Samenvatting Geschiedenis De Republiek in een tijd van vorsten

Samenvatting Geschiedenis De Republiek in een tijd van vorsten Samenvatting door J. 4348 woorden 13 januari 2014 6,1 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 1 Paragraaf 1 Filips de Goede riep vertegenwoordigers van verschillende Nederlands gewesten bij elkaar, de Staten-Generaal. Karel de Stoute stierf in een oorlog in 1477. In het Groot Privilege stond vastgelegd hoe de vorst zich tegenover de gewesten moest gedragen. Paragraaf 2 Karel V erfde bijna al zijn 72 titels. De keizerlijke titel had hij niet geërfd, deze kreeg hij in 1519. Karel V zijn levenswerk bestond uit een eenheid van zijn rijk. Dezelfde geschiedenis, cultuur en bestuurlijke tradities. Dit wordt centralisatiepolitiek genoemd. De landvoogdes van de Nederlanden werd Margaretha van Oostenrijk, tante van Karel V. Karel V besteedde veel aandacht aan de Nederlanden, omdat de Vlaamse en Hollandse gewesten rijk waren, hier kon hij dus jaarlijks veel belasting innen voor oorlogen. Karel V aangetreden in 1515. Door al zijn veroveringen kreeg hij de titel Heer der zeventien provinciën, hij werd de landheer. Een belangrijke stap in zijn centralisatiepolitiek was een verdrag sluiten met Frans I. Dit verdrag moest garanderen dat de Franse koning geen rechten meer had om de Nederlanden op de delen. Een andere belangrijke stap was de Pragmatieke Sanctie in 1549, waarin werd vastgelegd dat de zeventien gewesten voortaan één ondeelbaar erfgoed waren. In 1530 stierf Margaretha van Oostenrijk. Karel V zijn zuster, Maria van Hongarije, was haar opvolgster. Karel V stelde ook meteen drie nieuwe bestuurlijke organen in, centrale raden die bovend de gewesten kwamen te staan, alle drie gevestigd in Brussel. Hierbij kwamen ook de Geheime Raad, een soort ministerie van Binnenlandse Zaken en Justitie, en de Raad van Financiën. De hoge burgerij kreeg dus meer invloed ten koste van de edelen. De edelen behielden wel veel macht in de Raad van State. Het gewestelijke belang boven het landsheerlijke belang stellen wordt het particularisme boven centralisme genoemd. Dit deden de gewestelijke statenvergaderingen. De Reformatie: Op 31 oktober 1517 publiceerde Maarten Luther een plakkaat met 95 stellingen tegen misstanden in de katholieke kerk. Vooral kritiek op de handel in aflaten. Luther wilde een hervorming van de kerk, vandaar de naam Hervorming of Reformatie. Omdat de paus de ban over hem uitsprak, koos Luther ervoor uit de kerk te stappen. Dit was het begin van een nieuwe christelijke stroming: het protestantisme. Een andere hervormer was Johannes Calvijn. Een Pagina 1 van 10

kenmerk van de leer van Calvijn is het calvinisme, de almacht die deze leer aan God toekent. Dit noemen we de leer van de predestinatie: het lot van elke mens is voorbeschikt. Calvinisme vooral in de Nederlanden. Paragraaf 3 Karel V was katholiek. Karel V was tegen ketters, omdat deze invloed konden hebben op de Reformatie, en omdat hij een eenheid wilde in zijn rijk. Karel V slaagde er niet in het protestantisme uit te moorden. Dit kwam vooral door zijn broer Ferdinand, die was aangesteld als koning in het Duitse Rijk. Ferdinand keerde zich tegen hem af. Ferdinand dwong Karel uiteindelijk tot het aanvaarden van de godsdienstvrede van Augburg in 1555. De vrede van Augburg was voor Karel directe aanleiding tot aftreden. Paragraaf 4 De economie van de Nederlanden maakte in de 16 e eeuw een stormachtige groei door. Antwerpen was de belangrijkste handelsstad in de Nederlanden en het centrum van de handel tussen Engeland, de Nederlanden, Frankrijk en Spanje en Portugal. Antwerpen bezat het monopolie op de handel in specerijen. In de loop van de 16 e eeuw kwam Amsterdam als nieuw handelscentrum op. De graanhandel wordt de moedernegotie genoemd, want door de bloei van de graanhandel konden ook de handel en bedrijvigeid in andere sectoren groeien. De opkomst van Amsterdam betekende een klap voor de hanze, het handelsnetwerk van voornamelijk Duitse, Deense en Nederlandse steden. Paragraaf 5 Frans I kreeg in 1516 het recht van de paus om bisschopepen en ambten te benoemen, allemaal om zijn rijk te vergroten. Frans bestreed ook het protestantisme. Hendrik VIII, tijdgenoot van Karel V in Engeland, probeerde het parlement naar zijn hand te zetten, bijvoorbeeld in zijn conflict met de kerk rond zijn wens om te scheiden en te hertrouwen. Dit leidde in 1534 tot de Supremacy Act, die bepaalde dat in Engeland niet langer de paus in Rome het hoofd van de kerk was, maar de koning. Dit was de geboorte van de anglicaanse kerk, de staatskerk van Engeland. Staten-Generaal: Vergadering van afgevaardigden van alle gewesten. Vanaf 1588 het hoogste bestuursorgaan van de Republiek. Centralisatiepolitiek: streven naar eenheid van bestuur. Rijk wordt regeerd vanuit 1 centrale hoofdstad en dat in het hele rijk dezelfde wetten en regels gelden. Landvoogdes: man of vrouw die in de Nederlanden onder Karel V en Filips II als officiële plaatsvervanger van de vorst optrad. Landheer: vorst of hoogste machthebber van een land of gewest. Centrale Raden: drie door Karel V ingestelde bestuurlijke organen die boven de gewesten stonden. Functioneerde als adviesraden voor de landvoogdes. Particularisme: neiging om als gewest vooral vanuit je eigen belang besluiten te nemen. Lastig voor een succesvolle centralisatiepolitiek. Katholieke: Behorend tot de rooms-katholieke kerk. Aan hoofdst staat de paus. Reformatie: Ookwel hervorming. Bekende reformatoren zijn Luther en Calvijn Pagina 2 van 10

Protestantisme: aanhangers van de Reformatie. Calvinisme: protestantse beweging die zich baseert op de ideeën van Calvijn. Godsdienstvrede van Augburg: Verdrag uit 1555 waarin werd vastgelegd dat alle vorsten van het Duitse Rijk zelf konden besluiten welke de officiële godsdienst in hun gebied zou zijn. Moedernegotie: naam voor de graanhandel via de Oostzee. De Hanze: Verbond van handelssteden in Noordwest-Europa. Ontstaan voor veiligheid Anglicaanse Kerk: Door Hendrik VIII gestichte staatskerk in Engeland. 1477: Karel de Stoute sneuvelt bij Nancy, begin Habsburgs gezag over Nederlanden 1517: Begin Reformatie door Luther en Calvijn 1517: Humanisme, Erasmus 1519: Karel V behalve koning Spanje ook keizer van Duitse Rijk. 1534: Ontstaan anglicaanse kerk onder invloed van Hendrik VIII 1539: Karel V onderdrukt opstand Gent. Daarna harde centralisatiepolitiek en vervolging ketters 1555: Godsdienstvrede van Augsburg 1555: Aftreden Karel V, opgevolgd door Filips II Hoofdstuk 2 Paragraaf 1 De opvolger van Karel V is Filips II. Hij zette de centralisatiepolitiek van zijn vader voort. Filips beschouwde zichzelf als de door God aangewezen persoon. De Nederlandse gewesten en steden vonden dat Filips hun privileges niet mocht aantasten. Het jaar 1566 was in de Nederlanden een hongersjaar. Filips noemde zijn zus Margaretha van Parma tot landvoogdes. In elk gewest stelde hij een stadhouder aan die verantwoordelijk was voor de rust en orde in het gewest. Hij koos hier onder andere Willem van Oranje voor. De vertegenwoordigers van de statenvergadering adviseerden de stadhouder en namen beslissingen over bijvoorbeeld de bedes. De landvoogdes kon nooit snel handelen, omdat ze altijd goedkeuring nodig had van Filips. Onder leiding van Willem van Oranje probeerde de edelen Filips van de troon te schoppen. Willem van Oranje was voorstander van gewetensvrijheid, hij vond da iedereen vrij was om te geloven wat hij wilde. Dat is niet hetzelfde als godsdienstvrijheid. Bij godsdienstvrijheid hebben mensen het recht om zich als gelovigen te organiseren, dat is niet zo bij gewetensvrijheid. De adel zag de inquisitie als een aantasting van hun eigen rechtsprekende macht. Filips II was ook een kettervervolger, net zoals zijn vader. Paragraaf 2 In 1566 bood een aantal leidende figuren een smeekschrift aan aan Margaretha van Parma. De aanleiding hiervoor was het plakkaat van Filips II waarin hij opdracht gaf de kettervervolginen strenger dan eerst aan te pakken. De figuren waarschuwde Margaretha dat er oproer uit zou breken als het plakkaat door ging. Het smeekschrift had weinig effect. Omdat Margaretha beloofd had de kettervervolgingen te minderen, dachten calvinisten dat ze nu Pagina 3 van 10

openlijker over hun geloof uit konden komen, en kwamen met hagenpreken. Dit zijn godsdienstelijke bijeenkomsten in de openlucht. Tijdens zo n hagenpreek werden de calvinsten zo opgejut, dat ze naar een klooster gingen en daar alles kapotsloegen, de beeldenstorm. Dit gebeurde vanaf nu vaker in gewesten. Toen Filips over de beeldenstorm hoorde, stuurde hij zijn beste generaal, de hertog van Alva, met een leger naar de ketters om deze uit te roeien. Willem van Oranje vluchtte naar Duitsland. Bij de komst van Alva in 1567 bood Margaretha haar ontslag aan en vertrok. Alva werd de nieuwe landvoogd. Hij voerde de Tiende Penning in. Dit deed hij omdat Filips steeds meer geld nodig had voor de oorlogen. Daarnaast stelde Alva een nieuwe rechtbank in, de Raad van Beroerten ( Bloedraad), de die opstandelingen ging berechten. Vanaf Duitsland begon Willem van Oranje in 1568 een opstand voor te bereiden. Nadat de Staten-Generaal in 1581 de tiran via de Acte van Verlatinghe hadden afgezet, moesten zij dus een nieuwe vorst zoeken. Willem van Oranje was de aangewezen persoon. Willem van Oranje zocht contact met de vijanden van Spanje: Engeland en Frankrijk. Deze landen weigerde soevereiniteit over de Nederlanden te aanvaarden. De broer van de Franse koning, de hertog van Anjou, wilde de Nederlanden wel steunen. Willem van Oranje ging akkoord. De Nederlanden hadden dus twee landsheren: Anjou in het noorden en Parma in het zuiden. Willem van Oranje werd in 1584 vermoord. Dader was Balthasar Gerards. In nood vroeg de Staten-Generaal hulp aan koningin Elizabeth van Engeland. Zij stuurde de protestantse graaf Leicester. In 1588 besloten de statenvergaderingen, samenwerkend in de Staten-Generaal, zelf de soevereiniteit op zich te nemen. Zo ontstond de Republiek der zeven Verenigde Nederlanden, ofwel de Republiek. Het begin van de Opstand: In 1568 trok Willem van Oranje met zijn leger de Nederlanden binnen. Dit was het begin van de Opstand. Willem van Oranje kreeg hulp van de watergeuzen, een groep militante zeelieden en edelen die fel anti-spaans en antikatholiek was. Toen Alva en zijn opvolger er niet in slaagde het gezag in de Nederlanden te herstellen, sloten alle gewesten in 1576 een onderling vredesverdrag, de pacificatie van Gent. Hierin staat dat de Spaanse troepen uit de Nederlanden moesten vertrekken, dat het uit moest zijn met de kettervervolgin, dat in Holland en Zeeland het calvinisme zijn bevoorrechte positie zou behouden en dat daarbuiten niets tegen het katholieke geloof mocht worden ondernomen. Dit werd niet geaccepteerd door Filips II en dit leidden in 1579 tot een scheiding binnen de Nederlanden. Drie zuidelijke gewesten vormden de Unie van Atrecht en sloten vrede met Spanje. Vijf noordelijke gewesten vormden de Unie van Utrecht. Zij gingen de strijd aan tegen Spanje. Paragraaf 3 In 1588 was Maurits, zoon van Willem van Oranje, stadhouder. Elke staat had een rechtsgeleerde als adviseur in dienst, de raadspensionaris. Dit is een soort premier en minister van Buitenlandse Zaken. Ten tijde van prins Maurits was Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris. In de stad kwam de macht vooral te liggen bij de rijke burgerij, de regenten. De kerk van de calvinisten, de gereformeerde kerk, werd de officiële kerk in de Republiek. De katholieke kerk werd als organisatie verboden. In veel steden hadden katholieken schuilkerken, waar zij hun erediensten konden houden. De overheid wist ervan en liet het oogluikend toe, soms tegen betaling. Paragraaf 4 1585 werd voor Antwerpen een rampjaar. Parma belegerde de stad door eerst de rivier de Schelde met drijvende schiten en kanonneerboten af te sluiten en daarna de stad met soldaten te omsingelen. Na maanden van uithongering moest Antwerpen zich ten slotte overgeven. Met de kennis en kapitaal van kooplieden en hooggeschoolde ambachtslieden groeide Holland uit tot het centrum van het handelskapitalisme met Amsterdam als belangrijkste knooppunt. Pagina 4 van 10

Paragraaf 5 Frankrijk kreeg in de periode 1560 1598 te maken met godsdienstoorlogen tussen katholieken en hugonoten, zoals de Franse protestanten werden genoemd. In 1553 werd Edward opgevolgd door zijn haflzuster Maria, bijgenaamd Bloody Mary, die katholiek was en veel werk maakte van kettervervolgingen. In 1558 stierf zij en werd opgevolgd door haar protestantse halfzuster Elizabeth. Deze maakte een einde aan de vervolgingen. Privileges: Officieel toegestane rechten en voorrechten die afwijken van de normaal en voor iedereen geldende regels. Stadhouder: plaatsvervanger van de vorst in een gewest. Gewetensvrijheid: vrijheid om je eigen geloof en godsdienst te keizen zonder daarvoor vervolgd te worden. Godsdienstvrijheid: hetzelfde als gewetensvrijheid, bij dit mag je wel een organisatie oprichten. Inquisitie: kerkelijke rechtbank van de rooms-katholieke kerk. Smeekschrift: petitie aan landvoogdes Margaretha van Parma, waarin matiging van kettervervolging gevraagd werd. Beeldenstorm: golf van geweld in 1566 tegen katholieke kerk. Acte van Verlatinghe: Officieel in 1581 van de opstandige Unie van Utrecht om de Spaanse koning Filips II niet meer als hun soevereine vorst te erkennen. Republiek der zeven Verenigde Nederlanden: statenbond van zeven onafhankelijke gewesten in de Noordelijke Nederlanden die zich hadden losgemaakt van het Spaanse gezag via de Unie van Utrecht en de Acte van Verlatinghe Pacificatie van Gent: vredesverdrag in 1576 tussen opstandige gewesten en gewesten van Filips II. Werd door Filips niet erkend Unie van Atrecht: verbond uit 1579 die Spaanse landvoogd Parma erkennen Unie van Utrecht: verbond uit 1579 die Spaanse landvoogd Parma niet erkennen Raadspensionaris hoogste rechtsgeleerde ambtenaar in dienst. Regenten: machtigste bestuurders van steden en gewesten Handelskapitalisme: economische ontwikkeling in 16 eeuw, bloei handel en nijverheid Hugonoten: protestanten in Frankrijk. 1558: Aantreden koningin Elizabeth in Engeland. Einde kettervervoling en economische bloei 1566: Aanbieden smeekschrift, de beeldenstorm en hongerjaar 1568: Begin Nederlandse Opstand onder leiding van Willem van Oranje 1572: Willem van Oranje benoemd tot stadhouder van Holland en Zeeland 1572: Bloedbruiloft in Frankrijk. Strijd tussen katholieke edelen en protestantse edelen 1576: Pacificatie van Gent Pagina 5 van 10

1579: Unie van Atrecht en Utrecht 1581: Acte van Verlatinghe 1584: Willem van Oranje vermoord, opgevolgd door Maurits 1581: Val van Antwerpen 1588: Ontstaan Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Hoofdstuk 3 Paragraaf 1 Eind 16 e eeuw kreeg de Republiek een nieuwe talentvolle legeraanvoerder, prins Maurits, zoon van de vermoorde Willem van Oranje. Van Oldenbarnevelt was toen benoemd tot landsadvocaat van Holland. Hij drong in 1586 aan Maurits tot kapitein-generaal te benoemen in het staatse leger. Niet alleen Maurits was succesvol bezig met de Republiek, ook Filips II van Spanje was bezig met een goede strijd in Frankrijk. Hij was ook in oorlog met Engeland. Om dit land definitief onder te krijgen had hij in 1588 een reusachtige vloot uitgerust, de onoverwinnelijke Armada. Er was geen eenheid in de Republiek, meet een soort statenbond van zeven zelfdstandige gewesten. Een Goudse regent had in 1587 in een staatsrechtelijk betoog, de deductie van Vrancken, geschreven dat het hoogste gezag voortaan bij de gezamenlijke Staten lag en niet bij een landsheer. De gewesten wilden eigenlijk meer zelfstandigheid. Deze neiging om als provincie voortaan alles zelf te doen in eigen belang heet particularisme. Dit was een belangrijke motivatie in het verzet tegen de centralisatiepolitiek van de landsheer. De Staten-Generaal bestuurden gezamenlijk de generaliteitslanden (Brabant, Limburg en een deel van Vlaanderen). Doordat Holland de meeste belasting betaalde, zette dit gewest ook toon in de Republiek. Paragraaf 2 Na de dood van koning Hendrik III werd in 1589 de protestantse Hendrik van Navarra koning Hendrik IV van Frankrijk. Zijn kroning beїndigde de machtsstrijd tussen katholieke en protestantse edelen en hun aanhangers niet. Hendrik bekeerde zich tot het katholicisme om steun te verwerven, maar dit had geen effect. Daarom besloot hij in 1595 Spanje de oorlog te verklaren. Frankrijk kon rekenen op Engeland en de Republiek want voor beide landen was Filips ook een bedreiging. In 1596 besloten de drie landen een verbond, het drievoudig verbond, voor militaire en politieke steun. Voor de Republiek was dit de eerste officiële erkenning als zelfstandige staat door twee Europese landen. In 1598 besloot Hendrik vrede met Filips te sluiten vanwege binnenlandse problemen. In hetzelfde jaar besloot Hendrik ook het Edict van Nantes uit te voeren, waarin staat dat hugonoten vrijheid van godsdienstuitoefening hadden in steden waar ze in de meerderheid waren. In feite was dit een soort wapenstilstand tussen katholieken en protestanten. In 1604 sloten Engeland en Spanje vrede. Nu had de Republiek geen gemeenschappelijke vijand meer, maar het verbond bleef, omdat Engeland financiële hulp nodig had van de Nederlanden. In het Duitse Rijk was de strijd tussen katholieken en protestanten weer opgelaaid. Protestanten kregen hulp van Engeland en de Republiek, de katholieken van Spanje en de paus. Het resultaat was de dertigjarige oorlog (1618-1648). In 1648 werd de vrede van Westfalen gesloten. In 1648 was er ook de vrede van Munster, Spanje en de Republiek sloten vrede. Paragraaf 3 In 1609 sloten de Nederlanden en Spanje na twee jaar onderhandelen een wapenstilstand, het Twaalfjarig Bestand. Maurits en Van Oldenbarnevelt kregen ruzie door religieuze zaken. Maurits stond aan de kant van de strenge Pagina 6 van 10

calvinisten, Van Oldenbarnevelt aan de kant van de gematigde calvinisten. Van Oldenbarnevelt had de steun van Holland. Maurits werkte aan de val van zijn tegenstander Van Oldenbarnevelt. Uiteindelijk werd Van Oldenbarnevelt veroordeeld tot het schavot. Zijn onthoofding was in 1619. In 1621 eindigde het Twaalfjarig Bestand en werd de strijd met Spanje weer hervat, tot vreugde van Maurits. Hij stierf in 1625. Zijn opvolger was halfbroer Frederik Hendrik. Paragraaf 4 Het resultaat van de val van Antwerpen was dat de metropool uitgroeide tot de belangrijkste stapelmarkt van Europa. Er was behoefte aan een centrale plaats waar kennis over prijzen van goederen over de hele wereld te verkrijgen was. Hiervoor werdt de Amsterdamse Beurs opgericht. Ook kwam er de bank, de wisselbank, die schuldverklaringen van de koper aan de verkoper uitgaf. Zo kon je beter handel drijven. Een goed voorbeeld van de handelspolitieken van Van Oldenbarnevelt was de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in 1602. De VOC handelde met Azië. In 1621 werd nog een compagnie opgericht voor de handel met West-Afrika en Noord- en Zuid- Amerika: de WIC. De WIC richtte zich allereerst op de kaapvaart en was daarmee in tegenstelling tot de VOC geen echte handelscompagnie. De WIC richtte zich vervolgens op de slavenhandel. Deze handel wordt driehoekshandel genoemd. Staatste leger: Leger van de Republiek, ontstaan in 1575 na een besluit van de Staten-Generaal en de afscheiding van de Zuidelijke Nederlanden. Statenbond: Staatsinrichting waarbij de verschillende delen van een land een grote zelfstandigheid bezitten Deductie van Vrancken: Verdediging van de soevereiniteit van de gewesten door een raadspensionaris uit Gouda met de naam Vrancken. Theoretische rechtvaardiging van eigen bestuur van de Republiek Generaliteitslanden: Brabant, Limburg en een deel van Vlaanderen. Kende geen eigen bestuur Drievoudig verbond: in 1596 gesloten verbond tussen de Republiek, Engeland en Frankrijk, gericht tegen Spanje. Edict van Nantes: 1598 door koning Hendrik IV om godsdiensttwisten in Frankrijk te beїndigen Dertigjarige oorlog: oorlog op Duits gebied tussen 1618 en 1648. Afgesloten met vrede van Westfalen Vrede van Munster: Vrede tussen Spanje en de Republiek (1648), einde tachtigjarige oorlog Twaalfjarig Bestand: twaalf jaar durende wapenstilstand (1609-1621) tussen Spanje en de Republiek Stapelmarkt: Plaats waar geїmporteerde goederen worden opgeslagen en doorverkocht. Wisselbank: Bank in Amsterdam waar schuldbewijzen werden uitgegeven en verhandeld VOC: Verenigde Oost-Indische Compagnie in 1602, handel met Azië en Afrika WIC: West-Indische Compagnie in 1621. Handel met Afrika en Noord- en Zuid-Amerika Kaapvaart: zeeroverij gericht tegen vijandige schepen Driehoekshandel: handelsverkeer tussen Republiek, Afrika en Amerika, belangrijk onderdeel was slavenhandel 1587: Deductie van Vrancken 1588: ondergang Spaanse Armada, opstand ontwikkelt zich voorspoedig onder leiding van prins Maurits Pagina 7 van 10

1596: Drievoudig Verbond van Engelang, Frankrijk en de Republiek tegen Spanje 1598: Edict van Nantes 1602: VOC 1609: Begin Twaaljarig Bestand 1618: Begin Dertigjarige Oorlog in Duitse Rijk 1619: Onthoofding Van Oldenbarnevelt 1621: WIC 1625: Dood Maurits, opvolger Frederik Hendrik 1647: Door Frederik Hendrik, opvolger Willem II 1648: Vrede van Munster, einde Nederlandse Opstand(Tachtigjarige Oorlog), einde Dertigjarige Oorlog Hoofdstuk 4 Paragraaf 1 In 1647 Frederik Hendrik overleden en opgevolgd door zijn zoon Willem II. Hij werd stadhouder. Na het overlijden van Willem II besloten de Staten van Holland dat de benoeming van een stadhouder niet noodzakelijk was. Dit was het begin van het stadhouderloze tijdperk (1650-1672). De op Slot Loevestein gevangen gezette regenten werden na het overlijden van de prins onmiddelijk bevrijd. Zij vormden een soort partij, de staatsgezinden. Aanhangers van de stadhouder zijn de prinsgezinden. In 1653 staatsgezinde Johan de Witt benoemd tot raadspensionaris. Volgens de Witt was verdeling van de macht de beste garantie tegen machtsmisbruik en wanbestuur, dit wordt ook wel ware vrijheid genoemd. Paragraaf 2 In Frankrijk was in 1661 Lodewijk XIV aan de macht gekomen. Hij regeerde volgens het absolutisme en had alles van God. Onder leiding van zijn minister van Financiën Jean-Baptiste Colbert werd het belastingstelsel ingevoerd. Karel II werd na chaos benoemd tot koning in Engeland. Paragraaf 3 De Engelse koning Karel II onderkende het gevaar van een sterke Frankrijk en zocht toenadering tot de Republiek. Dit leidde in 1668 tot het sluiten van een bondgenootschap met Engeland en Zweden: de Triple Alliantie tegen Frankrijk. De Witt vertrouwde Karel II niet helemaal, omdat ze kort geleden nog een grote oorlog hadden. De Witt vertrouwde het terecht niet, Lodewijk XIV en Karel II maakten afspraken over een gezamenlijke aanval op de Republiek (het geheime Verdrag van Dover, 1 juni 1670). In 1667 hadden de Staten van Holland het Eeuwig Edict aangenomen waarbij het ambt van stadhouder afgeschaft werd. De andere provinicies volgden in 1670. Begin februari 1672 stemden de Staten-Generaal mee in dat Willem III kapitein-generaal van het leger werd. Toen in maart 1672 de Engelsen een rijk beladen Hollandse handeslvloot overvielen die op weg was naar huis, was in feite de oorlog met Engeland begonnen. Lodewijk trok met een sterk leger richting de Republiek en viel binen op 12 juni. Werd gemakkelijk veroverd. Terwijl in het oosten de ene na de andere stad in Franse handen overging, verschansten de Pagina 8 van 10

Hollanders zich achter de hollandse waterlinie. Dit was een reeks van forten en sluizen langs een aantal rivieren. Er brak onrust uit in de Republiek en steeds meer mensen riepen naar de prins als stadhouder. Onder invloed van rellen en de talrijke opstootjes volgde uiteindelijk zijn benoeming tot stadhouder in de Staten van Holland en Zeeland. Maar de rust keerde niet terug. Met name Johan de Witt kreeg de volle laag. Hij nam ontslag, maar dit keerde de rust ook niet terug. De alsmaar oplopende spanning kwam tot een uitbarsting op 20 augustus 1672. Johan zat in de gevangenis en werd bewaakt door ruiters. Toen die weg gingen werd de gevangenis bestormd door burgers, die de gebroeders op gruwelijke wijze dood maakte op het plein. Pas in 1678 kwam er met de Vrede van Nijmegen een einde aan de Guerre de Hollande. Paragraaf 4 Regenten wilden geen oorlog meer voeren door de kapitalen die eraan besteed werden. De grote ommekeer in de houding van de regenten kwam in 1685 toen het Edict van Nantes werd herroept. Hugonoten vluchtte naar de Nederlanden en brachten vreselijke verhalen over de koning mee. Dit zorgde voor een slechte naam van de koning. Iedereen was overtuigd dat Lodewijk weg moest. Willem III landde in 1688 met een leger in Zuid-Engeland, waarop de koning verkoos te vluchten. Het parlement maakte van de vlucht handig gebruik door de troon onbezet te verklaren en aan te bieden aan Willem en Maria. Deze troonswisseling is voor de Engelsen de geschiedenis ingegaan als de glorious revolution. Het parlement koppelde aan deze troonswisseling wel een zogenoemde Bill of Rights. Deze wet was duidelijk een stap op weg naar een parlementaire monarchie waarin de volksvertegenwoordiging het laatste woord heeft. Willem III stierf in 1702, Lodewijk in 1715. Paragraaf 5 Rond het midden van de 17 e eeuw was de economische bloei van de Republiek ongeëvenaard, daarom sprak men later ook over een gouden eeuw. Ron 1660 ging deze bloei over tot een stagnatie. Ten eerste had de Republiek te maken met een gewijzigde handelspolitiek van zowel Frankrijk als Engeland. Als in 1651 had het Engelse parlement onder leiding van Cromwell de acte van navigatie aangenomen. Deze acte leidde tot de Eerste Engels-Nederlandse oorlog. Engeland voerde met deze wet als eerste een mercantilistische politiek. Deze economische politiek hield in dat de export van het eigen land zo veel mogelijk gestimuleerd werd, terwijl de import aan banden werd gelegd. Ook werd deze politiek in Frankrijk ingevoerd. De vrijhandel had plaatsgemaakt voor het mercantilisme. Na de dood van Willem III in 1702 beleefde de Repulbiek haar tweede stadhouderloze tijdperk (1702-1747). Stadhouderloze tijdperk: periode in de Republiek waarin geen stadhouder was (1650-1672 en 1702-1742) Staatsgezinden: aanhangers van de ware vrijheid en tegenstanders van de machtige stadhouder Prinsgezinden: aanhangers van de stadhouder Ware vrijheid: aanduiding van de periode van stadhouderloze tijdperk Absolutisme: regeringsvorm waarbij de koning alle macht heft, zoals Lodewijk XIV Hollandse waterlinie: verdediging waarbij grote delen van het westen van het land onder water gezet warden om de vijand toegang tot het gewest te verhinderen. Glorious revolution: machtsovername door Willem III en zijn echtgenomte Maria Stuart als koning en koningin van Engeland. Gouden eeuw: Sterke ontwikkeling van de Republiek. Na rampjaar snel achteruit met gouden eeuw Pagina 9 van 10

Acte van Navigatie: scheepsvaartwet, ter bescherming van de Englese scheepvaart. Mercantilistische: Economische politiek waarbij de overheid de nationale handel beschermt tegen buitenlandse handel en nijverheid. Vrijhandel: handel tussen landen die niet belemmerd wordt door invoerhefingen en uitvoerbeperkingen. 1650: dood van Willem II. Begin stadhouderloos tijdperk 1651: Acte van Navigatie, leidt tot twee oorlogen met Engeland 1660: Monarchie in Engeland wordt hersteld 1661: Lodewijk XIV begint regeerperiode als absolute vorst. 1672: Rampjaar, Johan de Witt vermoord, stadhouder Willem III komt aan de macht 1667: Dood filosoolf Spinoza 1685: Lodewijk XIV trekt Edict van Nantes in, hugonoten vluchten naar Republiek 1688: Glorious Revolution, Willem III ook koning in Engeland 1702: Dood Willem III, tweede stadhouderloos tijdperk Pagina 10 van 10