Lezen IS Top Houtveen, Brokamp en Smits
Even voorstellen Ingrid Brinks Hogeschool Windesheim Zwolle LIST consultant sinds 2010 IWM.Brinks@windesheim.nl
Voor wie deze introductie in LIST? Nieuwe leerkrachten op scholen waar al een aantal jaren gelezen wordt volgens LIST Leerkrachten die (opnieuw) Sinzicht willen krijgen in de visie achter het project Leerkrachten die zich nog wat onzeker voelen in het gedachtengoed van de LISTprojecten
Wat komt aan bod Doelen en vertrekpunten LIST-project Het LIST-programma Opzet van LIST Data-gestuurd werken
Doelen van LIST 96% van de BaO leerlingen en 80 % van de s(b)o-leerlingen verlaat de school functioneel geletterd. 2 AVI instructie niveaus vooruit per schooljaar Minstens 25 leeftijdsadequate boeken gelezen per jaar. Voldoende luistervaardigheid m.b.t. (volwaardige!) boekentaal. Minimaal 120 woorden stillezen per minuut
Deze hoge doelen bereiken door * verbeteren van leesonderwijs op leerkracht- en schoolniveau * vergroten van veranderingsvermogen van scholen
Vertrekpunten LIST (Bijna) alle kinderen kunnen leren lezen (decoderen, begrijpen, beleven) wanneer: 1. zij daarvoor voldoende tijd en voldoende instructie krijgen 2. op schoolniveau de voorwaarden voor goed leerkrachtgedrag voorhanden zijn 3. de schoolleiding de kwaliteit van het leesonderwijs bewaakt en aanstuurt
Inzichten over omgaan met verschillen Hardnekkige misvattingen Goed omgaan met zwakke lezers is: Hoe individueler hoe beter Remediëren door een specialist Opvang buiten de groep Kinderen laten rijpen (vertragen) Doelen verlagen Verarming Recente inzichten Goed omgaan met zwakke lezers is: Zwakke leerlingen leren het best in heterogene groepen Instructie door de groepsleerkracht voor zwakke leerling cruciaal Zwakke leerling heeft (veel) meer tijd nodig > intensiveren: herhaling en uitbreiding van leertijd (versnellen) Vertrouwen hebben in de mogelijkheden van alle leerlingen Hoge doelen stellen Integratie van techniek, begrip en beleving in het aanbod (verrijken)
Het LIST-programma Kernaspecten inhoudelijk Verbinden (techniek), begrip en beleving Toewerken naar operationele en hoge doelen Nauwgezet volgen van de leerlingen en gebruik toetsgegevens om aanbod bij te stellen Gelaagdheid in aanbod: 1. basale instructie en ondersteuning voor alle kinderen 2. versnellen van het leerproces door uitbreiding van instructietijd en andere wijze van oefenen voor de zwakke leerlingen Actief en verdiepend omgaan met tekst/boeken Rijk aanbod aan boeken en ander leesmateriaal in de groep
Het LIST-programma Kernaspecten voorwaarden op schoolniveau: Doorgaande leerlijn (op tijd starten) Voldoende tijd voor lezen inplannen Goede aanvankelijk leesmethode Zorgen voor voldoende leeftijdsadequate boeken Fijnmazige toetskalender Inplannen leerstof Inplannen groepsbesprekingen
Het LIST-programma Kernaspecten vergroten veranderingsvermogen : Instellen regiegroep Coördinatie van het project Begeleiden van het implementatieproces (intern en extern) Werken aan open professioneel klimaat Bevorderen professionalisering van de leerkrachten (kennis over lezen en leesinstructie)
Monitoring 1. Verzamelen toetsgegevens volgens toetskalender van het project 2. Observaties bij leerkrachten 2-jaarlijks 3. Afname schriftelijke vragenlijsten 2-jaarlijks. Leerkrachten. LIST-coördinator (kartrekker). Schoolleider 4. Logboeken (externe) begeleiding
Terugkoppeling en bespreking - over de resultaten van de gehele groep en de opbrengsten van observaties en vragenlijsten - waar mogelijk in vergelijking tot landelijk gemiddelde
Evidence based uitgangspunten interventies voor voortgezette lezers Veel boeken lezen (effectief voor vlot lezen en leesbegrip) Ondersteund lezen waar nodig Boeken lezen die je wílt lezen (betrokkenheid, hoger niveau, autonomie) Gespreide oefening (hoge frequentie) Op of boven het hoogste instructieniveau
Basisaanpak voor álle leerlingen Veel lezen, op of boven instructieniveau 25 leeftijdsadequate boeken per jaar
Gelaagd interventiemodel (Vaughn & Klingner, 2007) Hommellezen/Stillezen
Gelaagd interventiemodel (Vaughn & Klingner, 2007) RALFI Hommellezen/Stillezen
Ralfi plus RALFI Hommellezen/Stillezen
Gelaagd interventiemodel (Vaughn & Klingner, 2007) Ralfi plus RALFI Hommellezen/Stillezen
Gelaagd interventiemodel (Vaughn & Klingner, 2007) Additionele Intensieve Interventie: Nodig voor enkele leerlingen (max. 5%) Individueel of in groepjes van max. 3 leerlingen Pre- en reteaching Nodig voor +/- 20% Semi homogene groep van 3 5 leerlingen Basisaanpak voor de hele groep: Volstaat voor +/- 80% Samenstelling groep: Variabel
Groepering / differentiatie AVI M3 Instructie E4 Beheersing: Veel hardop en ondersteund lezen. Als je kunt stillezen: veel stillezen, in afwisseling met een aantal leesvormen voor hardop lezen en leesprojecten Hommellezers en stillezers niet in één lokaal
Ondersteuningsmethodieken Meelezen van teksten en boeken Koorlezen Hardop meelezen met bandje / cd Tutor lezen (echo, koor, ombeurten) Duo lezen (echo, koor, ombeurten)
Lesopbouw basisaanpak: uitvoering Gezamenlijke start. Voorlezen + miniles (5 min.) Leerlingen lezen zelf (evt. met leesondersteuning), de leerkracht loopt rond, observeert en voert op zachte toon kleine motiverende leesgesprekjes met de leerlingen Gezamenlijk einde. Terugkomen op de gegeven miniles. Boekrespons; Uitwisseling in tweetallen / Boekreclame / internetsites zoals www.librarything.nl / spelvormen Aidan Chambers/ leeslogboekje. Enthousiasmeren, niet overhoren!
Samengevat We toetsen de kinderen drie keer per jaar, en houden ons hierbij aan de afname voorschriften.(datagestuurd werken) We delen groep (3) 4t/m 8 op in stillezers en hommellezers. We geven al deze leerlingen 180 minuten leestijd per week (gr.4 240) We begeleiden ze afzonderlijk van elkaar.
En dyslexie dan? Kinderen verschillen in leestijd en in ondersteuning die ze nodig hebben om een goede lezer te worden. Krijgen sommige kinderen te weinig leestijd, en te weinig ondersteuning dan worden ze geen goede lezer.
Obstakels Moeilijk probleem, moeilijke oplossing?! Verarming van de didactiek Laag leesniveau, te weinig tekst lezen losse woordjes Faalervaringen, vermindering werkgeheugen Geen lol
Wat werkt? Wat werkt voor álle leerlingen + Veel lezen ( home-run book, series) Ondersteund en herhaald lezen (RALFI) Interessante leeftijdsadequate kinderboeken
Evidence based uitgangspunten interventies voor aanvankelijke lezers 1 2 3 4 Luisterbegrip, letterkennis & klankbewustzijn, functioneel schrijven Letters leren, leeshandeling, luisterbegrip, functioneel schrijven Hardop lezen automatiseren, clusters en meerlettergrepige woorden, luisterbegrip, schrijven Hardop lezen verder automatiseren (tot AVI E4 / AVIM5), luisterbegrip, leesbegrip (hardop lezen), schrijven 5 Stillezen, leesbegrip (stillezen), luisterbegrip, schrijven
Wat is van belang in fase 1? Letters leren lezen en schrijven, leeshandeling Woorden bedenken en lezen met geleerde letters Zelfstandig lezen Creatief schrijven Voorlezen
Wat werkt voor het leren van letters? Letters in (nieuwe) woordjes
middelen Stoplichtletters uit Ello Drietal Meulenhoff
Extra middelen Klankie
Blokkenmodel aanvankelijk lezen fase 1 Letters, Leeshandeling Letters, Schrijven Leeshandeling Letters Schrijven, Leeshandeling Schrijven 1 Ondersteund klassikaal lezen 2 Duolezen 3 Zelfstandig lezen 4 Vrij schrijven 5 6 Voorlezen 15 min
Time on task
De methode De methode als bronnenboek! De methode als doel? Volgorde en timing aanbieding letters Leesmateriaal: woordjes, zinnen, boekjes
Wat werkt voor de automatisering van het lezen?
Wat werkt voor de automatisering van het lezen? Schrijven
Blokkenmodel aanvankelijk lezen fase 2 Ondersteun d klassikaal tekst lezen 15-20 min 1 2 Duolezen Woordaspecten 15 min (2x10) leren, schrijven 3 Zelfstandig lezen 4 Vrij schrijven 5 Voorlezen 15 min 6
Gelaagd interventiemodel (Vaughn & Klingner, 2007) CONNECT Pre- en retaching Goed leesonderwijs
Criteria en Connect Genormeerde toetsen Letterkennis Motivatie Opeenvolging vormen van Connect
De leesomgeving
Uitgangspunten voor LIST voor kleuters: dat wat voor kleuters normaal is om te kunnen vinden het leuk om voorgelezen te worden en kunnen simpele verhaaltjes en simpele informatieve teksten navertellen gebruiken beschrijvende taal om iets uit te leggen en te onderzoeken herkennen letters en klank-tekenkoppelingen kunnen rijmen en de eerste letter van een woord noemen (als zij het woord horen) kunnen een aantal globaalwoorden lezen beginnen letters te schrijven en een aantal woorden (invented spelling)
Evidence based uitgangspunten voor LIST voor kleuters Interactief voorlezen (dagelijks, min. 2 x 15 min. p.d.) Boekoriëntatie Verhaalbegrip en woordenschatontwikkeling Smaakontwikkeling Plezier Creatief schrijven (ook in groep 1, min. 3 x p.w.) Fundamenteel begrip van het verband tussen spreken en geschreven taal, Klank-tekenkoppeling Letters, analyse en synthese (groep 2) herkennen letters en klank-tekenkoppelingen, analyse en synthese
Voorbereidend lezen (Groep 1) 1. Luisteren (voorlezen, smaakontwikkeling en woordenschat) LAAG 1 LAAG 2 LAAG 3 Dagelijks minstens 30 min. interactief voorlezen Dagelijks voorlezen in kleine groep (hetzelfde boek) 2. Creatief schrijven Minstens drie keer per week gerichte opdracht passend bij thema. Dagboek met terugschrijven. (3 keer per week)
Voorbereidend lezen (Groep 2) 1. Luisteren (voorlezen, smaakontwikkeling en woordenschat) LAAG 1 LAAG 2 LAAG 3 Dagelijks minstens 30 min. interactief voorlezen 2. Creatief schrijven Minstens drie keer per week gerichte opdracht passend bij thema. Voorlezen in kleine groep (hetzelfde boek) of werken met digitaal prentenboek Dagboek met terugschrijven. Voor leerlingen die niet profiteren van extra instructie (in laag 2): Voorschot-benadering 3. Letters, leeshandeling, spelling Koppeling klanken en letters dagelijks 30 min. Meerdere oefenvormen. Pre- en reteaching Letters en leeshandeling (3 dagen; 2 X 5 min.)
Gelaagd interventiemodel (Vaughn & Klingner, 2007) Voorschot benadering Pre- en retaching Goed onderwijs
Rijke Leesomgeving
Uitgangspunt Het hele team is verantwoordelijk voor en werkt samen aan een krachtig leesklimaat in de hele school, maakt hierbij gebruik van evidenve based uitgangspunten en aanvaardt en werkt vanuit de gezamenlijke verantwoordelijkheid om de leerlingen als intrinsiek gemotiveerde, functioneel geletterde lezers uit te laten stromen.