Praktische opdracht Maatschappijleer Prinsjesdag miljoenen nota Praktische-opdracht door een scholier 1928 woorden 31 mei 2005 5 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Miljoenennota, zorg. Wat willen ze bereiken? Het kabinet streeft naar een kwalitatief goede, toegankelijke, doelmatige en betaalbare gezondheidszorg, waarbij de solidariteit zo veel mogelijk wordt gehandhaafd. In het verleden is het aanbod van zorg lange tijd aan banden gelegd. In combinatie met een toenemende vraag naar zorg heeft dit geleid tot wachtlijsten en een maatschappelijke druk hieraan iets te doen. Eind 2000 zijn de strakke financiële regels losgelaten. Dit heeft geleid tot een forse groei van het zorgaanbod, inhaal- en extra vraag naar zorg en geleidelijk kortere wachtlijsten en wachttijden. Het zorgvolume is in 2001 en 2002 met gemiddeld bijna 9 procent per jaar gestegen, ten opzichte van gemiddeld 2¾ procent per jaar over de periode 1994 tot en met 2000. Door deze extra productie zijn de wachttijden over de brede linie teruggedrongen. Bij de ziekenhuizen is de wachttijd in 2002 ten opzichte van 2000 gemiddeld met bijna 30 procent verkort. Ook bij de AWBZ-sectoren is de productie fors verhoogd en zijn de wachttijden over de gehele linie teruggedrongen. De keerzijde van de forse productiegroei in de gezondheidszorg is een forse groei van de zorguitgaven. De zorguitgaven bedragen hierdoor inmiddels 9¼ procent van het BBP, ten opzichte van ongeveer 8 procent in 1998. De strakke financiële regels werden immers losgelaten met behoud van de oude regels van een sterk aanbodgestuurd systeem. Hierdoor ontbreken prikkels waarmee de zorguitgaven onder controle blijven. De uitdaging die de vergrijzing ons op langere termijn stelt en de huidige financieel-economische situatie dwingen het kabinet tot heldere keuzes op het terrein van de zorg. Het kabinet kiest voor het ingrijpend hervormen van het Nederlandse zorgstelsel. Deze hervorming heeft tot doel het zorgstelsel op lange termijn veilig te stellen door toegankelijkheid, solidariteit en betaalbaarheid beter met elkaar in evenwicht te brengen. De verzekeraars en de zorgaanbieders moeten in het stelsel meer met elkaar concurreren om doelmatiger te werken en meer oog te hebben voor de klant. De eigen verantwoordelijkheid van burgers, zorgaanbieders en verzekeraars moet worden vergroot. De burgers krijgen daarbij te maken met hogere directe betalingen en meer eigen verantwoordelijkheid. Alleen op deze wijze is een verantwoorde overgang Pagina 1 van 5
mogelijk van een stelsel dat uitgaat van het aanbod aan zorg (aanbodgestuurd) naar een stelsel waar de vraag van de burger veel meer telt (vraaggericht). Het blijft hierbij zoeken naar een goed evenwicht. Ook voor de AWBZ is een ingrijpende koerswijziging noodzakelijk om deze zorg betaalbaar en daarmee toegankelijk te houden. Door ook in de AWBZ de komende jaren een grotere nadr te leggen op de eigen verantwoordelijkheid van burgers en meer doelmatigheidsprikkels te introduceren, beoogt het kabinet de doelmatigheid en betaalbaarheid van de AWBZ ook voor de langere termijn te verbeteren. Voor de kortere termijn blijft het bestrijden van de wachtlijsten een prioriteit. Er zijn ingrijpende maatregelen nodig om de zorg die het kabinet ook op langere termijn via de AWBZ wil verstrekken betaalbaar te houden. Ook dienen de maatregelen de kwaliteit van de te verstrekken zorg niet aan te tasten en moeten ze passen in het nieuwe stelsel. Doelstellingen op het terrein van de zorg, 1. Beheersing kosten collectieve verzekering; 2. Invoering zorgstelsel op basis van gereguleerde marktwerking: de introductie van een nieuwe verzekering voor de curatieve zorg in 2006; het creëren van voorwaarden voor een stapsgewijze deregulering van het zorgaanbod; 3. Het terugdringen van de wachtlijsten en -tijden tot een aanvaardbaar niveau, met nadrukkelijke aandacht voor ziekten met een levensbedreigend risico. Wat gaan we daarvoor doen en wat mag het kosten? (x miljard) Zorg 2003 2004 2005 2006 2007 Netto-uitgaven (BKZ) 40,7 41,2 42,3 44,7 47,3 Belastinguitgaven 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Beheersing kosten collectieve verzekering, Om de betaalbaarheid van de zorg ook op korte termijn te kunnen waarborgen, volgt het kabinet drie sporen: 1. Een beperking van het verplicht verzekerde pakket. Bij de Ziekenfondswet worden onder andere de fysiotherapie voor niet-chronische zieken, anticonceptie vanaf 21 jaar, zittend ziekenvervoer, de eerste IVF-behandeling en bijbehorende medicatie, zelfzorggeneesmiddelen (tenzij ze langer dan één jaar worden gebruikt) en tandartsenzorg voor volwassenen uit het pakket gehaald. Tevens wordt de vergoeding van psychotherapie beperkt tot dertig behandelingen. Dit levert een besparing op van ongeveer 1 miljard euro. Verder wordt een eigen bijdrage van? 1,50 voor apothekersrecepten ingevoerd, wat 210 miljoen euro oplevert en worden de eigen bijdragen bij de AWBZ verhoogd. Het kabinet zal rekening houden met de gevolgen voor kwetsbare groepen, zoals gehandicapten en chronisch zieken. Er komt een subsidieregeling tegemoetkoming buitengewone uitgaven. 2. Het verbeteren van de doelmatigheid binnen het huidige stelsel. Te denken valt aan het transparanter maken van de productie, de bekostiging (meer) prestatiegericht maken of het inventariseren van zogeheten best practices. De sector zelf heeft hier overigens een zware verantwoordelijkheid. 3. Als ondanks deze maatregelen de zorguitgaven het Budgettair Kader Zorg dreigen te overschrijden, zijn nadere pakketmaatregelen of hogere eigen betalingen noodzakelijk. In het uiterste geval zullen voor Pagina 2 van 5
(onderdelen van) de AWBZ weer budgetplafonds worden ingevoerd. Voor de AWBZ is een grondige koerswijziging nodig om de doelstellingen van toegankelijke, solidaire, doelmatige en betaalbare gezondheidszorg duurzaam te kunnen garanderen. De uitgaven voor de AWBZ zijn de afgelopen jaren explosief gegroeid. Sinds 2000 bedraagt de gemiddelde volumegroei 7,7 procent per jaar. Nederland behoort momenteel nog tot de minst vergrijsde landen binnen de Europese Unie. Niettemin behoort het wat betreft zorgquote al tot de middenmoot. Voor de toekomstige vormgeving van de AWBZ hanteert het kabinet de volgende uitgangspunten: De AWBZ is er voor langdurige zorg. De verantwoordelijkheidsverdeling tussen de AWBZ en de voorliggende voorzieningen (zoals welzijnsdiensten) moet helder worden afgebakend. De verantwoordelijkheid van de zorgvrager en zijn omgeving moet worden versterkt. Er moeten meer (financiële) prikkels komen in de uitvoering van het systeem van de AWBZ: meer concurrentie tussen aanbieders van zorg. Er wordt gefaseerd een functiegerichte bekostiging ingevoerd. De modernisering van de AWBZ gaat door. Op basis van deze uitgangspunten wordt een visiedocument voor de AWBZ ontwikkeld, dat dit najaar naar de Tweede Kamer zal worden gestuurd. Op basis hiervan zal het kabinet maatregelen nemen om de AWBZ ook in de toekomst betaalbaar en toegankelijk te houden. Invoering zorgstelsel op basis van gereguleerde marktwerking Om de doelstellingen van kwalitatief goede, toegankelijke en doelmatige gezondheidszorg ook op langere termijn te kunnen garanderen, is een stelselwijziging onontkoombaar. De voorgenomen invoering van gereguleerde marktwerking in de curatieve zorg is een omvangrijke en complexe operatie die een zeer zorgvuldige voorbereiding vergt. Gereguleerde marktwerking vereist nieuwe wet- en regelgeving en een andere rol voor de betrokken spelers en instituties. Een belangrijke stap op weg naar gereguleerde marktwerking is de invoering van een verplichte standaardverzekering voor curatieve zorg per 2006. Deze verzekering zal worden uitgevoerd door private uitvoerders, die winst mogen beogen, binnen publieke randvoorwaarden. Deze private uitvoerders bieden polissen aan, onderhandelen met de zorgaanbieders en bepalen op basis hiervan de nominale ziektekostenpremie. Verzekerden hebben de vrijheid om jaarlijks van verzekeraar te wisselen, bijvoorbeeld vanwege nominale premieverschillen. Hierdoor heeft de verzekeraar een prikkel om de zorginkoop doelmatig te organiseren. Door de acceptatieplicht voor verzekeraars en door verzekeraars te compenseren voor het verzekeren van mensen met slechte gezondheidsrisico's, wordt de toegankelijkheid van het zorgstelsel gewaarborgd. De overheid bepaalt de inhoud van het standaardpakket van de basisverzekering, met een verplicht eigen risico. Het eigen risico is bedoeld om het kostenbewustzijn van verzekerden bij de zorgconsumptie te stimuleren (zie box 3.5.1 voor een internationale vergelijking van eigen betalingen). Voor kinderen tot 18 jaar hoeft geen premie te worden betaald en voor hen geldt ook geen eigen risico. Indien de genormeerde ziektekostenpremies en het genormeerde eigen risico een te groot beslag leggen op het gezinsinkomen, Pagina 3 van 5
worden huishoudens hiervoor door middel van een zorgtoeslag gecompenseerd. De overheid zorgt er tevens voor dat het basispakket aan strenge kwaliteitseisen voldoet en dat er voldoende informatie over prijs en kwaliteit van het zorgaanbod beschikbaar komt. Aanpakken wachtlijsten, Om tegemoet te komen aan de stijgende zorgbehoefte stelt het kabinet de komende vier jaar ongeveer 6 miljard euro beschikbaar om zowel demografische (met name door de vergrijzende bevolking) en technologische ontwikkelingen te kunnen accommoderen, als ook de extra productie die nodig is om de wachtlijsten te verminderen. Voor het aanpakken van de wachtlijsten is 1 mld. euro extra beschikbaar. Verder wordt het huisartsentekort aangepakt en wordt de capaciteit voor medische opleidingen verruimd, waardoor op termijn de numerus fixus kan worden afgeschaft. Troonrede, stuk gezondheidszorg. Het is van groot belang dat de zorg in ons land toegankelijk, hoogwaardig en betaalbaar blijft. De huidige economische situatie en de vergrijzing dwingen echter ook op dit terrein tot het maken van heldere keuzes. De kosten van de zorg zijn de laatste jaren fors gestegen, terwijl de kwaliteit daarmee geen gelijke tred heeft gehouden. Om die kosten te beperken wordt het wettelijk verzekerde pakket verkleind en worden de eigen bijdragen verhoogd. De medisch noodzakelijke zorg wordt bij deze maatregelen ontzien. Voor chronisch zieken met een laag inkomen wordt een speciale compensatiemaatregel getroffen. Om een goede, betaalbare gezondheidszorg op langere termijn zeker te stellen moet de eigen verantwoordelijkheid van burgers, instellingen en verzekeraars voorop staan. De overheid stelt daarbij eisen en randvoorwaarden. De nieuwe standaardverzekering zal op deze uitgangspunten gebaseerd zijn en wordt in 2006 ingevoerd. Minder regels, meer doelmatigheid en efficiëntere organisatie zijn noodzakelijk voor betere prestaties in de zorg. De komende jaren zal veel aandacht besteed worden aan medisch-ethische vraagstukken. In 2004 zal de wetgeving op het gebied van euthanasie en afbreking van zwangerschap worden geëvalueerd. Uitgangspunt daarbij is dat de geldende regels daadwerkelijk worden nageleefd. Samenvatting, Iedereen gaat er in 2004 flink op achteruit, tot bijna 2% van het jaarinkomen. De belangrijkste maatregelen op een rijtje: De medicijnknaak word op 1 januari weer ingevoerd, in de hoop dat de consumptie van medicijnen af nemen. Mensen moeten per dokters recept 1,50 euro betalen. Dit was in de jaren tachtig ook ingevoerd maar is een fiasco geworden. Dit omdat; de administratiekosten te hoog werden, huisartsen per recept meerdere middeltjes uitschreven en omdat patiënten de recepten ongebruikt lieten liggen. Over administratiekosten hoeft men nu niet meer in te zitten want ze blijven beperkt door pinpas of cash betalen. Volwassenen die via het ziekenfonds zijn verzekerd moeten de fysiotherapeut en de tandarts voortaan zelf betalen. De ziekenfondspremie daalt van 8.45 naar 8 procent; de AWBZ-premie stijgt van 12,55 naar 13,25 procent. Het zittend ziekenvervoer wordt uit de AWBZ geschrapt. Pagina 4 van 5
Er komen eigen bijdragen voor allerlei verstrekkingen. De bijzondere bijstand word afgeschaft. Er is wel 1 pluspunt in de gezondheidszorg en dat is dat de wachtlijsten nu aardig beheerst zijn. Alleen in de zorg voor ouderen en gehandicapten vormen de wachtlijsten nog wel een probleem. Economisch gaat het in de huishoudens achteruit in 2004. Voor gezonde werkende mensen met gezonde kinderen valt 2004 nog wel mee, maar wie ziek en werkloos is heeft dubbelpech. Het kabinet had gezegd dat chronische patiënten gespaard zouden worden, Er wordt wel extra geld voor de uitgetrokken maar is dit wel genoeg? Ik denk dat ze het nog zwaar te verduren krijgen. Ook de apothekers hebben het zwaar want die krijgen het grootste deel van de bezuinigingen voor hun rekening. Ze moeten 432 miljoen inleveren, van de 1 miljard. Volgens Hoogenvorst is het Nederlandse systeem van gezondheidszorg een van de duurste, zo niet het duurste van Europa. En daarom dus ook deze bezuinigingen. Het CDA vind dit alleen een beetje te veel van het goede en wil bijv de medicijnknaak afschaffen. VVd en D66 bleken hooguit bereid de eigen bijdrage te beperken tot maximaal 100 euro per jaar. Premier Balkenende wees het idee van de CDA helaas af. Het is geen gesloten boek. Eerder gaven minister Zalm en De Geus aan dat er extra geld beschikbaar is als de sociale partners de lonen in de marktsector twee jaar lang willen bevriezen. Volgens Zalm zou het om 800 miljoen euro gaan. Met dat bedrag zouden dan de vut- en prepensioenplannen van het kabinet verzacht worden. Pagina 5 van 5