Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader ingediend

1 JULI 2014 PENSIONS Wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader ingediend Het voorstel van Wet aanpassing financieel toetsingskader (het "wetsvoorstel") beoogt een nieuw type pensioencontract te regelen dat gekenmerkt wordt door een methode om financiële schokken uit te smeren, duidelijke regels over indexatie en een stabiele premie Het wetsvoorstel regelt tevens de nieuwe solvabiliteitseisen waaraan pensioenfondsen moeten voldoen Verder wil de regering onder meer de toepassing van de prudent person-regel verduidelijken Aan het wetsvoorstel heeft de regering vijf beleidsconclusies ten grondslag gelegd Die zullen wij hierna citeren Vervolgens vatten wij samen hoe de regering de knelpunten in de beleidsconclusies wil oplossen Tot slot noemen wij enkele overige opmerkelijke wetswijzigingen die de regering voorstelt Beleidsconclusie 1 Abrupte omvangrijke kortingen [van pensioenen] dienen zo veel mogelijk te worden voorkomen Het in de tijd gespreid verwerken van mee en tegenvallers is wenselijk Daarbij moet tegelijkertijd worden voorkomen dat maatregelen uit worden gesteld Achtergrond hiervan is dat het huidige financieel toetsingskader in geval van onderdekking dwingt tot het opstellen en uitvoeren van herstelplannen binnen een strakke tijdspanne Een kortetermijnherstelplan moet binnen drie jaar de dekkingsgraad op circa 105% brengen Het langetermijnherstelplan dient te resulteren in een dekkingsgraad van gemiddeld 120% binnen vijftien jaar Als zich vlak voor het verstrijken van deze termijnen een financiële schok voordoet (ten gevolge van ontwikkelingen op financiële markten of levensverwachting), dan moet die binnen de oorspronkelijke termijn

van het herstelplan worden opgevangen Dit betekent dat de kans op een forse korting toeneemt naarmate het einde van de driejaarstermijn nadert Een 'doorrollend' herstelplan, waarbij niet langer een einddatum voor een herstelplan geldt Elk jaar waarin het pensioenfonds niet beschikt over het vereiste eigen vermogen moet een nieuw herstelplan worden gemaakt met een nieuwe looptijd van tien jaar Dit betekent dat pensioenfondsen die op het meetmoment kampen met een tekort, telkens in het eerste daaropvolgende jaar een tiende van het vermogenstekort moeten wegwerken Als het fonds op grond van de door hem gemaakte prognoses niet in staat is om dat binnen die tien jaar te realiseren, zal het (ex ante) aanvullende maatregelen moeten treffen Die moeten evenredig in de tijd herstel te zien geven Te denken valt aan een verhoging van de pensioenpremie en het beperken of het geheel achterwege laten van indexatie Als ook die maatregelen ontoereikend zijn, mag het fonds korten op de pensioenaanspraken en rechten Wij lezen de memorie van toelichting zo dat die eventuele premieverhoging, 'indexatiestop' en korting gespreid zullen worden over de komende tien jaren en die maatregelen elk jaar vanwege de doorrol-methodiek opnieuw zullen worden geijkt Het doorrollend herstelplan zou ertoe kunnen leiden dat het pensioenfonds nooit uit herstel komt Om dat te voorkomen, worden er in het wetsvoorstel twee aanvullende maatregelen voorgesteld Een pensioenfonds mag nooit langer dan vijf opeenvolgende jaren kampen met een dekkingstekort Als die termijn wordt overschreden zal er een eenmalige bijstorting moeten plaatsvinden of zal het fonds "een directe eenmalige korting" moeten toepassen waardoor de barrière van het minimaal vereist eigen vermogen (105%) wordt geslecht Die korting mag eenmalig zijn, maar ook in maximaal tien jaarlijkse termijnen worden gespreid Dat kortingsbesluit is onvoorwaardelijk en mag ten tijde van het kortingsbesluit in de boekhouding (en dus ook in de dekkingsgraad) worden verwerkt Deze korting staat dus niet bloot aan jaarlijkse herijking Het kortingsbesluit moet in de daarop volgende jaren worden uitgevoerd Vervolgens geldt er wederom een termijn van tien jaar om het minimaal vereist vermogen te brengen op het niveau van het vereiste eigen vermogen Beleidsconclusie 2 Het beleggingsbeleid dat gericht is op het realiseren van een geïndexeerd pensioen dient niet in de knel te komen door de vaste looptijd van het langetermijnherstelplan Pensioenfondsen moeten risico's nemen in hun beleggingsbeleid om het rendement te behalen dat nodig is om een geïndexeerd pensioen te bieden Dit betekent dat zij, om hun indexatie-ambitie waar te maken een aanzienlijk deel van hun vermogen moeten beleggen in aandelen Op dit moment leidt dit tot een beleggingsspagaat Als de dekkingsgraad van een pensioenfonds richting de kritische grens van 105% beweegt, mag het nog niet overgaan tot korting van pensioenen Het fonds moet risico's uit zijn portefeuille halen in een poging weg te blijven van die 105% (beleggingen in aandelen worden geliquideerd en de middelen worden herbelegd in obligaties), als een ultieme poging om de dekkingsgraad van het pensioenfonds te stabiliseren Als echter vervolgens de markten weer aantrekken, heeft het pensioenfonds onvoldoende aandelen in portefeuille om daarvan te profiteren Het hobbelt achter de marktontwikkelingen aan Dit betekent in de huidige situatie dat het grote moeite kost om de dekkingsgraad terug te brengen op het peil van het vereist eigen vermogen (waarna pas weer volledige indexatie mogelijk is)

De introductie van het "doorrollend" herstelplan Zolang het vereist eigen vermogen tekortschiet, heeft een pensioenfonds tien jaar de gelegenheid om dat probleem evenredig in de tijd op te lossen Alle financiële schokken (of die nu het gevolg zijn van ontwikkelingen op financiële markten, in de levensverwachting of anderszins) mogen in de volgende tien jaar worden geabsorbeerd De herstelmaatregelen worden jaarlijks herijkt Beleidsconclusie 3 Het is wenselijk de invloed van dagkoersen in het financieel toetsingskader te voorkomen zodat bij de financiële sturing van pensioenfondsen meer stabiliteit kan worden bereikt De pensioenverplichtingen moeten worden verdisconteerd tegen de risicovrije rente op de kapitaalmarkt Elke pensioenverplichting wordt contant gemaakt tegen een rente die correspondeert met een punt op de rentecurve van de actuele rentetermijnstructuur Dit betekent dat de discontovoet sterk afhankelijk is van dagkoersen Daardoor is de omvang van de pensioenverplichtingen zeer volatiel Dit komt door de lange gewogen gemiddelde looptijd (duration) van pensioenverplichtingen Die ligt bij de meeste pensioenfondsen tussen de 15 en 25 Een wijziging van de discontovoet met één procentpunt leidt tot een wijziging van de dekkingsgraad in een orde van grootte van 15 tot 25 procentpunten Deze hefboom wordt in het wetsvoorstel gematigd door te werken met gemiddelden In de eerste plaats introduceert het wetsvoorstel een beleidsdekkingsgraad Dat is het voortschrijdend gemiddelde van de actuele dekkingsgraden over 12 maanden Daarnaast wordt de discontovoet minder bewegelijk door de toepassing van de ultimate forward rate ("UFR") Vanaf de 20-jarige looptijd in de rentetermijnstructuur, groeit de discontovoet naar de UFR De UFR is gelijk aan de gerealiseerde gemiddelde 20-jaars forward rentes in de voorgaande tien jaar Dit komt per eind juli 2013 neer op een UFR van 3,9% Beleidsconclusie 4 Het financieel toetsingskader dient de volatiliteit in de premie niet te vergroten Anders gezegd, de eis dat de premie moet bijdragen aan herstel, dient te vervallen De premie die het pensioenfonds in rekening brengt, mag worden gedempt Bij de berekening van de hoogte van de premie mag worden uitgegaan van het rendement dat naar verwachting zal worden behaald Deze regel lijdt (onder het bestaande solvabiliteitsregime) uitzondering als een pensioenfonds kampt met onderdekking Als de dekkingsgraad lager is dan 105%, dan zal de hoogte van de premie moeten bijdragen aan herstel Dit veroorzaakt macro-economisch ongewenste effecten: in economisch moeilijke tijden moet de premie aanzienlijk worden verhoogd, wat ten koste gaat van de bestedingen De regel dat de premie in een tekortsituatie moet bijdragen aan het herstel, wordt volgens het wetsvoorstel afgeschaft Beleidsconclusie 5 De wettelijke zekerheidsmaatstaf van 97,5% vereist een hogere buffer De wetgever heeft een zogenoemde zekerheidsmaat opgenomen in de PW Het vereist eigen vermogen van een pensioenfonds moet van een zodanig niveau zijn dat er een kans is van 2,5% dat het op een horizon van een jaar in onderdekking geraakt

Uit de evaluatie van het bestaande financieel toetsingskader is gebleken dat die doelstelling niet wordt gerealiseerd met de huidige solvabiliteitseisen Om die reden zal het pensioenfonds hogere buffers moeten aanhouden Het vereiste eigen vermogen zal stijgen met 5%, gemiddeld van 21,7% naar 26,6% Daarnaast worden strengere eisen gesteld aan de niveaus waarop een pensioenfonds indexatie mag verlenen Er komt een indexatiedrempel, waarbij de regering wil bepalen dat een pensioenfonds pas tot indexatie mag overgaan als de beleidsdekkingsgraad 110% of meer bedraagt Daarnaast komt er een indexatieregel, die inhoudt dat slechts mag worden geïndexeerd als in de toekomst naar verwachting permanente toeslagverlening op hetzelfde niveau mogelijk is Praktisch betekent dit dat er ongeveer één procent indexatie kan worden verleend voor elke tien dekkingsgraadpunten boven een beleidsdekkingsgraad van 110% Overige opmerkelijke voorgestelde wetswijzigingen Prudent person-regel Pensioenfondsen moeten beleggen in overeenstemming met de prudent personregel Dit is een open norm Zoals blijkt uit het wetsvoorstel wordt aan pensioenfondsen gevraagd de toepassing van de prudent person-regel in hun eigen individuele situatie te concretiseren Dit gebeurt langs kwalitatieve en kwantitatieve weg In kwalitatieve zin zal het pensioenfonds moeten vastleggen hoe het waarborgt dat zijn beleggingsbeleid voldoet aan 'good practices' De kwaliteit van de organisatie moet zijn toegespitst op de complexiteit van de beleggingsportefeuille, het beleggingsproces moet worden gekenmerkt door checks & balances en aan het beleggingsbeleid moet een strategisch plan ten grondslag liggen dat consistent wordt uitgevoerd en gemonitord De kwantitatieve vereisten hebben betrekking op strategische en tactische gewichten van asset classes in de portefeuilles Het wetsvoorstel spreekt over het expliciteren van "de richtniveaus en bandbreedtes binnen het gevoerde (strategische) beleggingsbeleid" Op basis daarvan kan DNB beoordelen of het beleggingsbeleid feitelijk hiermee in overeenstemming is: doet het pensioenfonds wat het heeft aangekondigd te zullen doen Toeslagenmatrix komt te vervallen Het wetsvoorstel vraagt van pensioenfondsen om het toeslagenbeleid vooraf vast te stellen Volgens de regering wordt daardoor de bestaande toeslagenmatrix overbodig Dit zal nader worden uitgewerkt in wettelijke voorschriften ten aanzien van de wijze waarop pensioenfondsen over het indexatiebeleid moeten communiceren Inhaalindexatie en ongedaan maken kortingen onder restricties De regering wil voor zowel tekorten als overschotten een smoothing-mechanisme introduceren Als het eigen vermogen van het pensioenfonds uitstijgt boven het niveau van het vereist eigen vermogen en het niveau waarop volledige indexatie wordt toegekend volgens de beleidsdekkingsgraad, mag er inhaalindexatie worden verstrekt De daarvoor beschikbare ruimte mag echter in enig jaar voor hooguit 10% worden aangewend Dezelfde systematiek geldt ook voor de compensatie van kortingen die het pensioenfonds eerder heeft moeten toepassen Premie-effecten Per 1 januari worden nieuwe grenzen gesteld aan de fiscaal gefacilieerde pensioenopbouw Die aanpassingen van het zogenoemde Witteveenkader, in combinatie met de effecten van dit wetsvoorstel, leiden per saldo tot een premieverlaging van 11% (4,4 miljard) in 2017 Daarbij gaat de regering ervan uit dat de premieverlaging van 16% die mogelijk is door het nieuwe Witteveenkader geheel wordt aangewend om de premiestijging van 5% te compenseren die het gevolg is van dit wetsvoorstel

Continuïteitsanalyse In artikel 95 PW is de consistentietoets opgenomen De geambieerde indexatie, de financiering van de pensioenregeling en verwachtingen die de pensioenuitvoerder wekt in zijn communicatie, moeten overeenstemmen Daartoe verricht een pensioenfonds een continuïteitsanalyse De pensioenuitvoerder moet waarborgen dat zijn beloften passen bij de financiële onderbouwing en bij wat is overeengekomen in het pensioencontract Het wetsvoorstel wil regelen dat de consistentietoets voortaan alleen nog zal gelden voor de verzekeraar als pensioenuitvoerder Voor het pensioenfonds zal een haalbaarheidstoets worden geïntroduceerd Daaruit moet blijken dat er een balans is tussen het actuele verwachte pensioenresultaat, de risicohouding van het pensioenfonds en de onderliggende financiële opzet Lopende herstelplannen vervallen Alle lopende herstelplannen komen met ingang van 1 januari 2015 te vervallen Het eventueel nog openstaande reserve- of dekkingstekort mag worden opgenomen in het nieuw op te stellen doorrollende herstelplan van tien jaar Aangezien gelijktijdig de buffervereisten 'in één klap' met 5% stijgen, krijgen pensioenfondsen twee jaar extra de tijd om het niveau van het vereist eigen vermogen te bereiken Wij interpreteren dit aldus dat fondsen vanaf 2017 gebonden zijn aan de 10-jaars doorrollende periode Ten slotte De beoogde datum van inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving is 1 januari 2015 De staatssecretaris gaf eerder te kennen dat elementen uit het wetsvoorstel mogelijk al door pensioenfondsen kunnen worden toegepast met ingang van 2015 In haar brief van 25 juni 2014 licht zij toe hoe zij een en ander voor zich ziet Zij kondigt aan bij nota van wijziging te zullen regelen dat overgangsrecht wordt opgenomen in het wetsvoorstel Pensioenfondsen zullen hun beleidsplannen 2015 vaststellen op basis van de nu geldende wetgeving Voor alle besluiten die na 1 januari 2015 door pensioenfondsen worden genomen (waaronder besluiten over de premie en indexatie) zal het nieuwe wettelijk kader van toepassing zijn In het overgangsrecht zal worden bepaald dat pensioenfondsen die met een tekort kampen, in 2015 drie maanden extra de tijd krijgen voor de indiening van een herstelplan op basis van het nieuwe solvabiliteitsregime De eerste herstelplannen zullen uiterlijk op 1 juli 2015 bij DNB moeten worden ingediend Pensioenfondsen moeten uiterlijk per 1 juli 2015 voldoen aan de nieuwe eisen voor de actuariële en bedrijfstechnische nota, de haalbaarheidstoets, het financieel crisisplan, het indexatiebeleid en het beleggingsbeleid (waaronder de concretisering van de prudent person-regel) De staatssecretaris geeft blijk van een groot vertrouwen in de coöperatieve opstelling van vooral de Eerste Kamer om dit wetsvoorstel in korte tijd tot wet te verheffen De vraag rijst of van pensioenfondsen mag worden verlangd om de komende maanden (in hun beleidsagenda's met het oog op 2015) eveneens te anticiperen op een welwillende houding van de Eerste Kamer Contact Als u vragen heeft over of naar aanleiding van deze Legal alert, kunt u contact opnemen met: René Maatman / T +31 20 577 1551 / E renemaatman@debrauwcom