratische regering. - SU een onmisbare factor in een stabiel Europa Wat vond/dacht Churchill: - bang dat Europese landen communistisch werden - duidelijke afspraken over nieuwe regeringen in bevrijde landen. - wantrouwen SU Wat vond/dacht Stalin: - wantrouwend - voorkomen dat SU in toekomst vanuit het westen werd aangevallen. Afspraken die in Jalta werden gemaakt: - Duitsland en Berlijn zouden na de oorlog verdeeld worden in vier bezettingzones (Frankrijk zou daar ook aan meedoen). - In het bevrijde Europa zouden vrije verkiezingen komen. - Er zou een internationale organisatie worden opgericht om de wereldvrede te bewaken- De Verenigde Naties werd in 1945 opgericht. Verenigde Naties: Militaire samenwerking, opgericht in 1945, waarin bijna alle landen zijn vertegenwoordigd met als belangrijkste taak het toezien op vrede en veiligheid in de wereld. Onderlinge tegenstellingen werden al snel duidelijk: - De SU zorgde ervoor dat Roemenië, Hongarije en Bulgarije communistisch werden. - Stalin verklaarde dat er geen vrije verkiezingen zouden komen in Roemenië. - SU had andere ideologie dan het westen. Pagina 1 van 5
Conferentie van Postdam (juli 1945)- negatief. De drie grootmachten kwamen weer bijeen om te praten. Nu met twee nieuwe leiders (Truman en Atllee). Wat dacht/vond Truman: - Kwam met het nieuwtje dat Amerika atoombom had. - Harde politieke lijn. Wat dacht/vond Stalin: - Overtuigd van nieuwe oorlog tussen kapitalisme en communisme. - Zo min mogelijk afspreken (alleen herstelbetalingen regelen en ontmanteling van Duitse fabrieken). Afspraken die in Potsdam werden gemaakt: - De verdeling van Duitsland en Berlijn in vier bezettingzones mocht niet te lang duren. - Duitsland zou economisch een eenheid blijven. - De Duitse fabrieken werden ontmanteld (buiten bedrijf stellen). - Landbouwproducten uit de SU werden ingezet als voedsel in de andere zones. Blokvorming begon duidelijk vorm te krijgen: - In de SU werd een communistische partij opgericht. Stalin was bezig om een gordel van bevriende regeringen op te zetten rond de SU. - De VS ging samenwerken met Engeland en Frankrijk. Blokvorming: Het ontstaan van groepen landen met eenzelfde economie en politiek systeem (Oostblok en Westblok) in Europa. In de westerse zone ontstonden voedseltekorten omdat SU te weinig aanvoerde (gevolg was een verscherping van Amerikaanse politiek). Wat moest gaan voorkomen dat het communisme zich nog verder verspreide: 1. Trumanleer- Amerikaanse politiek genoemd naar president Truman en erop gericht te voorkomen dat nog meer landen communistisch werden, 2. Containmentpolitiek- Politiek van de VS tijdens de Koude Oorlog om het communisme in te dammen; te voorkomen dat meer landen communistisch werden (deel van Trumanleer). In Europa herstelden de economie zich moeizaam en er was nog geen welvaart. Daarom kwam de Amerikaanse minister Marshall met het Marshallplan. De voorwaarde daaraan was dat ze zouden samenwerken. De VS kreeg hiervoor een afzetmarkt in Europa, Marshallplan: Economische steun aan Europa door de VS, genoemd naar Amerikaanse president George Marshall, die dit plan in 1947 bekent maakte. De oostelijke zone maakte niet gebruik van Marshallplan omdat het volgens Stalin dollarimperialisme was. Westerse zone: - Geldhervorming- nieuwe Duitse munt in westerse zone van Duitsland. - Economie kwam weer op gang. - Kapitalistische economie. - Oprichting van de NAVO. - Begonnen met oprichten van grondwet en vrije verkiezingen. Stalin protesteerde tegen nieuwe Duitse munt (tegen afspraken in Potsdam) en blokkeerde hierbij alle toegangswegen naar West- Berlijn (Blokkade van Berlijn). De Amerikanen en Britten bevoorraadden de stad via luchtbruggen. Pagina 2 van 5
NAVO: Noord- Atlantische Verdragsorganisatie, opgericht in 1949. Militair samenwerkingsverband tussen de VS, Canada en een aantal Europese landen dat in eerste instantie was tegen de dreiging van het communisme. Landen beloofden elkaar steun bij een aanval op één van hen. (West- Duitsland werd in 1955 lid van de NAVO). In oktober 1949 was de splitsing tussen Oost- en West- Duitsland een feit toen er twee aparte staten ontstonden. 5.2 Stalin had zijn communistische macht op Europa verstevigd. De grens tussen Oost- en West- Europa was afgesloten met prikkeldraad en wachtposten. Churchill noemde deze lijn het IJzeren Gordijn. IJzeren Gordijn: Scheidslijn dwars door Europa die van 1945 tot 1989 het Oostblok van het Westblok scheidde. Koude Oorlog: Periode van vijandschap (1945-1989) tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oosten. Het is nooit tot een echte oorlog tussen de VS en de SU gekomen. Situatie in Duitsland: - West- Duitsland kreeg eigen grondwet en na vrije verkiezingen ook een bestuur. - Dankzij de Marshallhulp herstelde de economie in West- Duitsland snel en er ontstond welvaart. - Oost- Duitsland werd éénpartijstaat en kreeg economie gebaseerd op een vijfjarenplan die niet snel groeide. - Bevolking van Oost- Duitsland was erg ontevreden (stakingen door loonverlagingen). Situatie in Berlijn: - Stad hoorde niet bij Oost- Duitsland of West- Duitsland en werd door de geallieerden bestuurd. - De grens tussen Oost- en West was hier niet dicht. In de jaren 50 vluchtten steeds meer mensen van Oost- Duitsland naar West- Duitsland. De Oost- Duitse regering besloot daarom om hier de grens te sluiten. De Berlijnse Muur werd gebouwd. Berlijnse Muur: Muur die op 13 augustus 1961 werd gebouwd om Oost- en West- Berlijn van elkaar te scheiden en die op 9 november 1989 werd opengesteld en afgebroken. De muur liep dwars door de straten. Stalin wilde Berlijn graag helemaal veroveren omdat daar de ontwikkeling lag van atoomwapens en omdat dat de macht weergaf van het westen in het oosten. De bewapeningswedloop begon nadat in 1949 ook de SU, naast de VS, een atoombom had: - De wapens konden daadwerkelijk worden ingezet tegen een vijand (de Tweede Wereldoorlog kwam definitief ten einde toen de VS een atoombom op Japan liet vallen). - Het wapenbezit kon worden uitgebuit in contacten (dingen van elkaar eisen). - Er werd geïnvesteerd in wapens om een voorsprong en meer macht op de ander te krijgen. - De bewapeningswedloop zorgde voor wederzijdse afschrikking tussen de VS en de SU. - De bewapeningswedloop zorgde voor een verscherping van tegenstellingen tussen Oost en West. Bewapeningswedloop: Een soort wedstrijd tussen grootmachten om zelf zoveel mogelijk wapens te verkrijgen en daarmee de vijand af te schrikken. De SU richtte het Warschaupact op. Dit bondgenootschap gaf de SU toestemming om SU- troepen te stationeren in Oostbloklanden. Warschaupact: Militaire samenwerking tussen de SU en bondgenoten, opgericht in 1955. Tegenhanger van de NAVO. Landen beloofden elkaar steun bij een aanval op één van hen. Pagina 3 van 5
De VS en SU stonden buiten Europa ook tegenover elkaar: - Korea- oorlog (1945)- De VS en de SU bevrijdden het land van Japan en verdeelden het in bezettingszones (Noord- Korea en Zuid- Korea). Noord- Korea gesteund door SU en Zuid- Korea gesteund door VS. - Cuba- crisis (1962)- Fidel Castro voerde het communisme in. Amerika viel Cuba binnen, maar de invasie mislukte. Hierop plaatste SU kernwapens op Amerika. Amerikanen blokkeerden eiland en eisten dat kernwapens zouden worden verwijderd. ( Was de grootste dreiging tot oorlog). - Vietnam- oorlog (1960-1975)- Noord- Vietnam was communistisch en Zuid- Vietnam werd gesteund door de VS. Zuid- Vietnam kwam in opstand tegen regering en daarop stuurde VS troepen om communisme daar te stoppen. Zij konden de guerrillaoorlog niet winnen. In 1975 werd Zuid- Vietnam ook communistisch. De VS geloofde in de dominotheorie. Met de oorlogen in Azië was die bewezen, maar de Containmentpolitiek niet. Dominotheorie: Het idee dat als één land communistisch wordt de buurlanden zullen volgen. 5.3 Michael Gorbatsjov werd in 1985 leider van de Sovjet Unie. Hij constateerde dat het land aan de rand van een crisis stond. Hij kwam met een oplossing, perestrojka. Dat hield het volgende in: - Een beperkte vorm van markteconomie, gebaseerd op vraag en aanbod. Bedrijven mochten concurreren, maar moesten zich wel houden aan het vijfjarenplan. Oorzaak: economie op gang brengen. - Er moest meer openheid komen (glasnost). Mensen (en de media) moesten vrij hun mening kunnen uiten. Oorzaak: het volk tevreden houden. - Er kwam een democratisering van het bestuur. De communistische partij zou niet meer de enige partij zijn en de burgers zouden de parlementen en de president rechtstreeks kiezen. Oorzaak: het volk tevreden houden. - De bemoeienis met het Oostblok en andere landen moest stoppen. In 1988 trokken Sovjettroepen zich terug uit Afghanistan. In Europa streefde Gorbatsjov naar samenwerking met het westen d.m.v. ontwapening. In 1987 sloot hij met Reagan een verdrag dat bepaalde kernwapens afschafte. Oorzaak: de eenheid van de SU was in gevaar, de wapenwedloop werd te duur. Perestrojka: door Gorbatsjov ingevoerde hervorming of verandering van het communisme in de Sovjet Unie. Glasnost: openheid. Democratisering: het democratischer worden van het bestuur van een land, zodat besluiten worden genomen door gekozen volksvertegenwoordigers. Ontwapening: het verminderen van het aantal (atoom) wapens. De perestrojka had een aantal gevolgen (korte termijn in SU): - Er ontstonden prijsstijgingen en tekorten. - De ontevreden burgers ontwikkelden nationale gevoelens en verzetten zich openlijk tegen het centrale bestuur in Moskou. - In 1989 verklaarde Gorbatsjov en Reagan geen vijanden meer te zijn. De Koude Oorlog was voorbij. Burgers in andere Oostbloklanden gingen massaal demonstreren voor vrije verkiezingen en een meerpartijensysteem. Dit had grote gevolgen: 1) Oostblokà In Polen, Hongarije, Bulgarije, Roemenië en Tsjecho- Slowakije kwamen niet communisten Pagina 4 van 5
aan de macht. In Hongarije gingen bovendien de grenzen met Oostenrijk open. 2) In Duitsland viel de Berlijnse Muur op 9 november 1989 nadat de Oost- Duitse regering niet toe wou geven aan de eisen van demonstranten en de SU de regering niet te hulp schoot. 3) De SU viel uit elkaarà - Deelrepublieken verklaarde zich onafhankelijk. - Gorbatsjov werd overbodig. - De SU was geen grootmacht meer. Jeltin kwam in Rusland aan de macht. Na de val van de Berlijnse Muur gingen duizenden Oost- Duitsers naar West- Duitsland. Het welvaartsverschil tussen Oost en West was enorm. Deze uittocht van mensen dreigde voor beide staten rampzalig te worden: - Oost- Duitslandà economisch op instorten. - West- Duitslandà teveel aan immigranten (geen opvang). Enige oplossing voor de leegloop van Oost- Duitsland was de Duitse eenwording. Deze verliep in verschillende fases: 1. Vrije verkiezingen in Oost- Duitsland. 2. Lid blijven/worden van de NAVO. 3. De West- Duitse Mark invoeren in Oost- Duitsland. 4. Hereniging van Duitsland (3 oktober 1990, sindsdien Dag van de Duitse Eenwording nationale feestdag). Duitse eenwording: De vereniging van Oost- en West- Duitsland tot één land in 1990. Pagina 5 van 5