De kleuter en zijn eetgedrag en thuis? An Vandeputte Kenniscentrum rond eet- en gewichtsproblemen
Het kleuterconsult en eetgedrag rol VPK Relatie opbouwen met ouder en kind CLB als bron van steun en informatie Zicht krijgen op vragen, bezorgdheden van ouders rond eetgedrag Ondersteunen van normale ontwikkeling van eetgedrag Kennis nodig rond normale ontwikkeling, incl. de normale strubbelingen Kennis van groeigerichte adviezen en communicatie
Eten: een grote opdracht - Overgang van vloeibaar naar brokjes - Overgang van zuigen naar kauwen - Overgang van zoet naar bitter - Overgang van gevoed worden naar eten - Overgang van krijgen naar kiezen - Overgang van bekend naar nieuw -
Eten een grote opdracht Ook voor veel ouders ook in het clb-consult?
Kobe Kobe, 3,5 jaar oud, heeft veel moeite om te proeven van voedsel dat hij niet kent. Het menu van Kobe bestaat uit boterhammen met choco, fish-sticks, spaghetti, frietjes, appelmoes, en pannenkoeken lust hij uiteraard ook. Wat groenten betreft lukt spinazie een klein beetje, maar dat is dan ook alles.
Wat kan je van de kleuter verwachten??? Minder fysieke groei, minder eten nodig Zelfregulatie van voedingsbehoefte Vaak nog wat neofoob/proeven kan/rijke fantasie Gevoelig aan goede voorbeelden Gewoonten vormen zich Gevoelig voor aandacht : positieve? Erg gevoelig voor gezelligheid aan tafel
Wat kan je van de ouders verwachten? Nieuwe structuur zoeken met erg korte avondtijd ( kleuter moe) Neofobie is moeilijk thema Neiging tot problematiseren van minder eten Neiging tot minder voorbeeldgedrag Neiging tot smaakversmalling Negatieve aandacht / extern belonen Neiging tot loslaten eetstructuur
Probleemsignalen Geen hongersignalen Knik in groeicurve Geen vast(er) voedsel aanvaarden, geen warm voedsel aanvaarden Niet zelfstandig willen eten Voedselweigering Slikangst Anticipatoir kokhalzen Disfunctioneel voeden Geen rekening houden met signalen van honger/verzadiging Kind achtervolgen met voedsel Maaltijden duren langer dan 30 min., ondanks dat het kind niet eet
Adviezen voor ouders
Welke adviezen? 6 Kapstokken: Leeftijdsgepast Goede voorbeelden Goede eetstructuur en gewoonten Positieve aandacht Gezelligheid aan tafel Proeven
Kapstok 1: Leeftijdsgepast Ieder kind = zijn eigen maatje? - Ja! (dus niet voor iedereen gelijk opscheppen) - Luister naar het buikgevoel van je kind Ingebouwd systeem tot 6 jaar! = rekening houden met wat je kind fysisch nodig heeft
Welke maatjes aan tafel kleutertijd Minder cal.nood als lengtegroei afneemt Sterk variërende eetlust Zelfregulatie van voedselinname Lagere schooltijd Meer eten vetreserve nodig voor puberteit Eetstijl : sneller eten, < kauwen Food jags (steeds =voedsel plots ander) Secundaire schooltijd Lengtegroei en pubertaire ontwikkeling Onregelmatig eetpatroon Experimenteren op alle vlakken
Leeftijdsgepast = rekening houden met waar het kind mee bezig is in zijn groeiproces 3 jarige : neofobie (bang van nieuwe smaken), fantasiewereld 6 jarige : wil veel leren 10 jarige : sterk & groot worden 14 jarige : wie ben ik?
- Peuters : nieuwe smaken en stukjes - Kleuters : proeven! - Lagere schoolleeftijd : ontbijt! Tussendoortjes? - Tieners : leren omgaan met snoepen - Pubers : begeleiden van experimenten
Kapstok 2 : zorg voor goede voorbeeld Eet zelf mee Alles eten? Ontspannen aan tafel? GSM? Welk voorbeeldgedrag?
Kapstok 3 : goede eetstructuur, goede gewoonten leren Vaste eetstructuur 3 maaltijden, 2 tussendoortjes ( of elke 3 u iets eten ) Varieer in tussendoortjes Tussendoor moet maagje rusten Samen eten, vaste tijd, vast ritueel Ouder kiest tijdstip/plaats, kind hoeveel Op tijd verwittigen / tijd voor spelstop
En de voedingsdriehoek geeft je raad Kies voor wat je lichaam meer nodig heeft bij zijn groei Zoek naar gezond & lekker eten Seizoenen volgen Afwisseling
Kapstok 4 : geef positieve aandacht Aandacht aan gezond gedrag Niet veel aandacht aan ongezond gedrag...
Op zoek naar de verleid top-10 (Ipv de straffenmachine)
Kapstok 5 : tafel is geen arena! - Gezelligheid aan tafel! - Peuters : eerbied aan ik -periode, verleiden ipv te verplichten - Kleuters : zelfregulatie van hongergevoel, smaak experimenten belonen - Bordje leeg? - Proeven moet, alles opeten niet.
Kapstok 6: leren proeven Hoe stimuleren? Zintuiglijke blootstelling Model staan Informatie Aantrekkelijkheid Sociale beloning Positieve context
Ingaan op oudervragen
Vragen van de ouder Hoe omgaan met kind dat niet wil eten? Ik lust dat niet : Hoe helpen proeven? Hoe kan je kinderen meer groenten laten eten? Hoe omgaan met chips, cola en snoep? Hoe reageren op veel-eters?
Hoe reageren als je kind niets wil eten? Niet willen? Niet durven?
Niet willen eten Algemeen : Tot 6 j zelfregulatie : eigen kompasje ivm hoeveel nodig Eetstructuur houden! Niet buiten maaltijden. Minimum = proeven Tot 18 à 24m: meestal is niet willen eten = ik heb genoeg gegeten. Na 18 à 24m: willetje = +! Verleidtop10! Ipv straffenmachine Positieve aandacht! Kracht van voorbeeldleren van leeftijdsgenoten
Onbekend voedsel? Mijn kind at eerst alles, en lust nu niets meer Conceptvorming: strak prototype Kleine variaties kunnen neofobie uitlokken Let op met mengen van voedingsmiddelen Bouw voordien aan een gevarieerd prototype
Neofobie = normaal Tot 18 à 24m: voedselaanvaarding Gevoelige periode, veel kansen Stel bloot aan diverse bereidingswijzen Na 18 à 24m: neofobie Hoogtepunt rond 2 jaar, vermindert geleidelijk Kan leiden tot eetmoeilijkheden (kieskeurigheid, beperkt voedselrepertoire) Belang van zorgfiguren Om angst te helpen overwinnen Laten verkennen, betrekken bij bereiden,
Gevoelige periode smakenpallet Neofobie Geboorte 1,5 j 6j 12j Leeftijd
Aandachtspunten Meer neofobie bij meer nieuwe factoren Bv. nieuwe omgeving, onbekende persoon Meer neofobie bij meer keuze 1 nieuw voedingsmiddel tegelijk Ook verandering van textuur en bereiding kan neofobie uitlokken Maar: leidt tot flexibeler prototype
Leermechanismen bij smaakaanvaarding Herhaalde blootstelling: Vele keren proeven Associatief leren: Eten -> verzadiging Context: positieve sfeer versus tafelstrijd Sociaal leren: Anderen eten, ik proef ook Ook omgekeerd! Beloning voor gewenst gedrag: Geef complimentjes
Dus Belangrijkste mechanisme: herhaalde blootstelling In een positieve, aanmoedigende sfeer Zonder ziek-zijn Smaak (zoeter/vetter) veranderen is niet nodig Bewaar truukjes voor moeilijke situaties Bv. héél neofobe kinderen, voedselweigering
Smaken pimpen Toevoegen van geliefde smaak? Geen meerwaarde boven herhaalde blootstelling Kind leert basissmaak niet eten
Meer fruit en groenten? Grotere porties groenten/fruit aanbieden Grotere scheplepel/diep bord In allerlei vormen: soep, puree, gewokt, gekookt, gegratineerd, rauw in wrap, groententaart, Als middaghap/voorgerecht/tussendoortje/ Zonder andere voedingsmiddelen
Tip 1. Bied ze apart aan
Tip 2. Geef keuze
Tip 3. Laat hen helpen
Omgaan met Chips, Cola en snoep? Mijn zoontje is gek op chips en cola. Van mij mag hij dit niet, enkel als hij heel flink geweest is. Hoe zorg ik dat hij hier niet teveel van eet?
Beperk het aanbod/de variatie Bewaar ze uit het gezichtsveld Bewaar ze voor bepaalde gelegenheden Hou ze weg van de televisie Geef zelf het goede voorbeeld Beloon met een complimentje
Maar ban CCC niet Elsje is dol op zoet. Als ze zelf kon kiezen, zou ze van s ochtends tot s avonds snoepen. Mama vindt gezondheid erg belangrijk voor haar kinderen, bij haar komen deze extra s niet in huis! Maar op school gaat Elsje in de speeltijd koek vragen aan klasgenootjes en soms bedient ze zichzelf uit de boekentas van andere kinderen.
Niet belonen/straffen met het dessert In het hoofd van het kind Beloning = lekker Opdracht = lastig, niet lekker Betekent dit het einde van het dessert?
Machtsstrijd In het hoofd van het kind Moeten -> druk -> niet lusten Mama en papa boos -> verdriet -> niet lusten
Meer honger? Meer eten, niet vaker eten! 3 hoofdmaaltijden en 2 à 3 tussendoortjes Grotere porties tijdens de eetmomenten Een gevarieerd aanbod van (hapklare) evenwichtige tussendoortjes
Wat en hoeveel eten? Regel van gedeelde verantwoordelijkheid de ouder/verzorger beslist wat het kind eet Ook wanneer en hoe Het kind beslist hoeveel het eet En óf het eet Het bord leegeten hoeft niet! Verbieden doet juist eten
hoeveel controle? Gedeelde verantwoordelijkheid De ouder beslist wat, het kind beslist hoeveel Zinvolle controle Zelf model staan Beschikbaarheid en zichtbaarheid van (on)evenwichtige voeding Keuzevrijheid uit een aangepast voedingsgamma Aantrekkelijk maken van evenwichtige voeding Presentatie, informatie Sociaal belonen Positieve maaltijdsfeer
En tot slot Leg geen verband tussen eten en bewegen Leg geen verband tussen eten en uiterlijk. Dreig niet met te dik worden. Zorg voor niet-stigmatiserende taal. Zet gezondheid voorop, niet gewicht.
Nuttige literatuur Normale ontwikkeling van eetgedrag Groeiwijzer: Dit boek geeft professionals een update rond de nieuwe inzichten i.v.m. het normaal ontwikkelingstraject van eetgedrag bij kinderen en jongeren. Zie http://www.eetexpert.b e/eetexpert-projectgroeiwijzer#anchor1
Nuttige literatuur Aanbevelingen rond communicatie Communicatietips: Onvoldoende doordachte anti-obesitas boodschappen kunnen een negatief lichaamsbeeld en ongezond lijngedrag aanwakkeren en daardoor het risico op eetstoornissen doen toenemen. Deze links bevatten communicatietips voor evenwichtige boodschappen rond gewicht, eetgedrag en eetstoornissen. Zie http://www.eetexpert.be/aanbevelingen; http://www.eetexpert.be/eetexpert-doordachtecommunicatie; http://www.draaiboeken.eetexpert.be/basisdraai boek/stigmatisering
Draaiboeken CLB: draaiboeken voor CLB: http://www.draaiboeken.eetexpert.be/clb Beweging: draaiboek rond overgewicht bij kinderen: www.draaiboeken.eetexpert.be/beweging Basisdraaiboek: gebalde informatie per thema, met verdiepende links www.draaiboeken.eetexpert.be/basisdraaibo ek
Verwijstool Verwijshulp: Via onze verwijstool kan je hulpverleners met ervaring in de behandeling van eet- en gewichtsproblemen vinden binnen een bepaalde regio, bruikbaar voor samenwerking en doorverwijzing. Zie www.eetexpert.be/leden/verwijshulpverwijstool
E-learning Hulpverleners kunnen de basisbeginselen van motiveren en van het begeleiden bij eet- en gewichtsproblemen leren via e- learning, praktijkgericht, geaccrediteerd, en aan kostprijs. Zie www.eetexpert.be/leden/vorming-elearning (na login). Overgewicht en obesitas: via https://inamiriziv.dokeosnet.com Eetstoornissen: via http://www.eetexpert.be/leden/vormingelearning/event:2 Motiveren: via http://www.eetexpert.be/leden/vormingelearning/event:3 Groeiwijzer: via http://www.eetexpert.be/leden/vormingelearning/event:5