36 slim, efficiënt en snel de timmerfabrikant als bouwpartner Timmerfabrikanten fungeren steeds vaker als bouwpartners binnen het bouwproces. Gelijkwaardige samenwerking vanaf het begin van een project leidt tot meer voldoening, een verhoogde efficiëntie en een beter eindproduct.
37 bouwersmarkt. Die tijd is voorbij. Nu is de bewoner aan zet. Die wil geen standaardkeuken of -tegels meer, maar zelf invloed hebben op de uiteindelijke woning. Het gaat nu meer om de eindkwaliteit, met inachtneming van bijvoorbeeld luchtdichtheid, R c -waarden en bewonerstevredenheid. Analoog aan deze tendens zie je dat toeleveranciers belangrijker worden en zich meer als volwaardige bouwpartners profileren. Denken in processen Volgens Kattenbroek willen steeds meer timmerfabrikanten als deskundigen een kwafoto: nbvt bussum In het verleden waren timmerfabrikanten louter toeleveranciers. Ze kregen stapels tekeningen van de aannemer en moesten de opdracht uitvoeren zoals die op papier stond. Van inbreng in dat proces was niet of nauwelijks sprake. De kozijnen of deuren werden op de bouwplaats afgeleverd, waarna het schaven en afhangen begon. Bewonerstevredenheid Bert Kattenbroek, medewerker van de Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten (NBvT), vertelt dat er meestal ook weinig rekening werd gehouden met bewonerswensen. Het was een echte Op gelijkwaardige basis met andere bouwpartners en opdrachtgevers aan tafel om samen mee te denken en te ontwikkelen.
38 Groot onderhoud 62 woningen Outshoornstraat Tilburg. Een bouwteam, waaronder Van de Vin ramen en deuren uit Heeze, maakte een plan van aanpak op basis van ketenintegratie. Het aandeel: advisering materiaalkeuzes en uitvoering kozijnen, planning, productie en montage kozijnen (beglaasd en afgelakt), inclusief nieuwe vensterbanken en aftimmering binnenzijde. foto s: www.johnlewismarshall.com
litatieve bijdrage leveren aan het bouwproces. De koplopers onder hen zitten inmiddels op gelijkwaardige basis met andere bouwpartners samen met opdrachtgevers aan tafel om mee te denken en mee te ontwikkelen. Aldus kunnen ze gezamenlijk een zo goed mogelijk product realiseren tegen een zo laag mogelijke prijs. Kattenbroek legt uit dat deze nieuwe rol andere eisen stelt aan de timmerfabrikanten. Ze moeten niet meer in producten maar in processen denken. Dit betekent dat ze onder meer op de bouwplaats moeten kijken om voorbereidingen te treffen, zodat hun bijdrage aan het bouwproces zo efficiënt mogelijk verloopt. De logistiek dient in orde te zijn. Ook bewonersmanagement behoort tot de nieuwe taken, zodat bewoners bij renovaties zo min mogelijk overlast ondervinden. Lag vroeger de nadruk op het productieproces in de timmerfabriek, nu zie je dat de rol van het kantoor door die werkvoorbereiding sterk toeneemt. Het is geen kwestie meer van nadenken maar van voordenken. 39 Completer Een van de koplopers onder de timmerfabrikanten is Van de Vin ramen en kozijnen uit het Brabantse Heeze. Directeur Mathee van de Vin legt uit dat de producten die zijn bedrijf levert, steeds completer worden. Op dit moment is ongeveer 40 procent van onze omzet een beglaasd en afgelakt eindproduct voor nieuwbouw of renovatie. Bij nieuwbouw spreken we met de aannemer tevoren af wat hij van ons kan verwachten en hoe hij ons product kan verwerken om faalkosten te voorkomen. Voordat de productie start, zitten we voor overleg met de projectleider, uitvoerder en eventueel degene die de kozijnen op de bouw stelt, om tafel. Wij geven aan waar ze op moeten letten. Zo ben je als partner al in het voortraject betrokken. Deze werkwijze vergt wel een aanpassing van de organisatie. Zo heeft het bedrijf uit Heeze eigen medewerkers laten opleiden tot bijvoorbeeld 3D-tekenaar of projectleider. Vertrouwen Van de Vin merkt dat veel marktpartijen openstaan voor de nieuwe manier van samenwerken. De traditionele werkwijze was vaak gestoeld op wantrouwen. Tegenwoordig wordt een collectieve en proactieve houding van je verwacht op basis van vertrouwen, waarbij je zelf de risico s aangeeft en oplossingen bedenkt. Je moet kennis leveren en verantwoordelijkheid nemen. De directeur vindt het prettig dat de timmerfabrikant serieuzer wordt genomen. Hij merkt dat samenwerking leidt tot over en weer leren, wat weer resulteert in betere producten of werkwijzen. Als voorbeeld geeft hij dat zijn bedrijf altijd betimmeringen om de kozijnen maakte, die tijdens het aftimmeren op de bouw voor veel extra werk zorgden. Door in detail daarmee rekening te houden, is dat probleem nu opgelost. Externe trainer Om te laten zien hoever de samenwerking gaat, noemt hij twee lopende projecten, waarbij woningcorporatie WonenBreburg de opdrachtgever is en het timmerbedrijf de kozijnen produceert en plaatst. Bij een van die projecten gaat het om groot onderhoud van 62 woningen in de Outshoornstraat in Tilburg, uitgevoerd door bouwbedrijf Huybregts Relou. Een bouwteam van diverse partners, waaronder het timmerbedrijf, heeft een plan van aanpak gemaakt op basis van ketenintegratie. Van de Vin: Tevoren kregen we van de opdrachtgever een vast budget. De corporatie leverde ook een externe trainer die ons tijdens deze pilot begeleidt. Samen als bouwteam hebben we bepaald waaraan we het geld uitgeven, wat het gemiddelde uurloon is en waar de risico s liggen. Als we van elkaars diensten gebruikmaken, verre- g e e n k w e s t i e m e e r v a n n a d e n k e n maar van voordenken kenen we de uren met elkaar. Bij het andere project, groot onderhoud van 208 woningen in Breda door BAM Woningbouw, treedt het timmerbedrijf op als co-maker. Grotendeels bestaan de werkzaamheden uit het vervangen van de oude kunststof kozijnen door houten exemplaren. Van de Vin zegt dat BAM en zijn bedrijf samen een plan van aanpak hebben gemaakt en dit ook hebben gepresenteerd aan opdrachtgever en bewonerscommissie. Hun voorstel was niet het goedkoopst, maar wel het best, en dus kregen zij de opdracht. Doorlooptijd verkorten Als volgende grote uitdaging heeft Van de Vin zich twee jaar geleden voorgenomen de doorlooptijd van het totale proces te verkorten, waarmee hij denkt de crisis te overwinnen. Binnen de productie is dat doel al na anderhalf jaar bereikt. De doorlooptijd is teruggebracht van 18 naar 7,5 dagen. Maar de directeur is nog niet tevreden. Nu wil hij ook de doorlooptijd van de fase vóór de productie inkorten. Over het calculeren, offreren en uittekenen van werk en het definitief maken van de productiegegevens doen we nu ongeveer 8 weken. Als we dat sneller willen doen, moeten we met de klant afspraken maken over hoe zij hun gegevens aanleveren. Dan zouden we toegang moeten krijgen tot
40 foto s: verweij houttechniek woerden Projecten Verweij Houttechniek Woerden. Appartementencomplex Boomerang Breukelen; ontwerp: Kokon Architectuur en Stedenbouw Rotterdam. De timmerfabriek leverde en monteerde alle gevelelementen. Vier flats Rijswijk (7- en 13-hoog; 421 woningen); onder meer alle kozijnen aan de balkonzijde vervangen. Restauratie 250 woningen Verschuerwijk Arnhem: complete vervanging van alle kozijnen.
hun digitale informatie. Dat gebeurt nu al wanneer we gezamenlijk in een 3D-model werken. In dat voortraject valt veel tijd te besparen. Geen tussenschakels Een co-maker die eveneens zijn positie als bouwpartner nadrukkelijk heeft gevestigd, is Verweij Houttechniek uit Woerden. Al jaren geleden besloot dit bedrijf zich te concentreren op de vervangingsmarkt. Directeur David Verweij laat weten dat deze specialisatie gaandeweg gepaard ging met een ambitie om qua kennis en kunde een volwaardige partner te worden. Je moet je uit de crisis innoveren. Dat doen wij bijvoorbeeld met ons Lamikon Longlife Kozijnsysteem, waarmee we ook sterk in de nieuwbouw actief geworden zijn. Niet meer het product maar het proces staat centraal, stelt de directeur. Het product moet volgens hem per definitie goed zijn. Dat is de reden dat Verweij inmiddels 90-95% van de producten afgelakt en beglaasd levert. We werken nu samen met partners met ieder hun eigen specialiteit en deskundigheid. Zo ook met onze toeleveranciers. Die leveren in ons geval niet alleen een product, maar ook kennis en kunde. We willen geen tussenschakels meer die voor allerlei verwarring, stagnaties en zelfs onenigheid zorgen. Dat scheelt je een doosje paracetamol in de week. Verweij benadrukt dat zijn bedrijf niet de rol van aannemer wil spelen. We blijven ons vraaggestuurd opstellen en daarin brengen we onze kennis in. Wel kan het zijn dat een woningbeheerder of woningcorporatie ons rechtstreeks een opdracht geeft. Maar ook dan beperken we ons tot de houten onderdelen. Meer lol De procesgerichte aanpak vergde volgens Verweij een cultuuraanpassing binnen het bedrijf. De medewerkers waren niet meer uitsluitend verantwoordelijk voor hun eigen bijdrage maar voor het totale eindproduct. Om dit mogelijk te maken, hebben we ons personeel opgeleid voor deze rol. Ze moeten bereid zijn mee te ontwikkelen met ons bedrijf. Daar hoort scholing bij, maar vooral ook passie en beleving. We hebben gezegd dat we het beter, leuker en mooier willen maken. Ik merk dat ze er meer lol in krijgen, doordat ze nu complete producten afleveren, bovendien vaak door onze eigen montageafdeling geplaatst. Ook monitoren we onze projecten, waarbij we desgewenst een onderhoudscontract aanbieden. Woningcorporaties vinden dat prettig. Zo hebben ze budgetzekerheid over een lange termijn. Binnen de cultuurverandering past nauwe samenwerking met de ketenpartners. Een mooi voorbeeld daarvan vindt Verweij de huidige kozijnvervanging bij 421 woningen in de flats van woningcorporatie Rijswijk Wonen in de wijk Steenvoorde-Zuid, met als bouwkundig aannemer ERA Contour. Die flats zijn zeven en dertien etages hoog. Ook op die hoogte monteren we volledige eindproducten. Dat doen we met een enorme torenkraan. We hebben met ERA afgesproken die kraan ook in te zetten voor asbestsanering die daar moet gebeuren. Zo kom je elkaar tegemoet door de logistiek goed op elkaar af te stemmen. In componenten denken Doordat toeleveranciers zich als volwaardige partners opstellen en daarmee het bouwproces beïnvloeden, verandert volgens Kattenbroek gaandeweg de rol van aannemers en architecten. Hij voorspelt dat de aannemer meer een logistiek manager op de bouwplaats wordt en dat toeleveranciers de bouwuitvoering volledig op zich nemen, waarbij ze prefab onderdelen samenvoegen. Van de Vin denkt dat timmerfabrikanten zelfs steeds meer de aannemersrol op zich nemen voor het gat in de gevel. Verder nemen we meer onderhoudswerkzaamheden op ons, wat nu al incidenteel gebeurt. Kattenbroek merkt op dat veel architecten door de economische crisis zijn verdwenen. Had je tot nu toe veel visionairs, zoals Rem Koolhaas, wie nu overblijven, kijken meer hoe je gebouwen slim, efficiënt en snel met een goede kwaliteit kunt neerzetten of renoveren. Zij gaan ook in componenten denken en nieuwe ontwerpen in afstemming met de leveranciers, zoals timmerfabrikanten. Levensbestendig Bij nieuwe componenten binnen de timmerindustrie denkt de NBvT-medewerker onder andere aan de ontwikkeling van levensbestendige daken en wanden. Ook hierbij geldt weer dat voordenken belangrijker wordt dan nadenken. Dergelijke wanden moeten zo worden ontworpen, dat ze in een later stadium makkelijk aan te passen zijn aan nieuwe normen en wensen. Bijvoorbeeld daken met al voorzieningen, zodat het eenvoudig is daar ooit zonnecollectoren op te monteren. Kattenbroek: De volgende stap is onze componenten zo samen te stellen, dat je ze eenvoudiger kunt recyclen. Binnen onze organisatie is daarvoor een project opgestart. Wij faciliteren die ontwikkeling, waarbij we proberen timmerfabrikanten te laten samenwerken, ook met andere partners. Hierbij gaat het om modulaire gevels die volledig bestaan uit natuurlijke grondstoffen. Onze rol als NBvT is dit soort processen aan te jagen. john ekkelboom 41