Verslag adviesronde 8 WISE Datum: Locatie: 27 mei 2014 Breedhuis, Het Breed 16 1. Informatieronde De moderator vertelt wat tijdens deze adviesronde concreet besproken gaat worden: welke (positieve) criteria voor aanvragen van een subsidie of krediet hanteert het stimuleringsfonds (of buurtbank)? Vervolgens geeft de moderator een korte terugblik op eerdere adviesrondes en een uitleg over WISE in Plan Van Gool. Bewoners van een buurt als Plan Van Gool organiseren zelf, bottom- up, initiatieven: maatjesprojecten, groenprojecten etc. Via impulsen van onder meer de overheid is daar eerder flink in geïnvesteerd. Nu bevinden we ons in andere tijden en moeten we het doen met minder subsidies, microkredieten voor startende/innoverende ondernemers zijn moeilijk te verkrijgen en fondsen hebben minder te besteden. De terugloop in investeringen is ook zichtbaar in de wijk. Het positieve effect daarvan is weer dat steeds vaker bewoners zelf het heft in handen nemen. Zo ook hier in Noord, Plan Van Gool. Er zijn inmiddels heel wat bewoners die initiatieven hebben ontwikkeld. En nu is de vraag ontstaan; hoe realiseren we voldoende middelen om die bottom- up initiatieven duurzaam te steunen met geld, kennis, netwerk en faciliteiten. We missen een betaalmiddel om dat te realiseren. Hier in Plan Van Gool bekijken we wat we samen kunnen doen en is het idee ontstaan om een stimuleringsfonds opzetten. De wijk is eigenaar van het fonds, bewoners hebben de macht over het geld en zijn er ook verantwoordelijk voor. Alles wat je ontwikkelt in een buurt kan je ook aan anderen doorgeven: de kennis die we opdoen bij het ontwikkelen van dit fonds integreren we in het WISE model dat we open source delen. We werken inmiddels met het basismodel waartoe behoren: - De wijkinitiatieven (flexibel netwerk van mensen met een initiatief voor de buurt incl. de coöperatieve vereniging), - Een burgerpanel (bewoners als afgevaardigden van de wijk) - Het stimuleringsfonds (buurtbank/buurtbankrekening) De initiatiefnemers zijn de uitvoerders en vragen middelen aan, het burgerpanel behandelt deze volgens het drie- gangendiner- principe: voorgerecht (behoefte buurt onderzoeken), hoofdgerecht (besluiten over de verdeling van middelen) en afsluitend het nagerecht (onderzoeken of de middelen goed zijn besteed). Het stimuleringsfonds zorgt voor een immer volle pot met geld (revolverend) en fungeert als 1 e kamer, zij geven financieel advies aan de 2 e kamer: het burgerpanel. Via het fonds komt er een bankrekening voor de buurt en de buurt is zelf verantwoordelijk (en heeft de macht!). Het geld is bestemd voor initiatieven in de buurt en kan de vorm hebben van een subsidie, bijvoorbeeld voor initiatieven die geen winstoogmerk hebben. Of het kan besteed worden aan startkredieten voor startende ondernemers in de buurt of voor innovatie en ondersteuning van bestaande ondernemers (via training etc.). Maar hoe moet je die organisaties inrichten, hoe regel je het toezicht en welke financiële producten zijn er? Die vragen hebben we eerder tijdens de adviesrondes en de kernteambijeenkomsten besproken. De uitkomsten dienen als basis, ook hier is de uitkomst en werkelijke vorm afhankelijk van de praktijk: het is een proces waar continu op bijgestuurd kan worden. 1
Vandaag gaan we het hebben over de criteria die het stimuleringsfonds (of buurtbank) hanteert voor aanvragen. Daarbij gebruiken we de inzichten over de criteria van eerdere bijeenkomsten: Waar: activiteiten moeten in Plan Van Gool plaatsvinden, Wie: bewoners of organisaties/ initiatiefnemers die duurzaam verbonden zijn aan de wijk. Ook is menig maal benoemd dat de criteria besproken moeten worden in een breder kader: iedereen uit de buurt moet mee kunnen praten. Dat gaan we ook doen. Maar voordat we dit aan de buurt voor leggen willen we wel een kader meegeven zodat iedereen weet waar het over gaat en wat er van hen gevraagd wordt. Vanavond gaan we aldus ter inspiratie voor dat moment criteria benoemen die open in de wijk worden neergelegd. Denk hierbij aan criteria aangaande het bereik, de doorlooptijd, doelen, thema s etc. In ronde twee bespreken we of, en zo ja hoe, de criteria zijn in te delen voor verschillende soorten aanvragen. Is er een algemene basis die voor alle soorten aanvragen geldt (subsidies en microkredieten). En/of is er een verschil tussen verschillende type aanvragen? 2. Eerste adviesronde in groepjes In de eerste adviesronde geven de drie groepen (Burgerpanel, Externe experts en SKPVG) antwoord op de vraag: Welke positieve criteria kan je benoemen die gelden voor de aanvragen bij het fonds? Advies van het Burgerpanel: De activiteiten zijn georganiseerd door (initiatiefnemer duurzaam verbonden), voor (toegankelijk voor bewoners en met resultaat in de wijk) en met (gebruik maken van bronnen uit de wijk zoals kennis en vrijwilligers, co- creatie andere initiatieven) de wijk. In de uitvoering hanteren de activiteiten het principe schoon, heel en veilig (bijv. het risico op burenruzie minimaliseren of brandveiligheid waarborgen). De activiteiten verbinden: meer onderling contact, gezelligheid, minder conflicten etc. (bv. via een Oranjefeest). Activiteiten die een schone leefomgeving opleveren en duurzaam zijn (milieu) hebben een pré. Maak bij voorkeur zo veel mogelijk gebruik van de bronnen uit de wijk: vrijwilligers en andere initiatieven Activiteiten aansluiten op bepaalde thema s die spelen in de buurt (zoals schoon en kinderactiviteiten) hebben de voorkeur Het plan is helder omschreven en concreet (er is een format nodig voor de aanvraag). It should be organized at the moment you start De regels en afspraken, zoals criteria, moeten helder en concreet zijn op het moment dat we starten met het stimuleringsfonds. Daarbij moet er wel ruimte zijn om flexibel om te gaan met bijv. de criteria. Er moeten ook criteria worden opgesteld voor het eventuele andere kapitaal in het fonds: netwerk, kennis, producten, diensten, faciliteiten, etc. 2
Bij het opstellen van criteria kun je ook een ranking maken, bijvoorbeeld wanneer het gaat om maatschappelijke thema s (voorbeeld: veiligheid heeft prioriteit, daarna jeugd, senioren, etc.) Advies van SKPVG Het initiatief zorgt voor een mooiere, schonere, gezelligere en groenere buurt. Het doel van de activiteit heeft een positief effect op de buurt: Sociaal doel: ontmoeting, participatie Milieu / duurzaamheid Veilige leefomgeving Educatie en talentontwikkeling Gezondheid (sport, voeding en lichamelijke verzorging) Het initiatief houdt bij voorkeur rekening met: Coaching, training van nieuwe initiatieven Verbetering economische positie van mensen in de wijk Lost problemen in de wijk op Onderzoek naar behoefte van de wijk (dat kunnen nieuwe doelen en doelgroepen zijn waar je flexibel op reageert) Aanvullingen: het onderzoek, dat uitgevoerd wordt door het burgerpanel, naar de (huidige) behoeften/kansen/knelpunten in de wijk wil je wel goed communiceren, dat kan bijvoorbeeld doordat je de resultaten op een website zet. Op deze manier kunnen initiatiefnemers gerichte aanvragen doen. Advies van de Externe experts: Er is voldoende inzet aanwezig: manuren, faciliteiten, producten, kennis etc. om het initiatief te realiseren. Dit kan je concreet maken in een overzicht (begroting en dekkingsplan) Er is voldoende draagvlak: afhankelijk van de hoogte van het bedrag toon je aan dat andere buurtbewoners er ook behoefte aan hebben (taak van aanvrager en burgerpanel) De thema s van het initiatief sluiten aan op de behoeften van de buurt, deze zijn met de buurt bepaald. Wel laat je zien hoe je het doel bereikt. Het fonds bepaalt niet zelf welke thema s van belang zijn Het is een pré als je rekening houdt met o koppeling van virtuele en reëele projecten o samenwerking met andere initiatieven (twee of meer onafhankelijke initiatieven werken samen) o co- creatie en talenten uit de buurt benutten (samen een geheel initiatief creëren en uitvoeren) Bij hogere bedragen is het van belang om het effect op de lange termijn aan te tonen (duurzaam effect) Je kan via een verslag aantonen wat je hebt gedaan en wat de effecten zijn geweest (criteria van verslag zijn afhankelijk van grootte van project, algemeen: begroting vooraf en financieel verslag achteraf). Je kan aantonen dat het initiatief enkel met de bijdrage in die vorm uitgevoerd kan worden: je hebt het geld echt nodig om de doelen te behalen 3
Bij een subsidie maak je enkel gebruik van vrijwilligers (en onkostenvergoeding met werkelijke kosten). Wat betreft de vergoeding voor ondersteuning bij gesubsidieerde projecten verschillen de meningen. De ene is van mening dat je geheel geen vergoeding voor uurinzet moet geven, de ander denkt aan een maximum vrijwilligersvergoeding gecombineerd en de ander denkt aan een aangepast uurtarief voor professionals eventueel aangevuld met passie- uren (uren die je als vrijwilliger of professional gratis inzet). 3. Eerste vragenronde plenair Nadat elke groep haar ideeën en antwoorden heeft gegeven kunnen de andere groepen vragen stellen. Vragen voor het burgerpanel: Er zijn geen vragen voor het burgerpanel. Vragen voor SKPVG Vraag: Zeggen jullie ook dat het de verantwoordelijkheid van de initiatiefnemer is om de resultaten te delen met de buurt? Reactie: Nee, dat hoeft volgens mij niet maar je moet wel laten zien dat je aansluit op de behoefte van de buurt. Reactie: Maar als ik iets voor 10 jongeren organiseer dan zien alleen die jongeren dat en hoe zorg je er voor dat ook de rest van de buurt het weet? Reactie: Dat moet je dan wel via een nieuwsbrief of via het buurtkrantje laten weten. Conclusie: initiatiefnemer moet deels zelf aantonen 1) waarom hetgeen hij/zij wil doen goed is voor de buurt en 2) hoe dit concreet vorm krijgt door, voor en met de buurt, 3) waarom hier geld van het fonds voor nodig is (en de benodigde middelen, faciliteiten, kennis niet op een andere manier verkregen kunnen worden). Achteraf is het belangrijk dat het initiatief een verhaal vertelt over wat zij hebben gedaan met het geld en wat de output/outcome hiervan is geweest. Vragen voor de Externe experts: Vraag: Is het een criteria dat je anderen bij je initiatief betrekt? Reactie: Op zich kan je ook in je eentje iets bereiken, dat is een discussiepunt. Reactie: Draagvlak hebben als initiatief betekent ook dat je het draagvlak daadwerkelijk inzet; via geld, tijd en spullen. Op deze manier zal je al snel anderen een actieve rol (moeten) laten spelen. Je kunt draagvlak aantonen door concreet te maken hoe je samenwerkt met de buurt (in tijd, geld, spullen, faciliteiten, etc.) Vraag: Jullie geven aan dat je achteraf financiële verslagen moet kunnen overdragen, geldt dat voor elke aanvraag? Reactie: Je kan drie niveaus onderscheiden qua bedragen die je geeft: hoe hoger het bedrag, hoe meer uitleg je moet geven over waar je het aan besteed hebt. Vraag: Je kan de verantwoordelijkheid voor het doen van een onderzoek bijvoorbeeld bij een burgerpanel beleggen, maar kan je het niet democratischer maken via stemmen uit de buurt? Reactie: Het onderzoek is een groot woord voor een vrij simpel gegeven: doordat je als burgerpanel een praatje maakt in de buurt kom je ook al veel te weten over de behoefte in de buurt. Reactie: Er zijn meer bronnen dan alleen maar onderzoek via bewoners. Met lijstjes krijg je vaak onderbuikgevoelens, terwijl je ook de lange termijn wil meenemen. Daarom zou een officiëler 4
onderzoek die ook naar de langere termijn en grotere ontwikkelingen kijkt meer diepte geven aan de behoefte aan de wijk. Reactie: Breng de vragen naar de behoefte ook echt naar de wijk, zorg voor creatieve manier om die vraag op te halen. Reactie: Het is voor de buurt dus je wil ook hun ideeën voor de criteria. Moderator: we willen ook geen to do s maken van wat moet, maar we kunnen wel inspireren en kaders scheppen, bijvoorbeeld in hoe je als burgerpanel invulling kan geven aan het wijkonderzoek. Je zou daarbij wel als vereiste kunnen stellen dat het onderzoek gedifferentieerd moet worden naar de flats, omdat de behoeften en knelpunten per flat sterk kunnen verschillen. Vraag: Moet een initiatief altijd effect hebben op de gehele wijk en al haar inwoners of voor hot spots en specifieke doelgroepen? Reactie: Een initiatief kan ook enkel effect hebben op specifieke hotspots, want sommige problemen zijn immers groter in bepaalde gebieden en spelen minder in andere gebieden. Reactie: Je kan spelen en flexibel omgaan met het bedrag dat je geeft. Reactie: Verschillende plekken in de wijk hebben andere behoeften. 4. Tweede adviesronde in groepjes De vraag die in de tweede adviesronde in drie groepen besproken wordt is: Wanneer komt een bewonersinitiatief in aanmerking voor een microkrediet en wanneer voor een subsidie? En moeten de criteria samenhangen met de hoogte van de bedragen? Bijvoorbeeld: Ik start een sociaal restaurant, en heb een startbedrag nodig maar wil misschien op den duur geld gaan verdienen. Maar of dat lukt weet ik niet. Op wat voor een soort bijdrage vanuit het fonds maakt mijn initiatief aanspraak? Advies van de Externe experts: Microkrediet geef je zodat je mensen leert te ondernemen: de eigen broek ophouden. Met subsidies krijg je geld zonder dat je geld terug hoeft te geven of iets hoeft te verdienen met je initiatief. Ondernemen is niet makkelijk dus start je met een garantiestelling: een subsidie. In dat geval heb je geen schuld mocht het toch mis gaan. Het is wel belangrijk dat je een businesscase maakt. Of je start als vrijwilliger en na een tijd wordt het een business en wordt het een microkrediet. In stappen wil je uiteindelijk mensen stimuleren om zelfstandig verder te gaan. Geld verdienen zorgt voor de zelfstandigheid. Overigens mag niemand geld verdienen met een subsidie. Ook niet een professional van buitenaf. Het is aan de aanvrager om te bepalen wat voor een bijdrage ze willen: subsidie of krediet. 5
Advies van het Burgerpanel Een microkrediet is voor mensen die zich op een ondernemende manier willen ontplooien en een goed businessplan hebben waaruit blijkt dat het aannemelijk is dat het microkrediet kan worden terugverdiend. Een subsidie is voor activiteiten waar geen verdienmodel op zit, maar die wel belangrijk zijn voor de buurt. Ondernemerschap wil je stimuleren en microkredieten vragen om een goed businessmodel. Maar kijkend naar de sociaal- economische situatie van deze wijk, past een lening wel bij iedereen: lening maakt schuld en stress? Een mogelijk alternatief/oplossing is een instapmodel. Ligt er een plan voor een onderneming dan laat je bijvoorbeeld een proefpilot draaien die je steunt met een subsidie. Daarna kan je in stapjes starten met microkredieten. Tussendoor worden de resultaten van de ondernemers nauw gemonitord. Stel er is succes, en de ondernemer kan aanspraak maken op een microkrediet, dan moet hij/zij wel een deel van zijn verdiende geld zelf investeren in de onderneming. Initiatieven/activiteiten met een verdienmodel moeten dus wel aanspraak kunnen maken op een subsidie (zoals hierboven geschetst), maar subsidie moet besteed worden aan middelen/faciliteiten die duurzaam verbonden zijn aan de buurt (bijvoorbeeld een subsidie voor een professionele keuken, waarbij de keuken van de buurt is). Advies van SKPVG: Met een subsidie moet je vaker terugkoppelen wat je hebt bereikt: terugkoppelen en verantwoording afleggen. Ook als er iets verandert: dan kan je het tussentijds opvangen. Wanneer het een subsidie is dan moet het een grotere impact hebben voor de buurt dan bij een microkrediet. Als je een combi (subsidie en krediet) aanvraagt maar dan moet je een aparte boekhouding hebben voor beide onderdelen. 5. Tweede vragenronde plenair Vragen voor de externe experts: Vraag: Mag je ook niet iemand inhuren die het collectief dient? Dat is dus anders dan dat 1 persoon een privé opleiding volgt. Reactie: Begeleiding bij het opstarten van een onderneming of een sociaal initiatief kost inderdaad vaak geld. Maar de professional zou ook zelf een microkrediet in kunnen dienen. Reactie: Maar wat nou als een activiteit het nodig heeft om verder te komen? Reactie: De vraag die ik heb/ kan je daar niet ondernemender in zijn? Leuk om iemand in te huren maar dat kost geld, dat besef staat voorop. Ook professionals kunnen dingen gratis doen. Door inventief om te gaan met je middelen (netwerk) kom je een heel eind. Reactie: Een mogelijkheid is ook om het uurtarief aan banden te leggen: een maximaal bedrag per uur voor professionele ondersteuning, bijv. 25,- per uur. Reactie: Dit sluit ook aan op de businesscase van mijn onderneming. Ik ondersteun bewoners bij het ontwikkelen van hun initiatief. Maar ik krijg geen subsidie, moet acquireren, Ik heb klanten 6
(corporaties, gemeente etc.) die mij op opdrachtbasis betalen. Ondersteuning kan je dus ook geven via acquisitie en niet enkel via subsidie. Het is veel investeren als professional, maar het kan wel. Vraag: Hier denken we op kleinere schaal en betekent dat niet een andere mindset? Kan je wel in een buurt als deze geld zo makkelijk geld verdienen? Reactie: Zo lang alles gratis wordt aangeboden niet. Er liggen kansen, je moet onderzoeken of het wel mogelijk is om financiering te krijgen via andere kanalen. Elk initiatiefnemer onderzoekt de mogelijkheden. Kan je aantonen dat die er niet zijn, dan zou je aanspraak kunnen maken op een subsidie. Reactie: In mogelijkheden denken. Reactie: Het moet moeilijk zijn om geld te krijgen. Reactie: Je begint vaak met een subsidie en later wordt het een microkrediet. Reactie: De eerste gut feeling was voor ons toch wel dat we als initiatiefnemer een subsidie willen aanvragen. Dat is niet goed of fout, maar het is wel belangrijk om te bedenken dat het verschilt met wat er aan andere tafels wordt gezegd. Reactie: Het is heel goed om mensen op de eigen benen te laten staan. Dat besef ik mij als initiatiefnemer ook en ik zou dat ondernemerschap ook zeker stimuleren. Vragen voor SKPVG Opmerking: De combinatie van eerst subsidie en dan een krediet geeft veiligheid voor het geld en voor de initiatieven. Moderator: ook deze initiatieven maken een groeiproces door. Ze starten met een subsidietje om uit te proberen. Dat wordt een businessje en vanuit daar bouw je verder. Doordat je uiteindelijk meer ondernemers in de buurt krijgt, zorg je ook dat het fonds revolverend wordt. Reactie: De keuken van het sociaal restaurant waar je eenmalig flink in moet investeren kan je niet makkelijk terug verdienen. Dat wordt dus een subsidie en een keuken van de buurt. Investeringen die nodig zijn voor je business en die een subsidie krijgen blijven eigendom van de buurt. Reactie: Als je al geld uit de pilot verdient (waarvoor je subsidie ontvangt) dan moet je het geld wel weer investeren in de buurt. Of je legt het bedrag weer in bij het vervolg van je project. Reactie: Als je geld verdient kan je dat terug storten in het fonds; je lost je subsidie af of investeert in je bedrijf. Reactie: Ondernemen kan ook klein zijn; dat kleine beetje dat je verdient geef je terug en steeds meer kan je er zelf aan overhouden. Ondernemen is een mindset. Moderator: Waar we het vanavond veel over hebben is de mentaliteit van de aanvrager. Je hoeft niet direct een perfecte business te hebben wat er helemaal mooi uit ziet en veel geld verdient. Je kan gewoon beginnen met rommel van de straat. Daarnaast is het handje ophouden omdat je wat goeds doet niet de houding waar we hier veel voor voelen. We willen zo veel mogelijk een ondernemende houding stimuleren en bekijken waar je kan verdienen zodat anderen ook gebruik kunnen maken van het fonds. 7
6. Afsluiting Enkele samenvattende woorden van de moderator die de kern van de avond weergeven: Trapsgewijs ondernemerschap en continue in dialoog blijven zo bouw je veiligheid in. Geld verdienen kan met krediet Rekening houden met het buurtaspect Onderzoek altijd in hoeverre het een subsidie moet zijn of dat er een verdienmodel in zit Stimuleer een ondernemende houding De deelnemers geven vervolgens in één woord aan hoe zij de avond hebben ervaren, een greep uit de reacties: Ondernemend, geld is moeilijk, innovatief, subsidie voor subsidieavonden, oranje voetballen, denk aan de bewoner, verjutlandisering, veel, proces, positief, mogelijkheden, groeimodel, interessant. 8