Onderzoeksdossier De vrijwilliger binnen het CAW
Onderzoeksdossier De vrijwilliger binnen het CAW
Inhoudstafel 1. Inleiding... 3 2. Data en methode... 5 2.1. Respons... 5 2.2. Codering van de gegevens... 6 2.3. Correlatie totaal erkende VTE en aantal vrijwilligers en aantal vrijwilligersuren (Aantvw/Vwuren )... 7 3. Het vrijwilligersbeleid in de CAW s... 10 3.1. Inzet van vrijwilligers... 10 3.2. Ondersteuning en omkadering vrijwilligers... 14 3.3. Vrijwilligersvergoeding... 16 3.4. De inzet van vrijwilligers in verhouding tot beroepskrachten... 18 3.5. Overzicht van de opdrachten en taken... 20 4. Het profiel en engagement van vrijwilligers... 23 4.1. Het profiel van de vrijwilligers... 23 4.2. Het engagement en de motivatie van de vrijwilligers... 25 5. Conclusie... 35 6. Bibliografie... 36 7. Bijlagen... 37 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 1 van 37
COLOFON Werkten mee: Dit onderzoeksdossier kwam tot stand met de medewerking van de vele vrijwilligers binnen de CAW s. Ingeven data: Stijn Van Mele Verwerking data: Rozemien De Troch Redactie: Anita Cautaers De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 2 van 37
1. Inleiding Het algemeen welzijnswerk heeft de bijzondere ambitie om hulp te verlenen aan "alle personen van wie de welzijnskansen bedreigd of verminderd worden ten gevolge van gebeurtenissen in de persoonlijke levenssfeer, problemen in een context van criminaliteit, of problemen van meervoudige kwetsbaarheid ten gevolge van een proces van sociale uitsluiting" (decreet algemeen welzijnswerk, B.S. 08.07.2009). Dat is een zeer ambitieuze opdracht, waarvoor de sector een klein leger aan beroepskrachten inschakelt, verdeeld over 25 Centra voor Algemeen Welzijnswerk. Maar het algemeen welzijnswerk doet dat niet alleen met beroepskrachten. Om haar missie waar te maken doet de sector beroep op vrijwilligers. En die vind je in zeer verschillende geledingen en werkingen van de Centra Algemeen Welzijnswerk (verder: "CAW"): in bestuursraden, onder de hulpverleners, in de logistieke werking, bij de administratie, enzovoort. Dat het algemeen welzijnswerk vrijwilligers inschakelt is geen toeval. Het is ook niet zomaar een praktische keuze, om het werk gedaan te krijgen. Het is een bewuste keuze omdat het werken met vrijwilligers aansluit bij de visie op mens en samenleving die binnen het algemeen welzijnswerk leeft. In een solidaire samenleving moet er ruimte zijn voor mensen om zich onbaatzuchtig in te zetten voor anderen. Enerzijds is vrijwilligerswerk of actief burgerschap een dam tegen een maatschappij waarin individualisering, eigenbelang en verzuring te vaak de kop opsteken. Tegen een maatschappij waar steeds meer naar de overheid wordt gekeken om problemen op te lossen. Anderzijds zijn vrijwilligers actieve burgers die vanuit onze visie op hulpverlening en de gehanteerde hulpverleningsmethodieken ingezet worden (Burssens en Cautaers, 2010). Het Europees jaar van de vrijwilliger van 2011 inspireert ons om een actueel beeld te brengen van de inzet en het profiel van vrijwilligers binnen de CAW s. We wensen een concreet beeld te krijgen van wie de vrijwilligers zijn die zich engageren binnen het CAW. Met deze kennis gaan we aan de slag om een gerichter recruteringsbeleid te voeren en de ondersteuning van de vrijwilligers te verbeteren. In dit dossier beschrijven we eerst bondig de methode van de gegevensverzameling. In het eerste deel van dit dossier focussen we op de inzet van vrijwilligers. De inzet van vrijwilligers wordt in hoofdzaak kwantitatief vastgelegd op basis van het aantal vrijwilligers tewerkgesteld in de respectievelijke CAW s, het aantal vrijwilligersuren, het aantal ondertekende afsprakennota s, de frequentieverdelingen van de vrijwilligersvergoeding en het aantal VTE dat de ondersteuning en coördinatie van de vrijwilligers opneemt. Tevens gaan we na of er al dan niet een verband bestaat tussen enerzijds het totaal aantal erkende VTE en het aantal ingezette vrijwilligers, en tussen anderzijds het totaal aantal erkende VTE en het aantal vrijwilligersuren. Daarnaast bieden we een overzicht van de opdrachten en taken waarvoor de vrijwilligers ingezet worden. Een vrijwilliger binnen het algemeen welzijnswerk is een persoon die onbezoldigd en onverplicht activiteiten verricht voor het CAW. Dit is conform de definitie zoals in de wet omtrent de rechten van vrijwilligers (B.S. 29.08.2005, 37309): Vrijwilligers zijn personen die onbezoldigd en onverplicht activiteiten verrichten, die worden ingericht door een organisatie, en dit ten behoeve van één of meer (andere) personen, van een organisatie of van de samenleving als geheel. Met deze omschrijving en definitie van vrijwilliger zijn we gaan bevragen over welke personen het precies gaat, namelijk wat is het geslacht, de leeftijd, het diploma en het statuut van het merendeel van de vrijwilligers? Welke activiteiten verrichten deze vrijwilligers? Hoe vaak en wanneer De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 3 van 37
worden deze activiteiten verricht? En ten slotte, wat is de motivatie van deze vrijwilligers om aan vrijwilligerswerk te doen? Het antwoord op al deze vragen komt uitvoerig aan bod in het tweede deel van dit dossier. De resultaten van de gegevensanalyse zullen ons toelaten om aan het einde van dit dossier een meer accuraat beeld te geven van de vrijwilligers binnen de CAW s. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 4 van 37
2. Data en methode 2.1. Respons Begin juni 2010 werden bevragingen 1 betreffende de inzet en het profiel van vrijwilligers naar de 25 CAW s verstuurd (Tabel 1). De CAW s kregen tot midden november de tijd om de bevraging betreffende de inzet van vrijwilligers in te vullen, evenals om de bevraging betreffende het profiel van de vrijwilligers te verspreiden onder de vrijwilligers. Aan het einde van de bevragingsperiode ontvingen we van 20 CAW s (N1=20) een ingevuld exemplaar van de inzet bevraging, en kregen we 433 profielbevragingen toegestuurd (N2=433) (Tabel 1). Deze profielbevragingen zijn afkomstig van 18 van de 25 CAW s. Van vier CAW s Delta, De Terp, De Papaver en Regio Aalst werden geen bevragingen (zowel inzet als profiel) ontvangen. De representativiteit is voldoende om een zicht te krijgen op de inzet van vrijwilligers en het profiel van de vrijwilligers binnen de CAW s. Tabel 1: Respons per CAW. De CAW s waarvan geen bevragingen werden ontvangen zijn aangeduid in het groen Provincie CAW bevraging inzet VW bevraging profiel VW Brussel Archipel 1 0 Brussel Mozaïek 1 0 Vlaams-Brabant Delta 0 0 Vlaams-Brabant Regio Vilvoorde 1 19 Vlaams-Brabant Leuven 0 48 Vlaams-Brabant Hageland 1 4 Antwerpen Metropool 1 18 Antwerpen De Mare 1 4 Antwerpen De Terp 0 0 Antwerpen De Kempen 1 27 Antwerpen Het Welzijnshuis 1 2 Limburg Sonar 1 35 Limburg t Verschil 1 30 West-Vlaanderen Stimulans 1 4 West-Vlaanderen Piramide 1 21 West-Vlaanderen Regio Brugge 1 95 West-Vlaanderen Middenkust 1 2 West-Vlaanderen M-W-Vlaanderen 1 42 West-Vlaanderen De Papaver 0 0 Oost-Vlaanderen Visserij 1 17 Oost-Vlaanderen Artevelde 1 24 Oost-Vlaanderen Regio Aalst 0 0 Oost-Vlaanderen Waasland 1 28 Oost-Vlaanderen regio Dendermonde 1 13 Oost-Vlaanderen Zuid Oost-Vlaanderen 1 0 TOTAAL 25 20 433 1 De vragenlijst met betrekking tot inzet vrijwilligers vind je in bijlage 1 en de vragenlijst m.b.t het profiel van de vrijwilliger vind je in bijlage 2 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 5 van 37
2.2. Codering van de gegevens De gegevens van de bevraging werden in het statistisch programma SPSS ( Statistical Package for the Social Sciences ) gecodeerd, verwerkt en geanalyseerd. Om de verwerking en analyse van de gegevens te vergemakkelijken, werden aan de meerkeuzevelden in de bevraging codes toegekend. Onderstaande Tabellen (Tabel 2 en Tabel 3) geven een overzicht van de gecodeerde variabelen die aan de hand van de resultaten van de bevragingen onderzocht werden. Tevens tonen beide Tabellen het type variabele weer (schaal, nominaal, ordinaal). Bij de analyses is het immers belangrijk rekening te houden met het type van de variabele. Tabel 2: Overzicht van de gecodeerde variabelen: bevraging inzet van vrijwilligers Variabele Betekenis Type variabele CAW CAW Nominaal Aantvw Aantal vrijwilligers Schaal Aantvw2 Aantal bestuurs-vw Schaal Vwuren Aantal vw-uren Schaal Taken Taken Nominaal Notas Aantal afsprakennota s Schaal Vergoed Vergoeding Nominaal [Ja, Neen] Vergoed2 Type vergoeding Nominaal VTE Aantal VTE coördinatoren/ondersteuning VW Schaal Opmerk Opmerkingen Nominaal Tabel 3: Overzicht van de gecodeerde variabelen: bevraging profiel van vrijwilligers Variabele Betekenis Type variabele CAW CAW Nominaal Geslacht Geslacht Nominaal Leeftijd Leeftijd Schaal Gezin Gezinssituatie Nominaal Beroep Beroep Nominaal Diploma Diploma Nominaal Statuut Statuut Nominaal UrenWeek Uren VW / week Ordinaal Uren_2 Meerdaags dagen / week Schaal Uren_3 Meerdaags uren / dag Schaal UrenMaand Uren VW / maand Ordinaal Moment1 Moment overdag Nominaal [Ja, Neen] Moment2 Moment s avonds Nominaal [Ja, Neen] Moment3 Moment s nachts Nominaal [Ja, Neen] Moment4 Moment weekend Nominaal [Ja, Neen] Moment5 Moment weekdagen Nominaal [Ja, Neen] Taken Taken / opdrachten Nominaal AnderVW Ander vrijwilligerswerk? Nominaal [Ja, Neen] AVW_organ Ander VW organisatie Nominaal Motivatie Motivatie Nominaal De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 6 van 37
2.3. Correlatie totaal erkende VTE en aantal vrijwilligers en aantal vrijwilligersuren (Aantvw/Vwuren ) Om de correlatie na te gaan tussen de totaal erkende VTE s van de CAW s en respectievelijk het aantal vrijwilligers en het aantal uren dat de vrijwilligers werken, werden correlatiecoëfficiënten berekend. Algemeen kunnen correlaties tussen variabelen berekend worden via drie correlatiecoëfficiënten: de Pearson-, Spearman rho- en Kendall Tau correlatiecoëfficiënt. Om correlaties via de Pearson coëfficiënt te bepalen dienen de variabelen normaal verdeeld te zijn en mag de dataset geen outliers bevatten. Onderstaande histogrammen tonen de verdeling van de totaal erkende VTE s, evenals van de variabelen aantal vrijwilligers (Aantvw) en aantal vrijwilligersuren (Vwuren). De normaal curve die op deze histogrammen is weergegeven, toont dat alle drie de variabelen niet normaal verdeeld zijn. Figuur 4 geeft een scatterplot van de drie variabelen. De scatterplot toont dat er 3 outliers vervat zitten in de dataset, welke overeenstemmen met de gegevens afkomstig van CAW Regio Brugge, CAW Midden West-Vlaanderen en CAW Regio Dendermonde. Uit deze analyses is duidelijk dat de correlaties tussen de respectievelijke variabelen berekend moeten worden met de Spearman rho- of Kendall Tau coëfficiënt. De resultaten van de correlaties en de bespreking lees je in het volgende hoofdstuk. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 7 van 37
Figuur 1, 2 en 3 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 8 van 37
Figuur 4: scatterplot De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 9 van 37
3. Het vrijwilligersbeleid in de CAW s 2 3.1. Inzet van vrijwilligers Onderstaande tabel (Tabel 4) toont dat in 2009 1828 vrijwilligers ingezet werden in de 20 onderzochte CAW s. Van deze 1828 vrijwilligers zijn 237 vrijwilligers bestuursvrijwilligers. In het nieuwe decreet op het algemeen welzijnswerk stelt men dat vrijwilligerswerk niet optioneel is. Men stelt eenvoudigweg dat de centra hun taken uitvoeren door beroepskrachten en vrijwilligers (B.S. 08.07.2009). Maar uit de Memorie van Toelichting (2009) blijkt dat men daar geen verplichting achter hoort te zoeken. Vrijwilligerswerk mág, maar moet niet. Het aantal vrijwilligers dat in de CAW s tewerkgesteld werd, varieert tussen 421 vrijwilligers in CAW Regio Brugge en 10 vrijwilligers in CAW Hageland. Uit de boordtabelgegevens van 2009 blijkt het totaal aantal gepresteerde uren in de 20 onderzochte CAW s 1.956.379,58 te zijn. Hieruit kunnen we besluiten dat ongeveer 9,92 % van de gepresteerde uren binnen de onderzochte CAW s door vrijwilligers wordt gedaan. Daarbij is nog niet het vrijwilligerswerk dat op bestuursniveau wordt gedaan geteld. In elk CAW wordt beroep gedaan op vrijwilligers. Deze bevindingen bevestigen dat vrijwilligerswerk een belangrijke pijler is binnen het algemeen welzijnswerk en inherent is aan de manier waarop de hulp- en dienstverlening gebeurt. We stellen vast dat 50,2 % van het aantal vrijwilligers ingezet wordt in de CAW s van de provincie West-Vlaanderen. Dit kan een effect zijn van een stimulerend financieel beleid dat de provincie West-Vlaanderen voert. Daarentegen presteren de Westvlaamse vrijwilligers 40,3 % van het totaal aantal vrijwilligersuren. We kunnen concluderen dat de CAW s in West-Vlaanderen meer vrijwilligers inzetten maar deze vrijwilligers presteren relatief niet meer vrijwilligersuren. 2 De vaststellingen zijn gebaseerd op een steekproefgrootte N1=20) De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 10 van 37
Aantal Aantal vrijwilligers Aantal bestuurs-vw Aantal vw-uren afsprakennota's Aantal VTE coord CAW Relatief Absoluu Relatief Relatief Absolu Relatief Absolu Relatief Absoluut (%) t (%) Absoluut (%) ut (%) ut (%) De Mare 26 1,40% 12 5,10% 1744 0,90% 14 1,00% 1 6,80% Metropool 72 3,90% 24 10,10% 11976 6,20% 48 3,50% 0 0,00% De Terp NA NA NA NA NA NA NA NA NA NA Welzijnshuis 12 0,70% 0 0,00% NA NA 12 0,90% 0,5 3,40% De Kempen 114 6,20% 12 5,10% 15173 7,80% 102 7,50% 2,6 17,80% Totaal Provincie Antwerpen 224 12,2 48 20,3 28893 14,9 176 12,9 4,1 28 Sonar 70 3,80% 19 8,00% 8669 4,50% 34 2,50% 0,5 3,40% t Verschil 116 6,30% 34 14,30% 6275,41 3,20% 46 3,40% 0,08 0,50% Totaal Provincie Limburg 186 10,1 53 22,3 14944,41 7,7 80 5,9 0,58 3,9 Artevelde 130 7,10% 12 5,10% 17760 9,10% 67 4,90% 0,1 0,70% Visserij 40 2,20% 10 4,20% 7501 3,90% 28 2,10% 1 6,80% Regio Dendermonde 72 3,90% 8 3,40% 25899 13,30% 71 5,20% 1,3 8,90% Regio Aalst NA NA NA NA NA NA NA NA NA NA Waasland 50 2,70% 12 5,10% 5700,33 2,90% 35 2,60% 0,5 3,40% Zuid O-Vlaanderen 66 3,60% 0 0,00% 3249,76 1,70% 66 4,90% 2 13,70% Totaal Provincie Oost-Vlaanderen 358 19,5 42 17,8 60110,09 30,9 267 19,7 4,9 33,5 Archipel 75 4,10% 18 7,60% 5886 3,00% 30 2,20% 1,5 10,30% Mozaïek 29 1,60% 8 3,40% NA NA 6 0,40% NA NA Totaal Brussel 104 5,7 26 11 5886 3 36 2,6 1,5 10,3 Delta NA NA NA NA NA NA NA NA NA NA Hageland 10 0,50% 5 2,10% 3696 1,90% 5 0,40% 0,3 2,10% Leuven NA NA NA NA NA NA NA NA NA NA Regio Vilvoorde 28 1,50% 17 7,20% 2372,35 1,20% 27 2,00% 0 0,00% Totaal Provincie Vlaams-Brabant 38 2 22 9,3 6068,35 3,1 32 2,4 0,3 2,1 Regio Brugge 421 23,00% 7 3,00% 28121 14,50% 421 31,00% 1 6,80% De Papaver NA NA NA NA NA NA NA NA NA NA Piramide 96 5,30% 8 3,40% 11125 5,70% 88 6,50% 0,25 1,70% Stimulans 143 7,80% 0 0,00% 14500 7,50% 143 10,50% 1 6,80% Middenkust 132 7,20% 18 7,60% 5081 2,60%.. 0 0,00% Midden W-Vlaanderen 126 6,90% 13 5,50% 19421 10,00% 113 8,30% 1 6,80% Totaal Provincie West-Vlaanderen 918 50,2 46 19,5 78248 40,3 765 56,3 3,25 22,1 TOTAAL 1828 100,00% 237 100,00% 194149,9 100,00% 1356 100,00% 14,63 100,00% Tabel 4: Overzicht van de inzet van vrijwilligers, gegeven per CAW en per provincie 3 3 De vragen waarvoor geen antwoord werd gegeven, worden aangeduid door NA (No Answer). De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 11 van 37
Tabel 5: gemiddeld aantal vrijwilligersuren per vrijwilliger per CAW CAW Aantal vrijwilligers Aantal vrijwilligersuren Aantal uren per vrijwilliger Absoluut Absoluut Gemiddelde De Mare 26,00 1.744,00 67,08 Metropool 72,00 11.976,00 166,33 De Terp NA NA NA Welzijnshuis 12,00 NA NA De Kempen 114,00 15.173,00 133,10 Totaal Provincie ANT 224,00 28.893,00 128,99 Sonar 70,00 8.669,00 123,84 t Verschil 116,00 6.275,41 54,10 Totaal Provincie LIM 186,00 14.944,41 80,35 Artevelde 130,00 17.760,00 136,62 Visserij 40,00 7.501,00 187,53 Regio Dendermonde 72,00 25.899,00 359,71 Regio Aalst NA NA NA Waasland 50,00 5.700,33 114,01 Zuid O-Vlaanderen 66,00 3.249,76 49,24 Totaal Provincie OVL 358,00 60.110,09 167,91 Archipel 75,00 5.886,00 78,48 Mozaïek 29,00 NA NA Totaal Brussel 104,00 5.886,00 56,60 Delta NA NA NA Hageland 10,00 3.696,00 369,60 Leuven NA NA NA Regio Vilvoorde 28,00 2.372,35 84,73 Totaal Provincie VBR 38,00 6.068,35 159,69 Regio Brugge 421,00 28.121,00 66,80 De Papaver NA NA NA Piramide 96,00 11.125,00 115,89 Stimulans 143,00 14.500,00 101,40 Middenkust 132,00 5.081,00 38,49 Midden W-Vlaanderen 126,00 19.421,00 154,13 Totaal Provincie WVL 918,00 78.248,00 85,24 TOTAAL 1.828,00 194.149,85 106,21 Aantal professionele uren/jaar Het gemiddelde aantal uren dat een vrijwilliger binnen de CAW s presteert bedraagt 106,21 uren. Ook hier merken we een enorm verschil tussen het laagste gemiddelde aantal uren (= 38,49) en het hoogste gemiddelde aantal uren (= 369,59). Opvallend is dat in regio Dendermonde 359,71 uren gepresteerd worden per vrijwilliger. Dit is nog het effect van de extra vraag naar inzet van de vrijwilligers naar aanleiding van de tragische gebeurtenissen in het kinderdagverblijf Fabeltjesland. CAW regio Dendermonde zorgde toen voor slachtofferhulp aan de getroffenen, hun familieleden en naasten. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 12 van 37
Tabel 6: verhouding bestuursvrijwilligers ten aanzien van totale aantal vrijwilligers CAW Aantal vrijwilligers Absoluut Aantal bestuursvw Absoluut verhouding bestuurder tov totaal % De Mare 26,00 12 46,15 Metropool 72,00 24 33,33 De Terp NA NA NA Welzijnshuis 12,00 0 0,00 De Kempen 114,00 12 10,53 Totaal Provincie Antwerpen 224,00 48 21,43 Sonar 70,00 19 27,14 t Verschil 116,00 34 29,31 Totaal Provincie Limburg 186,00 53 28,49 Artevelde 130,00 12 9,23 Visserij 40,00 10 25,00 Regio Dendermonde 72,00 8 11,11 Regio Aalst NA NA NA Waasland 50,00 12 24,00 Zuid O-Vlaanderen 66,00 0 0,00 Totaal Provincie Oost-Vlaanderen 358,00 42 11,73 Archipel 75,00 18 24,00 Mozaïek 29,00 8 27,59 Totaal Brussel 104,00 26 25,00 Delta NA NA NA Hageland 10,00 5 50,00 Leuven NA NA NA Regio Vilvoorde 28,00 17 60,71 Totaal Provincie Vlaams Brabant 38,00 22 57,89 Regio Brugge 421,00 7 1,66 De Papaver NA NA NA Piramide 96,00 8 8,33 Stimulans 143,00 0 0,00 Middenkust 132,00 18 13,64 Midden W-Vlaanderen 126,00 13 10,32 Totaal Provincie West-Vlaanderen 918,00 46 5,01 TOTAAL 1.828,00 237 12,96 Van de 1828 vrijwilligers zijn er 237 bestuursvrijwilligers in de bevraagde CAW s. Dit is 12,96 %. Het aantal bestuursvrijwilligers dat de CAW s vermelden gaat van 5 (CAW Hageland) tot 34 (CAW t Verschil). Het hoge aantal bestuursvrijwilligers in CAW t Verschil en ook bij andere CAW s is het gevolg van een historische evolutie waarbij vroegere v.z.w. s gefusioneerd zijn en het aantal oorspronkelijke bestuursmandaten werden opgeteld en dus werden behouden. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 13 van 37
3.2. Ondersteuning en omkadering vrijwilligers In 2009 werden in de 20 opgenomen CAW s 1356 afsprakennota s ondertekend en tellen we 14,63 voltijdse equivalenten die de coördinatie van de vrijwilligers op zich nemen. Hieronder vind je de details per CAW en worden opmerkelijke vaststellingen weergegeven. Tabel 7: aantal afsprakennota s CAW Aantal vrijwilligers Absoluut Aantal afsprakennota's Absoluut Verhouding afsprakennota t.o.v. VW % De Mare 26,00 14 53,85 Metropool 72,00 48 66,67 De Terp NA NA NA Welzijnshuis 12,00 12 100,00 De Kempen 114,00 102 89,47 Totaal Provincie Antwerpen 224,00 176 78,57 Sonar 70,00 34 48,57 t Verschil 116,00 46 39,66 Totaal Provincie Limburg 186,00 80 43,01 Artevelde 130,00 67 51,54 Visserij 40,00 28 70,00 Regio Dendermonde 72,00 71 98,61 Regio Aalst NA NA NA Waasland 50,00 35 70,00 Zuid O-Vlaanderen 66,00 66 100,00 Totaal Provincie Oost-Vlaanderen 358,00 267 74,58 Archipel 75,00 30 40,00 Mozaïek 29,00 6 20,69 Totaal Brussel 104,00 36 34,62 Delta NA NA NA Hageland 10,00 5 50,00 Leuven NA NA NA Regio Vilvoorde 28,00 27 96,43 Totaal Provincie Vlaams-Brabant 38,00 32 84,21 Regio Brugge 421,00 421 100,00 De Papaver NA NA NA Piramide 96,00 88 91,67 Stimulans 143,00 143 100,00 Middenkust 132,00. NA Midden W-Vlaanderen 126,00 113 89,68 Totaal Provincie West-Vlaanderen 918,00 765 83,33 TOTAAL 1.828,00 1.356 74,18 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 14 van 37
74,18 % van de vrijwilligers binnen de CAW s hebben een afsprakennota. We merken op dat vooral de Brusselse en Limburgse CAW s het nalaten om een afsprakennota op te stellen. Welke hiervoor de reden is en of dit afhankelijk is van de opdrachten en taken die een vrijwilliger uitoefent of het opzien tegen de administratieve lasten kunnen we niet aangeven. Hiervoor is bijkomend onderzoek nodig. Tabel 8: aantal vrijwilligerscoördinatoren CAW Aantal vrijwilligers Absoluut Aantalvrijwilligerscoördinatoren Absoluut Verhouding coördinator tov VW % De Mare 26,00 1 3,85 Metropool 72,00 0 0,00 De Terp NA NA NA Welzijnshuis 12,00 0,5 4,17 De Kempen 114,00 2,6 2,28 Totaal Provincie Antwerpen 224,00 4,1 1,83 Sonar 70,00 0,5 0,71 t Verschil 116,00 0,08 0,07 Totaal Provincie Limburg 186,00 0,58 0,31 Artevelde 130,00 0,1 0,08 Visserij 40,00 1 2,50 Regio Dendermonde 72,00 1,3 1,81 Regio Aalst NA NA NA Waasland 50,00 0,5 1,00 Zuid O-Vlaanderen 66,00 2 3,03 Totaal Provincie Oost-Vlaanderen 358,00 4,9 1,37 Archipel 75,00 1,5 2,00 Mozaïek 29,00 NA NA Totaal Brussel 104,00 1,5 1,44 Delta NA NA NA Hageland 10,00 0,3 3,00 Leuven NA NA NA Regio Vilvoorde 28,00 0 0,00 Totaal Provincie Vlaams-Brabant 38,00 0,3 0,79 Regio Brugge 421,00 1 0,24 De Papaver NA NA NA Piramide 96,00 0,25 0,26 Stimulans 143,00 1 0,70 Middenkust 132,00 0 0,00 Midden W-Vlaanderen 126,00 1 0,79 Totaal Provincie West-Vlaanderen 918,00 3,25 0,35 TOTAAL 1.828,00 14,63 0,80 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 15 van 37
Voor 100 vrijwilligers wordt gemiddeld 0,8 VTE vrijwilligerscoördinatie ingezet binnen de CAW s. Dat is heel weinig. Dit dienen we enigszins te relativeren omdat de ondersteuning van vrijwilligers ook wordt opgenomen door hulpverleners waar vrijwilligers mee samenwerken. Ook de functie en het profiel van een vrijwilligerscoördinator wordt niet in alle CAW s gelijkaardig ingevuld. Ook de functiebenaming van vrijwilligerscoördinator komt niet in alle CAW s voor waardoor het aangeven van het al dan niet inzetten van een vrijwilligerscoördinator enigszins vertekend is. Toch dient uit de bevraging het lage vastgestelde aantal vrijwilligerscoördinatoren als een knipperlicht beschouwd te worden. Dit dienen we ook te plaatsen binnen een context van het leggen van prioriteiten binnen een subsidie-enveloppe en het voeren van een beleid waar vooral gekeken wordt naar de effectiviteit en efficiëntie van de hulpverlening. Het uitbouwen van een eerstelijns welzijnswerk waarbij men er van uit gaat dat in eerste instantie uitgezocht wordt in welke mate de mantelzorg, de directe omgeving en mensen uit het sociale netwerk kunnen gemobiliseerd en ingezet worden om mee de gepaste hulp en ondersteuning te geven aan een hulpvrager, vergt meer en meer ondersteuning van deze vrijwilligers. Hopelijk is het Europees jaar van de vrijwilligers in 2011 een trigger om het beleid zowel intern als vanuit de overheid aan het denken te zetten en een vrijwilligersbeleid te stimuleren. 3.3. Vrijwilligersvergoeding In de inleiding werd in de definitie voor vrijwilliger gewezen op het onbezoldigd karakter van vrijwilligerswerk. Dit sluit niet uit dat de onkosten van vrijwilligers worden vergoed. Hoewel elk CAW vrij is om al dan niet een vrijwilligersvergoeding te betalen, voorzien slechts 3 van de 20 CAW s géén vergoeding. De regelgeving betreffende de rechten van de vrijwilligers voorziet drie vergoedingssystemen die de CAW s kunnen hanteren: reële kostenvergoedingsysteem, de vergoeding van enkel de verplaatsingskosten, of vast of forfaitair kostenvergoedingsysteem. De reële kostenvergoeding en de vergoeding van de verplaatsingsonkosten zijn onbegrensd, maar buitensporige bedragen worden niet aanvaard. Indien naast de vergoeding op basis van de afgelegde kilometers voor dienstverplaatsingen ook extra kosten aan de vrijwilliger worden bezoldigd, wordt dit beschouwd als een terugbetaling van reële kosten. Bij een vaste of forfaitaire kostenvergoeding gelden maxima. In tegenstelling tot voorgaande vergoedingsystemen moeten bij dit systeem de realiteit en de omvang van de kosten niet bewezen worden. Het totaal van de ontvangen vergoedingen mag evenwel de vastgelegde grensbedragen niet overschrijden. Deze bedragen zijn gekoppeld aan de spilindex. Voor het jaar 2011 zijn de grensbedragen vastgelegd op 30,82 euro per dag en 1.232,92 euro per jaar. Figuur 6 toont dat 6 van de 20 CAW s een vrijwilligersvergoeding voorzien volgens het reële kostenvergoedingsysteem. Geen enkel CAW past alleen het vaste of forfaitaire kostenvergoedingsysteem toe. Zeven van de onderzochte CAW s hanteren verschillende vergoedingssystemen (hetzij forfaitair en reëel(1), hetzij forfaitair en verplaatsing(2), hetzij alle drie(3). Het spreekt voor zich dat kostenvergoedingssystemen in hoofde van één vrijwilliger, niet door elkaar kunnen gemengd worden, per kalenderjaar. Maar er kunnen door één CAW wel verschillende vormen van vergoedingen toegepast worden ten aanzien van verschillende vrijwilligers. Toch roept deze bevinding een kritische bemerking op. Wat zijn de criteria die een CAW gebruikt om voor de ene vrijwilliger een ander vergoedingsysteem toe te passen dan voor de andere vrijwilliger? Genereert de toepassing van verschillende vergoedingsystemen binnen éénzelfde organisatie geen onvermijdelijke ongelijkheden? Om hierover uitsluitsel te bieden dient men voor elke vrijwilliger afzonderlijk na te gaan hoeveel (in uren of dagen) en/of op welke De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 16 van 37
momenten de vrijwilliger werkzaam is. Zo kan men immers veronderstellen dat een vrijwilliger die wekelijks slechts één dag en overdag vrijwilligerswerk verricht eerder volgens het forfaitaire systeem zal vergoed worden. Van een vrijwilliger die zich daarentegen vierdaags per week engageert, kan men veronderstellen dat deze door het CAW eerder volgens het reële vergoedingsysteem betaald wordt. En dan hebben we ook nog niet de soort taken in rekening gebracht die een vrijwilliger opneemt en dat eventueel aanleiding kan geven tot een verschillend vergoedingssysteem. Een vrijwilliger die met de eigen wagen heel wat kilometers aflegt ten behoeve van zijn vrijwilligerswerk en/of met de GSM heel wat telefoontjes pleegt zal meer kosten hebben dan een vrijwilliger die aan de balie het onthaal verzekerd. Dat er verschillende vergoedingssystemen gebruikt worden binnen de CAW s in hoofde van verschillende vrijwilligers heeft alles te maken met de enorme diversiteit aan taken en opdrachten die door vrijwilligers opgenomen worden binnen een CAW. Figuur 5: Frequentieverdeling van de antwoorden op de vraag of er binnen het CAW een vrijwilligersvergoeding wordt voorzien. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 17 van 37
Figuur 6: Frequentieverdeling van het type van vergoeding. 3.4. De inzet van vrijwilligers in verhouding tot beroepskrachten Op basis van de verzamelde data en het berekenen van een aantal correlaties willen we nagaan of de inzet van vrijwilligers afhankelijk is van het aantal erkende VTE. Met andere woorden worden er meer vrijwilligersuren gepresteerd in de CAW s die ook meer professionele krachten (= aantal erkende VTE) inzetten? De Spearman rho- en Kendall Tau correlatiecoëfficiënten worden gegeven in onderstaande tabellen (Tabel 9 en 10). Merk op dat de steekproefgrootte N1 bij de bepaling van de correlatiecoëfficiënten tussen de totaal erkende VTE s en de inzet van het aantal vrijwilligersuren in een CAW op jaarbasis 2009 niet 20 maar 18 bedraagt. Twee CAW s (Welzijnshuis en Mozaïek) lieten immers weten dat het aantal vrijwilligersuren op jaarbasis in 2009 niet geregistreerd werd in hun boordtabellen. Uit de resultaten van deze correlatie-analyse (Tabel 9) kunnen we geen conclusies formuleren met betrekking tot het al dan niet bestaan van een verband tussen het aantal vrijwilligers en het aantal erkende VTE s. De correlatie tussen de totaal erkende VTE s in een CAW en het aantal vrijwilligers actief in een CAW is voor beide coëfficiënten immers vrij laag en bovendien niet significant. Ook de correlatie tussen de totaal erkende VTE s en het aantal uren dat vrijwilligerswerk verricht wordt in een CAW is niet erg hoog. Voor de Kendall Tau correlatiecoëfficiënt zijn beide variabelen echter wel significant positief gecorreleerd met elkaar (op significantieniveau α = 5%). We kunnen hieruit besluiten dat voor het jaar 2009 CAW s met een hoog VTE, doorgaans een hogere inzet van vrijwilligersuren melden. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 18 van 37
Tabel 9: Correlatie tussen de totaal erkende VTE en het aantal vrijwilligers Kendall s tau_b Totaal erkende vte op 31/12/2009 Aantal vrijwilligers Spearman s rho Totaal erkende vte op 31/12/2009 Aantal vrijwilligers Correlationsª Totaal erkende vte op 31/12/2009 Correlation Coefficient Sig. (2-tailed) Correlation Coenfficient Sig. (2-tailed) Correlation Coenfficient Sig. (2-tailed) Correlation Coenfficient Sig. (2-tailed) 1,000 0,259 0,112 Aantal vrijwilligers 0,259 0,112 1,000 1,000 0,394 0,086 0,394 0,086 1,000 Tabel 10: Correlatie tussen de totaal erkende VTE en het aantal uren vrijwilligerswerk. Kendall s tau_b Totaal erkende vte op 31/12/2009 Aantal vrijwilligers Spearman s rho Totaal erkende vte op 31/12/2009 Aantal vrijwilligers Correlationsª Totaal erkende vte op 31/12/2009 Correlation Coefficient Sig. (2-tailed) Correlation Coenfficient Sig. (2-tailed) Correlation Coenfficient Sig. (2-tailed) Correlation Coenfficient Sig. (2-tailed) Aantal vrijwilligers 1,000 0,373* 0,031 0,373* 0,031 1,000 1,000 0,455 0,058 0,455 0,058 1,000 We kunnen dus voorzichtig concluderen dat hoe hoger het aantal beroepskrachten is (= aantal erkende VTE) hoe meer vrijwilligersuren er gepresteerd worden. Maar het aantal vrijwilligers stijgt niet noemenswaardig met het aantal erkende voltijdse equivalenten. Dit betekent dat in CAW s met minder erkende voltijdse equivalenten de vrijwilligers zich minder uren engageren dan in CAW s met meer erkende voltijdse equivalenten. De idee dat er meer vrijwilligers zouden ingezet worden daar waar er weinig professionele beroepskrachten zijn, wordt door deze analyse van gegevens alvast niet ondersteund. Integendeel, vrijwilligers engageren, vergt de nodige professionele omkadering. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 19 van 37
3.5. Overzicht van de opdrachten en taken Onderstaande Tabel 11 geeft een overzicht van de opdrachten en taken die door de vrijwilligers in de CAW s worden uitgevoerd. Vrijwilligers worden voornamelijk ingezet voor hulp- en dienstverlening aan cliënten. Dat gaat van onthaal en ontvangst, tot opvang en begeleiding van cliënten waarbij dan vooral ondersteunende activiteiten samen met de cliënten worden opgenomen en vrijwilligers present zijn en deel uit maken van het sociaal netwerk van de cliënt. Voorbeelden hiervan zijn onder andere samen met de cliënt zoeken naar een zinvolle dagbesteding, samen koken met de cliënt, begeleiden van bezoekmomenten in bezoekruimte. Ook heel wat administratief en logistiek werk wordt binnen de CAW s door vrijwilligers opgenomen. Kortom, de variëteit aan opdrachten en taken die vrijwilligers binnen het algemeen welzijnswerk opnemen is bijzonder groot. De opsomming hieronder geeft een beeld van deze variëteit. We hebben bewust de opsomming zo uitgebreid mogelijk gehouden en zo dicht mogelijk bij de bewoordingen van de respondent. Tabel 11: Overzicht van de opdrachten en taken en diens frequentie in de 20 beschouwde CAW s. Opdrachten en taken Frequentie Administratieve taken 11 Onthaal/receptie (ontvangst, aanmelding, géén hulpverlening) 10 Opvang (nacht, mannen, volwassenen, jongeren, residentieel, daklozen, in 9 crisisnetwerk) Begeleiding (huiswerk, psychosociaal, gesprekken) 9 Justitieel welzijnswerk (bib, bezoek) 8 Aanwezigheid inloopcentrum 7 (telefoon)permanentie 6 Slachtofferhulp ( + chat) 6 Logistieke taken klussen 10 Groepsactiviteiten (organisatie) 4 Bestuurders/bestuur/beleid 4 ICT 63 Winkelbediening (2e hands winkel) 3 Organisatie jaarlijkse activiteiten (oudejaar, koerfeest) 3 Bezoekruimte (organisatie, begeleiden bezoekmomenten) 3 Hulpverlening 3 Vorming 3 JAC (jongerenadvies centrum) 3 Bemiddeling (scheiding, schuld) 2 Ondersteuning (kinderwerking, opvoeding) 2 Tuinman 2 Helpen bij koken 2 Advies over financieel beleid, personeelsbeleid, cliëntparticipatie (vrijwillige 1 bestuurder) Opbouwen en ontruimen sociaal restaurant 1 Individuele vrijwilligersopdrachten 1 Activiteiten ter ondersteuning van de residentiële opvang 1 Poetsen restaurant 1 Bediening in ontmoetingsruimte 1 Tolk 1 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 20 van 37
Opdrachten en taken Frequentie Onderhoud vergaderruimte en sanitair 1 Sociale kruidenier 1 Katrol Kortrijk en Menen 1 Crisisnetwerk 1 Contactblad 1 Zoeken woonst 1 Sociaal artistiek project De Figuranten 1 Organiseren (sponsor)activiteiten 1 COC 1 Preventieproject Vitalsounds 1 Onderwijzen in de gevangenis 1 Animatie 1 Halfweghuis 1 Medische zorg verstrekking 1 Jurist 1 Woonclub 1 Promo werking op terrein 1 De Brug 1 Redactieraad 1 Opbouw en afbraak standen 1 CGSO 1 Helpen zoeken naar zinvolle dagbesteding 1 Allochtone cliënten in contact brengen met onze dagelijkse leefgewoontes 1 Therapeut 1 TOTAAL 54 145 Het type vrijwilliger in de CAW s dat we op basis van het soort opdrachten en taken die verricht worden, kan omschrijven is een dienstverlenende vrijwilliger 4. Een vrijwilliger die op een zichtbare manier goed werk wil verrichten binnen een veilige, niet uitdagende context en dit voor anderen en samen met andere mensen. Zij nemen duidelijk afgebakende taken op zich met een beperkte eindverantwoordelijkheid. Dit is het type vrijwilliger dat tevreden is als de mensen (cliënten, beroepskracht) rondom hem tevreden zijn en een bedankje volstaat. Indien meer engagement of een ander engagement gevraagd wordt dan kan dit zijn veilige gevoel in het gedrang brengen en kan hij afhaken. Voor het type dienstverlenende vrijwilliger dient altijd de opdracht en de taken op voorhand duidelijk onderhandeld en afgesproken worden. Een andere vraag die hierbij naar bovenkomt, is de mate waarin de opdracht van vrijwilligers kán of moet verschillen van de opdrachten van beroepskrachten. Uit bovenstaande opsomming blijkt dat sommige taken zich er makkelijker toe lenen om opgenomen te worden door vrijwilligers. In vergelijking met het vroegere decreet op het algemeen welzijnswerk (B.S. 17.02.1998) laat het nieuwe decreet de beperking vallen dat activiteiten van vrijwilligers zich moeten onderscheiden van en/of complementair moeten zijn aan activiteiten die gewoonlijk door beroepskrachten worden verricht (B.S. 08.07.2009). Belangrijk hierbij is dat wanneer vrijwilligers dezelfde taken opnemen als beroepskrachten, dat met dezelfde kwaliteit moet gebeuren als door de 4 Op basis van het vrijwilligerskwadrant van CIVIQ, Kuperus M, De vereniging op survival, Utrecht, 2005 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 21 van 37
beroepskrachten. En dus moeten ook dezelfde competenties gevraagd worden van deze vrijwilligers als men vraagt van beroepskrachten voor diezelfde taak. In realiteit verrichten vrijwilligers in heel wat settings wel degelijk andere taken dan de beroepskrachten. Zo blijkt bijvoorbeeld binnen de diensten slachtofferhulp dat beroepskrachten systematisch meer structurele taken opnemen, terwijl de (meeste) vrijwilligers daar nooit toe komen. Vaak kiest men ook beroepskrachten voor de meer complexe zaken, of zaken die een specifieke deskundigheid vragen. Of men schakelt vrijwilligers in voor tijdrovende aspecten van hulpverlening die zich situeren in het relationele, het aanwezig zijn bij de cliënt, het bieden van ondersteuning, de nazorg. Terwijl beroepskrachten dan meer instaan voor de technische deskundigheid en begeleiding. Het lopende onderzoek binnen het Steunpunt algemeen welzijnswerk omtrent de rol van de vrijwilliger in de hulpverlening als bewuste keuze om een hulpverleningmethodiek meer effectiviteit te geven, zal meer klaarheid hieromtrent geven. Het gevaar van dergelijke taakverdelingen is dat men de aan vrijwilligers toevertrouwde taken als minder belangrijk gaat beschouwen, dan wat beroepskrachten opnemen. En dat beroepskrachten het bijvoorbeeld niet (meer) als hun taak beschouwen om ook zoveel mogelijk present te zijn, om aan het relationele aspect te werken, om loutere ondersteuning te bieden. Het is daarom belangrijk dat men bij de taakverdeling tussen vrijwilligers en beroepskrachten expliciet vermijdt om aan deze verdeling ook waardering van de respectievelijke hulpverleningsaspecten te koppelen. Een goede beroepskracht moet deskundig zijn zowel op het relationele als op het technische, en moet zich ook op beide vlakken blijven manifesteren. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 22 van 37
4. Het profiel en engagement van vrijwilligers 5 4.1. Het profiel van de vrijwilligers Het profiel van de CAW-vrijwilliger wordt geschetst aan de hand van een respons van 433, dat is 23,68% van het totaal aantal vrijwilligers in 2009 (1828). De verhouding man/vrouw Onderstaande tabel (Tabel 12) toont dat er over het algemeen beduidend meer vrouwelijke vrijwilligers werkzaam zijn in de 18 onderzochte CAW s. Tabel 12: Verhouding mannelijke/vrouwelijke vrijwilligers Aantal % Geslacht Man 161 37,2 Vrouw 271 62,6 NA 1 0,2 Totaal 433 100,0 Leeftijd In de 18 opgenomen CAW s zijn vrijwilligers van alle leeftijdsgroepen actief. De leeftijdsgroep die er meest uitschiet is de leeftijdsgroep 55-64 jaar. Tabel 13: Leeftijd van de vrijwilligers Aantal % Leeftijd Jonger dan 18 jaar 10 2,3 Meer dan 18 maar jonger dan 25 jaar 27 6,2 Meer dan 25 maar jonger dan 35 jaar 40 9,2 Meer dan 35 maar jonger dan 45 jaar 44 10,2 Meer dan 45 maar jonger dan 55 jaar 86 19,9 Meer dan 55 maar jonger dan 65 jaar 121 27,9 Meer dan 65 maar jonger dan 75 jaar 81 18,7 Meer dan 75 jaar 16 3,7 NA 8 1,8 Totaal 433 100,0 5 Het profiel en engagement van de vrijwilligers is gebaseerd op een steekproefgrootte van N2=433) De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 23 van 37
Gezinssituatie Het merendeel van de vrijwilligers die werkzaam zijn in de 18 onderzochte CAW s wonen hetzij samen met hun partner, hetzij alleen. Tabel 14: Gezinssituatie van de vrijwilligers Aantal % Gezinssituatie Samenwonend met partner 176 40,6 Samenwonend met partner en kinderen 76 17,6 Samenwonend alleen met kinderen 14 3,2 Samenwonend met ouders 27 6,2 Samenwonend met andere familieleden 4 0,9 Gemeenschapswonen - kot 17 3,9 Alleenwonend 115 26,6 Opvangcentrum 1 0,2 NA 3 0,7 Totaal 433 100,0 Diploma Meer dan de helft van de onderzochte vrijwilligers is in het bezit van hetzij een diploma van het hoger secundair onderwijs, hetzij van het hoger onderwijs. Tabel 15: Hoogst behaalde diploma van de vrijwilligers Aantal % Diploma Lager onderwijs 20 4,6 Lager secundair onderwijs 79 18,2 Hoger secundair onderwijs 119 27,5 Hoger onderwijs 124 28,6 Universitair onderwijs 74 17,1 NA 17 3,9 Totaal 433 100,0 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 24 van 37
Statuut De grootste groep zijn de gepensioneerden, gevolgd door de werkenden en huismannen en huisvrouwen. Tabel 16: Arbeidssituatie en tewerkgestelde sector van de vrijwilligers Aantal % Statuut Werkende 107 24,7 Werkloos werkzoekende 36 8,3 Bruggepensioneerde 28 6,5 Huisman - huisvrouw 41 9,5 Leefloner 5 1,2 Zelfstandige of helper 11 2,5 Student 36 8,3 Zieke of invalide 38 8,8 Gepensioneerde 125 28,9 Andere 5 1,2 NA 1 0,2 Totaal 433 100,0 4.2. Het engagement en de motivatie van de vrijwilligers Duur van het engagement Het merendeel van de vrijwilligers die actief zijn in de 18 onderzochte CAW s verrichten tussen de 1 en 3 uren vrijwilligerswerk per week. Voor de vrijwilligers die minder dan éénmaal per week vrijwilligerswerk doen, verwijzen we naar de resultaten die gegeven worden in Tabel 18 (Uren VW/maand). Tabel 17: Engagement van de vrijwilligers uitgedrukt in het aantal uren per week Aantal Uren VW / week Minder dan 1 uur 67 Tussen 1 en 3 uren 115 4 uur per week 83 Meer dan 4 uren per week 41 Een dag per week 19 Meerdere dagen per week 65 NA 4 Totaal 394 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 25 van 37
Tabel 18: Engagement van de vrijwilligers uitgedrukt in aantal uren per maand Aantal Uren VW / maand Minder dan 4 uren per maand 76 Tussen 4 en 8 uren per maand 91 Tussen 8 en 20 uren per maand 123 Meer dan 20 uren per maand 91 NA 4 Totaal 385 Tabel 19: Kruistabel: engagement versus geslacht U R E N V W / W E E K Minder dan 1 uur Tussen 1 à 3 uren Geslacht Man Vrouw NA Totaal Aantal 36 31 0 67 % van Uren VW / week 53,7% 46,3% 0,0% 100,0% % van Geslacht 25,9% 12,2% 0,0% 17,0% Aantal 50 65 0 115 % van Uren VW / week 43,5% 56,5% 0,0% 100,0% % van Geslacht 36,0% 25,6% 0,0% 29,2% 4 uur per week Aantal 12 71 0 83 % van Uren VW / week 14,5% 85,5% 0,0% 100,0% Meer dan 4 uren per week Een dag per week Meerdere dagen per week NA Totaal % van Geslacht 8,6% 28,0% 0,0% 21,1% Aantal 10 31 0 41 % van Uren VW / week 24,4% 75,6% 0,0% 100,0% % van Geslacht 7,2% 12,2% 0,0% 10,4% Aantal 3 16 0 19 % van Uren VW / week 15,8% 84,2% 0,0% 100,0% % van Geslacht 2,2% 6,3%,0% 4,8% Aantal 26 38 1 65 % van Uren VW / week 40,0% 58,5% 1,5% 100,0% % van Geslacht 18,7% 15,0% 100,0% 16,5% Aantal 2 2 0 4 % van Uren VW / week 50,0% 50,0% 0,0% 100,0% % van Geslacht 1,4% 0,8% 0,0% 1,0% Aantal 139 254 1 394 % van Uren VW / week 35,3% 64,5%,3% 100,0% % van Geslacht 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Tabel 19 toont aan dat vrouwelijke vrijwilligers zich langer engageren dan mannen. De inzet van mannen is in grote mate beperkt tot minder dan 3 uren/week. Het profiel van de mannelijke vrijwilliger binnen een CAW is enerzijds diegene die voornamelijk korte engagementen opneemt. Zo doet 61,9% van de mannelijke vrijwilligers minder dan 3 uur vrijwilligerswerk per week. Anderzijds kunnen we ook op de mannen rekenen voor het langere engagement: 18,7% van de mannelijke vrijwilligers engageren zich voor meerdere dagen per week. Van de vrouwelijke vrijwilligers engageren de meesten zich voor 4 uur per week (28%) en voor meerdere dagen per week (15,0%) De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 26 van 37
Tabel 20: Kruistabel: engagement versus leeftijd U R E N V W / W E E K Minder dan 1 uur Tussen 1 en 3 uren 4 uur per week Meer dan 4 uren per week Een dag per week - 18 jaar 18-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar Leeftijd 45-54 jaar 55-64 jaar 65-74 jaar Aantal 5 9 5 9 10 14 10 5 0 67 % van Uren VW / week 7,5% 13,4% 7,5% 13,4% 14,9% 20,9% 14,9% 7,5% 0,0% 100,0% % van Leeftijd 83,3% 36,0% 12,8% 23,7% 13,2% 12,7% 13,0% 33,3% 0,0% 17,0% Aantal 0 9 17 12 15 29 24 6 3 115 % van Uren VW / week 0,0% 7,8% 14,8% 10,4% 13,0% 25,2% 20,9% 5,2% 2,6% 100,0% % van Leeftijd 0,0% 36,0% 43,6% 31,6% 19,7% 26,4% 31,2% 40,0% 37,5% 29,2% Aantal 0 1 6 5 27 26 15 1 2 83 % van Uren VW / week 0,0% 1,2% 7,2% 6,0% 32,5% 31,3% 18,1% 1,2% 2,4% 100,0% % van Leeftijd 0,0% 4,0% 15,4% 13,2% 35,5% 23,6% 19,5% 6,7% 25,0% 21,1% Aantal 0 2 4 3 6 16 8 1 1 41 % van Uren VW / week 0,0% 4,9% 9,8% 7,3% 14,6% 39,0% 19,5% 2,4% 2,4% 100,0% % van Leeftijd 0,0% 8,0% 10,3% 7,9% 7,9% 14,5% 10,4% 6,7% 12,5% 10,4% Aantal 0 1 0 0 0 6 11 1 0 19 % van Uren VW / week 0,0% 5,3% 0,0% 0,0% 0,0% 31,6% 57,9% 5,3% 0,0% 100,0% % van Leeftijd 0,0% 4,0% 0,0% 0,0% 0,0% 5,5% 14,3% 6,7% 0,0% 4,8% Meerdere Aantal 0 2 7 9 18 19 8 0 2 65 dagen per % van Uren VW / week 0,0% 3,1% 10,8% 13,8% 27,7% 29,2% 12,3%,0% 3,1% 100,0% week % van Leeftijd 0,0% 8,0% 17,9% 23,7% 23,7% 17,3% 10,4%,0% 25,0% 16,5% NA Aantal 1 1 0 0 0 0 1 1 0 4 % van Uren VW / week 25,0% 25,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 25,0% 25,0% 0,0% 100,0% % van Leeftijd 16,7% 4,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 1,3% 6,7% 0,0% 1,0% Totaal Aantal 6 25 39 38 76 110 77 15 8 394 % van Uren VW / week 1,5% 6,3% 9,9% 9,6% 19,3% 27,9% 19,5% 3,8% 2,0% 100,0% + 75 jaar NA Totaal De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 27 van 37
De -18 jarigen presteren minder dan 1 uur per week vrijwilligerswerk. Met uitzondering van de 45-54 jarigen, is het grootste aandeel vrijwilligers tussen de 1 à 3 uur actief als vrijwilliger. Van alle 45-54 jarigen vrijwilligers doen de meeste 4 uur vrijwilligerswerk per week. De vrijwilligers die meerdere dagen per week zich engageren, situeren zich voornamelijk in de leeftijdscategorie van 35-54 jarigen. Dit is net de beroepsactieve leeftijdscategorie. Wanneer jongeren (-25 jaar) vrijwilligerswerk doen, doen ze dit voor minder dan 1 uur/week of tussen de 1 à 3 uren per week. Een zelfde vaststelling doen we voor de plus 75 jarigen. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 28 van 37
Tabel 21: Kruistabel: diploma versus engagement D I P L O M A < 1 uur 1 a 3 uren 4 uur/ week Uren VW / week > 4 uren/ week 1 dag/ week Meerdere dagen per week Lager onderwijs Aantal 3 5 6 2 1 3 0 20 % van Diploma 15,0% 25,0% 30,0% 10,0% 5,0% 15,0% 0,0% 100,0% Lager secundair onderwijs Hoger secundair onderwijs Hoger onderwijs Universitair onderwijs NA Totaal % van Uren VW / week 4,5% 4,3% 7,2% 4,9% 5,3% 4,6% 0,0% 5,1% Aantal 13 19 11 9 2 18 3 75 % van Diploma 17,3% 25,3% 14,7% 12,0% 2,7% 24,0% 4,0% 100,0% % van Uren VW / week 19,4% 16,5% 13,3% 22,0% 10,5% 27,7% 75,0% 19,0% Aantal 13 32 22 10 4 25 1 107 % van Diploma 12,1% 29,9% 20,6% 9,3% 3,7% 23,4%,9% 100,0% % van Uren VW / week 19,4% 27,8% 26,5% 24,4% 21,1% 38,5% 25,0% 27,2% Aantal 15 38 31 13 2 12 0 111 % van Diploma 13,5% 34,2% 27,9% 11,7% 1,8% 10,8% 0,0% 100,0% % van Uren VW / week 22,4% 33,0% 37,3% 31,7% 10,5% 18,5% 0,0% 28,2% Aantal 18 15 12 5 10 5 0 65 % van Diploma 27,7% 23,1% 18,5% 7,7% 15,4% 7,7% 0,0% 100,0% % van Uren VW / week 26,9% 13,0% 14,5% 12,2% 52,6% 7,7% 0,0% 16,5% NA Aantal 5 6 1 2 0 2 0 16 % van Diploma 31,3% 37,5% 6,3% 12,5% 0,0% 12,5% 0,0% 100,0% % van Uren VW / week 7,5% 5,2% 1,2% 4,9% 0,0% 3,1% 0,0% 4,1% Totaal Aantal 67 115 83 41 19 65 4 394 % van Diploma 17,0% 29,2% 21,1% 10,4% 4,8% 16,5% 1,0% 100,0% % van Uren VW / week 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 29 van 37
Opvallend is dat vrijwilligers met een universitair diploma zich het minst aantal uren per week in zetten als vrijwilliger. Zowel binnen alle vrijwilligers met een universitair diploma, als binnen alle vrijwilligers die minder dan één uur per week vrijwilligerswerk verrichten, wordt de grootste respons teruggevonden bij de vrijwilligers die zich minder dan 1 uur inzetten per week en bij vrijwilligers die in het bezit zijn van een universitair diploma. Daarentegen zijn van alle vrijwilligers die 1 dag per week aan vrijwilligerswerk doen, wel het grootste aandeel vrijwilligers in het bezit van een universitair diploma. Verder zijn van alle vrijwilligers die 1à 3 uur per week, 4 uur per week, en meer dan 4 per week actief zijn als vrijwilliger, de grootste groep vrijwilligers in het bezit van een diploma van het hoger onderwijs. Moment van vrijwilligerswerk De meerderheid van de vrijwilligers verricht overdag vrijwilligerswerk in één van 18 CAW s. Opvallend is toch wel dat 172 van de 433 vrijwilligers s avonds werkt, 85 vrijwilligers in weekends en 37 vrijwilligers s nachts. Of dit te maken heeft met het moeilijker inzetten (lees duurder) van beroepskrachten op deze momenten of met de aard van opdrachten en taken die opgenomen worden tijdens deze momenten is niet te bepalen. We veronderstellen dat beide argumenten een rol spelen. Tabel 22: Moment waarop de vrijwilligers werken Aantal Moment - overdag 315 Moment s avonds 172 Moment - weekend 85 Moment s nachts 37 Moment - weekdagen 139 Vrijwilligerswerk bij andere organisatie Iets meer dan de helft van de respondenten (53,81%) doet geen vrijwilligerswerk buiten het CAW. Toch is er een groot deel (45,50%) dat nog andere vrijwilligersactiviteiten heeft naast het CAW. Tabel 23: Aantal vrijwilligers die al dan niet vrijwilligerswerk verrichten buiten het CAW Ja Nee NA Totaal Ander vrijwilligerswerk? 197 233 3 433 % 45,50 53,81 0,69 100 Van alle vrijwilligers die ander vrijwilligerswerk doen, situeert het grootste aandeel zich in de leeftijdgroep 55-74 jarigen. Een mogelijke verklaring voor deze bevinding is dat deze mensen wellicht meer vrije tijd hebben om zich in verschillende organisaties in te zetten als vrijwilliger. De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 30 van 37
Tabel 24: Kruistabel: leeftijd versus ander vrijwilligers werk L E E F T I J D De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 31 van 37 Ander vrijwilligerswerk? Nee Ja NA - 18 jaar Aantal 4 5 1 10 Totaal % van Leeftijd 40,0% 50,0% 10,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 1,7% 2,5% 33,3% 2,3% 18-24 jaar Aantal 21 6 0 27 % van Leeftijd 77,8% 22,2% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 9,0% 3,0% 0,0% 6,2% 25-34 jaar Aantal 37 3 0 40 % van Leeftijd 92,5% 7,5% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 15,9% 1,5% 0,0% 9,2% 35-44 jaar Aantal 32 12 0 44 % van Leeftijd 72,7% 27,3% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 13,7% 6,1% 0,0% 10,2% 45-54 jaar Aantal 48 38 0 86 % van Leeftijd 55,8% 44,2% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 20,6% 19,3% 0,0% 19,9% 55-64 jaar Aantal 60 60 1 121 % van Leeftijd 49,6% 49,6% 0,8% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 25,8% 30,5% 33,3% 27,9% 65-74 jaar Aantal 21 60 0 81 % van Leeftijd 25,9% 74,1% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 9,0% 30,5% 0,0% 18,7% + 75 jaar Aantal 7 9 0 16 % van Leeftijd 43,8% 56,3% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 3,0% 4,6% 0,0% 3,7% NA Aantal 3 4 1 8 % van Leeftijd 37,5% 50,0% 12,5% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 1,3% 2,0% 33,3% 1,8% Totaal Aantal 233 197 3 433 % van Leeftijd 53,8% 45,5%,7% 100,0 % van Ander vrijwilligerswerk? 100,0 100,0 100,0 100,0 % % % % %
Wanneer we het sociaal statuut van de vrijwilligers bekijken, vinden we de grootste respons bij de gepensioneerden. Van alle gepensioneerden is het grootste aandeel vrijwilligers (64 %) ook werkzaam als vrijwilliger in een andere organisatie. Tevens zijn van alle vrijwilligers die ander vrijwilligerswerk doen, de meeste vrijwilligers gepensioneerd. Deze vaststelling komt ook overeen met de leeftijdsgegevens. Tabel 25: Kruistabel: sociaal statuut versus ander vrijwilligerswerk S T A T U U T Ander vrijwilligerswerk? Nee Ja NA Werkende Aantal 68 39 0 107 % van Statuut 63,6% 36,4% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 29,2% 19,8% 0,0% 24,7% Werkloos werkzoekende Totaal Aantal 27 8 1 36 % van Statuut 75,0% 22,2% 2,8% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 11,6% 4,1% 33,3% 8,3% Bruggepensioneerde Aantal 12 16 0 28 % van Statuut 42,9% 57,1% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 5,2% 8,1% 0,0% 6,5% Huisman - huisvrouw Aantal 23 18 0 41 % van Statuut 56,1% 43,9% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 9,9% 9,1% 0,0% 9,5% Leefloner Aantal 5 0 0 5 % van Statuut 100,0%,0% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 2,1%,0% 0,0% 1,2% Zelfstandige of helper Aantal 7 4 0 11 % van Statuut 63,6% 36,4% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 3,0% 2,0% 0,0% 2,5% Student Aantal 20 15 1 36 % van Statuut 55,6% 41,7% 2,8% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 8,6% 7,6% 33,3% 8,3% Zieke of invalide Aantal 23 15 0 38 % van Statuut 60,5% 39,5% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 9,9% 7,6% 0,0% 8,8% Gepensioneerde Aantal 45 80 0 125 % van Statuut 36,0% 64,0% 0,0% 100,0% % van Ander vrijwilligerswerk? 19,3% 40,6% 0,0% 28,9% Andere Aantal 3 2 0 5 De vrijwilliger binnen het CAW Pag. 32 van 37