VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL IT KROBBEHIEM BASISSCHOOL OBS IT SKRIUWBOERD Locaties : : Brinnr. :12RC Plaats :9231 CE Surhuisterveen Onderzoeksnummers :11186 + 11187 Documentnummer :3483688 Datum onderzoek :18 oktober 2012 Datum vaststelling rapport :16 januari 2013 Onderzoeksdatum: 18-10-2012 pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Achtkarspelen. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Achtkarspelen. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek en obs behoren tot de (voor)scholen die bezocht zijn door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprek met leidsters en leerkrachten gesprek met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Onderzoeksdatum: 18-10-2012 pagina 2 van 8
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 15, waarvan een onbekend aantal doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 15, waarvan een onbekend aantal doelgroeppeuters Aantal peuters in groep c: 15, waarvan een onbekend aantal doelgroeppeuters Aantal peuters in groep d: 15, waarvan een onbekend aantal doelgroeppeuters Aantal peuters in groep e: 15, waarvan een onbekend aantal doelgroeppeuters Circa 75 kinderen bezoeken de peuterspeelzaal. Op dit moment zijn er in totaal vier doelgroepkinderen, die vier dagdelen per week komen. Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 20, waarvan 1 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 22, waarvan 0 doelgroepkleuters Onderzoeksdatum: 18-10-2012 pagina 3 van 8
2. HET TOTAALBEELD Context Obs en peuterspeelzaal vinden beide onderdak in het multifunctioneel centrum Vleckehûs in Surhuisterveen. Jammer genoeg zijn ze zodanig gesitueerd dat leidsters en leerkrachten niet zomaar bij elkaar kunnen binnenlopen. Desondanks slagen zij erin goede contacten te onderhouden, met name waar het de overdracht van de kinderen betreft. Surhuisterveen is een dorp in de gemeente Achtkarspelen met bijna 5.500 inwoners. Het gemiddelde inkomen is 6.600 euro per jaar lager dan het landelijk gemiddelde en gemiddeld zijn iets meer mensen afhankelijk van een bijstandsuitkering dan landelijk. De school en de peuterspeelzaal geven aan dat zij de indruk hebben dat de bevolking van Surhuisterveen gemiddeld laag opgeleid is en sociaal-economisch op achterstand staat. Dit vertaalt zich echter niet in het aantal doelgroepkinderen of gewichtenleerlingen op de peuterspeelzaal of de school. Oordeel De school en de peuterspeelzaal maken een goede indruk. De kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie is over het geheel genomen van voldoende niveau. Met name in de peuterspeelzaal beoordeelt de inspectie verschillende indicatoren als voorbeeldig. Daarnaast merkt de inspectie op dat de peuterspeelzaal erin geslaagd is om de planning van de zorg op voldoende niveau te brengen door middel van de één zorgroute, iets wat doorgaans pas in basisscholen gerealiseerd wordt. De inspectie ziet ook ontwikkelpunten. Bepaalde aspecten van het educatieve handelen kunnen nog verbeterd worden. Verder zijn het ouderbeleid, het kwaliteitsbeleid en de doorgaande lijn nog onderwerp van zorg. De inspectie vertrouwt erop dat de organisaties in staat zijn om zich op deze punten gedurende de komende tijd te verbeteren. Onderzoeksdatum: 18-10-2012 pagina 4 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Achtkarspelen Achtkarspelen A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool Ja Ja A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse 3 - educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van Piramide programma(s) Schatkist; Leefstijl (SEO); Stroes&vanGelder (motorriek) A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 - A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd 3 - (per week) A4.2 Wat is doorgaans de 2,5 jaar beginleeftijd voor VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd 3 - (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 - A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVEprogramma) 4 3 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 - Toelichting: A5.4 Alle leidsters zijn gecertificeerd voor Piramide. Nieuw aangenomen leidsters worden zo snel mogelijk opgeleid. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3 2 B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te 3 2 doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal 4 3 Toelichting: Obs en B1 De leidsters van de peuterspeelzaal spannen zich goed en effectief in om de ouders te betrekken bij de VVE activiteiten op de peuterspeelzaal en om hen te stimuleren ook thuis ontwikkelingsbevorderende activiteiten te ondernemen met hun kinderen. Hieraan ligt echter nog geen specifiek op VVE gericht ouderbeleid ten grondslag, wat de continuïteit van de ouderbetrokkenheid kwetsbaar maakt. Ook op de basisschool ontbreekt nog specifiek op VVE gericht ouderbeleid. Onderzoeksdatum: 18-10-2012 pagina 5 van 8
Obs B2 De ouders zijn vooraf onvoldoende geïnformeerd over VVE, met name waar het de doelen en verwachtingen ten aanzien van de ouders betreft. Dit heeft ermee te maken dat deze doelen en verwachtingen ook voor de school zelf nog onvoldoende duidelijk zijn. Obs B4 De school kan meer doen om ouders te stimuleren thuis ontwikkelingsbevorderende activiteiten te doen met hun kinderen, bijvoorbeeld door het opstellen en meegeven van themabrieven met tips en liedjes en dergelijke. B7 De peuterspeelzaal houdt consequent rekening met de thuistaal van de kinderen (meestal Fries). Dit vloeit voort uit beleid van Amarins, de organisatie waartoe behoort. Dit beleid voorziet in een per locatie aangepast regime, waarbij gekozen kan worden voor het Fries of het Nederlands als 'voertaal'. In is Nederlands de voertaal en wordt tijdens specifieke activiteiten (zoals de grote kring) Fries gesproken. Beleid en uitvoering op dit punt acht de inspectie een voorbeeld voor anderen. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie 3 2 van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en 2 2 spel- en taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is 3 NVT goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en 2 2 tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid 4 3 van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van 2 2 aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Toelichting: Obs C2.4 In de klaslokalen worden de regels en het dagritme nog onvoldoende gevisualiseerd, waardoor de kinderen minder kansen krijgen op zelfstandig functioneren. Onderzoeksdatum: 18-10-2012 pagina 6 van 8
Obs en C2.5 De inrichting van de ruimte is grotendeels op orde. Er zijn verschillende hoeken ingericht en er is ruim voldoende ontwikkelingsmateriaal beschikbaar. Een verbeterpunt is het ontbreken van geschreven taal bijvoorbeeld in de vorm van opschriften op hoeken, kasten en materialen. C3.3 De leidsters bevorderen de interactie met de kinderen, maar dit zijn steeds een op een gesprekjes. De interactie tussen de kinderen wordt nog onvoldoende gestimuleerd. C3.4 Tijdens het werken met de kinderen valt op dat de leidsters bijzonder goed in staat zijn de actieve betrokkenheid van kinderen te bevorderen en het spelen en werken te verrijken. Zij doen dit door schijnbaar moeiteloos te schakelen tussen meespelen, rollenspel, instructie, vertellen en dergelijke. Steeds wordt daarbij ook rekening gehouden met de noodzakelijke differentiatie tussen kinderen. Ten slotte is duidelijk dat de leidsters het programma en de aangeboden activiteiten 'in de vingers hebben' en het als gevolg daarvan efficiënt en effectief kunnen gebruiken. De inspectie is van oordeel dat deze mate van professionaliteit een voorbeeld voor anderen kan zijn. en obs C3.5 Bij de begeleiding van de kinderen wordt nog onvoldoende samen met het kind gereflecteerd, waardoor gevonden aanpakken onvoldoende beklijven bij de kinderen. In de school en de peuterspeelzaal is er voor dit aspect van het educatieve handelen wel aandacht, maar het komt nog te weinig terug in het daadwerkelijke handelen van de leidsters en leerkrachten. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE 2 2 regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de VVE-resultaten van alle kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool werkt planmatig aan VVEverbetermaatregelen E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar VVEeducatie 2 2 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken - 2 Onderzoeksdatum: 18-10-2012 pagina 7 van 8
Toelichting: Obs en E2 De kwaliteit van VVE wordt als zodanig nog niet regelmatig en stelselmatig geëvalueerd. De verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van VVE is functioneel belegd, maar in de kwaliteitscyclus moet meer expliciet aandacht geschonken worden aan VVE. Bijvoorbeeld door verschillende kwaliteitsaspecten als zodanig herkenbaar te verbinden en te benoemen. E3 Bijzonder is dat de peuterspeelzaal de resultaten van de doelgroepkinderen in kaart brengt met behulp van de Cito toetsen voor taal en rekenen. Met de gemeente is daarbij afgesproken om te streven naar ten minste niveau C voor alle kinderen. De peuterspeelzaal slaagt hier in vrijwel alle gevallen in. Obs en E5 De kwaliteit van VVE is nog niet expliciet geborgd in de kwaliteitszorg of de kwaliteitsagenda. Obs E6 In de kwaliteitszorg van de school is VVE niet expliciet benoemd. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 2 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten 3 doorstromen naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar 2 2 afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- 2 2 en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de 2 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 Toelichting: Obs en F1 Er is geen VVE-coördinatie tussen de peuterspeelzaal en de basisschool. Dit is ook moeilijk te realiseren, aangezien zowel de school als de peuterspeelzaal te maken hebben met verschillende andere voor- respectievelijk vroegscholen. Deze instellingen zijn overigens alle betrokken in het lokale 'Netwerk' en de leiding van de school en de peuterspeelzaal onderkennen de mogelijkheid om de VVE-coördinatie daarin te reguleren. Obs en F4-F7 Hoewel de leidsters en de leerkrachten - vooral in het kader van de warme overdrachten - een goed en productief contact hebben, heeft de samenwerking nog niet geleid tot inhoudelijke afstemming op de genoemde gebieden. Hier kunnen de beide organisaties zich nog verbeteren. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken G2 De resultaten zijn van voldoende niveau G3 Verlengde kleuterperiode - 3 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Onderzoeksdatum: 18-10-2012 pagina 8 van 8