Werkplan Woonservicegebied Vreewijk 2014-2015 September 2014 Samen één in Feijenoord, Annamarie van der Velden (a.vandervelden@gcrandweg.nl) In opdracht van gemeente Rotterdam, Fred Hoeksema 1
Inhoudsopgave 1. Inleiding p. 3 1.1 Waarom een woonservicegebied in Vreewijk? 1.2 Doelstelling 2. De wijk Vreewijk p.5 2.1 Verschillende buurten Vreewijk 2.2 Algemene kenmerken 2.3 Wonen 2.4 Winkelvoorzieningen 2.5 Zorgvoorzieningen 2.6 Omgeving 3. Ontwikkelingen Wonen Welzijn Zorg p.10 3.1 Ontwikkelingen wonen welzijn zorg 3.2 Ontwikkelingen woonservicegebieden 4. De uitdagingen van Woonservicegebied Vreewijk p.13 4.1 Thema s 2014 4.1.1 Ontmoeting 4.1.2 Eigen kracht/ Stimuleren en ondersteunen eigen inzet 4.1.3 Signalering, Preventie en Doorverwijzing 4.2 Thema s langere termijn 4.2.1 Wonen 4.2.2 Voorzieningen, Openbare Ruimte en Mobiliteit 5. Organisatie p.19 5.1 Organisatiestructuur 5.2 Financiën en Borging 2
1. Inleiding Een woonservicegebied is een prettige wijk of een buurt, waarin iedereen, inclusief ouderen en mensen met een beperking zo zelfstandig mogelijk en met behoud van eigen regie kunnen wonen. In een woonservicegebied zijn optimale condities geschapen voor wonen met zorg en welzijn. Er is sprake van integrale zorg en dienstverlening, door een sterk netwerk op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Bovendien heeft de omgeving een gepast voorzieningenniveau. Met een woonservicegebied willen we bewerkstelligen dat ouderen en mensen met een beperking kunnen participeren in de samenleving, minder vereenzamen en in de wijk kunnen blijven wonen. Het realiseren van een woonservicegebied bestaat uit het treffen van een combinatie van fysieke en sociale maatregelen op het terrein van wonen, woonomgeving, welzijn en zorg. Hoewel de ontwikkeling van het woonservicegebied zich primair richt op ouderen en mensen met een beperking, leveren de resultaten voor alle wijkbewoners extra kwaliteit op. Ook voor gezinnen met kinderen is een makkelijk bereikbaar, integraal zorg- en voorzieningenaanbod immers van belang. Op specifieke thema s worden organisaties die zich inzetten voor deze doelgroepen betrokken. 1.1. Waarom een woonservicegebied in Vreewijk? Vreewijk is een bijzondere wijk in de deelgemeente Feijenoord. Het gebied onderscheidt zich sterk ten opzichte van de overige wijken van de deelgemeente, zowel op fysiek als op sociaal vlak. Grote delen van de wijk zijn vanaf het begin van de 20 ste eeuw opgezet als een tuindorp en kenmerken zich met een klassieke dorpse uitstraling, prachtige binnenterreinen en vooral met veel groen. Volgens veel bewoners ziet de wijk er niet alleen uit als een tuindorp, maar leven mensen er ook als in een dorp. Het woonmilieu onderscheidt zich duidelijk van de andere gebieden door een meer traditioneel en knus karakter. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de meeste inwoners blij zijn met hun wijk, er graag willen blijven en het karakter van de wijk willen behouden. Tegelijk wonen er veel ouderen in Vreewijk, waarvan een deel gezondheidsproblemen en/of lichamelijke beperkingen heeft en een deel van de mensen zich eenzaam voelt. De Vreewijkse oudere is niet snel geneigd om hulp te zoeken, of zij weten de weg naar de zorg en de ondersteuning niet goed te vinden. De woningen in Vreewijk lenen zich veelal niet voor het gebruik van (zorg)hulpmiddelen en zijn vaak moeilijk aan te passen. Vreewijk is van oudsher een wijk met een sterke sociale cohesie. Veel mensen zetten zich in voor anderen: in club- of verenigingsverband. Door maatschappelijke veranderingen en instroom van nieuwe bewoners in de wijk staat het club- en verenigingsleven onder druk. Je inzetten voor andere bewoners, straat of wijk is niet meer vanzelfsprekend. Dit draagt ertoe bij dat mensen zich terugtrekken uit het maatschappelijk leven. Bovenstaande gaf in 2010 voor 16 partijen in de wijk aanleiding een convenant te ondertekenen inzake het Woonservicegebied Vreewijk. Deze partijen conformeerden zich aan de doelstelling om te werken aan een Vreewijk waar iedereen zo zelfstandig mogelijk, en met behoud van eigen regie kan wonen. Na ondertekening van het convenant is het plan van aanpak er nooit gekomen en zijn daarmee de inspanningen om gestructureerd aan bovenstaand doel te werken, niet geheel van de 3
grond gekomen. Dit wil overigens niet zeggen dat er in de afgelopen jaren niets op dit vlak is gebeurd. Zo is op het kruispunt van Vreewijk, Bloemhof en Hillesluis, de multifunctionele accommodatie t Slag ontwikkeld: een dienstencentrum waar zorg, welzijn en participatie zijn verenigd. Het project Even Buurten heeft oudere bewoners met hulpvragen gekoppeld aan bewoners die hen hierin kunnen ondersteunen. De maandelijkse netwerklunch op t Slag brengt professionals uit de wijk op het gebied van zorg, welzijn en participatie samen. In 2013 heeft de deelgemeente Feijenoord het initiatief ondernomen om het woonservicegebied in Vreewijk nieuw leven in te blazen. De situatie in de wijk geeft nog steeds aanleiding tot extra inzet op dit gebied (zie hoofdstuk 2). Daarnaast zorgen de ontwikkelingen die zich in algemene zin op het gebied van wonen, welzijn en zorg voordoen, voor extra urgentie (zie hoofdstuk 3). 1.2. Doelstelling: Met het woonservicegebied werken we aan een wijk waar ouderen en mensen met een beperking, nu en in de toekomst, op een prettige wijze zelfstandig kunnen (blijven) wonen. Zij kunnen zoveel mogelijk met regie over eigen leven in Vreewijk functioneren. Voorwaarden zijn hulp en ondersteuning dichtbij. Dit wordt op maat geleverd. Ook het voorzieningenniveau in de wijk is op peil. Daarbij is een sluitend netwerk van wonen, welzijn, zorg en participatie nodig. Aansluiting tussen formele netwerken en organisaties, en informele netwerken en vrijwillige inzet zijn hiervoor van groot belang. 4
2. Wijk Vreewijk 2.1 Verschillende buurten in Vreewijk Alhoewel de hele wijk Vreewijk wordt getypeerd als woonservicegebied, bestaan er nogal wat verschillen tussen de buurten in Vreewijk. De ruimtelijke structuur kenmerkt zich door verschillende bouwstijlen die in de loop van de tijd zijn gebruikt bij de opbouw van de wijk. Zo kreeg elke buurt een eigen uitstraling. De oudere buurten met een historisch karakter zijn De Vlieger, Dalenwijk, buurt Negen en het oostelijk deel van de Valkenier. De Landbouwbuurt en het Motorstraatgebied maken ook deel uit van Vreewijk en hebben meer een stedelijke uitstraling, zowel ruimtelijk als functioneel. De Landbouwbuurt is gelegen in de driehoek Dordtsestraatweg, Strevelsweg en Sikkelstraat en is in een andere tijd ontwikkeld dan tuindorp Vreewijk. Deze buurt is voor een groot deel gesloopt en in de komende jaren vindt er nieuwbouw plaats volgens het verbeterprogramma Vreewijk. Het Motorstraatgebied is gelegen naast het Zuidplein en aan de hoofdwegen Vaanweg, Strevelsweg en Dordtsestraatweg. Het gebied wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van scholen en bedrijven met een regionale functie. Ten westen van de Dordtsestraatweg ligt de wijk De Vaan. De Vaan is onderdeel van het tuindorp. Deze buurt is echter wat lanter gebouwd en krijgt vanwege de ligging beleidsmatig vaak te weinig aandacht. Deze buurt hoort er echter voor wat betreft het woonservicegebied écht bij. 2.2 Algemene kenmerken van de wijk Bevolking In 2012 telde de wijk Vreewijk iets meer dan 13.500 inwoners. Gelet op de huishoudenssamenstelling in de wijk, telt Vreewijk minder 1-persoonshuishoudens dan gemiddeld in Rotterdam. Het percentage 1-ouder huishoudens is hoger dan het Rotterdamse gemiddelde. Wat betreft de leeftijdsopbouw zien we in Vreewijk relatief minder jongeren onder 14 jaar. De groep ouderen is groter dan het Rotterdams gemiddelde: 20% van de bewoners van Vreewijk is ouder dan 65. Als we ten slotte kijken naar de afkomst, is het percentage autochtonen in Vreewijk hoger dan in Rotterdam. 5
Sociaal economische situatie Het percentage huishoudens met een laag inkomen is in Vreewijk hoger dan het gemiddelde in Rotterdam: meer dan 60% behoort tot de groep met de laagste inkomens. Minder dan 10% van de huishoudens in Vreewijk heeft een hoog inkomen. Het aantal uitkeringen is afgelopen jaren gestegen naar 1314. De groep scholieren zonder startkwalificatie tussen 17 en 22 jaar scoort in Vreewijk slechter dan het Rotterdamse gemiddelde. 6
7
Sociale Index 2012 De Sociale Index van Vreewijk (5,2) is op veel terreinen kwetsbaar. De wijk heeft drie sociaal voldoende scores, voor weinig vervuiling en overlast, sociale inzet en weinig mutaties. Daartegenover staan een zeer zwakke score voor inkomen en probleemscores op het gebied van gezondheid, taalbeheersing, werk en school, sociale contacten en ervaren binding. Vreewijk Rotterdam 2.3 Wonen Vreewijk telt bijna 7.000 woningen. Bijna 80% van de woningen is in het bezit van woningcorporatie Havensteder. Bijna 70% van de woningen zijn eengezinswoningen, daarmee is er weinig differentiatie naar woningtype. Bovendien zijn de woningen relatief oud: 70% van de woningen is gebouwd voor 1945 (ter vergelijking: in de stad Rotterdam is dat iets meer dan 30%). De woningen zijn relatief klein: meer dan 70% van de woningen is kleiner dan 75m2. Mensen wonen relatief lang in hun woning. Hiervoor geldt: hoe groter de woning, hoe langer men er woont. In Vreewijk bestaat een grote vraag naar woningen, met name naar toegankelijke woningen. Dit wordt onder andere duidelijk in het onderzoek: toegankelijkheid woningvoorraad uit 2012. 8
2.4 Winkelvoorzieningen In Vreewijk zijn geen grootschalige winkelvoorzieningen. Op de Groenezoom zit een kleine buurtsuper en verder zijn een aantal kleinschalige voorzieningen in de wijk aanwezig. Voor grotere supermarkten en andere winkels moeten bewoners naar de Spinozaweg, het Zuidplein of de Groene Hilledijk. 2.5 Zorgvoorzieningen Er zijn 12 huisartsen (al dan niet part-time) actief in Vreewijk. Qua locatie zitten zij geconcentreerd in het noordwesten van de wijk, richting de Bree. Daarbij biedt de locatie waar gezondheidscentrum Randweg gehuisvest zit (multifunctionele accommodatie t Slag), een breed scala aan zorg- en welzijnsvoorzieningen, zoals een Vraagwijzer, Maatschappelijk Werk, Sociaal Raadslieden, maar ook een bibliotheek, het CJG, een kinderdagverblijf en een ontmoetingsruimte voor dementerende ouderen. Aan de oostrand van Vreewijk bevindt zich het Ikazia Ziekenhuis, en aan de westrand, net buiten de wijk, het Maasstad Ziekenhuis. 2.6 Omgeving Met een score op de Veilgheidsindex van 6,6 (2011) blijft Vreewijk, net als in 2009, een aandachtswijk. Sommige elementen verslechteren, andere verbeteren. Inbraak (van probleem naar aandacht), diefstal (van aandacht naar veilig) en vandalisme (blijft veilig) stijgen ten opzichte van 2009, terwijl overlast (blijft bedreigd), geweld (van veilig naar aandacht), drugsoverlast (blijft veilig) en verkeer (blijft veilig) juist achteruit gaan. Schoon & heel blijft gelijk in de categorie veilig. 9
3. Ontwikkelingen Wonen Welzijn Zorg Sinds in 2010 het convenant ten aanzien van Woonservicegebied Vreewijk is getekend, is er op het gebied van wonen, welzijn en zorg veel gebeurd. Onderstaand heeft Guido de Ruiter een kort overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen (s.v.z. mei 2014) gegeven, op basis van zijn publicatie Actualiteit in Actualiteit van wonen, welzijn en zorg(vastgoed) (december 2013). 3.1 Ontwikkelingen wonen welzijn - zorg Transities geïnitieerd door de Rijksoverheid Uitgangspunten van overheid bij de transities zijn: Uitgaan van wat mensen wel kunnen; Eerst kijken naar eigen mogelijkheden, nadruk op eigen verantwoordelijkheid, meedoen in samenleving en op gebruik maken van eigen netwerken; Voorkomen i.p.v. genezen: investeren in preventie door regie en financiering in één hand te leggen; Voor wie niet meer zelfredzaam kan zijn, is er altijd ondersteuning en zorg; De meest kwetsbaren hebben recht op een vangnet; Dichtbij huis: ondersteuning en participatie dichter bij burger, zo lokaal mogelijk; Efficiënter gaan werken, aantonen meerwaarde zodat gelden legitiem besteedt zijn. Programma s rondom de transities Scheiden van wonen en zorg: Wonen en zorg worden apart gefinancierd. Cliënt betaalt zelf voor het wonen via huur of koop. De zorg wordt apart gefinancierd via de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning), Zvw (Zorgverzekeringswet) en Wlz (Wet Langdurige Zorg) en via eigen middelen. Extramuralisering: Beleid dat er naar streeft mensen langer in hun eigen woning te laten wonen, dus geen of uitgestelde opname in een zorginstelling. Gewijzigd stelsel van financiering zorgvastgoed: Afbouwen systeem van nacalculatie, overgang naar systeem waarbij inkomsten afhankelijk zijn van aantal cliënten en zorgzwaarte. Welzijn Nieuwe Stijl: Vraagsturing, integraal werken, direct er op af, resultaatgericht. De Kanteling: Eigen kracht van burgers voorop, stimuleren sociale netwerk in eigen omgeving aan te spreken, overheid compenseert de beperking waar mensen tegen aan lopen. Participatiewet invoering 1-1-2015: Gemeenten worden verantwoordelijk voor mensen met arbeidsvermogen die ondersteuning nodig hebben. Deze mensen zitten nu in de WWB (Wet Werk en Bijstand), Wsw (Wet sociale werkvoorziening) en mensen met arbeidsvermogen in de Wajong. Jeugdzorg: Jeugdzorgtaken zijn nu versnipperd over provincie, regionaal, gemeenten met diverse financieringsstromen. Gemeenten worden er verantwoordelijk voor. Visie vertaalt naar welzijn & zorgbeleid Participeren in eigen omgeving met steun via de Wmo (uitvoering: Gemeenten) Samenhangende zorg in de Zvw (uitvoering: zorgverzekeraars) Recht op zorg voor kwetsbare mensen via de Wlz (uitvoering: zorgkantoren) Gevolgen in de praktijk Gemeenten worden financieel en beleidsmatig verantwoordelijk voor zorg, arbeid en welzijn. Gemeenten zijn zoekende: wat voor relaties ga ik aan, hoe maak ik combinatie van welzijn met zorg, hoe maak ik van subsidierelatie een output-gerelateerde relatie?. 10
Ouderen zullen langer zelfstandig blijven wonen in eigen woning of in een complex moeten wonen waar een zelfstandig huurcontract wordt aangegaan, los van de zorglevering. Het aantal verzorgingshuizen gaat afnemen. Zorgorganisaties en corporaties zijn genoodzaakt strategische keuzes te maken met betrekking tot het vastgoed. M.n. over vastgoed waarbij de extramuralisering het meest effect heeft. (Welzijns)organisaties gaan op zoek naar nieuwe samenwerkingsvormen, gericht op resultaatverantwoordelijkheid. Traditionele functiescheiding tussen welzijn en zorg vervaagt. Burgers: rechten verdwijnen, meer beroep op henzelf en eigen netwerk. Bij gebrek aan netwerk is er risico op toename van vereenzaming. Gevolgen voor de burger Huidig Gevolgen voor huidige intramurale cliënten zijn beperkt, ze houden hun indicatie, en daar mee hun rechten. Als een intramurale setting haar deuren sluit, zullen de huidige cliënten daardoor verhuizen naar een ander verzorgingshuis, de impact hiervan op de bewoners is groot. Toekomst Burgers met een (huidige of toekomstige) lichte zorgvraag zullen naar manieren zoeken om de zorg te krijgen in de eigen woonomgeving. Voorzieningen op buurt- of wijkniveau en ontmoetingsplekken kunnen een belangrijke rol spelen bij het voorkomen van zorgvraag. Een plek voor ontmoeting, activiteiten en zingeving stelt de zorgvraag uit. Meer vraag naar variatie in woonvormen, van volledig zelfstandig naar wijkconcepten. Van coöperatieven van bewoners tot full-service woonvormen, en alles wat daar tussen in is. Meer vraag naar variatie in service en diensten; verschillende aanbieders, verschillend in kwaliteit, aanbod en prijs. Financiële gevolgen: meer zelf regelen, minder bestedingsruimte voor mensen met een laag inkomen, hogere eigen bijdragen. Stapeling van effecten voor mensen met een laag inkomen, een klein sociaal netwerk en een lage zelfredzaamheid. Burgers moeten veel zelf regelen en veel zelf betalen, ook door bezuinigingen op begeleiding. Hierdoor bestaat een risico dat kwetsbare mensen uit beeld raken. Transformatie Om invulling te geven aan deze transities moedigt de overheid nieuwe manieren van samenwerking aan. Dit wordt zichtbaar via: Gebieds-, wijkgericht en regionaal werken. Ontstaan van sociale wijkteams, zorg- in combinatie met welzijnsteams. Ontstaan van nieuwe woonvormen om langer zelfstandig te kunnen wonen. Multigebruik van multifunctionele accommodaties: b.v. koppeling met buurthuis en kinderopvang in één gebouw. Co-creatie van beleid: gemeenten, maatschappelijk middenveld en burgers (cliëntorganisaties) maken samen beleidsplannen. Gemeenten, corporaties, zorg & welzijn, burgers: Werken aan gezamenlijke arrangementen, gericht op wijken en buurten, met aandacht voor ieders eigen kernactiviteit. 3.2 Ontwikkelingen Woonservicegebieden In 2012 heeft de Veldacademie, in samenwerking met de gemeente Rotterdam en TNO in 18 wijken in Rotterdam een 0-meting uitgevoerd voor de Stedelijke Monitor Woonservicegebieden. Doel is om 11
op de voortgang van de woonservicegebieden te kunnen sturen en betrokken partijen te voorzien van de benodigde informatie. Voor de 0-meting zijn zelfstandig wonende ouderen in de diverse wijken naar hun ervaringen en wensen gevraagd. Eén van de uitkomsten van deze 0-meting is dat er beïnvloedbare factoren worden onderscheiden, voor het al dan niet langer thuis wonen van ouderen en mensen met een beperking. De factoren die zij onderscheiden zijn de volgende: 1. WMO verstrekkingen 2. Sportvoorzieningen (bijvoorbeeld: voorzieningen om mensen naar een zwembad te brengen, ergotherapie om dagelijkse handelingen te blijven oefenen). 3. Kwaliteit en veiligheid van stoep en fietspad (bijvoorbeeld: is iedereen op de hoogte van een meldingssysteem bij de gemeente?) 4. Afstand tot voorzieningen (met name winkelvoorzieningen) 5. Sociale Binding (bijvoorbeeld: ontmoeting/ elkaar kennen) De ontwikkelingen die zich voordoen op het gebied van wonen, welzijn en zorg zijn uiteraard van groot belang voor woonservicegebied Vreewijk. Wij proberen deze ontwikkelingen zoveel mogelijk in het vizier te hebben, te delen met de partners in de wijk en in te spelen op toekomstige veranderingen. Ook de uitkomsten van het onderzoek naar de woonservicegebieden gebruiken wij voor de ontwikkeling van onze plannen. 12
4. De uitdagingen van Woonservicegebied Vreewijk 4.1 Thema s 2014-2015 Om te bepalen wat er in het woonservicegebied Vreewijk nodig is, heeft er een inventarisatie plaatsgevonden. De afgelopen periode hebben er diverse onderzoeken plaatsgevonden in Vreewijk, bijvoorbeeld vanuit de (deel)gemeente, de Veldacademie, maar ook de wijkscan van Havensteder. Deze onderzoeken geven een beeld van de behoeften van de ouderen in de wijk Vreewijk. Daarnaast hebben de werkconferenties van 23 januari en 16 april j.l. belangrijke informatie opgeleverd. Ten slotte hebben met diverse partijen die actief zijn in de wijk, individuele gesprekken plaatsgevonden. Vanuit deze informatiebronnen zijn de belangrijkste thema s voor het woonservicegebied bepaald. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen de thema s voor de korte termijn (2014) en de thema s voor de lange termijn. Voor 2014-2015 de volgende thema s onderscheiden: 1. Ontmoeting 2. Eigen Kracht/ Stimuleren eigen inzet 3. Signalering Hier volgt een uitwerking van de drie thema s voor 2014-2015: 4. 1.1.Ontmoeting Aanleiding: Vanuit verschillende kanalen komt naar voren dat de eenzaamheid onder ouderen in Vreewijk veel voorkomt. Een deel van de ouderen heeft een klein netwerk, bovendien durft men dit netwerk niet altijd aan te spreken. O.a. vanuit onderzoek van Maroned (2011), blijkt dat ongeveer de helft van de ondervraagden de locaties voor ontmoeting in Vreewijk bezoekt. Hoe hoger de leeftijd, hoe meer men gebruik maakt van deze voorzieningen. Daarbij komt men bijvoorbeeld voor een kopje koffie, de krant, bingo, of gewoon om onder de mensen te zijn. Locaties voor ontmoeting zijn voor een groot deel van de oudere bewoners in Vreewijk van belang. Zeker nu mensen steeds langer thuis blijven wonen. Vanuit de inventarisatie komt daarbij specifiek naar voren dat er een grote behoefte is aan een laagdrempelig ontmoetingscentrum, waar mensen op ieder tijdstip van de dag binnen kunnen lopen. Doel: Voldoende mogelijkheden voor de doelgroep om elkaar te ontmoeten; zowel op fysieke locaties als door middel van 1-op-1 contacten. Concrete acties 2014: Wat willen we bereiken? Wat is hiervoor nodig? Wie gaat ermee aan de slag? 1. De Brink is dé centrale plek voor ontmoeting, laagdrempelige inloop, ondersteuning en diensten. Inventarisatie: wat zijn de wensen en behoeften van de doelgroep (o.a. ouderen, mantelzorgers, mensen met een beperking) als het gaat om inloop, activiteitenaanbod, dagbesteding, voorlichting, maar ook eigen participatie. Inventarisatie wordt in eerste instantie kleinschalig uitgevoerd in de omgeving van de Werkgroep de Brink 13
Brink. 2. Heropenen van de Beukenhorst 3. Er zijn voldoende maatjes- en vrijwilligersprojecten waardoor mensen samen naar een ontmoetingslocatie kunnen. Verdere uitbreiding (gratis) activiteiten die gericht zijn op inloop, ontmoeting en ondersteuning in de Brink. Inzet op: - onderhoud - behoud van de Brink ná 2014 Zoektocht naar overname Koppelen vrijwilligers- en maatjes initiatieven van verschillende organisaties aan activiteitenaanbod in locaties (o.a. de Brink) Koppelen stagiaires wijkleerbedrijf en leerbedrijf Albeda aan activiteitenaanbod in locaties (o.a. de Brink Werkgroep de Brink Werkgroep de Brink (fondsen, Zuiderling) Havensteder, Laurens en MO (Gemeente) Havensteder Werkgroep de Brink (afstemming andere ontmoetingslocaties) Werkgroep de Brink (afstemming andere ontmoetingslocaties) In bovenstaande tabel wordt de focus van de aanpak voor 2014 zichtbaar. Er zijn echter nog diverse andere locaties en projecten in Vreewijk die een belangrijke rol spelen binnen het thema ontmoeting. Wij proberen hier zoveel mogelijk op aan te sluiten en de verbinding te leggen, bijvoorbeeld ook wanneer het gaat om thema 3 signalering. De Brink is uiteraard niet de enige ontmoetingsruimte in Vreewijk. De volgende ontmoetingslocaties zijn (potentieel) ook van belang in Vreewijk: - De Klup - Speeltuin de Vaan - Simeon & Anna - SV Atomium 61 - Groene Vink - Het Trefpunt - Beukenhorst De komende periode, waarin er onder andere vanuit de gemeente belangrijke besluiten genomen worden als het gaat om ontmoeting & dagbesteding, zal duidelijk worden in hoeverre er vanuit het woonservicegebied ingezet gaat worden op deze locaties. Een belangrijk ontmoetingsproject in Vreewijk is Even Buurten. Dit project is er zowel op gericht ouderen uit hun isolement te halen, maar ook te signaleren en sociale inzet vanuit het netwerk te faciliteren. We willen de signaleringsfunctie van Even Buurten benutten en hen betrekken in de diverse projecten in de wijk, ook waar het gaat om ontmoeting en bewonersbetrokkenheid. 14
4.1.2. Eigen kracht/ Stimuleren en ondersteunen eigen inzet Aanleiding: De ontwikkelingen die op ons af komen, onder andere de drie transities in de zorg, leiden ertoe dat ook ouderen en mensen met een beperking steeds meer aanspraak moeten maken op hulp uit hun eigen netwerk/ informele zorg. Dit zorgt voor een grotere belasting van bijvoorbeeld mantelzorgers. Hier moet aandacht voor zijn. Het biedt echter ook kansen voor het gezamenlijk ontwikkelen van activiteiten en zelfontplooiing. Doel Mantelzorgers worden waar nodig ondersteund en vrijwillige inzet wordt gestimuleerd en gefaciliteerd. Wat willen we bereiken? Wat is hiervoor nodig? Wie gaat ermee aan de slag? Huidige inzet continueren (Alzheimer Laurens, DOCK, e.a. café, ondersteuning DOCK) 1. We signaleren overbelaste mantelzorger vroegtijdig en bieden passende ondersteuning voor mantelzorger en verzorgde. Verbeteren van signalering overbelasting door compleet maken en versterken netwerk. Daarbij wordt in kaart gebracht naar welk aanbod kan worden doorverwezen (zowel mantelzorger als verzorgde), als het gaat om Ondersteuning, Beweging, Gezondheid en Activering. Netwerkgroep 2. Bewoners die eenzaam zijn, in een isolement zitten of overbelast zijn, worden bereikt en bewogen te participeren 3. Bewoners hebben tools in handen om daadwerkelijk zelf te gaan organiseren Informele vormen van ondersteuning stimuleren vanuit bestaande initiatieven (weten elkaar te vinden, wisselen kennis en best practices uit). Inloop en dagbesteding voor zowel mantelzorger als verzorgde (zie thema 1.) Professionals en vrijwilligers hebben oog voor maatschappelijke activering en weten hoe bewoners in beweging te krijgen. Zij kunnen, wanneer nodig, ondersteuning krijgen. Koppelen vrijwilligers- en maatjes initiatieven van verschillende organisaties aan activiteitenaanbod in locaties (o.a. de Brink) (zie thema 1.) Er is voor bewoners inzicht in het aanbod van Ondersteuning, Beweging, Gezondheid en Activering (zie thema 3.) De Brink is het uitgangspunt. Bewoners die in de Brink bij elkaar komen worden ondersteund in zelforganisatie. We sluiten aan bij inventarisatie behoeften Even Buurten, Opzoomer Mee, Zichtbare Schakels, Leerbedrijf Werkgroep De Brink Samen één en DOCK onderzoeken vraag en mogelijkheden Werkgroep de Brink Netwerkgroep Werkgroep de Brink 15
bewoners rondom de Brink (zie thema 1.) Zowel DOCK als Radar hebben een opdracht in het stimuleren van de vrijwillige inzet, zowel voor wat betreft vrijwilligers als voor wat betreft studenten (bijvoorbeeld via het Wijkleerbedrijf). Het gaat dan bijvoorbeeld om het trainen en begeleiden van vrijwilligers, waarbij wederkerigheid het sleutelwoord is. DOCK en Radar zullen dan ook een belangrijke rol hebben binnen bovenstaande activiteiten. 4.1.3. Signalering, Preventie en Doorverwijzing Aanleiding In Vreewijk spelen problemen rondom armoede en schulden een grote rol. Mensen die terecht komen bij de Vraagwijzer en het maatschappelijk werk hebben in veel gevallen te maken met financiële problemen. Ook de bij de werkgroep hulpverleners staat de armoedeproblematiek centraal. Zij zien dat een groot deel van de bewoners van Vreewijk niet in staat het eigen risico te betalen. Daarnaast speelt ook gezondheid een belangrijke rol onder ouderen. Een goede gezondheid heeft een grote invloed op het langer thuis kunnen wonen. Vanuit verschillende onderzoeken komt naar voren dat ouderen veel behoefte hebben aan beweging in de wijk. Ten slotte is veiligheid een zeer belangrijke pijler voor de bewoners van Vreewijk. Daarbij heeft veiligheid verschillende aspecten. Zowel in de woning als daarbuiten kunnen bewoners last hebben van onveilige gevoelens. Doel Het woonservicegebied is niet in de positie om in te grijpen in de brede problematiek van armoede, schulden of de gezondheidssituatie van de bewoners. Echter, vanuit het woonservicegebied kan signalering en voorlichting wel centraal staan. Net zoals het in beeld brengen van de mogelijkheden op het gebied van beweging, voorlichting & preventie. Ten slotte, moeten de partijen in de wijk samenwerken aan voorlichting en preventie op het gebied van veiligheid en hebben bovendien een signalerende rol. Concrete acties 2014: Wat willen we bereiken? Wat is hiervoor nodig? Wie gaat ermee aan de slag? 1. Armoede en schulden worden vroegtijdig gesignaleerd, waar nodig wordt begeleiding geboden. Een sterk netwerk van zorg-, maatschappelijke organisaties en Havensteder voor vroegtijdige signalering van huurachterstanden, zodat tijdig begeleiding kan worden geboden. Netwerkgroep taskforce schulden Inventarisatie: waar ligt de behoefte als het gaat om voorlichting: potjes, budgettering, administratieve maatjes. We sluiten aan bij inventarisatie rondom de Brink (zie thema 1.). Werkgroep de Brink afstemmen met BOV, Het Trefpunt 16
2. Zowel bewoners als professionals hebben zicht op het aanbod van Ondersteuning, Gezondheid, Beweging en Activering 3. Partijen in het woonservicegebied werken samen om de veiligheid van bewoners in en om huis te vergroten 4. Er vindt signalering en doorverwijzing plaats vanuit informele netwerken We brengen voor bewoners in kaart: wat is er te doen op Ondersteuning, Gezondheid, Beweging en Activering. Middelen die we daarbij inzetten zijn de verschillende locaties, maar ook de Vreewijker, Activiteitenladder. Er komt specifieke aandacht voor vraagen aanbod op het gebied van psychische gezondheid. Hoe is de afstemming tussen beiden en weten we waar mensen naartoe kunnen? Inzet op signalering en doorverwijzing van huiselijk geweld onder vrijwilligers en professionals: - bespreekbaar maken - doorverwijzen van signalen - bekendheid meldcode huiselijk geweld Er wordt op diverse plekken in de wijk voorlichting gegeven over de veiligheid in en om de woning Sleutelfiguren en super vrijwilligers worden ondersteund en opgeleid in signalering en doorverwijzing op diverse gebieden. Netwerkgroep DOCK (maatschappelijk werk), wijkverpleegkundigen, Context Signalerende zorg- en welzijnspartijen, vrijwilligers, GGD Diverse initiatieven, Samen één zorgt voor verbinding richting zorg- en welzijn. Netwerkgroep inventariseert welke inzet nodig is. De locaties zoals eerder benoemd vanuit thema 1. spelen een belangrijke rol in het behalen van doelstelling, zowel wanneer het gaat om de signaleringsfunctie, als waar het gaat om voorlichting en preventie. 4.2 Thema s langere termijn Voor de lange termijn zijn twee thema s geïdentificeerd, namelijk: Wonen & Voorzieningen. Dit zijn belangrijke thema s, maar ook thema s waar de lange adem voor nodig is. 4.2.1. Wonen Wonen is uiteraard een centraal thema. De staat en toegankelijkheid van de woningen is essentieel als het gaat om het lang(er) en plezierig zelfstandig wonen. Vanuit het onderzoek toegankelijkheid woningvoorraad (2012), is duidelijk geworden dat een groot deel van de woningen in Vreewijk niet toegankelijk is voor de doelgroep. Ook vanuit het Verbeterprogramma is er weinig ruimte voor het vergroten van de voorraad toegankelijke woningen. Vanuit het woonservicegebied onderzoekt een werkgroep waar de mogelijkheden wél liggen en wie daarin een rol kan spelen (Hier zal in 2014 wel een start mee worden gemaakt, plannen zijn echter nog niet zo concreet als bij de eerste 3 thema s). Voorbeelden van onderwerpen zijn: - Inzichtelijkheid woonwensen bewoners Vreewijk - Zuiderziekenhuisterrein, Simeon & Anna - Kennis en expertise vanuit het gehandicaptenplatform 17
- Inzichtelijk maken van het toegankelijke aanbod in en rondom de wijk - Inzichtelijk maken leegstand ouderenwoningen in de wijk - Voorlichting - Zorg leveren in de buurt - Individuele voorzieningen Daarnaast is het belangrijk dat ontwikkelingen omtrent wonen, welzijn en zorg worden gesignaleerd en gekoppeld aan de situatie in Vreewijk. Ten slotte worden ook de bewoners bij dit thema betrokken. Er wordt ook met hen gesproken over mogelijkheden en alternatieven voor wat betreft de toegankelijke woningen, langer thuis blijven wonen en zorg aan huis. 4.2.2. Voorzieningen, Openbare Ruimte & Mobiliteit Voorzieningen De toegankelijkheid en bereikbaarheid van voorzieningen zijn belangrijke factoren voor het al dan niet thuis kunnen blijven wonen van ouderen in Vreewijk. Vanuit onderzoek van TNO en de Veldacademie blijkt dat met name de bereikbaarheid van winkels voor dagelijkse boodschappen een rol spelen. Binnen de wijkgrenzen van Vreewijk bevindt zich 1 kleine (relatie dure) supermarkt. In de aangrenzende wijken zijn grotere (en goedkopere) supermarkten. Het wijkprofiel Vreewijk geeft aan dat de tevredenheid van bewoners over (een deel van de voorzieningen) niet optimaal is. - Voor 2015 wordt ingezet op een onderzoek naar de mogelijkheden voor betere afstemming van wensen en aanbod en mogelijkheden voor inventieve oplossingen. Openbare ruimte Om voorzieningen te kunnen bereiken moet de openbare ruimte toegankelijk zijn. Uit hetzelfde onderzoek van TNO en de Veldacademie blijkt dat de toegankelijkheid van stoepen en fietspaden van groot belang zijn. Voor 2015 inzet op: - Leggen van verbinding tussen lokale organisaties en Stadsbeheer (o.a. bewoners moeten Stadsbeheer weten te vinden wanneer zij een melding willen maken); - Intensiveren schouw en inzet opvolging. Mobiliteit & Vervoer Daar waar de afstand tot te voorziening (ontmoeting, zorgvoorzieningen, supermarkt) (te) lang is, moet gebruik worden gemaakt van het openbaar vervoer, of van vervoer op maat om mensen langer thuis te kunnen laten wonen. Inzet voor 2015: - Inventarisatie: is huidig openbaar vervoer toereikend? - Contacten met Vervoer op Maat hoe kunnen we kwaliteit verbeteren - Contacten met Hogeschool/ Universiteit/ Wijkbewoners als het gaat om innovatie in vervoer 18
5. Organisatie 5.1 Organisatiestructuur Na een inventarisatie in 2013 heeft de (voormalige) deelgemeente Feijenoord besloten om het woonservicegebied in 2014 organisatorisch te laten vallen binnen de netwerkstructuur van Samen één in Feijenoord. Niet alleen liggen de doelstellingen van het woonservicegebied in het verlengde van die van Samen één in Feijenoord, ook de betrokken partners komen voor een groot deel overeen. De projectcoördinator van Samen één in Feijenoord is daarmee ook de projectleider van het woonservicegebied Vreewijk. Projectleider Agendagroep Netwerkgroep WSG Vreewijk Werkgroep de Brink Werkgroep Wonen Taskforce huurachterstanden... Agendagroep De projectleider van het woonservicegebied wordt ondersteund door een agendagroep. Deze agendagroep bestaat uit vertegenwoordigers van Havensteder, Laurens, DOCK en het gebied. Deze agendagroep komt op regelmatige basis met de projectleider bij elkaar om de ontwikkelingen in de diverse sectoren te bespreken, zicht te houden op de behoeften vanuit de wijk en ten slotte om de voortgang van de acties te monitoren. De verschillende thema s (zoals in hoofdstuk 4 onderscheiden) worden vervolgens uitgewerkt in werkgroepen. De werkgroepen kunnen structureel of van tijdelijke aard zijn (afhankelijk van de actualiteit van het thema). Streven is dat de werkgroepen op 1 januari 2015 worden belegd binnen de bestaande organisaties. Netwerkgroep WSG Vreewijk De betrokken organisaties binnen het woonservicegebied vormen een netwerk van partijen die elkaar goed kennen en elkaar op inhoud weten te vinden. Daarvoor is nodig dat partijen elkaar leren kennen. De netwerkgroep is de kern van het woonservicegebied. Er worden meerdere netwerkbijeenkomsten in de wijk georganiseerd, waarin naast de inhoud van het werkplan ook kennismaking centraal staat. Uitwisseling tussen professionals staat centraal, onder meer door middel van netwerklunches. Ten slotte wordt gewerkt aan een netwerkkaart/ smoelenboek waarin de diverse organisaties in de wijk een plek hebben en duidelijk is op welk vlak zij actief zijn. 19
Samen één in Feijenoord en DOCK zijn trekkers in de Netwerkgroep, zij zullen het netwerk van vrijwilligers, semi-professionals en professionals (voor zover mogelijk) compleet maken, versterken door middel van bijeenkomsten, kennis- en informatie uitwisseling. Zij zorgen voor een overzicht aan informatie zowel richting professionals als bewoners en zorgen voor inzet van het netwerk op specifieke onderwerpen. Werkgroep de Brink Partijen die deelnemen in werkgroep de Brink zijn o.a. De Brink, Radar, Samen één, DOCK (Vraagwijzer, Maatschappelijk Werk en Participatie), Even Buurten, Obstakel, Laurens, wijkverpleegkundigen (op verschillende onderdelen zullen vrijwilligers/ studenten worden ingezet). De werkgroep vormt geen statisch geheel. Waar nodig of wenselijk kunnen organisaties zich aansluiten. Werkgroep Wonen Partijen die deelnemen in werkgroep Wonen zijn o.a. Havensteder, Laurens, Samen één, Stadsontwikkeling, gebied Vreewijk, VGR. De werkgroep vormt geen statisch geheel. Waar nodig of wenselijk kunnen organisaties zich aansluiten. Taskforce huurachterstanden De taskforce huurachterstanden bestaat uit Havensteder, DOCK, Sociaal Raadslieden en Samen één. De werkgroep vormt geen statisch geheel. Waar nodig of wenselijk kunnen organisaties zich aansluiten. Bewonersbetrokkenheid In de diverse activiteiten, projecten en werkgroepen staat bewonersbetrokkenheid centraal. Bijvoorbeeld als het gaat om werkgroep de Brink. In samenwerking met DOCK, Even Buurten en het gebied wordt echter ook gewerkt aan een klankbordgroep van bewoners. Deze groep zal deels bestaan uit bestaande netwerken, er zal echter ook actief op zoek worden gegaan naar nieuwe bewoners die hieraan deel willen nemen. Bewoners komen vier maal per jaar bij elkaar, lezen mee in plannen en brengen ideeën en behoeften in, vanuit de wijk. 5.2 Financiën en Borging Voor 2014 heeft de voormalige deelgemeente een bedrag beschikbaar gesteld waarmee de projectcoördinator van Samen één in Feijenoord voor vier uur per week inzet kan plegen om een impuls te geven aan woonservicegebied Vreewijk. Dit budget bestaat uit coördinatie-uren en een klein werkbudget. Eventuele overige kosten komen voor rekening van de actieve organisaties in de wijken, of er wordt aanspraak gedaan op subsidies en fondsen. De situatie voor 2015 is nog op vele fronten onduidelijk. Zowel als het gaat om de koers vanuit de gemeente op het gebied van woonservicegebieden en langer thuis, als wanneer het gaat om financiële middelen die beschikbaar komen. Daarnaast zijn er belangrijke ontwikkelingen op het gebied van de transities, extramuralisering, maar ook de inzet Even Buurten en de aanbesteding van de dagbesteding die van grote invloed zijn op de ontwikkelingen in Vreewijk. Er wordt getracht deze 20
ontwikkelingen goed in beeld te houden, hierop in te spelen, maar ook de situatie in Vreewijk als input aan te dragen bij de ontwikkeling van beleid op deze vlakken. Het voorliggende werkplan en de uitvoering ervan, stoppen echter niet na december 2014. Met de impuls die aan het woonservicegebied wordt gegeven wordt het netwerk in de wijk zoveel mogelijk versterkt, worden werkgroepen in het leven geroepen en taken zoveel mogelijk binnen bestaande organisaties belegd. Echter, een netwerk als dit, heeft in een sterk veranderende omgeving waarin partijen en personen elkaar snel afwisselen, onderhoud nodig. Juist een vast platform waarin partijen elkaar kunnen ontmoeten, elkaar leren kennen, kunnen afstemmen en kennis uitwisselen zorgt voor structurele samenwerking in de wijk. Een katalysator en coördinator voor dit snel netwerk is van groot belang om continuïteit te waarborgen, ook in 2015. Ten slotte staat in de planning dat in het 4 de kwartaal van 2014 het integrale wijkteam Vreewijk van start zal gaan. Vanuit het wijkteam zal getracht worden meer samenhang aan te brengen in de diverse rollen van partijen in de wijk. 21